plik

Tytuł oryginału: Aromatherapy & Complementary Therapies
Przekład z języka angielskiego: Bogna Piotrowska

Projekt okładki: Joanna Plakiewicz

ISBN 83-7141-638-5

Wydano na licencji wydawnictwa
Geddes & Grosset

Wydawnictwo REA s.j.

01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11
tel./fax: 022 631-94-23, 022 632-21-15

e-mail:

handlowy@rea-sj.pl

www.rea-sj.pl

Wszystkie prawa zastrzeżone.

Każda reprodukcja albo adaptacja całości lub części niniejszej publi-
kacji - bez względu na zastosowaną technikę reprodukcji - wymaga
pisemnej zgody wydawcy.

Skład i łamanie: Studio DeTePe, Paweł Rusiniak
Druk: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy POZKAL, Inowrocław

Spis treści

Ostrzeżenie ..................................................................... 5

Czym jest aromaterapia?................................................. 7
Pozyskiwanie olejków eterycznych ...............................23
Działanie olejków eterycznych......................................26
Kompozycje olejków eterycznych .................................37
Przechowywanie olejków eterycznych

i ich kompozycji ........................................................49

Wybór i zastosowanie olejków bazowych......................52
ABC roślin i olejków eterycznych ................................56
Aromaterapia a ciąża...................................................160

Aromaterapia a dzieci .................................................163

Domowa apteczka ....................................................... 165
Masaż........................................................................... 168

Refłeksologia................................................................ 197

Siatsu ..........................................................................248

Akupresura .................................................................274
Reiki............................................................................279

Ostrzeżenie

Następujących olejków eterycznych o silnych właściwoś-
ciach toksycznych nie wolno stosować pod żadną postacią:

bylica boże drzewko

kamfora żółta

bylica cytwar

liść boldo

bylica piołun

mięta polej

bylica pospolita

potoślin jaborandi

chrzan

ruta

gorczyca

sasafras

gorzkie migdały

tatarak

gruszyczka

wrotycz pospolity

jałowiec sawina

żywotnik, tuja

Przed podjęciem jakiejkolwiek terapii skonsultuj się z

lekarzem. Bez jego zgody nie odstawiaj żadnych z przepi-
sanych ci leków.

Nieodpowiednio stosowane, niektóre olejki eteryczne

mają właściwości toksyczne. Niektórych z nich nigdy nie
należy stosować w domowych kuracjach. Zanim więc
rozpoczniesz aromaterapię, poradź się specjalisty w tej
dziedzinie.

Bez konsultacji z aromaterapeutą olejków eterycznych

nie wolno stosować podczas ciąży, ani w leczeniu niemowlę
i małych dzieci.

Aromaterapia

W przypadku niektórych schorzeń stosowanie olejków

eterycznych do masażu jest niewskazane.

Olejków eterycznych nie stosuje się wewnętrznie.
Chroń oczy przed olejkami eterycznymi.
Z reguły nierozcieńczonych olejków eterycznych nie sto-

suje się bezpośrednio na skórę, chyba że tak zaleci terapeuta.

Stosując aromaterapię w połączeniu z homeopatią lub

kuracją ziołową, skonsultuj się z lekarzem homeopatą, zie-
larzem i aromaterapeutą.

Czym jest aromaterapia?

Aromaterapia to kuracja polegająca na wykorzystaniu olej-
ków eterycznych otrzymywanych z roślin aromatycznych.
Olejki takie, pozyskiwane w rozmaity sposób, są stosowane
w leczeniu różnych dolegliwości fizycznych i psychicz-
nych, a także w kosmetyce lub po prostu dla przyjemności.
Olejki eteryczne działają zarówno na nasz stan fizyczny, jak
i psychiczny. Stale prowadzi się badania nad ich wpływem
na organizm ludzki.

Aromaterapia znana jest od wieków. Niestety ostatnio czę-

sto bywa utożsamiana z nurtem New Age, przez co zyskała
sobie tyluż zwolenników, co zagorzałych przeciwników, dla
których New Age kojarzy się wyłącznie z brednią i zabobo-
nami. Sceptycy zapominają jednak, że w życiu codziennym
każdy z nas, świadomie lub nieświadomie, w ten czy inny
sposób stosuje aromaterapię.

Wykwalifikowany specjalista w dziedzinie aromatera-

pii musi posiadać dużą wiedzę i doświadczenie. Od jego
umiejętności bowiem zależy skuteczność terapii - także
wówczas, gdy stanowi ona środek wspomagający medy-
cyn? konwencjonalną. Aromaterapię zaleca się zarówno w
drobnych niedomogach organizmu, jak i w przypadku
poważnych schorzeń. W miarę rozwoju badań w tej dzie-
dzinie zakres jej zastosowania stale się rozszerza. Jest ona
taKże wykorzystywana w leczeniu paliatywnym - przynosi

Aromaterapia

pacjentowi ulgę, chociaż nie prowadzi do całkowitego wyle-
czenia.

W pewnym sensie każdy z nas zna się na aromaterapii i

praktykuje ją na co dzień. Bo czym innym jest dodawanie
do   kąpieli   ulubionych   wonnych   olejków?   Niektóre   sub-
stancje eteryczne łagodzą ból mięśni i działają odprężające)
na organizm. Mydło, płyny do kąpieli, szampony, balsamy
do ciała, wszystkie zawierają olejki eteryczne. Tak więc sto-
sując kosmetyki w pewnym sensie nieświadomie stajemy
się własnymi  aromaterapeutami. Leczymy katar skrapia-
jąc chusteczkę do nosa kilkoma kropelkami olejku euka-
liptusowego, który pomaga udrożnić drogi oddechowe. Na
trądzik   młodzieńczy   nastolatki   stosują   napary   z   liści
herbacianych lub substancje zawierające olejek herbaciany
o działaniu przeciwzapalnym. Wszystko to należy do aro-
materapii. Wąchając kwiaty, wdychając żywiczne powietrze
sosnowego lasu, zrywając zioła przyprawowe i rozkoszując
się wonią ich roztartych liści praktykujemy aromaterapię.

Jak już wspomniano, aromaterapia jako dziedzina medy-

cyny znana jest od stuleci. Zanim powstała medycyna tra-
dycyjna, korzystająca z osiągnięć nowoczesnej chemii, w
leczeniu chorób, a także w obrzędach religijnych, ludzie na
całym świecie wykorzystywali wyciągi roślinne.

W miarę rozwoju medycyny poszły w zapomnienie leki

ziołowe, a na ich miejsce pojawiać się zaczęły ich sztuczne
substytuty. Mało kto pamięta, że nadal wiele popularnych
preparatów, takich jak Digoxin, powstaje na bazie wycią-
gów roślinnych. Mimo to do zielarstwa wielu z nas pod-
chodzi sceptycznie, a już ze szczególną podejrzliwością
traktuje aromaterapię, która jest przecież również formą

Czym jest aromaterapia?

ziołolecznictwa. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele.
Nie   bez   znaczenia   jest   fakt,   że   aromaterapia   jako   gałąź
medycyny  niekonwencjonalnej  nie należy do przedmio-
tów  nauczanych  w  akademiach  medycznych,  a ponadto
nie opiera się na leczeniu za pomocą gotowych, starannie
odmierzonych dawek leku, podawanych w pigułkach lub
W postaci zastrzyków. U przeciętnego człowieka rodzą się
też wątpliwości co do skuteczności środków stosowanych
zewnętrznie - a takimi jest większość olejków eterycznych
- w leczeniu dolegliwości wewnętrznych. Jednak każdy, kto
poznał tajniki aromaterapii i wypróbował na sobie jej dzia-
łanie, szybko przekonuje się do jej metod. Aromaterapia
jest znana jako skuteczna metoda leczenia od wieków I
nie ma nic wspólnego z New Age.

Podejście holistyczne

Aromaterapia jest holistyczną metodą leczenia. Doświad-
czony terapeuta zawsze rozpoczyna od przeprowadzenia
szczegółowego wywiadu, ponieważ jego celem jest leczenie
całego organizmu, a nie jedynie objawów choroby. Takie
podejście ma trzy dobre strony. Po pierwsze, dzięki temu
pacjent - czasem po raz pierwszy od lat - poznaje siebie
Samego, ma okazję zastanowić się nad własnym trybem
życia, nastrojami, podejściem do pracy i rodziny, napię-
ciami, z jakimi ma na co dzień do czynienia. Nazbyt często
"* dbamy o zdrowie i przypominamy sobie o nim dopiero
*teay> kiedy coś nam dolega. Natomiast taka autoanaliza
Pomaga nam nie tylko poznać objawy choroby, ale wnikać
w ich przyczyny i wpłynąć pozytywnie na własny stan

zny i psychiczny, a w konsekwencji zmobilizować włas-

ganizm do walki z chorobą.

Aromaterapia

Po drugie, wywiad dostarcza terapeucie informacji o

samym pacjencie, a nie wyłącznie o jego dolegliwościach.
W ten sposób może on dotrzeć do źródła choroby i skon-
centrować się na jej przyczynach, a nie na samych obja-
wach. Samo złagodzenie objawów grozi tym, że wcześniej
czy później choroba da o sobie znać ze zdwojoną siłą. leżeli
na przykład dolegliwości pacjenta mają związek ze stresem,
terapeuta powinien nie tylko zająć się objawami choroby,
ale i pomóc pacjentowi radzić sobie z samym stresem.
Przepisuje mu wówczas kurację relaksującą i udziela mu
odpowiednich wskazówek.

Po trzecie, podejście holistyczne jest skuteczne również

dlatego, że wymaga od terapeuty osobistego zaangażowa-
nia. Nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że każdemu
choremu potrzebny jest ktoś, kto poświęci mu sporo czasu
i wysłucha go w skupieniu. Ma to szczególne znaczenie w
dzisiejszych czasach, kiedy życie pędzi na złamanie karku.

Aromaterapia nie zastąpi medycyny konwencjonalnej, o

czym wie dobrze każdy terapeuta. Olejki eteryczne
przynoszą doskonałe efekty w przypadku wielu schorzeń -
a przy tym ich możliwości w tym względzie nie zostały
jeszcze w pełni zbadane - ale żaden z nich nie jest sam w
sobie cudownym środkiem.

Aromaterapia jest natomiast kuracją, która poprawia

ogólny stan fizyczny i psychiczny, sprzyja równowadze
umysłowej i całego organizmu, dzięki której pacjent lepiej
radzi sobie z chorobą, stresem i zmęczeniem. Z dużym
powodzeniem stosuje się aromaterapię jako metodę wspo-
magającą medycynę konwencjonalną - pod warunkiem, że
lekarz i terapeuta ściśle ze sobą współpracują. W wielu

Czym jest aromaterapia?

przypadkach aromaterapia stanowi alternatywę dla medy-
cyny konwencjonalnej - i to alternatywę przyjemną, a nie
grożącą skutkami ubocznymi.

Uwaga!
Odpowiedzialnie stosowana aromaterapia jest skuteczną
metodą leczenia wielu dolegliwości: bólu mięśni, przeziębień,
grypy, skaleczeń, zadrapań, wyprysków. Jednak diagnozę
i leczenie poważnych dolegliwości i chorób należy pozo-
stawić lekarzowi. Pamiętajmy, że eksperymenty nie poparte
wiedzą i doświadczeniem mogą źle się skończyć.

Zalety masażu

Podstawową metodą zastosowania olejków eterycznych w
aromaterapii jest masaż. Zwykle jest to masaż całego
ciała, w którym wykorzystuje się zalecane przez terapeutę
olejki, lub też masaż ze szczególnym uwzględnieniem
określonych części ciała. Podczas masażu olejki eteryczne
zmieszane z olejkami bazowymi wnikają w skórę pacjenta,
a jednocześnie pod wpływem wytwarzanego ciepła nastę-
puje uwolnienie zawartych w nich substancji lotnych, które
trafiają do organizmu przez drogi oddechowe.

Masaż oraz zastosowanie w nim olejków eterycznych

jest korzystny pod wieloma względami.

Od narodzenia znajdujemy ukojenie w bliskości drugie-

go człowieka, w jego dotyku. Każdej matce instynkt podpo-
wiada, że dla uspokojenia płaczącego niemowlęcia trzeba
je wziąć na ręce, utulić, pieścić i głaskać. Kiedy dziecko
przewróci się, podnosimy je i całujemy w stłuczone kola-
no, żeby się szybko „zagoiło". Z wiekiem dotyk, poklepanie
po ramieniu czy uścisk, pozostaje dla nas instynktownym

Aromaterapia

sposobem okazywania zainteresowania, troski, współczucia.
Czując ból mięśni, rozmasowujemy je. W ten sposób koimy
ból, a jednocześnie, rozgrzewając bolesne miejsce, przyczy-
niamy się do rozszerzenia naczyń krwionośnych i poprawy
krążenia (w niektórych przypadkach, na przykład ostrego
zapalenia, rozgrzewający masaż nie pomoże, ale wówczas
z powodu odczuwanego bólu niechętnie dotykamy bolące
miejsce). Masaż pobudza również układ limfatyczny, a tym
samym sprzyja wydalaniu substancji toksycznych.

Masaż jest bodaj najprzyjemniejszym zabiegiem lecz-

niczym. Odpręża ciało, koi duszę, działa uspokajająco na
cały organizm. Jest bezcennym orężem w walce ze stresem,
depresją i przemęczeniem, a jego efekty są szczególnie
odczuwalne przy zastosowaniu olejków eterycznych.

Wzajemny masaż zaleca się partnerom seksualnym jako

element gry miłosnej, ale nawet pozbawiony kontekstu ero-
tycznego jest zabiegiem miłym i przyjemnym.

Znaczenie masażu i dotyku docenia wielu lekarzy. Mło-

dym matkom zaleca się delikatne wcieranie olejku mig-
dałowego w plecy grymaszącego i często budzącego się
noworodka. Niemowlęta w inkubatorze rozwijają się o wie-
le lepiej, jeżeli od czasu do czasu głaszczemy je i dotykamy.
Lekarze domowi chętnie przepisują aromaterapię i masaż
jako środki przeciwdziałające stresowi. Do takiej terapii
często uciekają się także pielęgniarki.

Istnieje wiele różnych technik masażu, przynoszących

rozmaite efekty (patrz rozdział dotyczący masażu, str. 168).
O ile pacjent nie cierpi na schorzenie wykluczające zastoso-
wanie masażu, taki łagodny zabieg jest całkowicie bezpiecz-
ny i przyjemny i, poza skutkami leczniczymi, poprawia

Czym jest aromaterapia?

nasze ogólne samopoczucie. W dzisiejszym pełnym napięć
i stresu świecie, w którym pracujemy coraz szybciej, ciężej,
dłużej, każdemu przyda się parę chwil odprężenia, zastano-
wienia się nad samym sobą, zadbania o siebie. Ktoś powie,
że masaż do czysty hedonizm. Ale czemu mielibyśmy sobie
odmawiać tej niewinnej przyjemności, skoro w przeciwień-
stwie do innych środków sprzyjających odprężeniu, takich
jak alkohol, narkotyki czy papierosy, masaż jest nieszkodli-
wy, dobrze działa na nasz organizm, poprawia nam nastrój,
zbliża ludzi do siebie? Masz pełne prawo znajdować w nim
przyjemność.

Dzieje aromaterapii

Proste środki z roślin wonnych - takie jak pietruszka lub
anyżek, które odświeżają oddech, lub lawenda i rozmaryn,
które koją nerwy - znane były już setki lat temu. Wykorzy-
stanie roślin aromatycznych w zielarstwie ma długą, dobrze
udokumentowaną historię. Aromaterapia, wywodząca się
z ziołolecznictwa, polega na wykorzystaniu wytwarzanych
i gromadzonych przez rośliny związków lotnych zwanych
olejkami eterycznymi. Takie olejki stosowano już wieki temu.

Ich właściwości doceniali starożytni Grecy, Rzymianie,

Chińczycy, Egipcjanie, Arabowie, Persowie; pierwotni
mieszkańcy Australii, Indii i Afryki wykorzystywali olejki
eteryczne jako wonności, leki i kadzidła.

Naszą wiedzę o starożytnym Egipcie zawdzięczamy w

dużym stopniu przedmiotom kultury materialnej i zabytkom
pisanym, odkrywanym w doskonale zachowanych,
Monumentalnych grobowcach faraonów i możnych. Prze-
trwały w nich także do naszych czasów szczątki zmarłych,
ocalałe dzięki zastosowaniu procesu balsamowania, w któ-

Aromaterapia

rym ogromną rolę odgrywały takie olejki eteryczne, jak
drewno cedrowe i mirra. Egipcjanie wykorzystywali olejki
eteryczne również do produkcji leków i pachnideł; zalety
perfum jako afrodyzjaku były dobrze znane nie tylko Kleo-
patrze.

Wiedza o antyseptycznych właściwościach olejków ete-

rycznych nieobca była także starożytnym Rzymianom i
Grekom. Ci ostatni, na przykład, gałązkami tymianku
okadzali pomieszczenia dla zapobiegania rozprzestrzenia-
niu się chorób zakaźnych. Na antypodach w podobny spo-
sób wykorzystywali antyseptyczne właściwości eukaliptusa
Aborygeni australijscy. W I w. n.e. grecki lekarz, Hipokra-
tes, zwany ojcem medycyny, jako autor wielu genialnych
dzieł z dziedziny medycyny i chirurgii, stosował w leczeniu
chorych olejki eteryczne i masaże. Podobnie jak Egipcjanie,
do produkcji pachnideł i balsamów wykorzystywali olejki
eteryczne starożytni Grecy i Rzymianie, Syryjczycy, Hindusi
i Arabowie.

Medycyna ajurwedyjska, którą mieszkańcy Indii prakty-

kują od przeszło trzech tysięcy lat, pod wieloma względami
przypomina dzisiejszą aromaterapię, jako że jej podstawo-
wą metodą jest masaż z wykorzystaniem olejków eterycz-
nych.

O mirrze wspominają liczne źródła - przede wszystkim

Biblia, w której napotykamy wiele wzmianek o olejkach i
balsamach. Jak wiemy z Nowego Testamentu, jeden z
trzech mędrców ze Wschodu przyniósł ją Dzieciątku w
darze. Mirrę ceniono w różnych cywilizacjach, nie tylko
jako pachnidło i składnik kadzideł, ale także jako środek
dezynfekujący i przyśpieszający gojenie.

Czym jest aromaterapia?

Wśród darów złożonych Dzieciątku przez trzech męd-

rców ze Wschodu było także kadzidło (kadzidła Cartera,
oliban), równie ważny składnik kadzidła i olejków leczni-
czych, stosowane w wielu częściach świata, w tym w Arabii,
Chinach, starożytnym Rzymie i Egipcie.

Do roślin wykorzystywanych od setek lat w wielu cywi-

lizacjach należy również bazylia, a to dzięki jej właściwoś-
ciom antyseptycznym i trawiennym oraz pięknej woni.
Egipcjanie stosowali ją do balsamowania zwłok, obok mirry
i żywicy olibanowej. Olejek bazyliowy znany jest w medy-
cynie wschodniej od wieków. Starożytni Grecy i Rzymianie
dodawali go do kąpieli i stosowali jako środek antyseptycz-
ny. W Indiach natomiast bazylia ma znaczenie rytualne
jako roślina poświęcona bogu Krisznie.

Stopniowo, w miarę jak człowiek zaczął poznawać dotąd

nieznane części świata, wiedza o substancjach roślinnych
i ich zastosowaniu rozprzestrzeniała się, następowała
wymiana doświadczeń w tej dziedzinie. Sztukę wykorzysty-
wania roślin aromatycznych i destylacji w celu pozyskania
cennych olejków eterycznych udoskonalały ludy na całym
świecie. Wraz z odkrywaniem nowych, egzotycznych gatun-
ków roślin miała miejsce ich adaptacja w nowych środowi-
skach. Do rozwoju przemysłu perfumeryjnego w Europie
przyczyniły się w znacznym stopniu wyprawy krzyżowe
w XII w. Już w średniowieczu sprowadzano do Anglii spore
ilości perfum. W czasach, kiedy higiena osobista pozosta-
wiała wiele do życzenia, wielce ceniono egzotyczne, spro
wadzane z dalekich krajów pachnidła, którymi maskowano
uine, mniej przyjemne wonie. Doceniano również antysep-

Aromaterapia

tyczne zalety roślin aromatycznych, stosowanych podczas
epidemii tyfusu, cholery i dżumy.

Przez wieki rozwinęła się znajomość zielarstwa, a wraz

z nią wiedza o olejkach eterycznych otrzymywanych z roślin
aromatycznych. Zioła stanowiły podstawę medycyny. Olejki
eteryczne znajdowały zastosowanie w dwóch dziedzinach:
w medycynie i w perfumerii. W każdej z tych branż trwały
badania nad ich właściwościami i zastosowaniem. Rozwijał
się przemysł kosmetyczny i perfumeryjny. Chemicy opra-
cowujący nowe leki badali szczegółowo skład chemiczny
olejków, określali właściwości poszczególnych składników
i pracowali nad stworzeniem ich substytutów.

W tym kierunku od XVIII w. szedł rozwój medycyny.

Lekarze i farmaceuci coraz dalej odchodzili od medycyny
tradycyjnej, a jednocześnie coraz bardziej zaczynali polegać
na chemii. Stopniowo zielarstwo zostało zepchnięte w cień,
a jego miejsce zajęła tzw. nowoczesna medycyna, w której
prym wiedli nowi „szamani" - lekarz i badacz. Poszła w
zapomnienie wiedza ludowa przekazywana od stuleci z
pokolenia na pokolenie. Ziołolecznictwo wyszło z mody, a
nawet zaczęło być traktowane podejrzliwie.

Dzisiejsza aromaterapia wiele zawdzięcza Francuzom.

Jej pionierami byli Chamberland, Meunier i Cadeac, któ-
rzy pod koniec XIX w. prowadzili badania nad skutecznoś-
cią olejków eterycznych jako substancji antybakteryjnych.
Sam termin „aromaterapia" został po raz pierwszy użyty
pod koniec  lat   dwudziestych  XX   w. przez   francuskiego
chemika Renę Gattefossea, który przypadkiem odkrył,  że
olejek   lawendowy   działa   kojąco   na   oparzenia.   Pewnego
dnia pracując w laboratorium oparzył się w rękę; żeby uko-

Czym jest aromaterapia?

ić ból, sięgnął po pierwszą lepszą substancję, którą okazał
się olejek lawendowy. Ręka wygoiła się wyjątkowo szybko,
a po oparzeniu została jedynie niewielka blizna. To skłoni-
ło go do przeprowadzenia prób z innymi olejkami i dopro-
wadziło do odkrycia ich właściwości przydatnych zarówno
w leczeniu, jak i w profilaktyce. Wniosek był jeden: olejka-
mi eterycznymi można wiele zdziałać - pod warunkiem, że
dobrze poznamy ich właściwości.

W latach czterdziestych XX w, pod wpływem odkryć

Gattefosse'a, tym  samym  problemem zajął się francuski
chirurg, Jean Valnet, który rozpoczął samodzielne badania
nad   olejkami   eterycznymi.   Wcześniej,   jako   chirurg
wojskowy podczas  drugiej wojny światowej, zwrócił on
uwagę na niezrównane właściwości antyseptyczne olejków
eterycznych w leczeniu ran. Doszedł także do przekona-
nia, że olejki te działają nie tylko na organizm, ale i na stan
psychiczny pacjentów, a więc mogą mieć zastosowanie w
leczeniu >niektórych chorób psychicznych. Wyniki swoich
późniejszych   badań   Valnet   opublikował   w   latach   sześć-
dziesiątych w książce noszącej tytuł Aromaterapia. Od tego
czasu Gattefossea i Valneta uważa się za ojców nowoczes-
nej aromaterapii.

Do popularyzacji aromaterapii w Europie przyczyniła się

współczesna Valnetowi austriacka chemiczka i kosmetycz-
ka, Marguerite Maury, która zajmowała się zastosowaniem
olejków eterycznych w kosmetyce i w medycynie, w szcze-
gólności w masażu.

Z czasem zainteresowanie aromaterapia wrosło. Nadal

jednak wiedza na temat naturalnych preparatów i esencji
roślinnych pozostawia wiele do życzenia, a większość z nas

Aromaterapią

stosuje wyłącznie przepisywane przez lekarza sztuczne
środki dostępne w drogeriach i aptekach. Mimo wszystko
substancje naturalne zyskują coraz większą popularność, i
to do tego stopnia, że produkcją i dystrybucją olejków ete-
rycznych i innych preparatów roślinnych zainteresowały
się nawet wielkie koncerny. W większości są to olejki rekla-
mowane jako produkty kosmetyczne, ale mając do dys-
pozycji literaturę na temat aromaterapii każdy z nas może
z powodzeniem wykorzystać je również w celach leczni-
czych. Na całym świecie specjaliści w dziedzinie aromate-
rapii tworzą własne organizacje, prowadzą kursy i szkolenia
zarówno dla zajmujących się aromaterapią zawodowo, jak
i dla innych zainteresowanych tym przedmiotem.

Wiele zawdzięczamy medycynie i farmakologii, w pełni

doceniamy  ogromny postęp w tych  dziedzinach,  ale nie
zapominajmy   też   o   korzyściach   pradawnej   alternatywnej
medycyny,   w   tym   o   aromaterapii.   W   ostatnich   latach
wzajemne relacje pomiędzy medycyną konwencjonalną  a
medycyną   niekonwencjonalną   są   bliższe   stanowi   równo-
wagi. Ten drugi rodzaj terapii zyskuje coraz więcej zwolen-
ników, którzy dostrzegają jej walory zarówno w połączeniu
z medycyną konwencjonalną, jak i jako zdrowszą alternaty-
wę dla kuracji środkami farmakologicznymi.

Trwają badania nad skutkami stosowania poszczególnych

olejków eterycznych i ich szczegółowym składem. Wiąże się
z nimi wielkie nadzieje, a więc ich pełne poznanie i wyko-
rzystanie jest wciąż kwestią przyszłości.

Czym są olejki eteryczne?

Olejki eteryczne to wyciągi z żywych roślin hodowanych
lub dziko rosnących. To olejkom eterycznym rośli-

Czym jest aromaterapia?

ny zawdzięczają swą woń, a w przypadku roślin jadalnych
również smak. Olejki eteryczne wytwarza się z rozmaitych
części roślin: na przykład z kwiatów w przypadku jaśminu,
lub liści w przypadku rozmarynu, a także z nasion, korzeni,
drewna i kory. Występują one także w źdźbłach niektórych
traw. Obecnie produkuje się olejki eteryczne z ponad 200
roślin, chociaż nie wszystkie z nich mają zastosowanie tera-
peutyczne.

Niektóre rośliny zawierają więcej substancji eterycznych,

inne jedynie ich śladowe ilości. Jedne olejki łatwo pozyskać,
inne znacznie trudnej. Z jaśminu, którego wonne kwiaty są
cennym surowcem dla przemysłu perfumeryjnego,
otrzymuje się niewielkie ilości olejku: dla wyprodukowa-
nia jednej uncji potrzeba tysiąc uncji kwiatów jaśmino-
wych. Tymczasem drzewa cytrusowe są źródłem aż trzech
różnych olejków - wytwarzanych z kwiatów, liści i skórek
owoców - przy czym najprostszą metodą jest ręczne lub
mechaniczne wytłaczanie go ze skórki i łupiny.

Roztarte w dłoni liście wielu roślin ogroddwych wydzie-

lają przyjemnie pachnące olejki eteryczne do atmosfery i
na skórę. Woń niektórych z nich, na przykład olejku
lawendowego, jest wyjątkowo trwała. Nasze babcie umiesz-
czały w komodach z bielizną saszetki wypełnione wysuszo-
nymi kwiatami lawendy.

Olejki eteryczne to mieszaniny różnych substancji lot-

nych, pod wpływem ciepła wydzielających się do atmosfe-
ry. Zawierają wiele różnych związków chemicznych, które
każdemu z nich nadają specyficzne właściwości. Na przy-
kład ważnym składnikiem olejków cytrusowych są terpeny.
To dzięki wysokiej zawartości terpenów olejki cytrusowe

Aromaterapia

utleniają się i rozkładają szybciej niż inne olejki eteryczne.
Większość olejków eterycznych charakteryzuje się wysoką
zawartość alkoholu, który ma ścisły związek z ich działa-
niem antyseptycznym. Z kolei olejki o dużej zawartości
estrów mają działanie uspokajające, a te o dużej zawarto-
ści fenoli - bakteriobójczo. Skład chemiczny poszczegól-
nych olejków zależy w dużym stopniu od miejsca hodowli
roślin, z których zostały wytworzone. Tak więc w zależno-
ści od środowiska i warunków z tej samej rośliny otrzymuje
się olejki o nieco odmiennym składzie.

Nie wszystkie olejki eteryczne mają właściwości lecz-

nicze,  niektóre  są wręcz  niebezpieczne  dla  zdrowia.  Co
ciekawe, do tej kategorii olejków o wysokiej zawartości
substancji   toksycznych   należą   olejki   roślin   i   ziół   przy-
prawowych. Na przykład z gorczycy, szeroko stosowanej
w kuchni na całym świecie, otrzymuje się olejek eterycz-
ny,   który   jest   substancją   wysoce   toksyczną,   pozbawioną
jakichkolwiek właściwości terapeutycznych. Liście trybuły
ogrodowej stanowią doskonały dodatek do sałatek, a sok
ze świeżych liści tej rośliny jest stosowany w ziołoleczni-
ctwie ze względu na jego właściwości gojące. Natomiast
olejek eteryczny z trybuły jest substancją trującą, drażniącą
i prawdopodobnie rakotwórczą.

Niektóre olejki eteryczne mają postać rzadkich cieczy,

inne charakteryzują się lepką, gęstą konsystencją, wreszcie
są też i takie, które przybierają formę kryształów lub sub-
stancji półstałych, pod wpływem ciepła przechodzących w
stan ciekły. Olejki eteryczne łatwo rozpuszczają się w alko-
holu i rozpuszczalnikach tłuszczowych, ale nie w wodzie.
Ich lotność, tj. szybkie parowanie pod wpływem ciepła,

Czym jest aromaterapia?

wykorzystuje się w procesie produkcji oraz w celach leczni-
czych.

Olejki eteryczne są substancjami silnie skoncentrowany-

mi. W postaci nierozcieńczonej lub w nazbyt silnym roz-
tworze często działają drażniąco, czasem wręcz toksycznie.
Ale przy zachowaniu odpowiedniego stężenia każdy z nich
charakteryzuje się określonymi właściwościami leczniczy-
mi, jest substancją całkowicie bezpieczną, dającą doskonałe
efekty w leczeniu rozmaitych schorzeń.

UWAGA!

•

Nigdy nie stosuj olejków eterycznych w postaci nieroz-

cieńczonej bezpośrednio na skórę. Jedynym wyjątkiem
jest esencja herbaciana i olejek lawendowy.

•

Olejki eteryczne są substancjami łatwopalnymi. Jeśli

chcesz olejek podgrzać na palniku, dodaj kilka kropel
olejku do wody - a nie olejku bazowego - i czekaj, aż
zapach parującego płynu przeniknie do powietrza.

•

Czasami, choć bardzo rzadko, terapeuta może zalecić

doustne stosowanie olejków. Pamiętaj  jednak o jednym:
bez   fachowej  porady   olejki   eteryczne   wolno  stosować
wyłącznie do użytku zewnętrznego. Zawsze zakładaj, że
olejek jest produktem nie nadającym się do spożycia,  bo
też niektóre z nich należą do substancji w dużym stopniu
toksycznych. Staraj się nie połykać płynów do higieny jamy
ustnej lub płukania gardła, mimo że zawierają one jedynie
bezpieczną ilość olejków.

•

Przechowuj olejki eteryczne w bezpiecznym miejscu tak,

żeby nie trafiły do rąk dzieci.

Aromaterapia

•

Zanim zaczniesz stosować olejki eteryczne podczas ciąży

lub dla niemowlęcia albo małego dziecka, poradź się spe-
cjalisty.

•

Jeżeli stosujesz jednocześnie kurację homeopatyczną lub

ziołową, przed użyciem olejku eterycznego skonsultuj się z
homeopatą, zielarzem oraz specjalistą od aromaterapii.
•W przypadku niektórych schorzeń nie wolno stosować
olejków eterycznych ani masażu. Jeżeli coś ci dolega,
przed rozpoczęciem kuracji olejkami poradź się lekarza, a
następnie specjalisty od aromaterapii.

Pozyskiwanie olejków
eterycznych

Destylacja z parą wodną

Olejki eteryczne otrzymuje się z różnych części
roślin, najczęściej metodą destylacji z parą wodną.
W krajach, w których rozwinięta jest uprawa roślin
stanowiących

źródło olejków eterycznych,

destylarnie   znajdują   się   zwykle   w   bezpośrednim
sąsiedztwie   plantacji,   dzięki   czemu  rośliny
poddawane takiemu procesowi zachowują świeżość.
W pierwszym  etapie produkcji odpowiednie części
roślin   -   nasiona,   liście,   łodygi   lub   kwiaty   -   są
ugniatane  w   kadziach,   a   następnie   poddawane
działaniu  pary wodnej.  Wskutek   tego  wraz   z  parą
wodną   olejki   eteryczne   unoszą   się   w   górę   i
przechodzą   do   kondensatora,   gdzie   następuje
skroplenie   mieszanki.   Z   kondensatora   mieszanka
zostaje   przesłana   do   urządzenie   chłodzącego,   w
którym   ulega   schłodzeniu.   Olejki   eteryczne
oddzielają   się   od   wody  i   wypływają   na   jej
powierzchnię.   Ostatni   etap   to   zbieranie  olejku   z
powierzchni wody.

Nie wszystkie olejki wytwarza się przez destylację,

ponieważ   niektóre   z   nich,   poddane   działaniu
wysokiej   temperatury,   tracą   zapach.   Do   takich
olejków   należy   olejek  jaśminowy,   a   właściwie
absolut   jaśminowy,   otrzymywany   w   jeden   z
poniższych sposobów.

Aromaterapia

Enfleurage albo maceracja tłuszczami

Pierwszy z nich to tzw. enfleurage, metoda stosowana nadal
w niektórych perfumeriach we Francji, czasem demonstro-
wana jedynie jako ciekawostka turystyczna, ale w innych
regionach świata należąca już do przeszłości. Enfleurage
jest procesem bardzo praco- i czasochłonnym, lecz otrzy-
mywany w jego wyniku absolut odznacza się idealną czy-
stością. Na szklanych tacach rozłożone ręcznie kwiaty
jaśminu macerują się przez jakiś czas w tłuszczu. Następnie
osaczone z tłuszczu kwiaty zostają wyjęte, a na ich miejsce
układa się następną porcję kwiatów. Cały proce powtarzany
jest tak długo, aż tłuszcze zostaną przesycone olejkami ete-
rycznymi. Nasycone tłuszcze, zwane pomadą, poddaje się
działaniu alkoholu i w ten sposób otrzymujemy absolut.

Resztki tłuszczu pozostałe z procesu maceracji zachowu-

ją zapach jaśminu, chociaż już nie tak intensywny, i wyko-
rzystywane są w produkcji mydła i innych kosmetyków.

Ekstrakcja rozpuszczalnikowa

Absolut jaśminowy, a także substancje zapachowe z niektó-
rych innych roślin, otrzymuje się także w procesie ekstrak-
cji rozpuszczalnikowej.

Proces ten polega na macerowaniu kwiatów lub innych

części roślin z rozpuszczalnikiem, na przykład z heksanem,
a następnie podgrzewaniu otrzymanego ekstraktu celem
odparowania rozpuszczalnika i wyodrębnienia tzw. konkre-
tu, produktu zapachowego zawierającego pół na pół olejek
eteryczny i wosk roślinny.

Schłodzony konkret zostaje poddany działaniu alkoholu,

w wyniku czego absolut oddziela się od wosku.

Pozyskiwanie olejków eterycznych

Metodą ekstrakcji rozpuszczalnikowej z żywic i produk-

tów żywicznych otrzymuje się także tzw. rezinoidy - nie-
które z nich, poddane działaniu alkoholu, również mogą
służyć jako surowiec do produkcji absolutu.

Ekstrakcja dwutlenkiem węgla

Ekstrakcja   dwutlenkiem   węgla   jest   metodą   stosunkowo
nową, ale już dziś wiadomo, że przewyższa metodę ekstrak-
cji rozpuszczalnikowej przynajmniej pod jednym względem:
otrzymywany w ten sposób produkt - konkret lub absolut
-nie   zawiera   rozpuszczalnika,   w   przeciwieństwie   do
produktu   otrzymywanego   metodą   ekstrakcji
rozpuszczalnikowej,  który   zawiera   minimalne   ilości
rozpuszczalnika.

Działanie olejków eterycznych

Olejki eteryczne działają zarówno na psychikę, jaki i na stan
fizyczny organizmu.

Jakie są twoje ulubione zapachy? Co czujesz, kiedy doleci

cię jakaś woń? Niektóre zapachy budzą miłe wspomnienia
dawnych wydarzeń i ludzi, przenoszą cię do dzieciństwa,
do rodzinnej kuchni, przywodzą na myśl określone osoby,
na   przykład   matkę.   Inne   wywołują   w   twoim   umyśle
skojarzenia z określoną porą roku, świeżością wiosny lub
skwarem upalnego lata. W wielu przypadkach nie potra-
fisz określić przyczyny, dla której jakiś zapach wydaje ci się
wyjątkowo miły i sprawia, że dobrze się czujesz. Wiadomo,
że sprzedający mieszkanie czasami uciekają się do prostej
sztuczki: przed wizytą  potencjalnego nabywcy przygoto-
wują dzbanka mocnej kawy lub pieką ciasto, żeby wypeł-
nić mieszkanie miłym aromatem. Węch to silny, pierwotny
zmysł. Nie tylko ostrzega nas przed niebezpieczeństwem
(na przykład nieświeżego mięsa lub ulatniającego się gazu).
Potrafi  także   wywoływać   wspomnienia,  wpływa   na nasz
nastrój,   budzi   uczucie   zainteresowania,   lub   przeciwnie,
niechęci do określonych osób. Jak dowiodły ostatnio pro-
wadzone badania, w sferze seksu powonienie nadal odgry-
wa dla człowieka ważną rolę. Uroda, inteligencja, dowcip
to ważne atuty, ale jeśli chodzi o twoje potencjalne szanse

Działanie olejków eterycznych

u partnera/partnerki, liczy się również twój indywidualny
zapach ciała.

Zapach wielu aromatycznych olejków eterycznych ma

często olbrzymi wpływ na naszą psychikę i nastrój. Stąd
znaczenie  aromaterapii  w  leczeniu  zaburzeń  emocjonal-
nych,   depresji,   stanów   lękowych,   które   uniemożliwiają
człowiekowi   normalne   funkcjonowanie.   Niektóre   olejki
działają zdecydowanie uspokajająco, inne natomiast pobu-
dzają zarówno umysł, jak i energię fizyczną. Niektóre olej-
ki, często stosowane w kadzidełkach zapalanych podczas
medytacji, pomagają nam skoncentrować się. Wreszcie są
też i takie, zwane afrodyzjakami, które działają na popęd
seksualny.

Nie do końca wiadomo, dlaczego zapach olejków eterycz-

nych działa tak silnie na nasze uczucia i nastroje. Ich woń
pobudza receptory w jamie nosowej, połączone nerwem
węchowym z układem limbicznym mózgu, a więc tą jego
częścią, która odpowiada za emocje i pamięć. Nie wiadomo,
czy na reakcje mózgu wpływa wyłącznie skład chemiczny
olejków, faktem jednak jest, że pod wpływem zapachu
mózg wydziela do krwi pewne substancje neurochemicz-
ne. Niektóre z tych substancji, na przykład serotonina, dają
W efekcie odprężenie i wywołują senność, inne natomiast
pobudzają organizm. Do związków produkowanych przez
organizm pod wpływem zapachu olejków eterycznych nale-
żą również endorfiny - substancje przypominające opium,
działające przeciwbólowo i poprawiające samopoczucie.

2 czysto fizjologicznego punktu widzenia ze względu na

swój skład chemiczny każdy olejek eteryczny inaczej
wpływa na funkcjonowanie organizmu.

Aromaterapia

Olejki eteryczne przenikają do organizmu na trzy różne

sposoby:   przez   układ   oddechowy   -   za   pośrednictwem
naczyń włosowatych, które przekazują ich cząsteczki do
narządów oddychania; przez skórę - jeśli stosuje się je do
kąpieli, masażu, a także kompresów i okładów; przez układ
trawienny - jeśli stosujemy je doustnie, chociaż  w swej
zdecydowanej   większości   specjaliści   od   aromatera-pii   są
przeciwni   tej   metodzie,   zalecając   zamiast   niej   masaż.
Doustne stosowanie olejków eterycznych może być bar-
dzo niebezpieczne i wymaga stałej kontroli specjalisty.

Duża grupa olejków eterycznych ma jedną wspólną

cechę, a jest nią zdolność pobudzania układu immunolo-
gicznego, a więc wspomaganie organizmu w zwalczaniu
chorób i ich objawów. Do takich wspólnych cech należą
także właściwości antyseptyczne i bakteriobójcze, szczegól-
nie w przypadku olejku eukaliptusowego i herbacianego.
Wiele olejków (w tym talcże olejek herbaciany) ma także
właściwości antywirusowe i przeciwgrzybiczne.

Od wielu lat w walce z wieloma chorobami nieocenioną

rolę odgrywają antybiotyki, pamiętać jednak warto o tym,
że ich nadużywanie doprowadziło do powstania nowych
szczepów bakterii odpornych na ich działanie. Do tego
antybiotyki zabijają także potrzebne organizmowi lub obo-
jętne dla zdrowia bakterie, przyczyniając się w ten sposób
do powstawania pleśniawek wywołanych przez drożdżaka
{Candida albicans) i innych niemiłych skutków uboczne.
Dlatego w przypadku niezbyt groźnej infekcji nie śpiesz się
z antybiotykami, a spróbuj najpierw kuracji olejkami ete-
rycznymi.

Działanie olejków eterycznych

Masaż

Jvtasaż w aromaterapii to podstawowy zabieg, łączący zale-
ty zwykłego masażu z korzystnym działaniem wchłania-
nych przez skórę olejków eterycznych. Masaż pobudza cały
organizm, łącznie z krążeniem i drenażem limfatycznym,
a tym samym działa odprężająco na mięśnie. Jednocześnie
pod wpływem ciepła wytwarzanego przez dłonie masażysty,
przez skórę przedostają się do organizmu cząsteczki olej-
ków eterycznych, a dodatkowo pacjent cały czas oddycha
powietrzem przesyconym wonią tych olejków. Stosowanie
niektórych olejków wymaga dużego doświadczenia, dlatego
nie należy ich używać samodzielnie. Inne jednak są całkowi-
cie bezpiecznie i z powodzeniem można je wykorzystywać
do masażu w warunkach domowych. O technikach masa-
żu będzie mowa w dalszych rozdziałach tej książki (patrz
str. 168). Stosowany do masażu olejek eteryczny mieszamy
w odpowiednich proporcjach z olejkiem podstawowym;
możemy także tworzyć kompozycje kilku olejków eterycz-
nych zmieszanych z olejkiem podstawowym. Do olejków
podstawowych wykorzystywanych w aromaterapii należą:
olejki migdałowy, awokado, jojoba oraz olejek z kiełków
pszenicznych (patrz Wybór i zastosowanie olejków bazo-
wych, str. 52). Każdy człowiek ma swoje preferencje, pamię-
tać jednak warto o specyficznych właściwościach każdego

olejków bazowych, na przykład awokado zaleca się dla
osób o cerze suchej. Kupując olejki bazowe zawsze upewnij

*C> że wyprodukowano je przez tłoczenie na zimno z roślin

pochodzących z hodowli organicznej, co jest gwarancją czy-
stości produktu. Dla większości mieszanek do masażu opty-
malne proporcje to 1-3 jednostek olejku eterycznego na 100

Aromaterapia

jednostek olejku bazowego. W razie jakichkolwiek wątpli-
wości poradź się specjalisty od aromaterapii.

Inhalacje

Inhalacje parowe stosuje się w przypadku schorzeń dróg
oddechowych. Nalej do sporej miski bardzo gorącą wodę,
dodaj kilka kropel ulubionego olejku lub olejków. Ustaw
miskę na takiej wysokości, żebyś mógł wygodnie skłonić
nad nią głowę. Zakryj głowę ręcznikiem, pochyl się nad
miską i przez kilka minut wdychaj głęboko parę. Przerwij
zabieg, jeśli poczujesz, że jest ci za gorąco. Inhalacje parowe
działają na drogi oddechowe w dwojaki sposób. Po pierw-
sze, para nawilża drogi oddechowe, uwalnia śluz i odbloko-
wuje zatoki. Po drugie, opary olejków eterycznych szybciej
trafiają do krwiobiegu i wspomagają odkrztuszanie, a tym
samym przynoszą choremu ulgę.

U chorych na astmę inhalacje parowe mogą podrażniać

płuca, dlatego w takich przypadkach zaleca się inhalacje
na zimno z zastosowaniem niektórych olejków. Wystarczy
powąchać chusteczkę do nosa skropioną kilkoma kroplami
olejku eterycznego. Można także olejkiem skropić przed
snem poduszkę, uważając przy tym, żeby olejek nie dostał
się do oczu. Na zatkany nos stosuje się inhalacje na zimno
z olejku eukaliptusowego, natomiast kilka kropel olejku
lawendowego na poduszce pomaga nam zasnąć.

W przypadku tłustej cery po inhalacji parowej warto

przemyć twarz wodą różaną, która dobrze działa na skórę.
Inhalacji parowych nie powinny stosować osoby ze skłon-
nością do pękania naczynek krwionośnych lub cierpiące
na niektóre choroby skórne.

Działanie olejków eterycznych

parowe oczyszczanie skóry

Parowe oczyszczanie skóry przygotowuje się mniej więcej
w taki sam sposób, jak inhalacje parowe. Jest to skuteczny
sposób otwierania porów, szczególnie zalecany dla cery
przetłuszczającej się z tendencją do wyprysków. Do takie-
go zabiegu zwykle stosujemy kilka olejków zapachowych,
a na zakończenie przemywamy twarz wodą różaną.

UWAGA!

Nie stosować parowego oczyszczania skóry dla skóry wraż-
liwej lub w przypadku pękających naczynek krwionośnych.

Kąpiele
Kąpiel z dodatkiem olejków aromatycznych jest przyjem-
na i zdrowa. Podczas kąpieli olejki przenikają do orga-
nizmu przez skórę, a także przez drogi oddechowe, kiedy
wdychamy ich cząsteczki unoszące się w parze wodnej. Ma
tę wyższość nad masażem, że nie wymaga obecności dru-
giej osoby.

Zamknij drzwi i okna łazienki, napełnij wannę wodą,

dodaj kilka kropel olejku (3 do 10 - w zależności od olej-
ku). Wymieszaj wodę, żeby równomiernie rozprowadzić
w niej cząsteczki olejku - nadmierne stężenie olejku może
podrażniać skórę. Pamiętaj, że częste stosowanie olejków
przez dłuższy okres czasu źle działa na niektóre powierzch-
nie, dlatego też po każdej kąpieli starannie wymyj wannę.
Zęby chronić skórę, a także wannę, przed dodaniem olejku
do wody rozcieńcz go w olejku bazowym lub w mleku.

Sprawdzaj działanie poszczególnych olejków i wybieraj

je w zależności od oczekiwanego skutku - na przykład sto-

j olejek rozmarynowy dla poprawy nastroju, a rumian-

Aromaterapia

kowy przed snem. Połóż się wygodnie w wannie, oddychaj
głęboko, nie śpiesz się, rozluźnij się.

PAMIĘTAJ!

Nie używaj do kąpieli mydła, płynów do kąpieli, ani szam-
ponu.   Wszelkie   zabiegi   toaletowe   przeprowadź   przed
zanurzeniem się w wonnej kąpieli. Równie dobre efekty
dają nasiadówki lub moczenie nóg w wodzie z dodatkiem
olejków eterycznych, które doskonale zastąpią kąpiel, jeśli
w domu  nie masz  wanny.  Po długim,  pracowitym  dniu
pomoże ci szczególnie moczenie nóg lub nasiadów-ka w
wodzie z olejkiem lawendowym, z mięty pieprzowej  lub
rozmarynu.   Moczenia   nóg   pomaga   również   rozgrzać
zmarznięte stopy, a jednocześnie pobudza krwiobieg.

Niektóre olejki podrażniają skórę i błony śluzowe, nie

wolno więc ich stosować do kąpieli. Patrz ABC roślin i
olejków aromatycznych, str. 56.

Nasiadówki

Nasiadówki   zaleca   się   w   przypadku   zaburzeń   miesiącz-
kowania,  pleśniawek, zapalenia  pęcherza,  hemoroidów  i
zaparcia.   Woda   do   kąpieli   powinna   mieć   dość   wysoką
temperaturę, za wyjątkiem przypadków hemoroidów i pleś-
niawek pochwowych, kiedy to jej temperatura nie powinna
być wyższa od temperatury ciała. Na pleśniawki szczegól-
nie skuteczny jest olejek herbaciany.

PAMIĘTAJ!

Nie wszystkie olejki eteryczne można stosować do nasiadó-
wek. Patrz ABC roślin i olejków eterycznych, str. 56.

Działanie olejków eterycznych

Okłady
Na niektóre niedomagania doskonale robi kompres z ręcz-
nika namoczonego w gorącej lub lodowato zimnej wodzie
% dodatkiem olejków eterycznych. Zimne okłady stosuje
się na ból głowy, wysoką gorączkę, stłuczenia i naciągnięte
mięśnie. Okłady gorące pomagają na bóle menstruacyjne,
bóle mięśni i stawów, w tym także na bóle reumatyczne lub
artretyczne. Stosuje się je także w leczeniu czyraków.

Żeby przygotować kompres, nalej, w zależności od potrzeb,

gorącą lub zimną wodę do miski. Zanurz w wodzie złożo-
ny ręcznik, a następnie dobrze go wyżmij. Wlej do miski
3-4 krople olejku, dobrze wymieszaj. Rozłóż wilgotny ręcz-
nik na powierzchni wody, wyżmij jeszcze raz i przykładaj
na chore miejsce.

W przypadku okładu gorącego przed przyłożeniem go

na ciało zawiń ręcznik w plastikową folię, dzięki czemu
kompres dłużej zachowa wysoką temperaturę.

Przed przyłożeniem zimnego okładu na czoło, wyżmij

ręcznik szczególnie dokładnie, bacząc żeby woda z olejka-
mi eterycznymi nie skapywała i nie dostawała się do oczu.

Płukanie jamy ustnej

Niektóre olejki eteryczne dodane do ciepłej wody służą do
płukania jamy ustnej lub gardła, skutecznych zwłaszcza w
takich dolegliwościach, jak zapalenie dziąseł, nie-
przyjemny zapach z ust, pleśniawki oraz afty. Patrz ABC
roślin i olejków eterycznych, str. 56. Zanim dodasz ole-
jek do wody, wymieszaj go z niewielką ilością spirytusu
lub czystej wódki, na ogół w proporcji 2 krople olejku z 1
łyżeczkę wódki. Dodaj mieszankę do Vi szklanki wody,

Aromaterapia

dobrze zamieszaj. Jedynie olejek herbaciany nie wymaga
rozcieńczania w alkoholu.

UWAGA!

Płukanki do ust lub gardła nie należy połykać.

Pielęgnacja skóry

Olejki eteryczne bywają wykorzystywane w rozmaity spo-
sób w kosmetyce. Masaż twarzy z zastosowaniem olejku
eterycznego rozcieńczonego w olejku bazowym pobudza
krążenie, ujędrnia skórę, poprawia cerę, dlatego zalecany
jest w szczególności dla skóry suchej, starzejącej się. Skutki
takiego zabiegu będą szczególnie widoczne, jeżeli zastosu-
jesz odpowiedni olejek bazowy (patrz Wybór i zastosowa-
nie olejków bazowych, str. 52).

Parówka twarzy (patrz str. 31) to zabieg oczyszczający, zale-

cany w przypadku skóry tłustej, ze skłonnością do trądziku.

Olejki eteryczne dodaje się również do kremów i balsa-

mów, które nie zawierają innych substancji zapachowych.
Rozpuszczone w odrobinie spirytusu (alkohol izopropy-
lowy, dostępny w aptekach), są stosowane w miejscowym
leczeniu grzybicy lub opryszczki.

W zasadzie zawsze w pielęgnacji skóry stosuje się olejki

w roztworze. Jedynymi wyjątkami są olejki herbaciany oraz
lawendowy. Tym pierwszym smarujemy wypryski skórne,
natomiast drugi koi podrażnienia i przyśpiesza gojenie w
przypadku drobnych skaleczeń, oparzeń oraz ukąszeń
przez owady. Olejek cytrynowy zaleca się w leczeniu
brodawek i kurzajek, pamiętaj jednak o tym, żeby przed
zaaplikowaniem olejku starannie wysmarować skórę wokół
brodawki wazeliną.

Działanie olejków eterycznych

pielęgnacja włosów

W pielęgnacji włosów wykorzystuje się kilka olejków -* W
zależności od efektów, jakie chcesz osiągnąć. Na łupież, na
przykład, pomaga olejek herbaciany. Na wzmocnienie . i
porost włosów zaleca się olejek rozmarynowy.

Podobnie jak w przypadku masażu, zmieszaj olejek ete-

ryczny z olejkiem bazowym i wcieraj w skórę głowy. Owiń
głowę ręcznikiem, a po godzinie spłucz i umyj włosy.

Spraye, nawilżacze, odświeżacze powietrza,

kadzidełka

Wszystkie wymienione wyżej urządzenia służą nasyceniu
powietrza miłymi woniami, przy tym niektóre olejki mają jed-
nocześnie działanie dezynfekujące pomieszczenia lub odstrę-
czające insekty (patrz ABC roślin i olejków eterycznych).

Urządzeń nawilżających i odświeżających powietrze jest

wiele,   obecnie   również   z   napędem   elektrycznym.   Do
najstarszych należą kadzidełka i kadzielnice (naczynia  w
kształcie   spodków,   ustawiane   nad   płomieniem   świecy).
Posługuj się nimi bardzo ostrożnie. Używaj wyłącznie świec
zalecanych w dołączonej do kadzidełka instrukcji, w prze-
ciwnym wypadku naczynko może ulec przegrzaniu. Nigdy
nie stosuj olejków w stanie nierozcieńczonym  - zawsze
wlewaj je na wodę.

Na rynku dostępne są rozmaite elektryczne nawilżacze i

odświeżacze powietrza. Pamiętaj jednak, że nie we wszyst-
kich wolno stosować olejki eteryczne. W wielu sklepach
znajdziesz również odświeżacze powietrza w formie pier-
ścieni instalowanych nad palącą się żarówką.

Najprostszy sposób nasycenia powietrza zapachem olej-

ków eterycznych to wlać wrzątek do miseczki, dodać doń

Aromaterapia

olejek, ustawić miseczkę w pokoju i pozamykać na jakiś czas
wszystkie drzwi i okna. Miseczkę z wodą i olejkami eterycz-
nymi możesz także postawić na gorącym kaloryferze.

Za pomocą zwykłego rozpylacza łatwo nasycisz powie-

trze zapachami, rozpylając wodę z dodatkiem kilku kropel
olejków.

UWAGA!

Poza jednym lub dwoma wyjątkami nie wolno stosować nie-
rozcieńczonych olejków eterycznych bezpośrednio na skó-
rę. Do tych wyjątków należy olejek lawendowy, stosowany
jako środek antyseptyczny na skaleczenia i zadrapania, oraz
olejek herbaciany, stosowany w leczeniu wyprysków skór-
nych. Nierozcieńczony olejek cytrynowy daje dobre efekty
w przypadku brodawek i kurzajek, pod warunkiem, że skó-
rę wokół chorego miejsca zabezpieczymy warstwa wazeliny.
W przypadku wystąpienia podrażnień skóry wskutek uży-
cia olejku, natychmiast przerwij kurację. Bywa, że z czasem
uczulamy się na niektóre olejki, wcześniej stosowane bez
żadnych skutków ubocznych.

Przed zastosowaniem któregokolwiek olejku eterycz-

nego osoby o wrażliwej skórze powinny przeprowadzić
próbę plasterkową. W tym celu rozcieńcz olejek w olejku
bazowym tak jak do masażu i posmaruj mieszanką rękę po
wewnętrznej stronie przegubu. Jeżeli po kilku godzinach
zauważysz zaczerwienienie i podrażnienie, to znak, że
powinieneś unikać tego olejku.

Kompozycje olejków eterycznych

Jak już wspomniano, podczas konsultacji doświadczony
terapeuta przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad
na temat jego trybu życia i przebytych chorób. Wszystko
ma znaczenie: nawyki żywieniowe, gimnastyka i ruch, sen,
poziom stresu, nastrój, regularność wypróżnień, cykl
miesiączkowy w przypadku kobiet. Wywiad, który nie kon-
centruje się wyłącznie na twoich dolegliwościach, pomaga
terapeucie poznać cię jako człowieka w sposób jak najpeł-
niejszy, a dzięki uzyskanym od ciebie informacje wybrać
najskuteczniejsze w twoim przypadku olejki.

Z rozdziału zatytułowanego ABC roślin i olejków ete-

rycznych  dowiesz się, że niektóre olejki mają w zasadzie
takie  same właściwości. Wiele z nich na przykład działa
relaksująco   lub  antydepresyjnie.   Jednak  po  przeanalizo-
waniu   wszystkich   dotyczących   indywidualnego   pacjenta
czynników   w   każdej   grupie   olejków   terapeuta   znajdzie
tylko jeden lub dwa, które w danym przypadku okażą się
skuteczne. Depresja może objawiać się w rozmaity sposób.
Na depresję objawiającą się zdenerwowaniem i zaburzenia-
mi snu pomagają inne olejki niż na depresję objawiającą się
apatią i sennością.

Przepisując pacjentowi kurację, terapeuta bierze pod

uwagę wzajemne oddziaływanie na siebie różnych olejów
- zarówno pod względem zapachu, jak i skuteczności.

Aromaterapia

Prawidłowo skomponowana mieszanka olejków to tzw. mie-
szanka synergiczna. Kompozycje olejków zawierają na ogół
nie więcej niż siedem składników, a technika ich łączenia
wymaga sporej wprawy. Zanim sam zaczniesz produko-
wać wieloskładnikowe mieszanki, naucz się przygotowy-
wać proste kompozycje z dwóch do czterech składników.
Stopniowo będziesz rozszerzał swój repertuar, dodając
nowe olejki. Za każdym razem notuj wszystkie kolejne kro-
ki, żeby w przyszłości nie powtarzać tych samych błędów.
Stopniowo zwiększaj ilość składników, a dzięki cierpliwo-
ści, doświadczeniu i intuicji zdobędziesz wprawę. Pamiętaj,
że skuteczność kompozycji nie ma nic wspólnego z ilością
użytych składników. Często im mniej ich, tym lepiej.

Przygotowuj małe ilości mieszanki. Olejki eteryczne zmie-

szane z olejkiem bazowym mają ograniczony okres trwało-
ści. Lepiej sporządzać mieszankę częściej, ale w mniejszych
ilościach, bo nigdy nie wiadomo, czy wykorzystasz ją w
najbliższej przyszłości. Ponadto przygotowując mniejsze
ilości, mniej tracisz, jeżeli mieszanka się nie uda.

Dla otrzymania dwuprocentowego roztworu, wymieszaj

6 kropel olejku eterycznego w 1 łyżce olejku bazowego, lub
2 krople olejku eterycznego w 1 łyżeczce olejku bazowe-
go. Pamiętaj, że niektóre olejki bazowe charakteryzują się
określonymi właściwościami: mieszanka z zastosowaniem
migdałowego olejku bazowego, lekkiej, pozbawionej zapa-
chu substancji, będzie się różnić od mieszanki tego samego
olejku eterycznego z innym olejkiem bazowym.

Podstawowe kompozycje

Z czasem nabierzesz wprawy i zaczniesz sam tworzyć
ulubione mieszanki. Zanim to jednak nastąpi, skorzystaj

Kompozycje olejków eterycznych

poniższych rad. Wiadomo, że „swój ciągnie do swego", a

więc  olejek przyprawowy sprawdza  się najlepiej  w  mie-
szance z innymi olejkami przyprawowymi, a olejek drzew-
ny w mieszance z innymi olejkami drzewnymi, podobnie
jak olejki pochodzące z tej samej rośliny czy tej samej
rodziny roślin, na przykład z wargowych, do których nale-
żą bazylia, szałwia muszkatołowa i hyzop. Istnieją pewne
zasady,   których   należy   się   ściśle   trzymać:   na   przykład
zapach   olejków   cytrusowych   szybko   się   ulatnia,   dlatego
dobrze jest mieszać takie olejki z olejkami drzewnymi, o
trwalszym   zapachu   -   otrzymujemy   w   ten   sposób   kom-
pozycję, której aromat zmienia się wraz z upływem czasu.
Według producentów perfum, dobre perfumy mają nutę
górną, środkową i dolną. Nuta górna, najmniej trwała, jest
tym,   co   w   perfumach   działa   na   nas   natychmiast.   Nuta
dolna, najtrwalsza w kompozycji, najdłużej daje się wyczuć.
Nuta środkowa to podstawa, wokół której „buduje się" aro-
mat, czyli  to, co w perfumach najistotniejsze. Podobnie
jest w aromaterapii: każdy ze składników ma swoje spe-
cyficzne cechy, razem tworzące aromatyczną kompozycję,
której zapach zmienia się i rozmaicie oddziałuje na różne
osoby. Dla kogoś nie obeznanego z przedmiotem może się
to wydać nieco skomplikowane, wystarczy więc zapamiętać,
ze w przygotowaniu kompozycji olejków liczy się nie tyl-
ko pierwsze wrażenie. Wypróbowując kompozycję po raz
pierwszy, poczekaj trochę. Zastanów się nad swoim pierw-
szym wrażeniem. Pomyśl, co czujesz po chwili, po godzinie
lub dwóch, jak zmienił się jej zapach.

Pamiętaj również, że stosowane w kompozycji olejki ete-

ryczne powinny się wzajemnie uzupełniać pod względem

Aromaterapia

właściwości leczniczych. Zawsze miej na uwadze cel, jaki
chcesz osiągnąć.

Przygotowując mieszankę do masażu lub kąpieli dla

kogoś innego, pamiętaj o tym, co ta osoba lubi, a czego
nie lubi. Nie ważne, co ty sądzisz o swoim produkcie, liczy
się zdanie użytkownika. Zabieg odniesie pozytywny skutek
tylko wtedy, kiedy zapach olejków będzie odpowiadał użyt-
kownikowi.

O aromaterapii napisano wiele książek zawierających opi-

sy kompozycji zalecanych w leczeniu niektórych schorzeń.
Są one niewątpliwie użyteczne o tyle, o ile dają ci podstawo-
we wskazówki, zanim sam zaczniesz komponować własne
mieszanki. Znajdziesz w nich również informacje na temat
łączenia różnych olejków dla celów leczniczych.

Z poniższej listy dowiesz się, które olejki dobrze się ze

sobą wzajemnie komponują. Proporcje poszczególnych
składników zależą od indywidualnych upodobań.

Anyż gwiazdkowy

cynamon, eukaliptus, lawenda, pomarańcza, rozmaryn,
róża, rumianek, sosna

Arcydzięgiel

cytrusy, szałwia muszkatołowa, paczuli, wetiwer

Bazylia

bergamota, cytronella, lawenda, trawa cytrynowa, limeta,
majeranek, mięta pieprzowa, geranium, róża, rumianek,
szałwia muszkatołowa

Kompozycje olejków eterycznych

Benzoes

cyprys, czarny pieprz, jałowiec, jaśmin, kardamon, kmin,
kolendra, liść pomarańczy, mięta pieprzowa, mirra, oliban

Bergamota

bazylia, cyprys, geranium, jałowiec, jaśmin, kardamon,
kolendra, kwiat pomarańczy (neroli), lawenda, liść poma-
rańczy (petitgrain), melisa, mimoza, mirt, rumianek, san-
dałowiec, ylang ylang

Cajeput

drewno cedrowe, eukaliptus, lawenda, sosna

Cedr

benzoes, bergamota, cajeput, czarny pieprz, imbir, jaśmin,
jałowiec, lawenda, mirra, kwiat pomarańczy (neroli), oli-
ban, paczuli, sosna, rozmaryn, róża, sandałowiec, wetiwer,
ylang ylang

Cynamon (liście)

benzoes, cytryna, eukaliptus, mandarynka, oliban, poma-
rańcza

Cytronella

bergamota, cytryna, drewno cedrowe, mimoza, geranium,
pomarańcza, sosna

Cyprys

benzoes, bergamota, drewno cedrowe, cytryna, jałowiec,
Kardamon, lawenda, majeranek, mandarynka, oliban,
Pomarańcza, sandałowiec, szałwia muszkatołowa, wawrzyn

___________

Aromaterapia

Cytryna

arcydzięgiel, benzoes, cytronella, olejki cytrusowe, eukalip-
tus, imbir, jałowiec, jaśmin, koper włoski, lawenda, mięta
pieprzowa, geranium, czarny pieprz, kwiat pomarańczy
(neroli), wawrzyn, ylang ylang

Estragon

bazylia, sosna

Eukaliptus

anyż gwiazdkowy, cajeput, drewno cedrowe, cyprys, cytry-
na, drzewo herbaciane, lawenda, trawa cytrynowa, majera-
nek, mięta pieprzowa, rozmaryn, sosna, tymianek

Gałka muszkatołowa

cynamon, imbir, kmin, kolendra, limeta, mandarynka,
geranium, kwiat pomarańczy (petitgrain), szałwia muszka-
tołowa, wawrzyn

Geranium

bazylia, bergamota, cytryna, drzewo herbaciane, hyzop,
jaśmin, jałowiec, limeta, majeranek, mandarynka, paczuli,
pomarańcza, kwiat pomarańczy (neroli), liść pomarańczy
(petitgrain), róża, sandałowiec

Grejpfrut

bergamota i inne olejki cytrusowe, cyprys, imbir, karda-
mon, lawenda, palmarosa, geranium, kwiat pomarańczy
(neroli), rozmaryn

Kompozycje olejków eterycznych

Herbaciane drzewo

cytryna, eukaliptus, gałka muszkatołowa, kmin, kolendra,
lawenda, majeranek, geranium, pieprz czarny, rozmaryn,
sosna, szałwia muszkatołowa, tymianek

Hyzop

lawenda, geranium, pomarańcza, rozmaryn, szałwia musz-
katołowa, wawrzyn

Jałowiec

cedr, cyprys, olejki cytrusowe, imbir, lawenda, geranium,
rozmaryn, sandałowiec, sosna, wetiwer

Jaśmin

bergamota i inne olejki cytrusowe, kolendra, lawenda, mię-
ta pieprzowa, mimoza, mirt, paczuli, geranium, liść poma-
rańczy (petitgrain), róża, rumianek, sandałowiec, szałwia
muszkatołowa, wetiwer, ylang ylang

Imbir

cedr, cytryna, grejpfrut, jałowiec, kolendra, mandarynka,
mirt, oliban, paczuli, palmarosa, pomarańcza, róża, drzewo
różane, wetiwer

Kardamon

bergamota, drewno cedrowe, kmin, kwiat pomarańczy
(neroli), pomarańcza, oliban, róża, sandałowiec, ylang ylang

Kmin
•ardamon, kolendra, lawenda, rozmaryn, drzewo różane

Aromaterapia

Kolendra

bergamota, cytronella, cyprys, imbir, jaśmin, marchew, oli-
ban, sandałowiec, sosna, szałwia muszkatołowa

Koper włoski

lawenda, majeranek, geranium, róża, sandałowiec. Wiele
osób woli sam olejek z kopru włoskiego ze względu na jego
wyjątkowy zapach.

Koperek

cytryna, mandarynka, mięta pieprzowa, pomarańcza, kwiat
pomarańczy (neroli)

Lawenda

bazylia, bergamota, cedr, cyprys, cytryna, eukaliptus, grejp-
frut, drzewo herbacianej hyzop, kardamon, kmin, trawa
cytrynowa, limeta, majeranek, mięta pieprzowa, mirt, gera-
nium, pomarańcza, kwiat pomarańczy (neroli), liść poma-
rańczy (petitgrain), rozmaryn, szałwia muszkatołowa

Limeta

bazylia, cytronella, olejki cytrusowe, gałka muszkatołowa,
lawenda, kwiat pomarańczy (neroli), rozmaryn, szałwia
muszkatołowa

Majeranek

bazylia, bergamota, cedr, cyprys, eukaliptus, drzewo herba-
ciane, lawenda, melisa, mięta pieprzowa, geranium, poma-
rańcza, rozmaryn, rumianek, tymianek

Kompozycje olejków eterycznych

Mandarynka

bergamota i inne olejki cytrusowe, cynamon, gałka musz-
katołowa, jałowiec, kmin, kolendra, lawenda, geranium,
szałwia muszkatołowa

Marchew (nasiona)

drewno cedrowe, cytrusy (zwłaszcza pomarańcza), mimo-
za, geranium

Melisa

olejki cytrusowe, jaśmin, lawenda, majeranek, geranium,
rozmaryn, róża, rumianek, tymianek

Mięta pieprzowa
bazylia, benzoes, cytryna, eukaliptus, jaśmin, lawenda,
majeranek, rozmaryn, sosna, trawa cytrynowa

Mimoza

cytronella, olejki cytrusowe, jaśmin, kolendra, lawenda,
róża, sandałowiec, ylang ylang

Mirra

benzoes, cedr, cyprys, cytryna, jałowiec, lawenda, mięta
pieprzowa, oliban, paczuli, geranium, sosna, sandałowiec

Mirt

bergamota, hyzop, imbir, kardamon, lawenda, limeta, roz-
maryn, szałwia muszkatołowa, wawrzyn

Aromaterapia

Neroli (kwiat pomarańczy)

wszystkie olejki cytrusowe, jaśmin, lawenda, rozmaryn,
drzewo różane, szałwia muszkatołowa

Niaouli

eukaliptus, drzewo herbaciane, lawenda, rozmaryn

Ołiban
bazylia, drewno cedrowe, cynamon, imbir, mirra, olejki
cytrusowe, czarny pieprz, geranium, kwiat pomarańczy
(neroli), sandałowiec, sosna, wetiwer

Paczuli

arcydzięgiel, cedr, gałka muszkatołowa, geranium, poma-
rańcza, kwiat pomarańczy (neroli), róża, drzewo różane,
sandałowiec, szałwia muszkatołowa, ylang ylang

Pałmarosa

cedr, jaśmin, geranium, czarny pieprz, kwiat pomarańczy
(neroli), liść pomarańczy (petitgrain), róża, drzewo różane,
sandałowiec

Petitgrain (liść pomarańczy)

benzoes, bergamota, jaśmin, lawenda, pałmarosa, gera-
nium, pomarańcza, rozmaryn, szałwia muszkatołowa

Pieprz czarny
drewno cedrowe, cytryna, jałowiec, majeranek, ołiban, pał-
marosa, rozmaryn, sandałowiec

Kompozycje olejków eterycznych

pomarańcza (słodka i gorzka)
cynamon, wszystkie olejki cytrusowe, gałka muszkatoło-
wa, hyzop, imbir, jaśmin, kmin, kolendra, lawenda, mirra,
kwiat pomarańczy (neroli), liść pomarańczy (petitgrain),
czarny pieprz, szałwia muszkatołowa

Rozmaryn
bazylia, drzewo herbaciane, hyzop, lawenda, czarny pieprz,
mięta pieprzowa, pomarańcza, liść pomarańczy (petitgra-
in), sosna, trawa cytrynowa

Róża

anyż gwiazdkowy, bazylia, benzoes, bergamota, jaśmin,
lawenda, paczuli, geranium, rumianek, sandałowiec, szał-
wia muszkatołowa, ylang ylang

Różane drzewo

wszystkie olejki cytrusowe, jaśmin, lawenda, paczuli, kwiat
pomarańczy (neroli), róża, sandałowiec, ylang ylang

Rumianek
anyż gwiazdkowy, bazylia, bergamota, jaśmin, lawenda,
majeranek, róża, szałwia muszkatołowa

Sandałowiec
hergamota, cedr, jaśmin, lawenda, mimoza, paczuli, palma-
rosa, geranium, różane drzewo, wetiwer, ylang ylang

Aromaterapia

Sosna

cajeput, cedr, cytryna, eukaliptus, drzewo herbaciane, jało-
wiec, lawenda, majeranek, mięta pieprzowa, niaouli, roz-
maryn

Szałwia muszkatołowa

arcydzięgiel, bazylia, drewno cedrowe, cytryna, jaśmin,
kardamon, kolendra, lawenda, mirt, oliban, geranium, liść
pomarańczy (petitgrain), róża, sandałowiec, wawrzyn,
ylang ylang

Trawa cytrynowa

bazylia, eukaliptus, kolendra, lawenda, mięta pieprzowa,
rozmaryn, tymianek, wetiwer

Tymianek

bergamota, cytryna, eukaliptus, drzewo herbaciane, lawen-
da, majeranek, melisa, rozmaryn, sosna

Wawrzyn

cyprys, cytrusowy, hyzop, lawenda, mirt, rozmaryn, szałwia
muszkatołowa

Wetiwer

)

arcydzięgiel, jaśmin, lawenda, paczuli, róża, sandałowiec,
szałwia muszkatołowa, ylang ylang

Ylang ylang

bergamota, cedr, cytryna, jaśmin, mimoza, paczuli, róża,
sandałowiec, szałwia muszkatołowa, wetiwer

Przechowywanie olejków

eterycznych i ich kompozycji

Kupuj olejki eteryczne w niewielkich ilościach. Duże opa-
kowanie olejku to pozorna oszczędność, ponieważ każde
otworzenie buteleczki i wystawienie olejku na działanie
powietrza obniża jego walory lecznicze, a więc olejek tra-
ci swoje właściwości, zanim zdążysz go zużyć. Właściwie
przechowywane olejki zachowają swoje właściwości przez
długi czas, zwykle do dwóch lat, za wyjątkiem niektórych,
takich jak olejki cytrusowe, których okres przydatności
jest krótszy.

Przechowuj kompozycje olejków w małych butelecz-

kach z kolorowego szkła, opatrując każdą z nich naklejką
z nazwą i składem kompozycji. Kompozycje olejków mają
krótszy okres przydatności niż czyste olejki - zwykle do 2-3
miesięcy - w zależności od wykorzystanych składników.

Olejki i ich mieszanki należy przechowywać w chłodnym,

ciemnym miejscu, najlepiej w lodówce lub, ze względu na
małe dzieci, w wysoko wiszącej szafce w nieogrzewanym
pomieszczeniu. W chłodnych warunkach niektóre olejki
gęstnieją, dlatego przed użyciem wyjmij olejek z lodówki

zostaw na jakiś czas w temperaturze pokojowej.

Aromaterapia

PAMIĘTAJ

W lodówce buteleczki z olejkami trzymaj w hermetycznie
zamykanym pojemniku. Przy każdorazowym otwieraniu
buteleczki i odlewaniu olejku niewielkie jego ilości pozo-
stają na szyjce butelki, wskutek czego wszystkie przecho-
wywane w lodówce produkty mogą przesiąknąć silnym
zapachem olejku. Nie każdy jest amatorem sera o zapachu
lawendy!

Kupowanie olejków eterycznych

Olejki eteryczne możesz kupić w niektórych aptekach, w
sklepach zielarskich i poradniach medycyny alternatywnej.
Można je także zamawiać listownie bezpośrednio od
dostawcy. Wybierz źródło, które chętnie udzieli ci szcze-
gółowych, godnych zaufania informacji na temat ich prze-
chowywania, zastosowania, metod rozcieńczania, środków
bezpieczeństwa.

Kupuj olejki w zapieczętowanych opakowaniach. Dłuższe

wystawianie olejku na działanie powietrza powoduje jego
utlenianie. Kupując olejek w zapieczętowanym opakowa-
niach zyskujesz pewność, że nikt przed tobą nie otwierał
buteleczki, żeby powąchać jej zawartość.

Podobnie jak z produktami spożywczymi, zwróć uwagę

na to, czy olejek został wyprodukowany organicznie.
Poważni dostawcy oferują zwykle szeroki asortyment olej-
ków organicznych. Sprawdź, czy na nalepce znajduje się
logo którejś z oficjalnie działających organizacji, zajmują-
cych się medycyną naturalną, lub informacja taka jak „pro-
dukt ekologiczny objęty systemem kontroli WE".

W sklepach znajdziesz wiele produktów, takich jak olej-

ki do kąpieli, kremy, balsamy, które rzekomo zaleca się

Przechowywanie olejków eterycznych i ich kompozycji

w aromaterapii. Pamiętaj, że niektóre z nich z aromaterapią
nie mają nic wspólnego: zawsze dokładnie sprawdzaj skład
produktu, żeby wykluczyć te, które zawierają sztuczne, syn-
tetyczne substytuty olejków eterycznych. Mają podobny,
ale nie taki sam, zapach jak produkty naturalne, ale pod
względem właściwości leczniczych niczym nie przypomina-
ją olejków eterycznych. Do tego jako olejki bazowe stosuje
się w nich zwykle, zamiast olei roślinnych, oleje mineralne,
które są zbyt ciężkie, żeby przenikać przez skórę.

Wreszcie przy zakupie sprawdzaj dokładnie, czy to, co

kupujesz, jest faktycznie olejkiem eterycznym, a nie mie-
szankę olejku eterycznego z olejkiem bazowym.

Wybór i zastosowanie olejków

bazowych

Jest wiele olejków, które w aromaterapii stosuje się jako olej-
ki bazowe, zwane także nośnymi. Wybór olejku bazowego
zależy od indywidualnych upodobań oraz od ich przezna-
czenia. Poniżej podajemy wykaz podstawowych olejków
bazowych wykorzystywanych w aromaterapii. Znajdziesz
na pewno wśród nich to, co ci najbardziej odpowiada i cze-
go ci potrzeba do masażu, kąpieli, czy pielęgnacji skóry.

Pamiętaj, że okres przydatności olejków bazowych jest

ograniczony - do jednego roku. Przechowuj je w chłod-
nym, ciemnym miejscu.

Olejek arachidowy
Z orzeszków ziemnych, bogaty w minerały i witaminy.
Pamiętaj jednak, że u niektórych może wywołać reakcję
uczuleniową. Ostrzeżenie: Przed zastosowaniem tego
olejku przeprowadź próbę plasterkową, żeby upewnić się,
czy pacjent nie jest uczulony na orzechy.

Olejek z awokado
Olejek z awokado charakteryzuje się dużą zawartością sub-
stancji odżywczych, zwłaszcza witaminy E, dzięki której ma
właściwości konserwujące, a więc mieszanki z jego zasto-

Wybór i zastosowanie olejków bazowych

sowaniem długo zachowują świeżość. Olejek awokado ma
barwę zieloną i jest bardzo ciężki, dlatego zwykle miesza się
go z innymi olejkami bazowymi w proporcji 1:10. Zalecany
jest dla cery suchej, natomiast osoby o cerze przetłuszczają-
cej się powinny go unikać.

Olejek brzoskwiniowy

Z jąder pestek brzoskwini; pod względem ciężaru i koloru
przypomina olejek morelowy i tak jak ten ostatni doskona-
le nadaje się do pielęgnacji cery.

Olejek grejpfrutowy

Jest lekki i w zasadzie pozbawiony zapachu. Stosowany
jest samodzielnie jako olejek bazowy lub jako podstawowy
olejek w połączeniu z innymi olejkami bazowymi (zwykle
nie więcej niż 10%) o cięższej, bogatszej konsystencji.

Olejek jojoba

Podobnie jak olejek kokosowy, przechowywany w tem-
peraturze pokojowej olejek jojoba jest gęsty i woskowaty,
ale łatwo przenika przez skórę. Działa przeciwzapalnie,
dlatego stosuje się go na podrażnioną skórę. Po podgrza-
niu bywa mieszany z innymi olejkami bazowymi w propor-
cji 1:10, co bardzo obniża jego koszt, ponieważ sam olejek
jojoba należy do najdroższych.

Olejek kokosowy

"lejek kokosowy zaleca się do pielęgnacji włosów (nadaje
etosom blask) i skóry czaszki. Działa kojąco i odżywczo

** skórę suchą.

Aromaterapia

Olejek migdałowy
Ma wiele zalet jako olejek bazowy i nie powinno go nigdy
zabraknąć w twojej „apteczce". Jest stosunkowo tani, ma
łagodny zapach i ogólnie rzecz biorąc nie wywołuje alergii.
Olejek wyciskany na zimno zawiera ponadto wiele substan-
cji odżywczych. Nie wolno go stosować w niezwykle rzad-
kich przypadkach uczulenia na orzechy, ponieważ powoduje
silną reakcję skórną. Ostrzeżenie: Przed zastosowaniem
upewnij się, że twój pacjent nie jest uczulony na orzechy.

Olejek morelowy
Wytwarzany z jąder pestek moreli, jest wyjątkowo lekki,
stąd zaleca się go w kosmetyce twarzy. Nie ma wyraźnego
zapachu. Jest jednak stosunkowo drogi.

Olejek z kiełków pszenicznych
Olejek z kiełków pszenicznych jest gęsty, ciężki, o barwie
złocistej. Zawiera nawet więcej witaminy E niż olejek
awokado, a jak wiadomo witamina E pomaga olejkom ete-
rycznym zachować świeżość. Ponieważ jest ciężki i lepki,
najczęściej rozcieńcza się go innymi olejkami bazowymi
w proporcji 1:10. Ostrzeżenie: Stosuj ostrożnie w przy-
padku osób uczulonych na pszenicę. Przeprowadź próbę
plasterkową przez 24 godziny, żeby wykluczyć reakcję aler-
giczną.

Olej słonecznikowy

Olej słonecznikowy zawiera witaminy A, B, D i E i należy
do najtańszych olejków bazowych. Kupuj jedynie olej tło-
czony na zimno, a nie pierwszy lepszy olej sałatkowy. Naj-
lepszy z upraw ekologicznych.

Wybór i zastosowanie olejków bazowych

Oliwa z oliwek

Oliwę stosuje się w przypadku suchej skóry i podrażnień
skóry czaszki. Ma ona jednak wyraźny kolor i zapach, któ-
ry nie każdemu odpowiada, a do tego jest ciężka. Niektórzy
mieszają oliwę z innymi, lżejszymi olejkami bazowymi.

Nie kupuj taniej oliwy. Wybieraj zawsze oliwę z pierwsze-

go tłoczenia na zimno - jest wprawdzie dużo droższa, ale
jej jakość w pełni usprawiedliwia taki wydatek. Podobnie
jak w przypadku innych olejków, szukaj przede wszystkim
oliwy organicznej.

Olejki macerowane

Olejki macerowane lub wzbogacane to olejki bazowe z dodat-
kiem ziół. Zioła pozostawia się w nich na jakiś czas, tak aby
ich aromat nasączył olejki, a następnie usuwa. Takie olejki
można również wykorzystywać jako olejki nośne w mieszan-
kach z olejkami eterycznymi, których zapach i właściwości
zostają w ten sposób wzbogacone. Do olejków macerowa-
nych należą: nagietek (działanie kojące), marchew (działanie
przeciwzapalne) oraz żywokost (działanie gojące).

Rozcieńczanie olejków eterycznych do masażu

20 kropel olejku eterycznego = 1 ml 1
łyżka olejku eterycznego = 15 ml 1
łyżeczka olejku eterycznego = 5 ml

Stosunek olejku eterycznego do olejku bazowego w
mieszankach

roztwór 1 %: 3 krople na 1 łyżkę lub 1 kropla na 1 łyżeczkę
roztwór 2%: 6 kropel na 1 łyżkę lub 2 krople na 1 łyżeczkę
roztwór 3%: 9 kropel na 1 łyżkę lub 3 krople na 1 łyżeczkę

ABC roślin i olejków eterycznych

UWAGA!

Niektóre olejki wolno używać wyłącznie pod stałą kontrolą
specjalisty od aromaterapii. Są też takie, których nie nale-
ży stosować w przypadku pewnych schorzeń. Zapoznaj się
dobrze ze wszystkimi zawartymi poniżej informacjami. Bez
konsultacji ze specjalistą, postępuj wyjątkowo ostrożnie,
dokładnie czytaj wszystko to, co dotyczy przeciwwskazań.
W zasadzie każdy może stosować olejki aromatyczne dla
odprężenia, pozbycia się stresu, ukojenia bólu, ale leczenie
bardziej skomplikowanych przypadków lepiej pozostawić
specjalistom.

jeżeli leczysz się na jakiekolwiek dolegliwości w sposób

konwencjonalny lub stosujesz inną niż aromaterapia kura-
cję alternatywną, na przykład homeopatyczną lub ziołową,
skonsultuj się zarówno ze specjalistą z tej dziedziny, jak i
z aromaterapeutą. Tylko w ten sposób zyskasz pewność,
że obie kuracje współdziałają sobą. Upewnij się także, czy
w twoim przypadku nie ma żadnych przeciwwskazań jeśli
chodzi o masaże i inne sposoby wykorzystania olejków
eterycznych.

Stosuj wyłącznie olejki bezpieczne, nie wymagające szcze-

gółowej wiedzy, ściśle trzymaj się zaleceń. W przypadku
jakichkolwiek wątpliwości skonsultuj się z wykwalifikowa-
nym aromaterapeutą, a w razie poważnych objawów chro-

ABC roślin i olejków eterycznych

nicznych przed rozpoczęciem kuracji poradź się lekarza.
Diagnozę zostaw specjaliście. Jeśli masz delikatną skórę,
skłonność do chorób skórnych, szukaj rady u dermatologa,
a dopiero potem rozważaj możliwość zastosowania olejków
eterycznych. Kobiety ciężarne nie powinny używać olejków
eterycznych do masażu, o ile nie zaleci ich lekarz, który
określi również sposób ich wykorzystania.

AKACJA SREBRZYSTA - Acacia dealbata

Akacja srebrzysta, zwana czasami nieprawidłowo mimozą,
jest przedstawicielem rodziny czułkowatych {Mimosaceae)
i pochodzi z Australii. Jest to niewielkie drzewo o słodko
pachnących, białych kwiatach. Obecnie rośnie także w nie-
których częściach Europy i Afryki. Jej kora wykorzystywa-
na jest w garbarstwie. Drzewo cenione jest w zielarstwie,
zwłaszcza w leczeniu biegunki.

Olejek

Olejek z akacji srebrzystej wytwarza się przez działanie
rozpuszczalnikiem, w wyniku którego otrzymujemy
kryształy oraz gęsty absolut. Ten ostatni ma barwę żółto-
złocistą i jest lepki. Ma ciepły, kwiatowy zapach. Podsta-
wową zaletą tego olejku stosowanego do masażu jest jego
właściwość kojąca: poprawia nastrój, pomaga tym, którzy
cierpią z powodu stresu, niepokoju, napadów lękowych.
Olejek działa także lekko ściągająco i przeciwzapalnie, dla-
tego zalecany bywa w pielęgnacji skóry, zwłaszcza wrażliwej
i przetłuszczającej się. Jest jednak bardzo drogi.

> Olejek akacjowy znajduje szerokie zastosowanie w prze-

^TOyśle perfumeryjnym i kosmetycznym.

Aromaterapia

Zastosowanie

kąpiele, masaż, pielęgnacja skóry, odświeżacze i nawilżacze
powietrza

Przeciwwskazania

Brak. Olejek akacjowy jest nietoksyczny, nie drażni skóry, ;
ani nie wywołuje reakcji alergicznych.

ANYŻ, BIEDRZENIEC ANYŻ - Pimpinella anisum

Biedrzeniec   anyż   jest   rośliną   z   rodziny   selerowatych
(Apiaceae), dawniej baldaszkowatych (Umbelliferae), do któ-
rych należy kilka innych popularnych ziół, takich jak koper
ogrodowy i włoski. Pochodzi z ciepłych regionów, Egiptu
i Grecji, a obecnie hodowana jest także w innych częściach
świata, na przykład w Hiszpanii i Meksyku. Nasiona any-
żu mają przyjemny smak, stąd byWają wykorzystywany w
przemyśle cukierniczym, a także w pastylkach do ssania i
w syropach wykrztuśnych. Anyż  stosowany jest także  w
produkcji   niektórych   napojów   alkoholowych,   takich   jak
pastis i pernod, a także jako przyprawa kuchenna.

Podobnie jak koper ogrodowy i włoski, anyż działa

korzystnie na układ trawienny, zapobiegając wzdęciom,
niestrawności i kolce. Ze względu na swój przyjemny
zapach stosowany jest we wszelkiego rodzaju produktach
odświeżających oddech. Już starożytni Rzymianie używali
anyż jako afrodyzjaku, środek antyseptyczny oraz środek
pobudzający laktację u karmiących matek. Anyż oczyszcza
górne drogi oddechowe.

______"
______J

ABC roślin i olejków eterycznych

ejek

)lejek anyżowy otrzymuje się przez destylację owoców
iedrzeńca z parą wodną. Jest on jasnożółty, o wyraźnym
liłodkawym zapachu. Wykorzystuje się go w przemyśle far-
itfjpaceutycznym, spożywczym i alkoholowym.

Stosowany jest w leczeniu schorzeń górnych dróg odde-

chowych i zaburzeń trawiennych, pamiętaj jednak, że zawiera
stosunkowo dużo substancji toksycznych. Wprawdzie .
gama roślina oraz jej owoce wykorzystywane są w przemyśle
farmaceutycznym oraz w kuchni, ale w warunkach domo-
wych nie zaleca się wykorzystywania olejku anyżowego.

Przeciwwskazania

W większych dawkach może wywoływać senność i zawroty
głowy. Jest substancją drażniącą, u niektórych wywołującą
problemy skórne, także zapalenie skóry. Ostrzeżenie: Sto-
sować pod ścisłą kontrolą doświadczonego specjalisty.

ANYŻ GWIAZDKOWY, BADIAN WŁAŚCIWY - lllicium
verum

Anyż gwiazdkowy to wiecznozielone drzewo osiągające
wysokość 12 metrów, pochodzące z Chin. Ma owoce o
gwiaździstym przekroju, zawierające od pięciu do trzynastu
mieszków nasiennych. Drzewo to, należącego rodziny
badianowatych (Illiciaceae), rośnie obecnie także w Indiach
i w Japonii, ale głównym producentem owoców i olejku
pozostają Chiny, z Indiami na drugim miejscu.

W chińskiej medycynie ludowej od tysięcy lat używany

jest jako lek wspomagający trawienie, środek antyseptyczny
oraz środek wykrztuśny.

Aromaterapia

Olejek

Olejek z anyżu gwiazdkowego produkuje się z owoców
przez destylację z parą wodną. Jest on przejrzysty, z lekkim
żółtawym zabarwieniem. Jego intensywnie słodki zapach
przypomina lukrecję. Skutecznie maskuje inne, mniej przy-
jemne zapachy i smak, dlatego przemysł farmaceutyczny
stosuje go jako aromat neutralizujący nieprzyjemny smak
niektórych leków. Wykorzystywany jest również jako śro-
dek zapachowy w przemyśle kosmetycznym, a także w prze-
myśle spożywczym, między innymi do produkcji napojów.

Olejek z anyżu gwiazdkowego jest olejkiem uspokajają-

cym o właściwościach odprężających, szczególnie cennym
do masażu oraz odświeżania powietrza.

Bardzo dobrze działa na układ trawienny, ponieważ

likwiduje takie objawy jak czkawka, wzdęcia, skurcze i kol-
ka żołądkowa, niestrawność. W takich przypadkach najle-
piej działa jako składnik olejku do masażu brzucha.

Stosowany do inhalacji, jest skutecznym środkiem

wykrztuśnym, usuwającym nadmiar śluzu z dróg oddecho-
wych. Działa także kojąco w przypadku napadów kaszlu
oraz zaziębienia.

Jako środek do masażu i okładów przeciwdziała skur-

czom mięśni, dobrze też działa na sztywne stawy i mięśnie
oraz bóle stawów.

Olejek z anyżu gwiazdkowego ma podobne właściwości

co olejek z anyżu biedrzeńca z jedną wszak różnicą: podczas
gdy ten drugi podrażnia skórę i nie jest zalecany do użytku
domowego, olejek z anyżu gwiazdkowego jest znacznie
bezpieczniejszy w użyciu, pod warunkiem, że zostanie

ABC roślin i olejków eterycznych

odpowiednio rozcieńczony. Mimo to nie należy stosować
go do kąpieli.

Przeciwwskazania

Ostrzeżenie: Stosować wyłącznie w roztworze nie mocniej-
szym niż dwuprocentowym, a nawet wówczas z umiarem,
ponieważ olejek z anyżu gwiazdkowego działa jak narko-
tyk. Osoby o wyjątkowo delikatnej, wrażliwej skórze mogą
odczuwać podrażnienie skóry. Poza tym olejek z anyżu
gwiazdkowego, po odpowiednim rozcieńczeniu, jest znacz-
nie bezpieczniejszy niż podobny do niego olejek z anyżu
biedrzeńca.

ARCYDZIĘGIEL LITWOR - Archangelica officinalis/
Angelica archangelica

Roślina z rodziny selerowatych {Apiaceae), dawniej nazy-
wanych baldaszkowatymi (Umbelliferae), do których należą
również koper ogrodowy i włoski oraz pietruszka ogro-
dowa. Pochodzi z Europy, jest uprawiany w Niemczech,
w Belgii i na Węgrzech. Jest rośliną dwuletnią, osiągającą
wysokość 1,5-2 metrów.

W ziołolecznictwie arcydzięgiel znany jest od setek lat.

W Chinach leczono nim choroby kobiece, natomiast w
Europie schorzenia układu moczowego i oddechowego.

Kandyzowane młode pędy i listki arcydzięgla to popu-

larny dodatek do ciast i słodyczy, zwłaszcza we Francji, w
Hiszpanii i we Włoszech.

Olejek
Olejek arcydzięglowy wytwarza się z kłączy i nasion pod-
dawanych procesowi destylacji z parą wodną.

Aromaterapia

Olejek arcydzięglowy ma barwę jasnożółtą i silny,

korzenny zapach. Wykorzystywany jest do produkcji per-
fum, mydeł i kosmetyków, a także jako esencja zapachowa
w przemyśle spożywczym i alkoholowym.

W lecznictwie ma wiele zastosowań, między innymi jako

dodatek do mieszanek do masażu i do kąpieli. Dobrze dzia-
ła na psychikę, dlatego zalecany jest w stanach niepokoju i
stresu, a także zmęczenia spowodowanego napięciem ner-
wowym.

Arcydzięgiel również korzystnie wpływa na układ tra-

wienny, przeciwdziała niestrawności i wzdęciom, pobudza
apetyt. Dobrze działa na krążenie jako środek pobudzający
i odtruwający. Jest także środkiem moczopędnym, często
zalecanym w przypadku zatrzymywania płynów przez
organizm.

Jego właściwości wykrztuśne wykorzystuje się w leczeniu

kataru, zaziębienia i grypy połączonej z podwyższoną tem-
peraturą.

W kosmetyce olejek arcydzięglowy używany jest w lecze-

niu matowej, pozbawionej życia skóry, w zapaleniu skóry
oraz łuszczycy (ma właściwość^ kojące).

Wykorzystanie

kąpiele, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry, nawilżacze i
odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Ostrzeżenie: Nie stosować podczas ciąży, ani w przypadku
cukrzycy. Podczas kuracji tym olejkiem unikać promieni
słonecznych, bo arcydzięgiel ma działanie fotouczulające.
Poza tym jego użycie jest bezpieczne.

ABC roślin i olejków eterycznych

BAZYLIA OGRODOWA - Ocimum basilicum

Roślina   z   rodziny   jasnotowatych  (Lamiaceae),  dawniej
zwanych wargowymi (Labiatae). Jej aromatyczne liście to
doskonała przypawa kuchenna do sałatek i sosów, znana w
całej Europie. Pierwotnie pochodzi z Afryki, ale jest sto-
sunkowo łatwa w uprawie. Hodowana głównie w krajach
śródziemnomorskich,   adaptuje   się   też   w   chłodniejszym
środowisku - w dobrze nasłonecznionym ogrodzie lub w
skrzynkach   na   oknie.   Spośród   kilku   odmian   bazylii  w
aromaterapii wykorzystywana jest tzw. odmiana francuska.
Dostępne   na   rynku   olejki   bazyliowe   produkowane   są
zwykle z bazylii pochodzącej z Egiptu.

Prawie każda gospodyni domowa docenia zapach bazylii

jako przyprawy kuchennej, nie każda jednak zdaje sobie
sprawę z jej korzystnego wpływu na organizm człowieka.
Bazylia działa rozkurczająco, a więc wspomaga trawienie.
W zielarstwie znana jest od setek lat jako środek stosowany
w gorączce i w niedomogach trawienia.

Olejek

Olejek bazyliowy otrzymuje się ze wszystkich części rośliny
w procesie destylacji z parą wodną. Jest niemal bezbarwny,
lekko żółtawy, o słodkawym zapachu. Wykorzystywany
jest jako aromat w przemyśle kosmetycznym i spożyw-
czym.

Olejek bazyliowy ma wiele właściwości leczniczych.

Rozcieńczony w olejku bazowym i używany do masażu,
poprawia nastrój, łagodzi zmęczenie i generalnie poprawia
samopoczucie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Taki
masaż zaleca się na stres po ciężkiej pracy i na poprawienie

Aromaterapia

krążenia. Równie korzystne skutki relaksujące powoduje
kąpiel z dodatkiem olejku bazyliowego. Natomiast inhala-
cje pomagają w schorzeniach dróg oddechowych; zostało
także udowodnione, że bazylia obniża gorączkę.

Rozcieńczony olejek bazyliowy koi podrażnienia skóry

spowodowane ukąszeniami owadów i działa odstręczająco
na insekty.

Wykorzystanie

kąpiele, inhalacje, masaż, nawilżacze i odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Nie stosować w stanie nierozcieńczonym, żeby nie dopuścić
do podrażnienia skóry. Stosować oszczędnie. Ostrzeżenie:
Nie używać podczas ciąży.

BENZOES - Styrax benzoin

Benzoes jest żywicą otrzymywaną z drzewa styrak benzoe-
sowy (Styrax benzoin), spokrewnionym ze Styrax japonicus,
z rodziny styrakowatych (Styracaceae). Występuje na Bor-
neo, Jawie i w Malajach. Osiąga wysokość 15 metrów.

Wykorzystywaną do produkcji benzoesu żywicę ben-

zoesową otrzymuje się po zranieniu pnia i gałęzi drzewa.
Na Dalekim Wschodzie, ze względu na swój silny zapach,
benzoes wykorzystywany jest do produkcji trociczek, doce-
nia się też jego właściwości lecznicze, zwłaszcza w choro-
bach układu moczowego.

Olejek

Benzoes, zwany również balsamem sumatrzańskim, jest
ważnym składnikiem nalewki benzoesowej (Tinctura

ABC roślin i olejków eterycznych

Benzoes), od lat stosowanej w leczeniu zaziębienia i bron-
chitu. Olejek eteryczny, a właściwie rezinoid, benzoesowy
otrzymuje się przez ekstrakcję rozpuszczalnikiem. Ma on
gęstą,   lepką   konsystencję,   czasem   występuje   w   postaci
kryształków.   Benzoes,   często   stosowany   do   inhalacji,
dobrze działa na drogi oddechowe, jest doskonałym środ-
kiem   wykrztuśnym,   zapobiega  stanom   zapalnym  gardła.
Jako środek o właściwościach antyseptycznych  zalecany
jest we wszelkich chorobach gardła. Jest przyjemny w uży-
ciu ze względu na swój waniliowy aromat.

Dodany do olejku bazowego i używany do masażu,

benzoes pomaga na stres, poprawia nastrój, działa kojąco
na nerwy, rozgrzewa mięśnie i stawy, a tym samym pomaga
na bóle reumatyczne i artretyczne i poprawia krążenie.

Jest łagodny dla skóry, dlatego bywa stosowany do jej

oczyszczania oraz w leczeniu suchej, spierzchniętej cery.
Wykorzystywany jest szeroko w przemyśle kosmetycznym
jako dodatek zapachowy do płynów do kąpieli,
szamponów i perfum.

Wykorzystanie

kąpiele, inhalacje, masaż, kosmetyka skóry, nawilżacze i
odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Nalewka benzoesowa czasem podrażnia delikatną skórę,
ale prawdopodobnie winę za to ponosi nie benzoes, ale
któryś z pozostałych jej składników. Przypadki uczulenia
na benzoes są rzadkie, chociaż nie należy ich lekceważyć.

Aromaterapia

BERGAMOTA, POMARAŃCZA BERGAMOTA - Citrus
bergamia

Bergamota jest wiecznie zielonym drzewem cytrusowym
z rodziny rutowatych {Rutaceae), do której należą również
cedrat, cytryna, limeta, pomarańcza i mandarynka. Jej owo-
ce, zwane słodkimi pomarańczami, mają kształt gruszki.
Pochodzi z Azji, jest nieodporna na morzy, dlatego hoduję
się ją jedynie w ciepłym klimacie.

Olejek

Olejek bergamotowy o ostrym, cierpkim zapachu otrzymu-
je się przede wszystkim z łupiny owoców poprzez wytłacza-
nie, kiedyś ręczne, a obecnie zwykle mechaniczne.

Jego właściwości lecznicze znane są w Europie od wielu

wieków, we Włoszech nadal bywa stosowany w leczeniu
gorączki i robaczycy. Olejek jest też dodawany do wielu
produktów spożywczych, takich jak herbata Earl Grey, nie
mówiąc o jego szerokim zastosowaniu w produkcji perfum i
innych kosmetyków, przede wszystkim wody koloń-skiej.

Olejek bergamotowy jest silnie działającym środkiem

antyseptycznym. Stosowany w odpowiednim stężeniu, oka-
zał się doskonałym środkiem w leczeniu przypadłości skór-
nych, takich jak egzemy, które nie zawsze udaje się wyleczyć
innymi sposobami. Na bóle głowy i zdenerwowanie wywo-
łane ogólnym stresem pomaga masaż głowy mieszanką
zawierającą olejek bergamotowy. Skutkiem takiego masażu
jest ogólna poprawa samopoczucia, przypływ energii, ustą-
pienie napięcia, ale bez jakichkolwiek objawów senności.
Odpowiednio rozcieńczony olejek bergamotowy doskonale
nadaje się także do nawilżaczy i odświeżaczy powietrza.

ABC roślin i olejków eterycznych

Olejek bergamotowy łagodzi kurcze żołądkowo-jelito-

we i zapobiega wzdęciom. Delikatny masaż brzucha przy
jego użyciu przynosi ulgę w przypadku zaparcia lub kolki.
Ponieważ olejek ma także działanie odtruwające, prawdo-
podobnie może być wykorzystywany w masażu w leczeniu
cellulitis. Dodany do kąpieli, łagodzi stany zapalne, swę-
dzenie w okolicy pochwy oraz objawy zapalenia pęcherza.
Stosowany w inhalacjach i do masażu, pomaga na infekcje
dróg oddechowych, ból gardła, anginę. Olejek bergamotowy
jest dodatkiem do płukanek do jamy ustnej, usuwających
przykry zapach lub łagodzących objawy zapalne ust i gardła.
Dobrze również działa w kuracji przeciwłupieżowej.

Wykorzystanie

kąpiele, pielęgnacja włosów, inhalacje, masaż, płukanki
do ust i gardła, pielęgnacja skóry, nawilżacze i odświeżacze
powietrza

Przeciwwskazania

Olejek bergamotowego zawiera substancje fotouczulające,
nie należy więc stosować go na skórę przed opalaniem się,
bo może powodować przebarwienia skóry. Kupuj zawsze
olejek bergamotowy nie zawierający bergaptenu: każdy
dostawca powinien mieć taki olejek na liście swoich pro-
duktów.

CAJEPUT - Melaleuca cajeputi

Cajeput to drzewo spokrewnione z drzewem herbacianym,
należące do rodziny mirtowatych (Myrtaceae). Rośnie w
Australii, Indonezji, Malezji i w Azji Południowo-
Wschodniej. Jest to bardzo wysokie drzewo wiecznie

Aromaterapia

zielone o białawej korze i białych kwiatach, znane w zio-
łolecznictwie zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie -
w leczeniu gorączki, dolegliwości skórnych i chorób dróg
oddechowych.

Olejek

Olejek kajeputowy otrzymuje się z liści i młodych gałązek
drzewa poprzez destylację w parze wodnej. Ma kolor zie-
lonkawo-żółty i świeży, ożywczy zapach. Wykorzystywany
jest szeroko w przemyśle farmaceutycznym i dentystyce,
stanowi ważny składnik kosmetyków, detergentów oraz
leków na kaszel i zaziębienie.

Jest także skutecznym środkiem przeciwbólowym i jako

taki może służyć do przykładanych na twarz ciepłych kom-
presów pomagających na ból zęba, a także do okładów na
stłuczenia i bóle mięśni.

W pielęgnacji skóry roztwór olejku kajeputowego sto-

sowany jest jako środek kojący ukąszenia owadów, a także
w przypadku przetłuszczającej się skóry i trądziku.

Stosowany do masażu i inhalacji, olejek dobrze działa

na wszelkie dolegliwości związane z drogami odde-
chowymi. Jest środkiem wykrztuśnym i antyseptycznym.
Jednocześnie rozgrzewa ciało, co ma znaczenie w przy-
padku zaziębienia i grypy. Olejek kajeputowy jest jednym
z podstawowych składników preparatu Olbas, dostępnego
we wszystkich aptekach jako środek na katar i niedrożność
dróg oddechowych.

Dodany do kąpieli, pomaga w leczeniu cellulitis.

ABC roślin i olejków eterycznych

Wykorzystanie

kąpiele (w bardzo niskim stężeniu), okłady, inhalacje,
masaż, nawilżacze i odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Stosuj w bardzo niskim stężeniu i niezbyt często, żeby unik-
nąć podrażnienia skóry. Ostrzeżenie: Nie używać w pierw-
szych trzech miesiącach ciąży.

CEDR ATLANTYCKI - Cedrus atlantica

Cedr atlantycki pochodzi z gór Atlas i rośnie głównie  w
Maroku, skąd importuje się większość dostępnego w handlu
olejku cedrowego. Cedr należy do rodziny sosnowa-tych
(Pinaceae).  Jest wysokim,  potężnym  drzewem.  Popyt  na
jego drewno, wykorzystywane w budownictwie okrętowym
i meblarstwie, doprowadził do przetrzebienia starych lasów
cedrowych   w   Libanie,   niegdyś   głównym   dostawcy  tego
olejku. Odmianę olejku cedrowego pozyskuje się także  z
cedru   czerwonego,   zwanego   także   jałowcem   wirginijskim
(Juniperus virginiana),  występującego w Ameryce Północ-
nej. Samo drewno cedrowe jest niezwykle wonne.

Olejek

Olejek z drewna cedrowego ma intensywną, miodową bar-
wę i przyjemny, ciepły zapach drewna, lubiany zarówno
przez kobiety, jak i mężczyzn. Olejek uzyskuje się z trocin,
wiórów i innych odpadów drzewnych, poddawanych pro-
cesowi destylacji w parze wodnej.

Olejek cedrowy znany jest od wielu stuleci. Starożytni

Egipcjanie wykorzystywali go w kosmetyce, mumifi-kacji
zwłok oraz w kadzidle. Obecnie ze względu na swój

Aromaterapia

zapach dodawany jest do wiele stosowanych w gospodar-
stwie domowym produktów, a także w przemyśle kosme-
tycznym i perfumeryjnym, zwłaszcza jako składnik płynów
po goleniu. W aromaterapii wykorzystuje się go w leczeniu
chorób dróg oddechowych. Ma właściwości antyseptyczne,
jest skuteczny w leczeniu kaszlu, bronchitu, kataru. Doce-
nia się też jego właściwości w pielęgnacji skóry i włosów,
a także w zapobieganiu łupieżowi, egzemom i trądzikowi.
Dzięki swemu ciepłemu, miłemu zapachowi jest doskona-
łym składnikiem odświeżającym powietrze w pomieszcze-
niach. Olejek stosowany jest także w kuracjach mających
na celu zmniejszenie napięcia i stresu.

Wykorzystanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry, nawil-
żacze i odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Stosuj jedynie w słabych roztworach, bo może podrażniać
skórę. Ostrzeżenie: Nie używać podczas ciąży.

CITRONELLA, PALCZATKA SZCZETNA - Cymbopogon
nardus

Pochodzi z Cejlonu, gdzie uprawiana jest głównie na połu-
dniu wyspy. Należy do rodziny traw Poaceae (Gramineae).
Olejek otrzymuje się także ze spokrewnioną z nią rośliną
Cymbopogon winterianus, występującą na Jawie, w Wietna-
mie oraz w Ameryce Południowej i Środkowej.

Palczatka jest rośliną wieloletnią o silnie pachnących

liściach. W krajach swego pochodzenia znana jest w zie-
larstwie od wielu wieków jako środek stosowany w niedo-

ABC roślin i olejków eterycznych

mogach układu trawiennego i chorobach pasożytniczych
jelit, a także w zbijaniu gorączki. Stosowana jest również
jako środek odstręczający owady.

Olejek
Olejek cytronelowy wytwarza się z liści - świeżych, podsu-
szonych lub suchych - w procesie destylacji z parą wodną.
Ma on barwę żółtą i świeżą, cytrynową woń.

Wykorzystywany jest do produkcji niektórych środków

odstręczających owady, a także w środkach czystości oraz
mydłach.

W aromaterapii olejek cytronelowy stosuje się w pielęgna-

cji skóry. Jest środkiem antyseptycznym i bakteriobójczym,
doskonałym dla cery tłustej z tendencją do wyprysków.
Jest także stosowany jako dezodorant.

W słabym roztworze z olejkiem nośnym skutecznie

odstręcza owady i nadaje się do stosowania bezpośrednio
na skórę lub w nawilżaczach i odświeżaczach powietrza -
przyda się w każdym domu, zwłaszcza w okresie letnim.
Niektórzy ogrodnicy skrapiają cytronelą ziemię wokół
roślin, żeby koty nie rozkopywały ziemi.

Stosowany w okładach, olejek cytronelowy działa kojąco

na ból głowy i migrenę, a także poprawia ogólne samopo-
czucie.

Wykorzystanie

masaż (w słabym roztworze), pielęgnacja skóry, nawilżacze
i odświeżacze powietrza

Aromaterapia

Przeciwwskazania

Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży (olejek cytrone-
lowy jest środkiem wywołującym miesiączkę). Może powo-
dować podrażnienie skóry, dlatego stosuj wyłącznie słabe
roztwory.

CYNAMONOWIEC (LIŚCIE) - Cinnamomum
zeylandicum/Cinnamomum verum

Podobnie jak wawrzyn, cynamonowiec należy do rodziny
wawrzynowatych (Lauraceae). Pochodzi z Cejlonu, obecnie
jest uprawiany również w innych częściach świata, w tym
w Brazylii i na Madagaskarze. Osiąga wysokość 12 metrów.
Znany jest jako roślina przyprawowa od wieków. Znane
każdemu laski cynamonu to dobrze wysuszona, zwinięta
wewnętrzna i zewnętrzna kora młodych, świeżo zbrązowia-
łych pędów cynamonowca. Cynamon należy do ulubionych
przypraw zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie. Ma
słodkawy, ostry zapach, wykorzystywany bywa w ciastach,
deserach oraz innych potrawach. Również w medycynie
jest stosowany od wieków, między innymi na gorączkę oraz
w problemach menstruacyjnych.

Olejek

Z drzewa cynamonowego produkuje się dwa różne oleje.
W aromaterapii  ma  zastosowanie  olejek z liści cynamo-
nowych, natomiast olejku z kory cynamonowca nie należy
stosować,   ponieważ   jest   środkiem   drażniącym   i   silnie
toksycznym.   Stosowany   w   aromaterapii   olejek   cynamo-
nowy otrzymuje się w procesie destylacji z parą wodną z
liści   i   młodych   pędów   cynamonowca.   Wykorzystywany
jest w przemyśle spożywczym, między innymi do produk-

ABC roślin i olejków eterycznych

cji napojów gazowanych oraz słodyczy, a także w przemyśle
farmaceutycznym, do produkcji środków przeciwkaszlo-
wych oraz specyfików do higieny jamy ustnej.

W aromaterapii służy do masażu w bólach reumatycz-

nych. Jest też skuteczny w leczeniu zaburzeń trawienia oraz
jako środek pobudzający w leczeniu problemów krążenia,
pomagający także w przypadku wyczerpania nerwowego.

Wykorzystanie

masaż (stosować w niskim stężeniu), nawilżacze i odświe-
żacze powietrza

Przeciwwskazania

Olejek   cynamonowy   drażni   skórę,   dlatego   stosuj  go   w
niskim   stężeniu   i   niezbyt   często.  Ostrzeżenie:  Uważaj,
żeby  nie  pomylić   olejku cynamonowego  z  liści  cynamo-
nowca z olejkiem z kory tego drzewa, którego nie stosuje
się w aromaterapii.

CYPRYS - Cupressus sempervirens

Cyprys należy do rodziny cyprysowatych  (Cupressaceae).
W  starożytnej  Grecji  to   majestatyczne  drzewo  otaczano
szczególną czcią: jego gałązki układane na grobach miały
ułatwić   zmarłemu   przejście   do   życia   wiecznego.   Cyprys
pochodzi z Azji Mniejszej, a obecnie występuje w całej
Europie. Bywa często stosowany jako składnik trociczek,
a także, ze względu na swój świeży, ożywczy zapach, w prze-
myśle kosmetycznym - w kosmetykach zarówno dla pań,
jak i dla panów.

Aromaterapia

Olejek

Ołejek cyprysowy otrzymuje się z młodych gałązek i igieł
w procesie destylacji z parą wodną. Ma barwę żółtozieloną
i słodkawy, świeży zapach drewna.

Olejek działa orzeźwiająco w kąpieli i w masażu, przyno-

si ulgę cierpiącym na reumatyzm, bóle kończyn, znużenie
spowodowane długą, ciężką pracą, a także na hemoroidy,
podrażnienie pęcherza moczowego oraz zaziębienie. Masaż
z użyciem olejku cyprysowego pomaga w przypadku krwo-
toków miesiączkowych i bolesnych miesiączek, pobudza też
krążenie. Na skórę działa ściągająco i ujędrniająco, a także
antyseptycznie. W masażu twarzy lub parowym oczyszcza-
niu cery szczególnie dobrze działa na skórę przetłuszczającą
się. Olejek dodany do kąpieli stóp koi ich ból i ma działanie
dezodoryzujące. Inhalacje z dodatkiem tego olejku poma-
gają na kaszel i bronchit.

Olejek cyprysowy dodaje świeżości nawilżaczom powie-

trza. Poprawia nastrój, działa na organizm stymulująco.
jego woń odstręcza owady.

Wykorzystanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry, odświe-
żacze i nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Brak. Nie jest toksyczny - odpowiednio rozcieńczony, nie
powoduje uczuleń i nie drażni skóry.

CYTRYNA - Cttrus limon

Drzewo wiecznie zielone, o wysokości do 6 metrów. Pocho-
dzi z Azji, uprawiane jest również w Europie, zwłaszcza

ABC roślin i olejków eterycznych

%   krajach   śródziemnomorskich.   Należy   do   rodziny
ruto-'f^ratych  {Rutaceae).  Rodzi   jaskrawożółte   owoce.
Zarówno 'owoce, jak i liście mają silną woń. Owoce cytryny
są bogate vi witaminy A, B i C i od lat wykorzystywane są
w kuchni. Starożytne Rzymianki wypijały napój z sokiem
cytrynowym,   żeby   zapobiec   porannym   nudnościom   we
wczesnych  miesiącach   ciąży.  Smak  cytryny  jest  ostry,   a
zapach słod-kawy i orzeźwiający. Sok z cytryny, niegdyś
podawany marynarzom dla zapobieżenia szkorbutowi, jest
obecnie ulubionym domowym sposobem na różne choroby,
szczególnie   przeziębienia.   Stanowi   on   składnik   wielu
słodyczy i ciast, także leków, pachnideł i kosmetyków, jak
również środków czystości.

Olejek

Olejek cytrynowy otrzymuje się przez wytłaczanie skórek i
łupin dojrzałych cytryn, jest przezroczysty, o lekkim,,
świeżym zapachu. Działa pobudzająco na krążenie, stoso-
wany do kąpieli, moczenia nóg oraz masażu dobrze robi
tym, którym marzną stopy i dłonie. Posiada właściwości
czyszczące i ujędrniające. ]est środkiem antyseptycznym i
ściągającym. Dobrze robi na tłustą cerę ze skłonnością do
wyprysków, plam i czyraków.

Masaż lub inhalacje z użyciem olejku cytrynowego poma-

gają zwalczać infekcję, takie jak zaziębienie, grypa czy zapa-
lenie oskrzeli. Wzmacniają również system odpornościowy
organizmu.

W rozpylaczach i nawilżaczach powietrza odstręcza owa-

dy, dezynfekuje pomieszczenia, w których przebywał chory
na chorobę zakaźną, a jednocześnie odświeża powietrze,
czym wpływa na poprawę samopoczucia.

Aromaterapia

Olejek cytrynowy to idealny środek dla tych, którzy

odczuwają znużenie z powodu złego odżywiania się i nie-
regularnego trybu życia lub po długiej, meczącej podróży.
Skutki jego działania odczujesz natychmiast: wróci energia,
poprawi ci się nastrój.

Wykorzystanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry, nawil-
żacze i odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Olejek cytrynowy zawiera substancje fotouczulające -po
jego użyciu unikaj promieni słonecznych. Może wywo-
ływać uczulenie - stosuj z umiarem i w małym stężeniu.

CZOSNEK - Allium sativum

Przedstawiciel rodziny czosnkowatych (Ałłiaceae), uprawia-
ny w całej Europie, znany z właściwości antyseptycznych.
Przez całe wieki w różnych częściach kontynentu czosnek
uważano za remedium przeciwko złym mocom. Czosnek
ma również działanie antybakteryjne i obniża ciśnienie
krwi. Należy do ulubionych przypraw w kuchni wielu
narodów, chociaż niektórzy nie znoszą jego zapachu. Ponad
wszelką wątpliwość czosnek jest bardzo zdrowy - gdyby
wszyscy go jedli, wówczas nikt nie zważałby na drażniącą
woń. W aptekach i sklepach ze zdrową żywnością można
kupić tabletki czosnkowe, z których każda to spora dawka
czosnku, podobno pozbawionego nieprzyjemnego zapachu.
Nie ma co jednak ukrywać, że prawdziwy czosnek dodany
do potrawy daje więcej przyjemności niż tabletka.

ABC roślin i olejków eterycznych

Olejek

(Olejek czosnkowy to silny środek antyseptyczny, prawdo-'.
podobnie   najsilniej   działający   spośród   wszystkich   olejków
eterycznych.   Szkoda   więc,   że   czasem   trudno   znieść   jego
mocny zapach - nazbyt intensywny, by komponować się z
innymi   olejkami.   Aromaterapia   jest   ogólnie   rzecz   biorąc
przyjemnym   zabiegiem,   ale   nadużywając   olejku   czosnko-
wego terapeuta może stracić pacjentów, a ty przyjaciół.

Przeciwwskazania

Stosując olejek czosnkowy sprawisz, że wszyscy się od cie-
bie odwrócą - dosłownie i w przenośni. Ostrzeżenie: Sto-
sować wyłącznie pod kontrolą terapeuty.

ESTRAGON - Artemisia dracunculus

Estragon jest byliną kiedyś występującą w Europie, na Sybe-
rii i w Mongolii, a obecnie rozprzestrzenioną na całym
świecie. Należy do znanych roślin przyprawowych, szcze-
gólnie popularnych w Francji, która jest największym pro-
ducentem olejku estragonowego, wytwarzanego również
w Holandii i w Stanach Zjednoczonych. Łacińskie słowo
dracunculus oznacza „mały smok", stąd we Francji estra-
gon zwany jest smoczym zielem. Estragon należy do rodzi-
ny astrowatych (Asteraceae), dawniej zwanych złożonymi
(Cotnpositae).

Estragon lubi słońce, źle natomiast znosi mrozy. Osiąga

wysokość do 0,6 metra. Ma lancetowate, wonne listki o bar-
wie ciemnozielonej i nieduże, żółte kwiaty. Hoduje się dwie
odmiany estragonu: rosyjską i francuską.

W starożytności estragon stosowano jako odtrutkę na jad

węży lub owadów. Korzeń rośliny wykorzystywany bywał

Aromaterapia

jako środek na ból zębów. W Persji jedzono estragon dla
pobudzenia łaknienia.

Olejek
Olejek estragonowy otrzymuje się z liści w procesie desty-
lacji z parą wodną. Jest on cieczą bezbarwną lub jasno-
żółtą, o silnym, świeżym aromacie. Ze względu na zapach
wykorzystywany jest w produkcji kosmetyków i perfum, a
ze względu na smak w produkcji artykułów spożywczych
oraz napojów.

Estragon działa pobudzająco na układ pokarmowy oraz

na   krążenie.   Jest   środkiem   rozkurczowym,   pomaga  na
czkawkę,   wzdęcia   oraz   kolkę.   Jego   właściwości   wyko-
rzystuje się w leczeniu wszelkich nieregularności miesiącz-
kowania.   Olejek   estragonowy   jest   jednak   w   niewielkim
stopniu toksyczny, dlatego radzimy go stosować wyłącznie
pod bezpośrednią kontrolą specjalisty.

Przeciwwskazania

Stosować jedynie pod bezpośrednią kontrolą specjalisty.
Nie używać w okresie ciąży.

EUKALIPTUS - Eucalyptus globulus

Przedstawiciel rodziny mirtowatych  (Myrtaceae),  pocho-
dzący z Australii i Tasmanii, w ciągu ostatnich dwustu lat
uprawiany na całym świecie, w tym w Brazylii, Chinach,
Hiszpanii,  w Kalifornii  i w  Indiach. Istnieje ponad 400
odmian eukaliptusa, ale do produkcji stosowanego w aro-
materapii olejku eterycznego wykorzystywany jest  Euca-
lyptus  globulus,  czyli  eukaliptus  gałkowy.  W medycynie
ludowej znany jest od kilkuset lat. Aborygeni australij-

ABC roślin i olejków eterycznych

jcy wykorzystywali go na wiele różnych sposobów, prze-
de wszystkim w leczeniu gorączki. Drzewa eukaliptusowe
mają wyjątkową, świeżą woń, zwłaszcza po deszczu. Sadzo-
ne bywają w pobliżu budynków mieszkalnych, ponieważ
ich zapach odstręcza owady. W niektórych częściach świata
sadzi się plantacje eukaliptusa dla zapobiegania malarii.

Eukaliptus znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle

farmaceutycznym i cukierniczym. Stanowi składnik wiele
lekarstw na kaszel, pastylek na gardło, maści, balsamów
używanych przez sportowców oraz past do zębów.

Olejek

Olejek eukaliptusowy należy do najpopularniejszych olej-
ków eterycznych. Otrzymuje się go z liści eukaliptusa w
procesie destylacji z parą wodną. Ma bardzo różnorodne
zastosowanie. Jego zapach bardzo rzadko wywołuje reakcję
alergiczną. Olejek eukaliptusowy ma działanie rozgrzewa-
jące, orzeźwiające, antyseptyczne, znieczulające i kojące.
Może być stosowany w inhalacjach parowych, do kąpieli i
masażu. Doskonale sprawdza się w leczeniu chorób dróg
oddechowych: zapalenia oskrzeli, krupu oraz zapalenia
tchawicy. W nawilżaczach i sprayach nie tylko odświeża
powietrze, ale działa jednocześnie bakteriobójczo. Nawil-
żacz lub miseczka wody z kilkoma kroplami olejku eukalip-
tusowego, umieszczona w pobliżu łóżka, sprawi, że chory,
któremu z powodu niedrożności dróg oddechowych trud-
no oddychać, zaśnie spokojnie. Podobnie działa skropienie
olejkiem poduszki chorego lub wąchanie skropionej olej-
kiem eukaliptusowym chusteczki do nosa.

Aromaterapia

Jako składnik mieszanki wykorzystywanej w masażu,

olejek eukaliptusowy rozgrzewa ciało, a tym samym działa
kojąco na obolałe, zesztywniałe mięśnie.

Kilka kropel olejku eukaliptusowego dodanych do nasia-

dówki pomoże w leczeniu infekcji dróg moczowych. Dzięki
właściwościom antybakteryjnym i antyseptycznym olejek
może być wykorzystywany w leczeniu zmian chorobowych,
pamiętać jednak należy o tym, że należy go rozcieńczyć,
w przeciwnym wypadku może powodować podrażnienia skó-
ry. Olejek eukaliptusowy pomaga na grzybicę stóp, ukąszenia
insektów, na przykład wszy, na opryszczkę oraz półpasiec.

Jak już wspomniano, olejek eukaliptusowy skutecznie

odstręcza owady.

Wykorzystanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, nawilżacze i odświeżacze
powietrza

Przeciwwskazania

Olejek eukaliptusowy może podrażniać skórę, dlatego sto-
suj wyłącznie w formie słabego roztworu. Skutkuje nawet
w minimalnych ilościach - wystarczą trzy krople na wannę
wody. Również do kompozycji zapachowych dodawaj
oszczędnie, żeby nie „zagłuszyć" woni innych olejków.
Niektórzy nie zalecają stosowania olejku eukaliptusowego
we wczesnym okresie ciąży. Ostrzeżenie: Olejek eukaliptu-
sowy stosowany wewnętrznie wywołuje reakcję toksyczną.

GERANIUM - Pelargonium graveolens

Pelargonium graveolens należy do rodziny bodziszkowatych
(Geraniaceae). Pochodzi z Afryki Południowej, a obec-

ABC roślin i olejków eterycznych

nie hodowane jest w wielu różnych krajach, na przykład ^e
Francji, Egipcie, Afryce Północnej czy Rosji. Jest to ładna
roślina,   po   pięknych   kwiatach,   podobnie   jak   pozostali  )\
przedstawiciele   tej   rodziny.   Roztarty   w   palcach   liść   gera-
nium   ma   charakterystyczny   zapach.   Różne   odmiany   tej
rośliny wykorzystywane były w zielarstwie na całym świecie.

Olejek

Od czasu przeprowadzenie pierwszej destylacji we Fran-. cji
w   pierwszej   połowie   XVIII   wieku,   olejek   geraniowy   jest
ważnym   składnikiem   wykorzystywanym   w   przemyśle
perfumeryjnym.   Olejek   geraniowy   otrzymuje   się   przez
destylację z parą wodną z liści i pędów zebranych tuż przed
kwitnieniem, kiedy ich zapach jest szczególnie silny. Olejek
ma barwę zieloną i świeżą, różaną woń.

Ma rozmaite cenne właściwości, przede wszystkim regu-

lujące funkcjonowanie organizmu. Stosowany jest do masa-
żu, kąpieli i inhalacji (zarówno bezpośredniej parowej, jak
i w nawilżaczu powietrza). Ogólnie rzecz biorąc nie jest tok-
syczny i nie działa podrażniające

Olejek geraniowy stosuje się w leczeniu dolegliwości

związanych z miesiączkowaniem: zespołu napięcia przed-
miesiączkowego   i   towarzyszącego   mu   często   zatrzymy-
wania moczu, kłopotach związanych  z klimakterium,  na
przykład uderzeń krwi. Ma działanie kojące i uspokajające,
zmniejsza napięcie, stany lękowe, niepokój, a przy tym nie
powoduje   senności.   Jest   środkiem   przeciwbólowym  i
przeciwzapalnym.  Stosowany do kąpieli, łagodzi objawy
zapalenia pęcherza moczowego, a także w pewnym stopniu
ospy wietrznej oraz półpaśca.

Aromaterapia

Ze względu na działanie przeciwzapalne chętnie stoso-

wany jest do leczenia różnych objawów skórnych, na przy-
kład egzemy, ostrego zapalenia skóry, trądziku. Nadaje się
zarówno dla skóry przetłuszczającej się, jak i suchej. W
mieszankach doskonale komponuje się z innymi olejkami
eterycznymi.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, pielęgnacja włosów, inhalacje, masaż, pie-
lęgnacja skóry, odświeżacze i nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Brak. Olejek geraniowy nadaje się dla wszystkich rodzajów
skóry. Reakcję alergiczną powoduje tylko u osób wyjątko-
wo wrażliwych.

GOŹDZIK, GOŹDZIKOWIEC - Eugenia aromatica

Goździkowiec lub goździk korzenny pochodzi z Indonezji,
a obecnie uprawiany jest w kilku krajach. Jest to wiecznie
zielone drzewo z rodziny mirtowatych {Myrtaceae)-, docho-
dzące czasem do 15 metrów wysokości. Znane jako przy-
prawa goździki to jeszcze nierozwinięte pączki kwiatowe
goździkowca, ususzone w dymie z węgla drzewnego. Jako
przyprawa korzenna znane są od wieków w wielu krajach.
Właściwości dezodoryzujące, antyseptyczne i znieczulające
olejku goździkowego doceniano od wieków w wielu kultu-
rach, między innymi w Chinach.

Olejek
Jak wspomniano wyżej, olejek goździkowy otrzymuje się
z pączków kwiatowych drzewa, w procesie destylacji z parą

ABC roślin i olejków eterycznych

K\v'odną. Olejek eteryczny można również pozyskiwać z liści I
i młodych gałązek drzewa, ale jest on substancją bardziej
toksyczną i należy go unikać.

Ze względu na swoje właściwości znieczulające olejek

stanowi podstawę wielu substancji stosowanych w sto-
matologii. Opatrunek z odrobiną tego olejku skutecznie
dezynfekuje ubytki zębowe i koi ból zębów. Niektóre pasty
do zębów również zawierają ten olejek. Żeby uśmierzyć
ból zęba, wymieszaj kroplę olejku w łyżce stołowej letniej
wody, nasącz w niej watę, zwiń mocno i przyłóż na bolący
ząb, a skutek będzie natychmiastowy. Nie połykaj olejku.
Dostępna w aptekach nalewka goździkowa zawiera olejek
goździkowy w mniejszym, bezpieczniejszym stężeniu.

W aromaterapii olejek goździkowy stosowany jest także

do masażu w leczeniu niektórych chorób grzybiczych skó-
ry, kataru oraz bronchitu, ale zaleca się stosowanie takiej
kuracji wyłącznie pod kontrolą specjalisty.

Przeciwwskazania

Olejek goździkowy to substancja o stosunkowo wysokim
stopniu toksyczności, dlatego w domu stosuj wyłącznie w
przypadku nagłego bólu zęba. Ostrzeżenie: Olejek goź-
dzikowy wymaga od terapeuty sporego doświadczenia.

GREJPFRUT - Citrus paradisi

Grejpfrut jest drzewkiem cytrusowym, o kwaśnych, lekko
gorzkawych owocach. Rośnie w Stanach Zjednoczonych,
krajach karaibskich, Hiszpanii i w Izraelu, jego owoce są
większe od cytryn i pomarańcz i mają zwykle żółtą skórkę.
Tzw. czerwone grejpfruty, równie smaczne jak żółte, mają
skórkę o lekkim odcieniu różowym i różowy miąższ.

Aromaterapia

już sam smak grejpfruta tchnie zdrowiem, i faktycznie jest
to owoc wyjątkowo zdrowy. Jego ostry, kwaskowy smak
wydaje się oczyszczać jamę ustną i przełyk, a do tego działa
wyjątkowo ożywczo, zwłaszcza zjedzony z samego rana.
Grejpfruty zawierają dużo witaminy C, stąd zaleca się je w
kuracji odtruwającej.

Olejek
Olejek   eteryczny   z   grejpfrutów   uzyskuje   się   przez
mechaniczne wytłaczanie skórek i łupin owoców. Ma on
przyjemny, świeży, ostry zapach, taki jak sam owoc, i jest
wykorzystywany   w   przemyśle   kosmetycznym,   między
innymi   w   produkcji   środków   do   kąpieli,   szamponów   i
mydeł.

Olejek grejpfrutowy działa orzeźwiająco, dezynfekują-

co i odtruwająco. Kilka kropel tego olejku w pełnej wody
wannie sprawi, że po kąpieli poczujesz się jak nowo naro-
dzony. W masażu pomaga w zwalczaniu cellulitis. Grejp-
frut jest doskonałym środkiem odtruwającym, działającym
na wątrobę i nerki, pomagającym organizmowi w pozbywa-
niu się wszelkich toksyn i materiałów odpadowych. Odgry-
wa bardzo ważną rolę w procesie odtruwania organizmu,
bywa też zalecany narkomanom przechodzącym kurację
odwykową.

Olejek grejpfrutowy wspomaga proces trawienia. Lekki

masaż brzucha z użyciem tego olejku przynosi ulgę przy
kłopotach z trawieniem i zaparciach.

Stosowany do inhalacji oraz w nawilżaczach, doskonale

harmonizuje z pozostałymi składnikami mieszanek.

ABC roślin i olejków eterycznych

W środkach do pielęgnacji skóry ma działanie oczyszcza-

jące i ściągające, a więc doskonale nadaje się dla cery tłu-
stej. Podobnie działa w pielęgnacji włosów.

Wykorzystanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja włosów, pie-
lęgnacja skóry, odświeżacze i nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Ostrzeżenie: Zawiera substancje fotouczulające, a więc
po jego zastosowaniu unikaj promieni słonecznych. Przed
użyciem dobrze rozcieńcz.

„HERBACIANE DRZEWO" - Melaleuca alternifolia

Wbrew nazwie roślina ta nie ma nic wspólnego z krzewem
herbacianym, jest to niewielkie drzewo lub krzew rosnący
w Australii, pochodzący z rodziny mirtowatych (Myrtace-
ae). Ma wąskie liście przypominające igły i żółte lub fiole-
towe kwiaty.

Liście drzewa były przez całe wieki wykorzystywane

przez Aborygenów do przyrządzania napoju przypominają-
cego herbatę, a także po rozgnieceniu jako lek przykładany
na rany i stłuczenia. Ze względu na właściwości tej rośliny,
znane i wykorzystywane od setek lat, olejek drzewa herba-
cianego stał się jednym z najpopularniejszych i najbardziej
uniwersalnych olejków eterycznych w aromaterapii.

Olejek

Olejek drzewa herbacianego wytwarza się z jego listków
przez destylację w parze wodnej. Ma on barwę żółtozieloną
i silną, przyjemną, pikantną woń przypominającą kamforę.

Aromaterapia

Wykorzystywany jest powszechnie w przemyśle farmaceu-
tycznym i kosmetycznym, między innymi do produkcji
środków antyseptycznych i bakteriobójczych, płukanek do
gardła, pasty do zębów, płynów i żeli do kąpieli, środków
do pielęgnacji skóry. Obecnie dostępny jest na rynku
olejek z ekologicznych plantacji „drzew herbacianych".

Olejek z drzewa herbacianego należy do ulubionych

olejków eterycznych stosowanych w aromaterapii. Jest
bezpieczny w użyciu, można go stosować bezpośrednio na
skórę, ma silne działanie antyseptyczne, dezynfekujące,
antywirusowe, przeciwgrzybiczne i bakteriobójcze, a więc
znajduje zastosowanie w leczeniu wielu schorzeń. Do tego
wszystkiego wzmacnia system odpornościowy organizmu.
Z tego wynika, że nie powinno go zabraknąć w żadnej
domowej apteczce.

Dzięki swym właściwościom wzmacniającym system

odpornościowy, antywirusowym i bakteriobójczym, dosko-
nale sprawdza się w leczeniu zaziębień, grypy i ogólnie infek-
cji dróg oddechowych. Zaleca się w tym celu inhalacje lub
masaże mieszanką zawierającą ten olejek. Olejek drzewa her-
bacianego dodawany jest także do płynów do płukania ust
i gardła w przypadku rozmaitych stanów zapalnych: pleśnia-
wek, zapalenia dziąseł i aft. Walczyć nim także można z nie-
świeżym oddechem i opryszczką na wardze.

Dodany do kąpieli lub nasiadówki, olejek daje dobre

wyniki w leczeniu schorzeń układu moczowo-płciowego:
zapalenia pęcherza, pleśniawek, opryszczki, świądu oraz
zapalenia cewki moczowej. Ma działanie kojące i pomaga
zwalczyć infekcję.

ABC roślin i olejków eterycznych

Jeśli chodzi o pielęgnację skóry, olejek drzewa herba-I

cianego sprawdza się w wielu sytuacjach. Może być stoso-
wany w maseczkach do twarzy, balsamach i mieszankach
do masażu. Można go aplikować na wypryski i krosty, uką-
szenia owadów, mniej poważne oparzenia. Działa antysep-
tycznie, a jednocześnie kojąco. Używany bywa w leczeniu
grzybicy. Mieszankę olejku z drzewa herbacianego i neu-
tralnego olejku bazowego, na przykład migdałowego, zaleca
się w przypadku długo gojących się ran, zwłaszcza u ludzi
w podeszłym wieku i/lub mających kłopoty z krążeniem.

Trwają badania nad zastosowaniem olejku z drzewa

herbacianego, istnieją więc poważne podstawy, by
sądzić, że niebawem naukowcy odkryją nowe, dotąd
nieznane właściwości i zastosowania tego olejku.

Wykorzystanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, płyny do płukania
jamy ustnej, pielęgnacja skóry, odświeżacze i nawilżacze
powietrza (można nakładać bezpośrednio na skórę, bez
potrzeby rozcieńczania)

Przeciwwskazania

Olejek drzewa herbacianego jest substancją
nietoksyczną i niedrażniącą. Przypadki uczulenia na ten
olejek są niezwykle rzadkie.

HYZOP - Hyssopus officinalis

Hyzop   należy   do   rodziny   jasnotowatych  (Lamiaceae),
dawniej   wargowych  (Labiatae).  Pochodzi   z   rejonu
śródziemnomorskiego,   a   obecnie   występuje   w   całej
Europie,   w   Rosji   oraz   w   Stanach   Zjednoczonych.   Ze
względu na pozyskiwa-

87Aromaterapia

rowego ma on silne właściwości drażniące i nie
nadaje się do użytku domowego.

Imbir znany jest od wieków zarówno jako

przyprawa, jak i środek na dolegliwości trawienne. Ma
właściwości   rozkurczające   i   wiatropędne,   a   więc
pomaga na wzdęcia. Stanowi  ważny składnik leków
podawanych   w   chorobie   lokomocyj-nej   oraz   w
przypadku   porannych   nudności   we   wczesnym
okresie ciąży. Imbir kandyzowany wykorzystuje się w
przemyśle cukierniczym i spożywczym.

Olejek
Olejek imbirowy wytwarza się z wysuszonych,
zmielonych kłączy w procesie destylacji z parą

wodną. Ma on barwę bursztynową i bardzo silny,
ostry, słodkawy zapach.

Stanowi wonny dodatek do niektórych perfum i jest

szeroko wykorzystywany jako aromat w przemyśle
spożywczym, także w produkcji napojów.

Olejek imbiroWy pomaga na wiek schorzeń. Działa

roz-grzewająco i wzmacniająco, poprawia ogólne
samopoczucie, dodaje pewności siebie. Stosowany do
masażu, pomaga na bóle mięśni i kości, szczególnie
dokuczliwe w chłodnym, wilgotnym klimacie. Poprawia
krążenie i rozgrzewa zimne stopy i dłonie - podobnie
zresztą jak po dodaniu do wody do moczenia nóg.
Ponieważ imbir działa drażniąco na śluzówkę, nie
zaleca się stosowania olejku do kąpieli.

Podobnie jak samo kłącze imbiru, olejek imbirowy

wspomaga   układ   trawienny;   wdychany   lub
stosowany do szybkiego masażu, przyśpiesza proces
trawienia   i   pomaga   na   wzdęcia.   Likwiduje   uczucie
nudności   w   pierwszych  trzech   miesiącach   ciąży   i
podczas podróży samochodem,

ABC roślin i olejków eterycznych

statkiem czy samolotem - wystarczy powąchać
skropioną tym olejkiem chusteczkę.

Stosowany do inhalacji, olejek imbirowy dobrze

działa  na   drogi   oddechowe.   Jest   skutecznym
środkiem wykrztuś-nym, a więc pomaga oczyścić ze
śluzu   gardło   i   przewody   nosowe.   Łagodzi   napady
suchego   kaszlu.   Niektórzy   uważają,   że   zwiększa
odporność organizmu na  infekcje częste  w okresie
jesieni   i   zimy.   Ponieważ   działa   napotnie,   obniża
wysoką temperaturę.

Olejek imbirowy jest afrodyzjakiem.

Zastosowanie

okłady, moczenie nóg (ale nie kąpiele, ponieważ
działa drażniąco na śluzówkę), inhalacje, masaż,
odświeżacze i nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Imbir   nie   jest   toksyczny   i   nie   wywołuje   reakcji
alergicznych. Należy jednak go stosować z umiarem,
ponieważ  może   podrażniać   błony   śluzowe.   W
odpowiednim   stężeniu   może   być   stosowany
bezpośrednio na skórę.

JAŁOWIEC - Juniperus communis

Jałowiec,   wiecznie   zielony   krzew   z   rodziny
cyprysowatych  (Cupressaceae),  występuje   na   całej
półkuli   północnej.   Ma

igły o barwie

niebieskawozielonej i małe, czarne, kuliste owoce.
Zarówno szpilki, jak i jagody jałowca wykorzystywane
są w medycynie tradycyjnej już od stulecie, między
innymi w chorobach dróg moczowych, na przykład w
zapaleniu pęcherza, jak również w niedomaganiach
układu oddechowego, w podagrze i reumatyzmie. W
średniowie-

Aromaterapia

czu uważano, że posiadają też właściwości magiczne,
chroniące   człowieka   przed   złym   urokiem.   Ekstrakty
jałowcowe   używane   są   w   weterynarii   w   leczeniu
infekcji   wywołanych   przez   pasożyty.   Jałowiec
wykorzystywany   jest   także   w   przemyśle
perfumeryjnym

Jagody jałowca są znane jako przyprawa kuchenna,

a także dodatek do dżinu, który zawdzięcza im swój
silny, perfumowany aromat. W celach komercyjnych
jałowiec hoduje się we Włoszech oraz w krajach
bałkańskich.

Olejek

Olejek   jałowcowy   wytwarza   się   przez   destylację   w
parze  wodnej z jagód, szpilek oraz młodych gałązek
jałowca. Ma on barwę jasnożółtą i przyjemny, świeży i
ciepły,   słodkawy  zapach   lasu.   Tradycyjnie   stanowi
jeden   z   podstawowych   składników   trociczek   i
kadzidełek i jest szeroko stosowany  w aromaterapii.
Jako środek moczopędny i antyseptyczny pomaga w
leczeniu   zapalenia   pęcherza   oraz   zatrzymywania
płynów   w   organizmie.   Sprzyja   wydalaniu   toksyn   z
organizmu, zwłaszcza kwasu moczowego, a zatem
zalecany jest w przypadku podagry.  Stosowany do
masażu,   działa   rozgrzewająco   i   pobudzająco,
pomaga na reumatyzm i reguluje miesiączkę.

Dzięki swemu działaniu uspokajającemu, może być

stosowany w leczeniu stresu i stanów lękowych.
Wywołuje pozytywne uczucia.

W pielęgnacji skóry olejek ten stosowany jest na

przetłuszczającą   się   cerę   ze   skłonnością   do
wyprysków,   wągrów  i   trądziku.   Działa   na   skórę
ściągająco,   oczyszczająco,   odtruwająco   i
ujędrniająco,   zwłaszcza   dodawany   do   kąpieli
parowej.

ABC roślin i olejków eterycznych

Zapach jałowca doskonale komponuje się z wonią

wielu |*łnnych olejków eterycznych, takich jak cedr,
cyprys, sosna, 'lawenda, geranium, cytrusy.

Wykorzystanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, odświeżacze i
nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży. W
niektórych przypadkach może wywoływać odczyn
alergiczny, dlatego używaj wyłącznie w roztworze.

JAŚMIN - Jasminum officinale/Jasminum grandiflorum

Jaśmin, należący do rodziny oliwkowatych
(Oleaceae),

pochodzi z północno-zachodnich

regionów   Indii.   Jest   pięknym,   pnącym   się   w   górę
krzewem   o   delikatnych,   różo-wobiałych   kwiatach   o
cudownej, silnej woni. Hodowany jest obecnie w kilku
krajach, między innymi w Maroku, Egipcie oraz we
Francji.   Od   lat   olejek   jaśmin   stanowi   podstawę
francuskiego przemysłu perfumeryjnego, i to pomimo
wyjątkowo wysokich kosztów jego pozyskiwania. Już
wieki temu doceniano silnie działającą na zmysły woń
jaśminu   i   jego   rolę   w   pielęgnacji   skóry.   Jaśmin
wykorzystywano  również   szeroko   w   zielarstwie   -
zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie.

Olejek

Ze względu na to, że w procesie produkcyjnym
pozyskuje się niewielkie ilości jaśminowych
substancji aromatycznych, olejek jaśminowy należy
do najdroższych. Dla uzy-

Aromaterapia

skania   nawet   odrobiny   olejku   potrzeba   ogromnej
ilości kwiatów. Olejek otrzymuje się przez enfleurage
(mimo  ogromnej pracochłonności tego procesu, jest
on preferowany przez wielu producentów perfum) lub
przez   ekstrakcję   w   rozpuszczalniku.   Olejek
jaśminowy   jest   wysoko  ceniony   w   przemyśle
perfumeryjnym jako składnik mydeł,  płynów i żeli do
kąpieli,   szamponów.   Wykorzystywany  bywa   też   w
przemyśle   spożywczym,   na   przykład   w   produkcji
napojów.

Olejek jaśminowy ma barwę bursztynowobrązową i

dość gęstą, lepką konsystencję. Ma bogaty,  silny i
słodki   zapach.   Rzadko   kto   potrafi   się   mu   oprzeć,
dlatego   też   przypisuje   się   mu   właściwości   silnego
afrodyzjaku,   działającego   w   równym   stopniu   na
kobiety, co na mężczyzn. Jest także wykorzystywany
w   trociczkach   i   kadzidełkach  -   uważaj   jednak,   bo
często   prawdziwy   olejek   zastępuje   się  tanimi
podróbkami.

Co do właściwości terapeutycznych, jaśmin działa

antydepresyjnie, stąd leczy się nim stany niepokoju i
związanego  ze   stresem   przygnębienia.   Wywołuje
kojący   efekt   odprężenia,   uspokojenia,   potrafi
znakomicie poprawić nastrój. Stosowany do masażu,
przynosi   ukojenie   starganym   nerwom.  Przydaje   się
także podczas porodu - jego roztwór wtarty w okolice
lędźwiowe   łagodzi   ból   i   działa   na   rodzącą   odprę-
żająco.   Wykorzystywany   jest   często   w   masażu
erotycznym,  ponieważ  wpływa  przyjemnie na  oboje
partnerów. Czasem jest skutecznym lekiem na utratę
popędu i impotencję, zwłaszcza wtedy, kiedy taki stan
spowodowany jest przemęczeniem i stresem.

ABC roślin i olejków eterycznych

Olejek jaśminowy jest łagodnym środkiem kosmetycz-

nym. Ze względy na swoje właściwości

dezynfekujące, Stosowany bywa w leczeniu stanów

zapalnych skóry, przy czym nadaje się dla wszystkich

rodzajów cery: zarówno tłustej, jak i suchej.

Olejek jaśminowy jest nieocenionym dodatkiem do

nawilżaczy   powietrza,   tworząc   atmosferę   spokoju  i
pogody.   Zaleca   się   go   młodym   matkom   jako   środek
poprawiający nastrój w stanach wyczerpania i depresji
popoło-gowej. Zapach jaśminu doskonale komponuje
się   z   innymi  olejkami   eterycznymi,   zwłaszcza   z
olejkami cytrusowymi.  "Jest tak silny i trwały, że mimo
wysokich   kosztów   opłaca   się  tw  taki   olejek
zainwestować, bo nawet niewielka ilość star-f cza na
bardzo długo.

Zastosowanie

| kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawil-

żacze i odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Olejek jaśminowy w zasadzie nie jest toksyczny i nie
podrażnia skóry, ale u niektórych może wywoływać
reakcję alergiczną.

KADZIDŁA CARTERA, OLIBAN - Boswellia carteri

Drzewo, z którego otrzymuje się żywicę olibanową,
czyli   kadzidło,   rośnie   w   Somalii,   Chinach   i   Etiopii.
Należy  do rodziny osoczynowatych  (Burserasea).  Za
sprawą   swojego   aromatu   i   właściwości
pobudzających   było   bardzo

cenione przez

Chińczyków, Rzymian, Egipcjan i Arabów. Do dzisiaj
na całym świecie żywica olibanową stanowi waż-

Aromaterapia

ny składnik kadzidła i odgrywa istotną rolę w
obrzędach religijnych.

Olejek

Olejek   olibanowy,   otrzymywany   z   żywicy   kadzidli   w
procesie   destylacji   z   parą   wodną,   stanowi   ważny
składnik   wielu  produktów   perfumeryjnych.   Jest   on
przezroczysta, z lekkim żółtawym odcieniem. Pachnie
słodko i ciepło, trochę jak  drewno sosnowe. Dobrze
komponuje się z wieloma innymi olejkami. Stosowany
w   kadzidełkach   i   nawilżaczach   powietrza,   działa
kojąco   i   poprawia   nastrój.   Jest   często   używany
podczas   medytacji,   ponieważ   zwalnia   oddech   i
pomaga się skoncentrować. Z tych samych powodów
jest także zalecany na stres.

Olejek olibanowy to doskonały składnik inhalacji

parowych. Ma właściwości przeciwzapalne, przydatne
w leczeniu zapalenia oskrzeli i gardła, pomaga na
napadu kaszlu, gdyż łagodzi podrażnienia błon
śluzowych i wspomaga odkrztuszanie.

Odgrywa także ważną rolę w kosmetyce, jako że

działa ściągająco, antyseptycznie i ujędrniające Jest
często stosowany w kosmetykach przeznaczonych
dla zwiotczałej skóry.

Olejek olibanowy jest całkowicie bezpieczny i

wyjątkowo przyjemny w użyciu.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawilżacze i odświeżacze powietrza

ABC roślin i olejków eterycznych

-zeciwwskazania

rak. W roztworze nie jest toksyczny i nie powoduje
odrażnień skóry. Ostrzeżenie: Niektórzy terapeuci
odrażają stosowanie olejku olibanowego podczas
ciąży.

JKRDAMON - Elettaria cardamomum

jCardamon   należy   do   rodziny   imbirowatych
{Zingiberaceae) i pochodzi z Indii, jest byliną osiągającą
wysokość 3 metrów, * dużymi liśćmi. Od setek lat jego
nasiona   stosuje   się  W   Indiach   jako   przyprawę
kuchenną, obecnie wysoko cenioną na całym świecie.
Dzięki zawartości olejku kardamono-Jwego, przyprawa
ta   ma   ostry,   orzeźwiający   aromat.   Żucie  jiasion
pomaga   na   niestrawność   i   pobudza   do   działania
ilkład  trawienny.  Większość  dostępnego obecnie na
rynku lolejku kardamonowego pochodzi z Gwatemali.

i,'

JD/ę/ek

Olejek   kardamonowy   pozyskuje   się   z   wysuszonych
nasion  Jcardamonu  przez destylację  z  parą  wodną.
Jest substancją bezbarwną lub bladożółtą, o ciepłym,
przyjemnym   zapachu.   Olejek   stosowany   jest   do
kąpieli,   masażu   oraz   w   nawilżaczach   powietrza.
Działa   rozgrzewająco,   orzeźwiająco,  fma   dobry
wpływ   na   tych,   którzy   cierpią   na   depresję   i   stadny
lękowe.   Przypisuje   się   mu   także   właściwości
afrodyzja-

l, a więc masaż przy jego użyciu może pobudzać

uśpiony

opęd seksualny.

lak już wspomniano, olejek kardamonowy

korzystnie Wpływa na trawienie. Delikatny masaż
brzucha przy pomo-Jfey mieszanki z dodatkiem tego
olejku działa wiatropędnie

rozkurczowo. Ze względu na jego właściwości
antysep

Aromaterapia

roko jako przyprawa kuchenna. W tym samym celu
wykorzystuje się nasiona - albo świeże, albo
ususzone. Kolendra to jeden ze składników
przyprawy curry.

Kolendra znana już była w czasach starożytnych.

Jej nasiona znaleziono w grobowcu faraona
Ramzesa II. W Chinach i w różnych częściach Europy
Zachodniej przy jej pomocy leczono kiedyś choroby
układu pokarmowego.

Olejek

Olejek kolendrowy, otrzymywany z dojrzałych nasion
przez  destylację   z   parą   wodną,   jest   bezbarwny   lub
bladożółty.   Ma  przyjemną,   słodkawą   woń.   Jako
aromat   wykorzystywany

jest w przemyśle

farmaceutycznym, w produkcji kosmetyków, mydeł
oraz niektórych perfum, a także w przemyśle
spożywczym i w produkcji napojów.

Kolendra działa pobudzająco na system nerwowy i

na krążenie. Przynosi ukojenie i przywraca energię,
w chwilach załamania dodaje pewności siebie i woli
walki. Sprawdza się także w leczeniu zesztywniałych
mięśni oraz bólów reumatycznych i arqetycznych. Ma
właściwości przeciwbólowe i przynosi ulgę w
cierpieniu.

Olejek kolendrowy, zwłaszcza stosowany do

masażu, łagodzi objawy niestrawności. Dzięki
właściwościom rozkurczowym, zapobiega wzdęciom,
kolce i niestrawności. Pobudza apetyt, szczególnie po
przebytej chorobie, pomaga także na biegunkę.

Kolendra jest doskonałym środkiem dla rekonwale-

scentów,   poprawia   samopoczucie   oraz   nastrój.
Uważana  jest   także   za   afrodyzjak;   używana   do
masażu   lub   kąpieli,  rozbudza   na   nowo   popęd
seksualny.

100

;'! Przeciwwskazania

• Kolendra nie jest toksyczna i nie powoduje reakcji

alergicz-\ nej. Stosowana w roztworze, nie podrażnia

skóry. Jednak w większych dawkach może działać

odurzająco, dlatego zaleca się umiar w jej stosowaniu.

Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży.

KOPER OGRODOWY - Anethum graveolens

Koper ogrodowy należy do tej samej rodziny,  co koper
włoski, czyli fenkuł - do selerowatych  (Apiaceae), dawniej
zwanych baldaszkowymi  (Umbełłiferae).  Ponadto obie te
rośliny, oraz otrzymywane z nich olejki, mają wiele cech !
wspólnych. Koper ogrodowy pochodzi z regionu Morza '
Śródziemnego,   a   obecnie   uprawiany   jest   i
wykorzystywany w zielarstwie i jako przyprawa kuchenna
na całym świecie. i Głównymi dostawcami olejku z kopru
ogrodowego są Francja, Niemcy, Hiszpania i Anglia. Koper
ogrodowy to wysoka  roślina   roczna   lub   dwuroczna.   Ma
delikatne,   pierzaste   listki,   kwitnie   na   żółto   i   rodzi   dużą
ilość   maleńkich,   wonnych  nasion.   Jako   przyprawę
wykorzystuje  się zarówno listki, jak  i  nasiona.  Delikatny
aromat   listków,   przypominający   anyżek,   doskonale
komponuje   się   z   wieloma   daniami,   zwłaszcza   rybnymi.
Właściwości lecznicze kopru ogrodowego,

Aromaterapia

w szczególności w leczeniu dolegliwości żołądkowych,
znane są od dawna. Stanowi on jeden z
podstawowych składników specyfików podawanych
niemowlętom cierpiącym na kolkę.

Olejek
Z  kopru   ogrodowego   pozyskuje   się   dwa   olejki:   z
zielonych  części rośliny - świeżych lub suszonych -
oraz   z   nasion.  Olejki   te   wykorzystywane   są   w
przemyśle spożywczym,  między innymi  w produkcji
napojów   alkoholowych   oraz   marynat.   Jako   aromat
znajdują   zastosowanie   również   w   produkcji
rozmaitych kosmetyków i środków czystości, a także
w przemyśle farmaceutycznym.

W aromaterapii ze względu na swoje właściwości

wiatro-pędne i rozkurczowe pomaga na dolegliwości
układu   trawiennego.   Delikatny   masaż   brzucha   z
użyciem   tego   olejku  doskonale   robi   w   przypadku
wzdęć   i  kolki.   Ogólnie  rzecz  biorąc, olejek z  kopru
ogrodowego wspomaga trawienie.

Podobnie jak koper włoski, olejek z kopru

ogrodowego pobudza laktację u matek karmiących.
Stosuje się go także w razie zatrzymania miesiączki.

W nawilżaczach powietrza olejek z kopru

ogrodowego doskonale komponuje się z innymi
olejkami eterycznymi.

Zastosowanie

kąpiele, inhalacje, masaż, nawilżacze i odświeżacze
powietrza

Przeciwwskazania

Koper ogrodowy nie ma właściwości toksycznych,
powodujących alergię, ani drażniących, chociaż
zdarzają się

102

ABC roślin i olejków eterycznych

przypadki, kiedy może podrażniać bardzo delikatną

skórę. i Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży.

■ KOPER WŁOSKI, FENKUŁ - Foeniculum vulgare var.

f dulce

Koper włoski to wysoka, wiotka roślina zielna, przed-
stawiciel rodziny selerowatych (Apiaceae), dawniej
bal-daszkowatych

(Umbełliferae).

Pochodzi z

regionu Morza

• śródziemnego, a obecnie uprawiany jest w całej
Europie.
i Jego wonne pierzaste listki i mięsiste łodygi

wykorzystywane   są   jako   przyprawa   kuchenna.
Smakiem   przypominają  anyż.   Nasiona   kopru
włoskiego   stosowane   są   powszechnie  w   kuchni
indyjskiej.

Podobnie jak prawie wszystkie rośliny przyprawo-

we,   koper   włoski   reguluje   proces   trawienia.
Zapobiega   wzdęciom,   działa   rozkurczowo   i   lekko
przeczyszczające W kłopotach z trawieniem i w kolce
zaleca   się   picie   naparu   z   kopru   włoskiego.   Koper
włoski pobudza także laktację u matek karmiących.

Olejek

Olejek z kopru włoskiego otrzymuje się poprzez
destylację nasion z parą wodną. Ma on silny zapach i
jest niemal bezbarwny, z lekkim żółtawym odcieniem.
Charakteryzuje się właściwościami bakteriobójczymi -
bywa dodawany do pasty do zębów oraz płynów do
higieny jamy ustnej, żeby zapobiegać próchnicy
zębów.

Ze względu na swoje właściwości bakteriobójcze i

wia-tropędne jest szeroko wykorzystywany przez
przemysł farmaceutyczny, a także jako jeden ze
składników w produkcji mydła.

103

Aromaterapia

Masaż z użyciem olejku koprowego, zwłaszcza

masaż dolnych partii brzucha i pleców, działa kojąco
na   podrażnienia  żołądka   i   wywołaną   stresem
niestrawności. Pomaga także  na wzdęcia. Zalecany
jest   również   w   przypadku   trudności  z   oddawaniem
moczu.   Jego   łagodne   działanie   moczopędne
zapobiega   zatrzymywaniu   płynów   w   organizmie.   Ze
względu   na   jego   silny   zapach   nie   każdy   toleruje
mieszanki olejku  z kopru włoskiego z innymi olejkami
eterycznymi.   Pamiętaj  jednak,   że   koper   włoski   ma
nade   wszystko   działanie   lecznicze,   a   więc   nie   ma
potrzeby   tworzenia   z   niego   kompozycji
zapachowych.   Przed   użyciem   starannie   rozcieńcz
olejek  z   kopru   włoskiego,   ponieważ   może   od
podrażniać   skórę   -   zazwyczaj   zaleca   się   roztwór
1,5%.

Olejek z kopru włoskiego stosowany w

nawilżaczach  powietrza   dobrze   robi   na   kaszel.
Działa   podobnie   jak   hormon   estrogen,   dlatego
stosowany jest dla pobudzenia laktacji u karmiących
matek. Mimo to stosowanie go w okresie  ciąży nie
jest wskazane.

Zastosowanie

okłady, inhalacje, masaż, higiena jamy ustnej,
nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Koper włoski może powodować alergię, dlatego przed
użyciem musi zostać rozcieńczony. Ostrzeżenie: W
dużych dawkach olejek koprowy działa jak narkotyk.
Nie stosować w okresie ciąży. Nie aplikować chorym
na epilepsję. Unikać odmiany gorzkiej kopru włoskiego
{Foeniculum vulgare var. amara), który działa silniej i
powodujące reakcję alergiczną.

104

ABC roślin i olejków eterycznych

^BjtWENDA - Lavandula vera/Lavandula augustifolia/
l^mgyandula officinalis

^Kjawenda należy do rodziny jasnotowatych

[Lamiaceae], j^Eljtwniej zwanych wargowymi {Labiatae).

Pochodzi z regio-MKkĄw śródziemnomorskich, obecnie

uprawiana na całym ■Łriecie. Jej głównymi

producentami są Francja, Wło-«|hy, Tasmania i Wielka

Brytania. Lawenda jest wiecznie Łieloną krzewinką o

wonnych listkach i kwiatach, jedną w ulubionych roślin

w ogródkach ziołowych i ozdobnych. Hj&iana jest od

wieków. Starożytni Rzymianie wykorzystywali ją do

kąpieli, jako środek dezynfekujący, antyseptycz-?ny i

uspokajający. Saszetki z suchymi listkami lawendy ,

umieszczane w bieliźniarkach nadają bieliźnie

pościelowej i niezwykle przyjemny zapach. Od lat

ogromną popularnością cieszy się lawendowa woda

toaletowa.

Olejek

Olejek   lawendowy   otrzymuje   się   przez   destylację
kwiatów   w   parze   wodnej.   ]est   on   przejrzysty,   o
jasnożółtej barwie i słodkawym  zapachu doskonale
komponującym   się  z   innymi   olejkami.   Należy   do
najpopularniejszych olejków  do stosowania w domu,
jako   że   jest   całkowicie   bezpieczny  w   użyciu   i   ma
wiele właściwości.

Olejek lawendowy działa pozytywnie na nasz

nastrój, uspokaja nas i odpręża. Zaleca się ten olejek
cierpiącym   na   depresję   połączoną   ze   stanami
lękowymi   -   ponieważ   uspokaja,   a   jednocześnie
poprawia samopoczucie. ]est doskonałym dodatkiem
do   mieszanek   stosowanych

do masażu,

pomagających między innymi na bezsenność. Do
masażu brzucha używa się go także w przypadku
zaparć i wzdęć.

105

Aromaterapia

Lawenda ma lekkie działanie przeciwbólowe i jest

zalecana w szczególności na ból głowy i bóle mięśni.
Należy  do   nielicznych   olejków,   które   nie   wymagają
rozcieńczania. Ma właściwości antyseptyczne, można
ją   aplikować   bezpośrednio   na   skórę   w   przypadku
ukąszeń przez owady,  oparzeń i zadrapań, jako że
wówczas nie tylko łagodzi ból, ale i zapobiega infekcji.
Do   tego   olejek   lawendowy   przyśpiesza   proces
gojenia i zmniejsza ryzyko powstania blizn.

Dodany do kąpieli, olejek lawendowy jest zalecany

w przypadku infekcji dróg moczowo-płciowych, na
przykład pleśniawki i zapalenie pęcherza. Stosowany
do inhalacji, pomaga na napady kaszlu, leczy infekcje
gardła oraz łagodzi objawy zapalenia krtani.

Olejek lawendowy nadaje się również do

stosowania  w   przypadku   różnych   chorób   skórnych,
takich jak egzema,  trądzik, łuszczyca  i grzybica.  W
płukankach   do   jamy   ustnej   ma   właściwości
dezodoryzujące i antyseptyczne.

Zapach olejku lawendowego skutecznie odstręcza
owady.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, pielęgnacja włosów, inhalacje, masaż,
pielęgnacja skóry, nawilżacze i odświeżacze
powietrza

Przeciwwskazania

Brak. Lawenda jest wyjątkowo bezpieczna w użyciu,
również dla dzieci i niemowląt. Niektórzy specjaliści
nie   radzą   stosować   olejku   lawendowego   w   okresie
ciąży,   jeśli   kobieta   wcześniej   miała   kłopoty   z   jej
donoszeniem.   Poza   tym  nie   stwarza   żadnych
zagrożeń dla kobiet ciężarnych.

106

ABC roślin i olejków eterycznych

ETA, LIMA - Citrus aurantifolia

ieta jest drzewkiem wiecznie zielonym, o białych kwia--

h i jaskrawozielonych owocach, mniejszych od cytry-

za to o bardzo wyraźnym, gorzkawokwaśnym smaku.

Występuje w kilku miejscach świata, a w celach

komercyjnych uprawiana jest na Florydzie, w Meksyku,

we Włoszech 4 n

Antylach. Należy do rodziny

rutowatych (Rutaceae).

^Olejek

%Olejek z limety wytwarza się przez mechaniczne
wytła-

'■Vi''' '

;fy czanie skórek owoców Ma on barwę od żółtej do

zielonej

i silny, świeży zapach cytrusów.

Wykorzystywany jest w pro-1 dukcji kosmetyków,

środków czystości oraz perfum, a także w przemyśle

spożywczym, między innymi w produkcji •napojów.

W zasadzie olejek z limety stosuje się podobnie jak

olejek   cytrynowy.   Działa   odświeżająco,   poprawia
nastrój.   Ma   właściwości   antyseptyczne   oraz
ściągające,   dlatego   nadaje  się  dla   cery   tłustej   ze
skłonnością   do   wyprysków.   Dzięki  właściwościom
bakteriobójczym   może   być   wykorzystywany   w
leczeniu stanów zapalnych skóry, na przykład czyra-
ków.

Olejek z limety stosowany także bywa w

schorzeniach dróg oddechowych, w leczeniu
zaziębienia, bólu gardła, kaszlu oraz zapalenia
oskrzeli.

Doskonale komponuje się z innymi olejkami, a

zastosowany w nawilżaczu lub odświeżaczu
powietrza działa dezynfekuj ąco.

107

Aromaterapia

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawilżacze i odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Olejek   z   limety   zawiera   substancje   fotouczulające:
po   zaaplikowaniu   go   na   skórę   przez   następne   24
godziny unikaj promieni słonecznych. W zasadzie nie
powoduje  reakcji   alergicznych,   poza   osobami
wyjątkowo wrażliwymi.

MAJERANEK OGRODOWY - Origanum mariorama/
Origanum hortensis

Majeranek

pochodzi

regionu

śródziemnomorskiego.  Jest   to   wonna,   krzaczasta
roślina   wieloletnia,   osiągająca  wysokość   0,6   metra.
Ma   małe,   białe   kwiaty   z   lekkim   odcieniem
niebieskawoszarym.   Należy   do   rodziny   jasnotowa-
tych  (Lamiaceae),  dawniej   zwanych   wargowymi
(Labiatae). Często mylona bywa z oregano, które jest
rośliną bardziej  trwałą. Majeranek jest już od wieków
stosowany jako przyprawa kuchenna i zioło lecznicze,
zwłaszcza na problemy gastryczne.

Olejek

Olejek   majerankowy   otrzymuje   się   z   suszonych
kwiatów  przez   destylację   z   parą   wodną.   Ma   on
barwę   złocistożółtą

i ostrą, pikantną woń.

Wykorzystywany jest w przemyśle spożywczym, w
produkcji środków do kąpieli, kosmetyków, perfum i
domowych środków czystości.

Olejek majerankowy ma właściwości uspokajające.

Pomaga w leczeniu bezsenności i stresu. Osobom
pogrążonym w żałobie, zestresowanym, nerwowym,
pomaga przywrócić

108

ABC roślin i olejków eterycznych

okój. Właściwości uspokajające oznaczają

jednocześnie, ,ie olejek działa przeciwnie niż
afrodyzjak: zmniejsza popęd ^seksualny.

/: Stosowany bywa w masażu, okładach oraz do
kąpieli jji w przypadku artretyzmu, bólu mięśni i
obrzmień. Jest środ-

* kiem przeciwbólowym i rozgrzewającym, i jako taki
uży-
• wany bywa w przypadku bolesnych miesiączek. Jest

także
środkiem wywołującym miesiączkę oraz łagodzącym
obja
wy napięcia przedmiesiączkowego.

Masaż lub inhalacje z olejkiem majerankowym koją

ból głowy i ból związany z zapaleniem zatok,
pomaga też na migrenę.

Działa na układ trawienny, pomaga na wzdęcia i
skurcze.

Zastosowany do masażu lub kąpieli, koi ból po

stłuczeniach oraz związany z odmrożeniami.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, odświeżacze i
nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Majeranek   posiada   wprawdzie   silne   właściwości
uspokajające,   ale   w   odpowiednim   roztworze   jest
całkowicie bezpieczny.  Ostrzeżenie:  Ze względu na
jego działanie wywołujące  miesiączkę, nie wolno go
stosować w okresie ciąży.

MANDARYNKA - Citrus nobilis/Citrus reticulata

Mandarynka   należy   do   rodziny   rutowatych
(Rutaceae).  Pochodzi   z   Chin,   a   konkretnie   z   ich
południowej   części.  Od   ponad   dwustu   lat   jest
uprawiana w Stanach Zjednoczonych i w Europie. Ma
wiele odmian, hodowanych dla celów

109

Aromaterapia

komercyjnych   w   regionie   śródziemnomorskim,   w
Brazylia  na   Bliskim   Wschodzie   i   w   Stanach
Zjednoczonych.   Wyraźną   woń   wydzielają   zarówno
kwiaty,  jak i owoce drzewa. Te  ostatnie mają słodki
smak i należą do ulubionych  owoców  cytrusowych.
Nazwa mandarynki wywodzi się od słowa mandaryn,
które   w   Chinach   oznaczało   wysokiego   urzędnika
dworskiego.

Olejek
Olejek   mandarynkowy   otrzymuje   się   poprzez
wytłaczanie  mechaniczne.   Ma   on   barwę   od
pomarańczowej po bursztynową i przyjemny, słodkawy
zapach   cytrusów.   Wykorzystywany   jest   w   produkcji
perfum,   mydła   i   kosmetyków   oraz   jako   barwnik   w
przemyśle spożywczym.

Olejek działa uspokajająco, usuwa napięcie i stany

nerwowe. Należy do najbezpieczniejszych olejków
wykorzystywanych w aromaterapii i jako taki nadaje
się dla dzieci, którym na pewno spodoba się kąpiel z
jego dodatkiem. Pomaga w łagodzeniu objawów
nadaktywności i kapryśno-ści u dzieci.

Olejek mandarynkowy doskonale działa na układ

trawienny. Jako składnik olejku do masażu brzucha
pomaga leczyć kolkę, niestrawność i zaparcia. Z
tego względu jest szczególnie zalecany dla osób
starszych.

Ma także działanie odtruwające i pomaga w

leczeniu zatrzymywania płynów w organizmie.

Jest środkiem łagodnie ściągającym, a więc nadaje

się dla cery tłustej ze skłonnością do wyprysków i
trądziku.

110

ABC roślin i olejków eterycznych

Ujfastosowanie

Htapiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawil-Hifecze i odświeżacze powietrza

mjfrzeciwwskazania

B[)lejek   mandarynkowy   należy   do   środków
bezpiecznych, Ifistnieją jednak podejrzenia, że może
zawierać substancje  Sfotouczulające, a więc po jego
zastosowaniu   bezpośrednio  jM&  skórę  należy  unikać
promieni słonecznych.

MARCHEW - Daucus catota

fJMarchwi, należącej do rodziny selerowatych

{Apiace-

tte), dawniej baldaszkowatych {Umbelliferae),

nie trzeba 7ityzasadzie przedstawiać. Jest ona rośliną

okopową o poma-\ rańczowym korzeniu i pierzastych

liściach. Nie sprawia problemów w uprawie, jest tania.

Należy do podstawowych warzyw używanych w

kuchni. Jest bogata w witaminy, zwłaszcza witaminę A i

C. Olejek marchewkowy otrzymuje się z owoców jej

dzikiej odmiany.

W zielarstwie owoce marchwi

zaleca się na schorzenia nerek i pęcherza

moczowego, a także niektóre niedomagania układu

pokarmowego.

Olejek
Olejek   marchewkowy   otrzymuje   się   z   roztartych
owoców marchwi przez destylację z parą wodną. Ma
on   złocistą  barwę   i   ciepły,   ziemisty   aromat.   Jest
wykorzystywany   jako   środek   barwiący   oraz
zapachowy   w   przemyśle   spożywczym

kosmetycznym. W aromaterapii stosuje się go do
pielęgnacji skóry, czyszczenia i odświeżania
zniszczonej, zmę-

111

Aromaterapia

czonej skóry, ujędrniania zwiotczałej skóry oraz w
leczeniu wyprysków.

Stosowany też bywa do kąpieli i masażu. Wpływa

przede wszystkim na skórę, ale ma też działanie
kojące w przypadku podagry, artretyzmu i
reumatyzmu. Pomaga także regulować miesiączkę.

Zastosowanie

kąpiele, masaż, pielęgnacja skóry, inhalacje parowe,
nawilżacze i odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Brak. Nie podrażnia skóry, ani nie powoduje reakcji
alergicznej.

MELISA - Melissa officinalis

Melisa,   zwana   również   rojiownikiem   lub
pszczelnikiem,   jest   rośliną   aromatyczną   o
jaskrawozielonych   liściach  i   maleńkich,   białych
kwiatach.   Należy   do   rodziny   jasnoto-watych
(Lamiaceae),  dawniej   zwanych   wargowymi  (Labia-
tae).  Pochodzi   z   obszaru   śródziemnomorskiego,   a
obecnie  hodowana   jest   w   całej   Europie,   przede
wszystkim   we   Francji,   Hiszpanii   i   Rosji.   Jej
popularność   jako   rośliny   ogrodowej   i   przyprawowej
stale rośnie. Od wieków znana jest także w zielarstwie
jako środek na depresję, nerwy, niedomagania układu
oddechowego, miesiączkowania i trawienne.

Olejek

Olejek melisowy otrzymuje się z liści i kwiatów przez
destylację z parą wodną. Ponieważ w ten sposób
pozyskuje się jedynie niewielkie ilości olejku, jest on
bardzo dro-

112

ABC roślin i olejków eterycznych

Ljlatego często sprzedawany jest w mieszance z

olejkiem awy cytrynowej. Kupując olejek melisowy
sprawdź, r nie jest to taka mieszanka lub, co
gorsza, podróbki syn-pczne.

powodu swojego zapachu melisa jest poszukiwanym
jduktem w przemyśle perfumeryjnym, a także
spożyw-i, zwłaszcza w produkcji niektórych napojów. |
Melisa dodaje człowiekowi energii, poprawia nastrój,
dla-zo zalecana jest w przypadku stresu i depresji
wywołanej iężkimi przeżyciami. Stosują się ją także
na bezsenność |i bóle głowy, zwłaszcza migrenę.

Olejek melisowy pomaga na dolegliwości układu

trawiennego i oddechowego. Działa rozkurczowo,
stąd zaleca się go w przypadku kolki i nudności.
Inhalacje z dodatkiem * tego olejku łagodzą napady
kaszlu i bronchitu.

I-

Zastosowanie

kąpiele, inhalacje, masaż, nawilżacze i
odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Olejek melisowy jest substancją nietoksyczną,
czasami jednak może powodować podrażnienia
skóry i stany alergiczne. Stosować w słabym
roztworze.

MIĘTA PIEPRZOWA - Mentha piperita

Istnieje   kilka   odmian   mięty,   z   których   w
aromaterapii  wykorzystuje   się   miętę   pieprzową
oraz miętę zieloną. Mięta pieprzowa jest rośliną
wieloletnią,   uprawianą   na   całym  świecie.   Jej
hodowla nie nastręcza żadnych kłopotów. Roślina
rozrasta się szybko dzięki podziemnym rozłogom,
co dla

113

Aromaterapia

niektórych   ogrodników   jest   jej   wadą.   Jest   rośliną
krzaczastą, dochodzącą do wysokości niemal metra.
Ma   miękkie,   wonne,   zielone   listki   i   nieduże,   białe
kwiaty. Należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae),
dawniej   wargowych  {Labiatae).  Na   olejek   eteryczny
hodowana jest w kilku krajach, w tym w Anglii, Francji,
we Włoszech oraz w Rosji. Należy do tych roślin, które
mają swoją odmianę organiczną.

Mięta pieprzowa znana jest od wieków w

medycynie  ludowej.   Istnieją   dowody   na   to,   że
stosowana była już w starożytnym Egipcie. W różnych
częściach świata znajdowała zastosowanie w leczeniu
różnych   dolegliwości,   w   tym   niestrawności,   kolki,
wzdęć,   mdłości   (szczególnie   podczas  ciąży),   bólu
głowy i bólu gardła. Cieszy się sporą popularnością
jako herbata ziołowa.

Olejek
Olejek   z   mięty   pieprzowej   otrzymuje   się   przez
destylację  z   parą   wodną.   Do   jego   produkcji
wykorzystywane   są   zbierane   podczas   kwitnienia
rośliny liście i młode pędy oraz kwiaty. Olejek z męty
pieprzowej   ma   barwę   żółtozieloną  i   'silny,
orzeźwiający zapach. Wykorzystywany jest szeroko w
przemyśle   spożywczym,   kosmetycznym   i
farmaceutycznym jako środek zapachowy i smakowy -
w   produkcji   pasty  do   zębów,   mydła,   płynów   do
płukania jamy ustnej, płynów i żeli do kąpieli, perfum,
wody kolońskiej.

Jest szeroko stosowany dla celów terapeutycznych

- w leczeniu schorzeń dróg oddechowych i układu
trawiennego, w bólach mięśni i kości. Jest także
doskonałym środkiem do pielęgnacji skóry.

Na bóle mięśni i nerwobóle, zwłaszcza

zastosowany do masażu, pomaga dzięki swoim
właściwościom prze-

114

ABC roślin i olejków eterycznych

palnym i przeciwbólowym. Dobrze także działa

krwiobieg.  iv Z tego samego powodu jest zalecany do
kąpieli   w  przypadku   świądu.   Jako   środek   ściągający
dobrze robi na tłustą Jjkórę. U niektórych osób jednak
może powodować podraż-rfaienie naskórka, dlatego do
masażu   powinien   być   stosowa-•   Iny   w
jednoprocentowym   roztworze,   a   do   kąpieli   wystarczą
$fcgp trzy krople.

Masaż z użyciem olejku z mięty pieprzowej

skutecznie pobudza leniwy system trawienny,
pomaga na niestrawność i mdłości, a także łagodzi
skurcze i kolkę brzuszną.

Używany do inhalacji, doskonale działa w

przypadku kataru oraz jako środek wykrztuśny, a więc
pomaga w leczeniu zaziębień i infekcji oskrzelowych.
Dodany do płynu do płukania jamy ustnej, odświeża
oddech.

Olejek z mięty pieprzowej odświeża umysł i ciało,

poprawia samopoczucie, dodaje człowiekowi
pewności siebie, pomaga skupić się.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, płyn do płukania
jamy ustnej, pielęgnacja skóry, odświeżacze i
nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Nietoksyczny, stosowany w odpowiednim roztworze
nie   podrażnia   skóry.   Jedynie   u   niewielu   osób
wywołuje   reakcję   alergiczną.   Ostrzeżenie:   Nie
stosować   w   okresie  ciąży.   Nie   połykać   płynów   do
płukania jamy ustnej z dodatkiem tego olejku.

115

Aromaterapia

MIRRA, BALSAMOWIEC MIRRA - Commiphora
abysinnica/Balsamodendron myrrha

Mirra   jest   drzewem   o   wysokości   do   6-9   metrów.
Należy do rodziny osoczynowatych  (Burseraceae)  i
pochodzi  z   Arabii,   przede   wszystkim   Jemenu,   oraz
niektórych  części  Afryki  Północnej, w tym   Somalii i
Etiopii. Ma białe kwiaty i wonne liście. Pień drzewa
wydziela żółtą gumożywicę, która po zaschnięciu na
powietrzu   tworzy   czerwonawe

bryłki. Dla

przyśpieszenia wydzielanie żywicy plantatorzy
nacinają pień drzewa.

Mirra, jeden z darów przyniesionych przez Trzech

Króli maleńkiemu Jezusowi, stosowana jest w
rytuałach religijnych już od wieków i stanowi jeden ze
składników kadzidła.

Starożytni Egipcjanie

wykorzystywali   ją   do   balsamowania  zwłok.   W
zielarstwie   stosowana   była   jako   balsam   o   właści-
wościach   ściągających   i   kojących,   a   także   środek
wykrztuś-ny   i   lekarstwo   na   rozmaite   dolegliwości
gastryczne oraz stany zapalne jamy ustnej i skóry.

Olejek

Olejek otrzymuje się z gumożywicy przez destylacją z
parą  wodną. Ma on bursztynową barwę i słodkawy
zapach.  Posiada   silne   właściwości   antyseptyczne   i
gojące. Stosowany do masażu lub inhalacji, pomaga
na   dolegliwości   układu  oddechowego,   na   infekcje,
kaszel, bronchit i ból gardła. Stanowi często składnik
płynów do płukania jamy ustnej i gardła w przypadku
zapalenia dziąseł, aft i pleśniawek.

Na system pokarmowy olejek z mirry działa

pobudzająco. Jako składnik olejku stosowanego do
masażu pomaga na wzdęcia i pobudza apetyt.
Stosowany również bywa w przypadku biegunki.

116

ABC roślin i olejków eterycznych

Jako środek do pielęgnacji skóry, dodawany do kąpieli,
"samów i okładów, ma działanie przeciwzapalne i anty-
tyczne. Dobrze działa na spękaną, podrażnioną skó-f».
Może być stosowany w leczeniu zakażeń
grzybicznych, takich jak grzybica stóp. Dodany do
kąpieli, pomaga

m leczeniu upławów i pleśniawek

pochwowych. Ujędrnia I; Starzejącą się skórę.

> Olejek z mirry rozgrzewa i odpręża ciało, a więc

stoso-' wany bywa w leczeniu stresu i depresji.
Dodawany też • jest do kadzidełek używanych
podczas medytacji.

W przemyśle kosmetycznym olejek z mirry

wykorzystywany jest w produkcji mydła, kosmetyków
oraz perfum.

Natomiast w przemyśle

farmaceutycznym stanowi składnik past do zębów
oraz płynów do płukania jamy ustnej. Ma też
zastosowanie w dentystyce.

Zastosowanie

kąpiele, inhalacje, masaż, płyny do płukania jamy
ustnej, pielęgnacja skóry, odświeżacze i nawilżacze
powietrza

Przeciwwskazania

Stosowany do użytku zewnętrznego, olejek z mirry
nie jest toksyczny, ani nie podrażnia skóry.
Ostrzeżenie: Nie połykać płynu do płukania jamy
ustnej. Nie stosować w okresie ciąży.

MIRT - Myrtus communis

Mirt to krzew lub małe drzewo  o wysokości do 4,5
metra,  pochodzące   z   Afryki   Północnej,   a   obecnie
rosnące   w   obszarze   śródziemnomorskim.   Ta
wiecznie zielona roślina ma  błyszczące listki i białe
kwiaty. Zarówno kwiaty, jak i liście

117

Aromaterapia

wydzielają   silną   woń.   W   starożytności   mirt   był
poświęcony  bogini Afrodycie,  a i teraz jako symbol
czystości   noszony  bywa   przez   panny   młode.
Podobnie jak herbaciane drzewo i eukaliptus, należy
do rodziny mirtowatych {Myr-taceae). Olejek mirtowy
produkuje się w kilku krajach,  przede wszystkim we
Francji, w Maroku, we Włoszech oraz w Tunezji.

W zielarstwie mirt jest stosowany w leczeniu

schorzeń dróg oddechowy i układu trawiennego, a
także do pielęgnacji skóry.

Olejek

Olejek   mirtowy   otrzymuje   się   z   młodych   gałązek   i
liści  rośliny   przez   destylację   z   parą   wodną.   Ma   on
barwę   jasnoniebieską   lub   bladopomarańczową   i
świeży,   czysty   zapach.   Wykorzystywany   jest   w
przemyśle   perfumeryjnym,   zwłaszcza   do   produkcji
wody kolońskiej, oraz w przemyśle spożywczym jako
aromat.

W aromateijapii olejek mirtowy pomaga w leczeniu

chorób dróg oddechowych oraz w pielęgnacji skóry.
Przynosi ulgę w katarze i napadach kaszlu, a także
w   przypadku  chorych   zatok.   Jest   skutecznym
środkiem bakteriobójczym  i wykrztuśnym, zwłaszcza
zastosowany   do   inhalacji   parowych.   Wspomaga
układ   odpornościowy,   szczególnie   w   przypadku
grypy lub przeziębień.

W pielęgnacji skóry ważną rolę odgrywają

właściwości ściągające i bakteriobójcze mirtu. Olejek
mirtowy dodawany bywa do preparatów zalecanych
na tłustą cerę i trądzik.

Na samopoczucie działa pobudzająco i

wzmacniająco, a więc pomaga tym, którzy cierpią na
depresję i przemęczenie.

118

ABC roślin i olejków eterycznych

wystosowanie
■kąpiele, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
odświeżacze ■fnawilżacze powietrza

Wrzeciwwskazania
liJrak. Olejek mirtowy nie jest toksyczny, nie podrażnia
skó-f ry, ani nie wywołuje reakcji alergicznych.

MUSZKATOŁOWIEC - Myristica fragrans

Muszkatołowiec pochodzi ze Środkowego Wschodu i
Indii  Zachodnich,   uprawiany   jest   w   Indiach
Zachodnich, Indonezji oraz Sri Lance. Drzewo osiąga
wysokość   7,6   metra  i  ma   wonne   liście.   Z
muszkatołowca   otrzymuje   się   dwie  przyprawy
kuchenne: kwiat muszkatołowy z klapki owocni  oraz
gałkę muszkatołową z pozbawionych twardej łupiny,
wysuszonych   nasion.   Obie   przyprawy   znane   są
kucharzom od lat. Gałkę muszkatołową wykorzystuje
się   od   setek   lat   w   celach   leczniczych,   głównie   w
kłopotach   z   trawieniem,  takich   jak   wzdęcia,
niestrawność, biegunka, a także w chorobach nerek.

Olejek

Olejek   muszkatołowy   otrzymuje   się   z   wysuszonych
nasion  poddawanych   procesowi   destylacji   z   parą
wodną. Olejek jest bezbarwny lub jasnożółty. Posiada
właściwości   pobudzające   i   przeciwbólowe,   a
stosowany   do   masażu   także  rozgrzewające.
Terapeuci zalecają ten olejek w leczeniu bólu mięśni,
reumatyzmu   i   artretyzmu.   Pomaga   także   na
dolegliwości układu pokarmowego, takie jak wzdęcia,
niestrawność,   mdłości.   Pobudza   również   łaknienie.
Ma  wpływ uspokajający, wzmacnia organizm, a więc
zaleca się

119

Aromaterapia

go   tym,   którzy   skarżą   się   na   stałe   zmęczenie,
depresję, brak energii. Stosować olejek muszkatołowy
wolno jedynie pod ścisłą kontrolą terapeuty, ponieważ
w większych dawkach  wywołuje  halucynacje  i  stan
hipnotyczny.   Nie   nadaje   się   do   kąpieli,   gdyż
podrażnia skórę.

Przeciwwskazania

Ostrzeżenie: Stosuj jedynie pod ścisłą kontrolą
terapeuty.
Nie używaj do kąpieli. Nie stosuj w okresie ciąży.

NEROLI - Citrus aurantium var. amara (patrz także
POMARAŃCZA (GORZKA) i PETITGRAIN)

Neroli,   zwane   również   kwiatem   pomarańczy,
wytwarza się z kwiatów pomarańczy gorzkiej, zwanej
także   pomarańczą   sewilską.   Drzewo   to,
przedstawiciel   rodziny   ruto-watych  (Rutaseae),
pochodzi   z   Dalekiego   Wschodu,   a   obecnie
uprawiane jest w regionie Morza Śródziemnego. Jest
to drzewo wiecznie zielone, osiągające wysokość 9
metrów. Ma wonne, białe kwiaty i rodzi owoce koloru
pomarańczowego.   Dawniej   panna   młoda   niosła   do
ołtarza bukiecik z kwiatów pomarańczy, ponieważ ich
woń miała koić nerwy przed nocą poślubną. Suszone
kwiaty wykorzystywane są w zielarstwie do naparów
uspokajających  i oczyszczających krew. Od wieków
wodę z płatków pomarańczy stosuje się do mycia  i
pielęgnacji skóry.

Pomarańcze gorzkie wykorzystywane są szeroko w

przemyśle spożywczym, między innymi w produkcji
napojów.

Olejek
Nazwa olejku, neroli, pochodzi od imienia włoskiej
księżniczki z XVI wieku, która podobno używała tego
olejku

120

ABC roślin i olejków eterycznych

perfum. Neroli stanowi składnik klasycznej wody

ńskiej i wielu perfum. Otrzymywany jest z
kwiatów

marańczy przez destylację z parą wodną. Olejek

ma bar-jasnożółtą i świeży, kwiatowy zapach z
pikantną nutą

tle. Jest wprawdzie stosunkowo drogi, ale
aromaterapeu-

chętnie po niego sięgają ze względu na jego
właściwo-lecznicze oraz bezpieczeństwo w użyciu.
Jest środkiem

•pokajającym, a zarazem antydepresyjnym, dlatego
wyko-

rstywany jest w leczeniu stanów lękowych i stanów

związanych ze stresem. Często zaleca się ten olejek
na objawy napięcia przedmiesiączkowego, bo łagodzi
gwałtowność  izmian   nastroju   charakterystyczną   dla
takich   stanów.   Dodawany   do   kąpieli,   inhalacji   i
olejków   do   masażu,   korzystnie  wpływa   na   osoby
cierpiące   na   bezsenność,   zwłaszcza   bezsenność
związaną   ze   stresem   i   niepokojem.   Kojąco   również
działa w przypadku napadów palpitacji serca.

Neroli działa rozkurczowo, w związku z czym

korzystnie wpływa na układ trawienny. Stosowany do
masażu brzucha, łagodzi objawy kolki, wzdęć,
zapalenia okrężnicy oraz biegunki.

W pielęgnacji skóry zalecany jest przede wszystkim

dla  osób   starszych   jako   środek   odmładzający.   W
odpowiednim  stężeniu   jest   całkowicie   bezpieczny,
nawet   dla   skóry   wrażliwej.   Zapobiega   powstawaniu
blizn i rozstępów.

Neroli komponuje się szczególnie z olejkiem

jaśminowym oraz różanym - jest to bardzo droga
kombinacja, ale efekt daje niezrównany.

Zastosowanie

kąpiele, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawilżacze i odświeżacze powietrza

121

Aromaterapia

Przeciwwskazania

Brak. Substancja nietoksyczna, niedrażniąca skóry i
niewy-wołująca reakcji alergicznych. Należy do
najbezpieczniejszych

olejków

eterycznych

stosowanych w aromaterapii.

NIAOULI - Melaleuca viridiflora

Drzewo   wiecznie   zielone,   przedstawiciel   rodziny
mirtowa-tych  (Myrtaceae),  o   żółtych   kwiatach   i
wonnych liściach. Pochodzi z Australii i wysp Oceanii.
Największym   producentem   olejku   z   tej   rośliny   jest
Australia. W niektórych częściach tego regionu olejek
wykorzystywany jest nadal  w medycynie tradycyjnej
w leczeniu chorób układu oddechowego i jako środek
antyseptyczny. Niaouli jest spokrewnione z drzewem
kajeputowym i drzewem herbacianym i ma podobne
właściwości.

Olejek

Olejek niaouli otrzymuje się z liści i młodych pędów
przez  destylację   z   parą   wodną.   Jest   on   zwykle
bezbarwny,  czasem z odcieniem zielonkawożółtym.
Ma   ciepły,   słodka-wy   zapach   przypominający
kamforę.   Jest   wykorzystywany

w przemyśle

farmaceutycznym, najczęściej do produkcji
antyseptycznych środków do płukania jamy ustnej i
gardła oraz pastylek na kaszel.

W aromaterapii ma bardzo szerokie zastosowanie.

Zaleca   się   jego   stosowanie   na   infekcje   dróg
oddechowych   -na   przykład   zapalenie   zatok   -
zwłaszcza   w   formie   inhalacji.   Jest   szczególnie
skuteczny   w   przypadku   kataru   i   gromadzenia   się
śluzu.

Niaouli wykorzystywany bywa w leczeniu różnych

dolegliwości skórnych. Jest środkiem ściągającym, a
więc nada-

122

ABC roślin i olejków eterycznych

się dla cery tłustej z tendencją do trądziku. Preparaty

'erające ten olejek eteryczny dobrze robą na ukąszenia

któw, drobne skaleczenia, otarcia skóry i oparzenia,

ueważ niaouli ma właściwości antyseptyczne i przeciw-

lowe.

Dodany do kąpieli lub do masażu, niaouli koi bóle
reu-atyczne oraz ogólnie bóle mięśni i stawów.
Dobrze też %i na krążenie krwi.

!■ Olejek ten działa stymulująco na cały organizm

oraz , mózg, pomagając się skoncentrować i
wyciszyć.

istosowanie

ąpiele, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,

odświeżacze A nawilżacze powietrza

w Przeciwwskazania | Nie jest substancją
toksyczną, nie drażni skóry, ani f nie wywołuje
reakcji alergicznych. Ostrzeżenie: Nie stosować we
wczesnych miesiącach ciąży.

I PACZULI - Pogostemon cablin

'• Paczuli należy do rodziny jasnotowatych {Lamiaceae),
daw-•   niej   zwanych   wargowymi  (Labiatae).  Jest   to
wysoka, krzaczasta roślina zielna o dużych, wonnych
liściach. Pochodzi  z  Azji zwrotnikowej,  a dla potrzeb
przemysłu hodowana jest w Indiach, Chinach oraz w
Ameryce Południowe. Paczuli ma białe kwiaty i pokryte
meszkiem   liście.   W   Azji

od wieków była

wykorzystywana jako składnik kadzidła, a jej liście
wplatano w tkaniny, żeby dodać im woni. Paczuli działa
odstręczaj ąco na owady.

123

Aromaterapia

W Chinach i Japonii, a także w innych częściach

Azji paczuli używana jest na katar, ból głowy oraz
kłopoty z trawieniem, również na wymioty.

Olejek

Olejek  paczulowy   otrzymuje   się   przez  destylację  z
parą   wodną   z   liści   rośliny,   poddanych   procesowi
suszenia,  a   następnie   fermentacji.   Olejek   ten   jest
gęsty,

kleisty

barwę

bursztynowopomarańczową.   Jego   zapach,   słodki,
przypominający zapach ziemi, jest bardzo trwały; w
przeciwieństwie   do   innych   olejków   eterycznych   z
wiekiem staje  się   silniejszy,   chociaż   nie   każdy  jest
jego   amatorem.   Olejek   paczulowy   wykorzystywany
jest w produkcji perfum i mydeł.

Olejek paczulowy ma wiele zastosowań

leczniczych.  Jest   środkiem   antyseptycznym   i
przeciwzapalnym,   dobrym  dla   cery   tłustej   ze
skłonnością   do   trądziku,   zalecanym  w   przypadku
otwartych, jątrzących się porów. Sprawdza się także w
leczeniu   grzybicy   stóp,   egzemy   oraz   spierzchniętej,
zniszczonej   sikory,   szczególnie   zalecany   dla   skóry
starzejącej   się.   Dobrze   także   działa   na   blizny   oraz
rozstępy.

W mieszankach do masażu, zwłaszcza brzucha,

oraz w ciepłych okładach olejek pomaga na wzdęcia i
zaparcia.

Olejek poczulowy jest skutecznym środkiem

odświeżającym powietrze. Poprawia wtedy nastrój,
działa pobudzająco na zmęczony organizm, pomaga
człowiekowi odzyskać

spokój i równowagę

psychiczną. Jest również afrodyzjakiem, zalecanym w
szczególności tym, u których zmęczenie i stres źle
wpływają na sprawność seksualną.

Olejek paczulowy można także stosować jako

środek odstręczający owady.

124

ABC roślin i olejków eterycznych

stosowanie

piele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,

odświe-_cze i nawilżacze powietrza

^Przeciwwskazania

*Brak. Olejekpaczulowy nie zawiera substancji
toksycznych,

% nie podrażnia skóry, ani nie wywołuje reakcji
alergicznych.

■;§

■¥■'■

§ PALCZATKA CYTRYNOWA, TRAWA CYTRYNOWA

- - Cymbopogon citratus

| Palczatka cytrynowa, zwana również trawą cytryno-

wą, pochodzi z Azji, Południowej Afryki i niektórych
części Ameryki Południowej. Należy do rodziny traw
(Gramineae).  Jest trawą trwałą, osiągającą wysokość
ponad  1,5   metra,   bardzo   aromatyczną.   Wśród   jej
licznych   odmian   najpopularniejsza   jest   palczatka
wschodnioindyjska oraz palczatka zachodnioindyjska.
W   Indach   i   całej   Azji   Południowo-Wschodniej
palczatka wykorzystywana jest zarówno  jako  roślina
przyprawowa, jak i lecznicza. Stosuje się  ją głównie
w leczeniu gorączki oraz chorób zakaźnych.

Trawa cytrynowa pachnie jak cytryna, ale o bardzo

ostrym zapachu. Z tego powodu nie każdy ją lubi.
Niektórzy twierdzą, że smakuje jak detergent o
zapachu cytrynowym.

Olejek

Olejek otrzymuje się ze źdźbeł trawy przez destylację z
parą  wodną. Ma on barwę jasnożółtą i intensywny,
cytrynowy  zapach.   Wykorzystywany   jest   szeroko   w
przemyśle   spożywczym   oraz   w   produkcji   środków
czystości i kosmetyków.

125

Aromaterapia

Trawa cytrynowa ma silne działanie antyseptyczne,

prze-ciwgrzybiczne i bakteriobójcze. Stosowana jest
w   leczeniu  grzybicy   stóp,   pleśniawek   oraz   innych
stanów zapalnych.  Jako składnik olejku do masażu
rozgrzewa i pobudza organizm, wzmacnia i ujędrnia
osłabione, obolałe mięśnie  - zaleca się taki masaż
sportowcom   po   kontuzjach   oraz   rekonwalescentom
osłabionym długą chorobą.

Trawa cytrynowa działa korzystnie na przewód

pokarmowy. Wykorzystywana w masażu i inhalacjach,
pobudza apetyt i działa kojąco na stany chorobowe i
zapalne okręż-nicy, a dzięki swym właściwościom
antyseptycznym pomaga w leczeniu infekcji
żołądkowych.

Podobnie jak olejek cytrynowy, olejek z trawy

cytrynowej dobrze robi na przetłuszczającą się
skórę, a dodany do kąpieli parowej pomaga oczyścić
zatkane pory skórne.

Olejek jest ponadto skutecznym środkiem odstrę-

czającym owady.. Wykorzystywany bywa w
dezodorantach i odświeżaczach powietrza, zarówno
w sprayach, jak i w parownikach.

Zastosowanie

inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry, odświeżacze i
nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Olejek   z   trawy   cytrynowej   nie   jest   toksyczny,   ale
może   podrażniać   uszkodzoną   lub   wrażliwą   skórę.
Stosuj ostrożnie, w niskich stężeniach.  Ostrzeżenie:
Niektórzy terapeuci odradzają stosowanie tego olejku
w okresie ciąży.

126

ABC roślin i olejków eterycznych

i/tLMAROSA - Cymbopogon martinii var. martinii

lmarosa   jest   spokrewniona   z   palczatką   cytrynową
(trawą rynową) oraz z palczatką szczetną (citronellą),
z   który   -li   należy   do   tej   samej   rodziny   traw
(Gramineae).  Jest   rów-krewną   palczatki   imbirowej
(Cymbopogon martinii \ar. sofia),  która jest źródłem
podobnego   do   palmarosy

olejku, chociaż

odznaczającego się gorszą jakością. Palmarosa
rośnie dziko w Indiach i Pakistanie, a obecnie uprawia
się ją dla celów komercyjnych, poza Indiami, w
Indonezji, na Komorach, w Afryce Wschodniej oraz w
Brazylii. Roślina ma wonne, trawiaste liście.

Olejek

Olejek otrzymuje się z liści, świeżych lub suszonych,
poddanych procesowi destylacji z parą wodną. Ma
on barwę jasnożółtą lub jasnozieloną i słodki,
kwiatowy zapach. Wykorzystywany jest w przemyśle
perfumeryjnym jako aromat, także do produkcji mydła
i płynów do kąpieli.

Olejek z palmrosy dobrze robi na depresję

spowodowaną stresem. Działa uspokajająco,
poprawia nastrój, skłania

do bardziej

optymistycznego spojrzenia na świat.

Stosowany bywa w leczeniu rozmaitych

dolegliwości trawiennych, infekcji oraz dla poprawy
procesu trawienia. Działa pobudzająco na apetyty, po
infekcji lub kuracji

antybiotykowej przywraca

równowagę flory w przewodzie pokarmowym.
Wykorzystywany jest w masażu i do kąpieli.

Ze względu na swoją właściwość przywracania

równowagi palmarosa doskonale nadaje się do
pielęgnacji skóry przy rozmaitych dolegliwościach, i to
zarówno skóry przetłuszczające się, jak i suchej.
Reguluje wydzielanie się łoju skór-

127

Aromaterapia

nego, nawilża suchą cerę. Zalecana jest dla osób starszych,
ponieważ wygładza skórę, usuwa zmarszczki, zwiększa ela-
i

styczność skóry oraz poprawia jej wygląd. Działa

skutecz-

nie na blizny. Stosowana jest do masażu twarzy, w
kremach oraz maseczkach parowych twarzy.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,

odświe-
'

żacze i nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Stosowana w roztworze, palmarosa jest całkowicie

bez-

pieczna. Nie jest substancją toksyczną, nie podrażnia

skóry,
j

ani nie powoduje reakcji alergicznych.

PETITGRAIN - Citrus aurantium var. amara {patrz
także NEROLI i POMARAŃCZA GORZKA)

Pomarańcza gorzka albo sewilska pochodzi z

Dalekiego
'

Wschodu, a obecnie jest uprawiana w krajach

śródziem-

nomorskich.   Jest   drzewem   wiecznie   zielonym   z   rodziny
rutowatych  {Rutaceae),  ma   wonne   kwiaty   i   rodzi   ciemno-
pomarańczowe,   gorzkawe   owoce.   Z   kwiatów   pomarańczy
otrzymuje   się   olejek   neroli,   natomiast   z   owoców   -   ole
jek   z   gorzkich   pomarańczy.   Początkowo   olejek   petitgrain
I

wytwarzano z maleńkich, niedojrzałych owoców

drzewa,

stąd jego nazwa „maleńkie ziarenka". Obecnie jego

źródłem

są liście i młode pędy pomarańczy. Głównymi

dostawcami

olejku petitgrain są Francja i Portugalia.

128

ABC roślin i olejków eterycznych

ejek  petitgrain   wytwarza   się   z   liści   i   młodych
pędów marańczy gorzkiej przez destylację z parą
wodną.   Ma   barwę   jasnożółtą   lub
bursztynowopomarańczową   oraz

jemną,

owocową woń. Podobnie jak olejek neroli i ole-fjek
z  pomarańczy   słodkiej,   petitgrain   stosuje   się   w
leczeniu  iftresu, stanów lękowych i bezsenności.
Działa   wyjątkowo  II  kojąco  i   uspokajająco,
zarówno   stosowany   do   masażu,   jak  Ę  i
wykorzystywany w nawilżaczach i odświeżaczach
powie

la, trza.

y Petitgrain pomaga na leniwy żołądek,
usuwając takie '; dolegliwości jak niestrawność i
wzdęcia. Ma podobne działanie jak neroli, dla
którego stanowi znacznie tańszy substytut.

Podobnie jak inne olejki pomarańczowe, ma

działanie ujędrniające i ściągające, odświeża
zniszczoną cerę i przeciwdziała przetłuszczaniu
się skóry. Ma także właściwości przeciwpotne.

Wykorzystywany jest w przemyśle

kosmetycznym  i farmaceutycznym jako aromat
do   produkcji   środków   toaletowych,   wody
toaletowej   i   perfum.   Jest   jednym   z   podsta-
wowych składników klasycznej wody kolońskiej.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja
skóry, odświe-żacze i nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Brak. Petitgrain jest olejkiem całkowicie
bezpiecznym.

129

Aromaterapia

PIEPRZ CZARNY - Pipernigrum

Pieprz czarny to wysuszone owoce pnącego krzewu z
rodziny   pieprzowatych  (Piperaceae).  W   celach
komercyjnych  uprawiany jest głównie w Indiach i w
Indonezji. Znany jest jako przyprawa kuchenna od co
najmniej   czterech  tysięcy   lat.   Bez   pieprzu   żadna
godna   tego   imienia   kucharka   nie   wyobraża   sobie
gotowania.   W   Chinach   czarny  pieprz   jest   także
ceniony ze względu na swoje właściwości medyczne,
zwłaszcza   jako   środek   na   schorzenia   przewodu
pokarmowego.

Olejek

Olejek pieprzowy otrzymuje się z roztartych suchych
ziarenek pieprzu. Jest on zwykle bezbarwny, czasem
z lekkim zielonkawym lub bursztynowym odcieniem, i
ma   ciepły,  świeży   zapach.   Wykorzystywany   jest
szeroko   w   przemyśle   spożywczym,   również   w
produkcji   napojów,   a   także   niektórych   kosmetyków
aromatyzowanych.

Jest olejkiem rozgrzewającym, szczególnie

przydatnym  w leczeniu poważnych zaziębień, kiedy
pacjent ma dreszcze,  bolą go  mięśnie  i  kości,  jest
apatyczny,   ma   depresję.   Olejek   jest   substancją
stymulującą i dodającą energii. Może być stosowany w
masażu   i   w   nawilżaczach   powietrza.  Jako   składnik
olejku   do   masażu   jest   zalecany   sportowcom  po
kontuzjach   oraz   osobom   cierpiącym   na   bóle
reumatyczne,   niewydolność   krążenia,   odmrożenia.
Dodany   do   wody  do   moczenia   nóg,   działa
uspokajająco   i   rozgrzewająco.   Nie   należy   go
stosować do kąpieli, ponieważ podrażnia skórę.

130

ABC roślin i olejków eterycznych

Zastosowanie

moczenie nóg, inhalacje, masaż

przeciwwskazania

Stosuj w słabym roztworze, w ilościach nie
podrażniających skóry.

PIETRUSZKA - Petrosetinum sativum

Pietruszka   jest   rośliną   dwuletnią   lub   wieloletnią.
Pochodzi  z obszaru Morza Śródziemnego, a obecnie
rośnie w całej Europie i wielu częściach Azji. Należy do
rodziny   sele-rowatych  (Apieceae),  dawniej   zwanej
baldaszkowatymi {Umbelliferae). W Europie jest jedną z
najpopularniejszych  .   przypraw   kuchennych.   Dla
potrzeb produkcji olejku eterycznego pietruszkę hoduje
się przede wszystkim w Niemczech, Holandii oraz we
Francji.

Pietruszka jest bogata w witaminy A i C. Zielarze

zalecają ją na choroby nerek i dróg moczowych, także
w leczeniu artretyzmu. Po pikantnym posiłku z dużą
ilością czosnku dobrze jest odświeżyć oddech żując
listki pietruszki, które ponadto dobrze działają na
trawienie.

Olejek

Olejek   pietruszkowy,   a   właściwie   dwa   olejki,
otrzymuje   się   przez   destylację   w   parze   wodnej:
jeden   z   nasion,  a   drugi   z   liści.   Oba   olejki   działają
moczopędnie   i   stosowane  są   w   leczeniu   zapalenia
pęcherza   moczowego   oraz   innych  chorób   dróg
moczowych.   Są   także   środkiem   stosowanym  w
przypadku skąpych i nieregularnych miesiączek.

Masaż z olejkiem pietruszkowym pomaga na

trawienie, działa pobudzająco i wiatropędnie. Olejek
pietruszkowy

131

Aromaterapia

wykorzystuje   się   także   w   leczeniu   artretyzmu   i
reumatyzmu.   Jednak   ze   względu   na   jego   efekty
toksyczne powinien  być używany jedynie pod ścisłą
kontrolą terapeuty.

Przeciw ws kazania

Ostrzeżenie: Nie do użytku domowego. Olejek
pietruszkowy niewłaściwie zastosowany ma działanie
toksyczne, a także podrażnia skórę. Nie stosować w
okresie ciąży, ponieważ

jest on środkiem

pobudzającym miesiączkę.

POMARAŃCZA (GORZKA) - Citrus aurantium var.
amara (patrz także NEROLI i PETITGRAIN)

Drzewa   pomarańczy   gorzkiej   albo   sewilskiej   dają
kwiaty, z których wytwarza się olejek neroli (patrz str.
120).   Pomarańcza   gorzka   jest   rośliną   wiecznie
zieloną,   przedstawicielem   rodziny   rutowatych
{Rutacea).  Pochodzi   z   Dalekiego   Wschodu,   a
obecnie   jest   uprawiana   od   lat   na   całym   obszarze
Morza Śródziemnego. Drzewka pomarańczy osiągają
Wysokość 9 metrów, a ich gałęzie mdją ostre kolce.
Pomarańcza gorzka ma wyjątkowo wonne kwiaty. Ze
względu na gorzkocierpki smak jej owoce nie nadają
się   do   jedzenia   na   surowo;   stanowią   natomiast
surowiec   dla   przemysłu

spożywczego, jako

substancja barwiąca oraz w produkcji dżemów.

W medycynie tradycyjnej stosuje się niewielkie

ilości wysuszonej skórki pomarańczy gorzkiej w
leczeniu wzdęć i niestrawności.

Olejek

Olejek z gorzkich pomarańczy otrzymuje się z łupin
owoców przez mechaniczne wytłaczanie. Ma on
barwę poma-

132

ABC roślin i olejków eterycznych

iczową i świeżą woń cytrusów, niestety mało trwałą,

odobnie jak inne olejki cytrusowe olejek z gorzkich

omarańcz szybko traci swe właściwości. Tak jak neroli,

losowany do masażu i do kąpieli, działa kojąco na

nerwy ;'i pomaga na wszelkie problemy związane ze

stresem i objawami lękowymi, jako środek do pielęgnacji

skóry zalecany jest dla cery tłustej i ziemistej. Jest

środkiem ściągającym, * przeciwzapalnym i

bakteriobójczym.

]ako składnik olejku do masażu, olejek z pomarańczy

gorzkich przeciwdziała wzdęciom, pobudza proces
trawienia i ruchy robaczkowe, pomaga na zaparcia.

Wykorzystuje się go także w leczeniu zatrzymywania

płynów przez orga-nizm i jako środek ogólnie

odtruwający. | Zalecany jest do stosowania w

inhalacjach oraz w nawil-

żaczach powietrza ze

względu na jego odprężające działa-,', nie,

poprawiające nam nastrój.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawilżacze i odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Ostrzeżenie:  Zawiera   substancje   fotouczulające   -
unikaj promieni słonecznych przez 12 godzin po jego
zastosowaniu.   Poza   tym   nie   drażni   skóry   i   nie
powoduje reakcji uczuleniowej, chociaż w nielicznych
przypadkach   może  powodować   lekkie   podrażnienia
delikatnej skóry.

POMARAŃCZA SŁODKA - Citrus sinenis

Przedstawiciel rodziny rutowatych {Rutaceae), nieco
niższa niż pomarańcza gorzka, i pozbawiona cierni.
Poma-

133

Aromaterapia

rańcza słodka pochodzi z Dalekiego Wschodu,
obecnie zaś

jest uprawiana w regionach

śródziemnomorskich, zwłaszcza w Hiszpanii, a także
w Portugalii, Brazylii i Stanach Zjednoczonych, gdzie
hoduje się ją dla pozyskania olejku. Ma wonne kwiaty,
chociaż   nie   aż   tak   jak   pomarańcza   gorzka.   Owoce
mają   przyjemny,   słodki   smak   i   dużą   zawartość
witaminy C. Uprawia się wiele odmian pomarańczy
słodkiej, której owoce spożywane  są na surowo  lub
wykorzystywane   jako   surowiec   przez   przemysł
spożywczy.

Olejek

Olejek   z   pomarańczy   słodkiej   wytwarza   się   z   łupin
owoców  przez   mechaniczne   wytłaczanie.   Ma   on
barwę   jasnopoma-rańczową   i   świeży,   orzeźwiający
aromat,   słodszy   niż   zapach  pomarańczy   gorzkiej.
Olejek   eteryczny   z   pomarańczy   słodkiej   jest
całkowicie   bezpieczny,   nawet   w   przypadku   dzieci,
które z reguły lubią jego słodkawy zapach. Podobnie
jak inne olejki cytrusowe, ma krótką trwałość, ale za
to bardzo szerokie zastosowanie.

Olejek z pomarańczy słodkiej stosuje się do kąpieli

i masażu jako doskonały środek do pielęgnacji skóry.
Jest substancją lekko ściągającą, wygładzającą i
ujędrniającą. Zaleca się go dla wszystkich rodzajów
skóry poza skórą suchą.

W masażu i kąpieli jest bardzo skutecznym

środkiem odtruwającym cały organizm. Pomaga
także w przypadku zatrzymywania płynów w
organizmie.

Doskonale nadaje się do odświeżaczy i nawilżaczy

powietrza,   a   przy   tym   idealnie   komponuje   się   z
innymi   olejkami  cytrusowymi,   a   także   wieloma
olejkami   o   znacznie   dłuższej  trwałości,   takimi   jak
olejek sandałowy.

134

ABC roślin i olejków eterycznych

■rjako   składnik   olejku   do   masażu,   olejek   z
pomarańczy   ■bdkiej   działa   korzystnie   na   układ
trawienny,   na   spowolnienie   procesu   trawienia,
pobudza ruchy robaczko-mkc,  pomaga na zaparcia i
wzdęcia.   Jest   również   skuteczny  IW   przypadku
zatrzymywania   płynów   przez   organizm,  p^reszcie
poprawia   samopoczucie   i   łagodzi   zmiany   nastroju
Ipwiązane z zespołem napięcia przedmiesiączkowego.
I Czy to jako dodatek do kąpieli, czy to stosowany do
masa-|żu lub inhalacji, olejek z pomarańczy słodkiej
koi   zestresowane   nerwy,   skłania   nas   do   bardziej
optymistycznego ' nastawienia do życia.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawilżacze i odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Brak. Ogólnie mówiąc, olejek z pomarańczy słodkiej
jest   całkowicie   bezpieczny.   Przypadki   reakcji
alergicznej  są   wyjątkowo   rzadkie,   ale   na   wszelki
wypadek   bezpośrednio   po   zastosowaniu   olejku
radzimy unikać promieni słonecznych.

ROZMARYN - Rosmarinus officinalis

Rozmaryn,   symbol   wierności   w  miłości,   pochodzi  z
regionu   Morza   Śródziemnego,   a   obecnie   uprawiany
jest na całym świecie, jako surowiec do produkcji olejku
głównie we Francji, w Hiszpanii i w Tunezji. Należy do
rodziny jasnotowa-tych  {Lamiaceae),  dawniej zwanej
wargowymi

{Labiatae).

Jest jedną z

najpopularniejszych roślin przyprawowych w kuchni
wielu narodów. Jego uprawa nie nastręcza więk-

135

Aromaterapia

szych problemów. Rozmaryn jest popularną rośliną w
ogrodach  ozdobnych   i  zielarskich.   Wystarczy  lekko
otrzeć się o liście krzewu rozmarynu, żeby poczuć
jego upajającą woń. Rozmaryn to niewielki krzew o
gałązkach   gęsto  pokrytych   szarozielonymi   listkami
przypominającymi   sosnowe   szpilki.   Ma   maleńkie,
niebieskoszare   kwiaty.   W   zielarstwie   znany   jest   od
wieków,   a   w   niektórych   częściach   świata  odgrywa
ważną   rolę   w   rytuałach   religijnych   i   mistycznych,
ponieważ   rzekomo   chroni   przed   złymi   mocami.   W
okresie średniowiecza dym z gałązek rozmarynu miał
zapobiegać rozprzestrzenianiu się zarazy. Rozmaryn
nadal   stosuje   się

w leczeniu dolegliwości

oddechowych,   trawiennych,   skórnych   i   nerwowych,
zalecany   jest   także   jako   środek   pobudzający.
Wykorzystywano   go   niegdyś   w   leczeniu   depresji   i
ogólnego osłabienia organizmu. Od dawna docenia
się jego działanie pobudzające umysł i cały organizm.

Olejek

Olejek   rozmarynowy   można   uzyskać   ze   wszystkich
części  rośliny przez  destylację  w parze,  ale jest  on
znacznie  lepszej  jakości   przy   wykorzystaniu   jedynie
młodych liści i kwitnących koniuszków pędów. Olejek
rozmarynowy   ma   barwę  jasnożółtą   lub   jest
bezbarwny,   oraz   mocną,   świeżą   woń,  która prawie
zupełnie   nie   przypomina   aromatu   samej   rośliny.
Wykorzystuje   się   go   w   przemyśle   perfumeryjnym   i
kosmetycznym   do   produkcji   mydła,   szamponu,
perfum,   wody  kolońskiej   i   innych   artykułów
drogeryjnych.   Znajduje   także   zastosowanie   w
przemyśle   spożywczym,   między  innymi  w   produkcji
napojów.

Olejek rozmarynowy ma działanie rozgrzewające,

ABC roślin i olejków eterycznych

na organizm, jak i na umysł. ]est więc środkiem

wielostron--/ nym o bardzo różnym zastosowaniu.

Doskonale działa na krążenie. Czy to jako dodatek

do kąpieli, czy też używany do masażu, pobudza
krążenie i rozgrzewa zimne stopy i dłonie.

Dodany do kąpieli, masażu lub odświeżacza

powietrza, dobrze wpływa na umysł, koi zmęczenie
umysłowe, „wzmacnia pamięć" - to dlatego starożytni
Grecy nosili dla ozdoby gałązki lub girlandy z
rozmarynu.

Olejek rozmarynowy zaleca się do kąpieli oraz do

masażu przed dużym wysiłkiem fizycznym i po dużym
wysiłku fizycznym. Dlatego nie powinno go zabraknąć
w   domowej  apteczce   każdego,   kto   uprawia   sport,
dużo chodzi, jeździ na rowerze. Działa wzmacniająco
na   mięśnie,   a   zastosowany  przed   wysiłkiem
zapobiega   szybkiemu   męczeniu   się   mięśni.   Po
wysiłku koi ból i usuwa sztywność mięśni. Pomaga
także w bólach reumatycznych i artretycznych, jeżeli
użyty   zostanie   do   kąpieli,   masażu   lub   kompresów
przykładanych na bolące miejsce.

Dzięki swoim właściwościom przeciwbólowym

zalecany jest także na ból głowy. Natomiast jego
właściwości stymulujące przywracają człowiekowi
zdolność koncentracji, poprawiają nastrój, zwłaszcza
po męczącej pracy.

Z tych samych powodów olejek rozmarynowy stosuje

się także w leczeniu schorzeń układu pokarmowego, na
przykład  wzdęć,   kolki   i   podrażnienia   okrężnicy.   W
takich   przypadkach   zalecany   jest   masaż   brzucha   z
użyciem   olejku   rozmarynowego.   Taki   masaż
jednocześnie   ma   działanie   odtruwające,  i  ponieważ
pobudza do pracy układ limfatyczny.

137

Aromaterapia

Olejek rozmarynowy jest środkiem antyseptycznym i

antybakteryjnym, stosowanym w przypadku zaziębienia,
grypy czy bronchitu - do inhalacji parowych, kąpieli roz-
grzewających oraz do masażu. Dodany do płynu do
płukania jamy ustnej, zapobiega infekcjom jamy ustnej i
gardła. Natomiast dodany do odświeżacza lub nawilżacza
powietrza, dezynfekuje pomieszczenie i nadaje mu miłą
woń.

Olejek rozmarynowy używany jest także do masażu

pielęgnacyjnego włosów,  a wcieranie go w skórę głowy
jednocześnie   zapobiega   przetłuszczaniu   się   włosów,
łojotokowi,   łupieżowi,   a   w   niektórych   wypadkach   nawet
łysieniu.

Jeśli chodzi o pielęgnację skóry, to jako środek

antysep-tyczny i ściągający olejek rozmarynowy nadaje
się przede wszystkim dla cery tłustej ze skłonnością do
wyprysków.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, pielęgnacja włosów, inhalacje, masaż,
płyny do płukania jamy ustnej, pielęgnacja sikory,
odświeżacze i nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Stosowany w odpowiednim stężeniu olejek rozmarynowy
jest całkowicie bezpieczny. Ostrzeżenie: Unikać w
okresie ciąży. Nie stosować dla osób chorych na epilepsję
oraz cierpiących na nadciśnienie.

RÓŻA STULISTNA - Rosa centifolia, RÓŻA
DAMASCEŃSKA - Rosa damascena
Olejek różany wytwarza się w zasadzie z dwóch głównych
odmian róży: z róży stulistnej {Rosa centifolia) oraz z róży
damasceńskiej {Rosa damascena). Róża stulistna, zwana

"138

ABC roślin i olejków eterycznych

różą cukrową lub centyfolią, pochodzi

prawdopodob-

e z Persji, a obecnie dla celów

komercyjnych hodowana t przede wszystkim w Maroku
i   we   Francji.   Jej   krzewy  ochodzą   do   wysokości   2,5
metra   i   podczas   kwitnienie  jpbsypane   są   wonnymi,
różowymi   kwiatami.   Róża   damasceńska   albo   turecka
wbrew nazwie pochodzi najprawdopodobniej z Chin, a
obecnie na olejek uprawiana jest głównie w Bułgarii i
we   Francji,   jej   krzewy   są   niższe   od   krzewów  •   róży
stulistnej, ale również obsypane różowymi kwiatami. Ze
tych   dwóch   odmian   róża   stulistna   jest   częściej
stosowali na w aromaterapii, ponieważ  olejek z róży
damasceńskiej r) bywa często bardzo kosztowny.

V W krajach orientalnych właściwości lecznicze róży
zna-

ne były od czasów starożytnych, zwłaszcza w

leczeniu stanów gorączkowych, dolegliwości skórnych i
żołądkowych  oraz   schorzeń   krążeniowych.   Ceniono
także jej walory jako afrodyzjaku. Róża była od zawsze
i   pozostała   symbolem   miłości.   Ponadto   ceni   się
wysoko owoce róży, bogate i  w witaminę C.

Olejek

Olejek  różany  produkowany  z  płatków  róży  można
otrzymywać  przez destylację z parą wodną, ale od
wielu   lat   podstawową   metodą,   preferowaną   przez
przemysł   perfumeryjny,   jest   enfleurage.   Olejek
różany jest jednak bardzo  drogi, dlatego alternatywą
dla   niego   jest   absolut.   Najpierw  poprzez   działanie
rozpuszczalnikiem otrzymuje się konkret; następnie
usuwa się zeń rozpuszczalnik i alkoholem oddziela
się konkret od absolutu.

Olejek z obu odmian róży ma barwę żółtą,

natomiast absolut jest znacznie ciemniejszy -
pomarańczowoczer-

139

Aromaterapia

wony. W temperaturze pokojowej absolut ma postać
ciała  niemal stałego - przechodzi w stan ciekły, jeśli
przez chwilę w dłoniach rozgrzejemy zawierającą go
buteleczkę. Zarówno olejek, jak i absolut mają silny,
głęboki, słodki zapach  kwiatowy.  Uwaga: Na rynku
jest   wiele   podróbek   olejku  różanego   lub   olejek
rozrzedzony.

Olejek różany znajduje szerokie zastosowanie w

przemyśle   perfumeryjnym,   stanowiąc   ponad   jedną
trzecią   zawartości   wszystkich   substancji
zapachowych.   Wykorzystywany   jest   w   produkcji
artykułów   toaletowych,   kosmetyków,   a   czasem   jako
substancja   zapachowa.   Wodę   różaną,   produkt
odpadowy procesu destylacji, używa się zarówno dla
celów kosmetycznych, jak i kulinarnych.

Olejek różany jest bezpiecznym olejkiem, mającym

szerokie   zastosowanie   w   aromaterapii.   Jest
wprawdzie   drogi,   ale   dla   pełnego   efektu   do
kompozycji olejków wystarczy  dodać jedną lub dwie
krople.   Czy   to   z   róży   stulistnej,   czy   to   z   róży
damasceńskiej, ma podobne właściwości i podobne
działanie.

Działa odprężająco i wzmacniająco, poprawia

samopoczucie   i   nastrój.   Zalecany   jest   w   okresie
szczególnego   stresu,  ponieważ   dobrze   działa   na
rozmaite   dolegliwości   związane  ze   stresem,   koi
frustrację i nerwy, poprawia nastrój. Lubią go dzieci,
doskonale   sprawdza   się   jako   składnik   olejku   do
masażu   oraz   dodatek   do   kąpieli.   Polecić   także
można  dodawanie   go   do   odświeżaczy   i   nawilżaczy
powietrza.

Szczególnie korzystnie działa w przypadku różnych

dolegliwości   kobiecych,   takich   jak   napięcie
przedmiesiączkowe,   menopauza,   obfite   krwawienie
miesiączkowe.   Ma   działanie   regulujące,   a   więc
zalecany jest też w przypadku nieregular-

140

ABC roślin i olejków eterycznych

nych i skąpych miesiączek. Podobnie jak olejek
jaśminowy, jest afrodyzjakiem, a zatem poprawia
libido w przypadku obu płci.

Pomaga na schorzenia dróg oddechowych, na

kaszel oraz związane z alergią niedomagania układu
oddechowego.

Na układ trawienny działa odtruwająco,

przeciwzapalnie i wzmacniająco. Stosowany jest w
leczeniu zaparcia i mdłości, dobrze działa także na
wątrobę i woreczek żółciowy.

Olejek różany ma nieocenione właściwości w

pielęgnacji  skóry.   Działa   kojąco   i   przeciwzapalnie,
nadaje się dla cery suchej ze skłonnością do świądu.
Przywraca   także   świeży  wygląd   cerze   zmęczonej.
Zalecany   jest   w   szczególności   dla  cery   wrażliwej   i
starzejącej się skóry.

Olejek różany doskonale wpływa na krążenie.

Należy podkreślić, że wprawdzie olejek różany

należy do najdroższych olejków eterycznych, jest on
bardzo wydajny, do mieszanki wystarczy go dodać
tylko kroplę lub dwie.

Zastosowanie

kąpiele, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
odświeżacze i nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Bezpieczny: nie jest toksyczny, nie podrażnia skóry,
ani nie wywołuje reakcji toksycznej. Ostrzeżenie: We
wczesnym okresie ciąży stosować jedynie pod ścisłą
kontrolą terapeuty.

RÓŻANE DRZEWO - Aniba rosaedora

UWAGA: Od lat trwa rabunkowy wyrąb drzew
różanych, surowca dla przemysłu meblarskiego i
kosmetycznego, przy

141

Aromaterapia

braku   jakiegokolwiek   programu   odnawiania   ich
zasobów,   które   stale   się   kurczą.   Z   ekologicznego
punktu widzenia jesteśmy blisko katastrofy. Mimo jego
niewątpliwych zalet  terapeutycznych, ci, którym leży
na sercu stan lasów tropikalnych i ogólnie środowiska
naturalnego,   z   zasady   nie   stosują   olejku   z   drzewa
różanego,   chociaż   czołowi   producenci  zwykle
gwarantują,   że  ich  produkt   spełnia  warunki   proeko-
logiczne.

Różane drzewo jest wiecznie zieloną rośliną

tropikalną  średniej   wysokości,   pochodzącą   znad
Amazonki.   Należy  do   rodziny   wawrzynowatych
{Lauraceae).  Drewno   z   tych  drzew   od   wieków   jest
wykorzystywane   w   wysokiej   jakości  meblarstwie,   a
także eksportowane do Japonii, gdzie wyrabia się z
niego   pałeczki   do   ryżu.   Największymi   producentami
olejku z drzewa różanego są Peru i Brazylia.

Olejek

Olejek   ten   otrzymuje   się   z   odpadów   drzewnych
przez  destylację   w   parze.   Jest   on   bezbkrwny   lub
jasnożółty   i   ma  świeży   zapach   drewna.   Niegdyś
olejek   z   drzewa   różanego  był   dla   przemysłu
kosmetycznego   źródłem   linalolu   naturalnego,
obecnie   zastępowanego   linalolem   produkowanym
syntetycznie.   Nadal   jednak   wykorzystywany   jest   w
przemyśle   perfumeryjnym,   a   także   w   przemyśle
spożywczym.

Olejek z drzewa różanego jest środkiem

antyseptycznym  i   przeciwbakteryjnym,   a   ponadto
działa   wzmacniająco  na   system   odpornościowy
człowieka. Wykorzystywany bywa do masażu, kąpieli i
inhalacji jako środek na grypę i podobne infekcje. Jest
dość   skutecznym   środkiem   wykrztuśnym,
pomagającym   na   suchy   kaszel.   Poza   zwalczaniem
uporczywych   infekcji,   wpływa   korzystnie   na   ogólne
samopoczucie

142

ABC roślin i olejków eterycznych

i i nastrój, przeciwdziała stanom depresyjnym często
wystę-

| pującym po przebytej ciężkiej grypie.

W pielęgnacji skóry olejek z drzewa różanego ma
wie-

I le różnych zastosowań. Ze względu na swoje
właściwo-

| ści przeciwzapalne nadaje się doskonale dla cery
suchej

ze skłonnością do pierzchnięcia. Zalecany w
szczególności
dla skóry starej, w przypadku blizn, zapalenia skóry
oraz
egzemy.

V Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
odświe-

żacze i nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Brak. Olejek z drzewa różanego nie jest toksyczny,
nie podrażnia skóry, ani nie wywołuje reakcji
alergicznej.

RUMIAN/RUMIANEK - Anthemis nobilis/Matricaria
chamomilla

Obie   rośliny   wykorzystywane   są   w   aromaterapii.
Rumian  szlachetny  (Anthemis   nobilis),  zwany
również rumianem rzymskim, jest niskopienną byliną
z   żółtymi   kwiatami  w   kształcie   przypominającym
stokrotki. Rumianek pospolity {Matricaria chamomilla)
jest   dziko   rosnącą   rośliną   jednoroczną,   znaną   w
Europie,   Azji,   w   Ameryce   i   Australii.  Obie   rośliny
należą do rodziny astrowatych  {Asteraceae), dawniej
zwanych złożonymi (Compositae).

Rumian i rumianek są cenione jako rośliny

lecznicze  od   wielu   wieków.   Działają   uspokajająco,
stąd   ich   zastosowanie   w   leczeniu   napięcia
nerwowego i bezsenności. Mają  także zastosowanie
w pielęgnacji skóry. Herbata rumianko-

143

Aromaterapia

wa, czy napar z kwiatów rumiankowych, jest
orzeźwiającym, kojącym napojem, dobrym na
niestrawność i kłopoty ze spaniem.

Olejek

Olejek   rumiankowy   ma   barwę   niebieską.   Jego
zastosowanie  jest   bardzo   szerokie,   szczególnie   w
pielęgnacji   skóry.   Wykorzystuje   go   przemysł
kosmetyczny   w   mydłach,   szamponach  i   kremach.
Wiadomo, że rumianek rozjaśnia i nabłyszcza włosy.

W aromaterapii ma bardzo szerokie zastosowanie.

Działa kojąco i odprężająco, dodany do kąpieli usuwa
stres  i  niepokój, pomaga na  bóle  menstruacyjne,  a
także   bóle   głowy   spowodowane   stanem   napięcia
nerwowego.   Pomaga   także  na   swędzenie   i
podrażnienie   okolic   waginalnych.   Stosowany   do
masażu, działa uspakajająco, łagodzi bóle mięśni  i
stawów,   osobom   wybuchowym   pomaga   rozładować
złość.  Rumianek   jest   niezastąpiony   w   leczeniu
dolegliwości skórnych, takich jak alergia, egzema czy
świąd. Ma działanie przeciwzapalne i antyseptyczne,
właściwości   przeciwbólowe.   Jest   skuteczny   w
leczeniu migreny i bólu uszu. Stosowany do okładów,
koi   ból   piersi,   zwłaszcza   we   wczesnym  okresie
karmienia piersią.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, pielęgnacja włosów, inhalacje, masaż,
pielęgnacja skóry, nawilżacze i odświeżacze
powietrza

Przeciwwskazania

Rumianek jest bezpieczny niemal we wszystkich
okolicznościach, nietoksyczny i niepodrażniający,
tylko u wyjąt-

144

ABC roślin i olejków eterycznych

Jjowo wrażliwych osób może czasem powodować

lekkie ,#' podrażnienie skóry. Ostrzeżenie: Niektórzy
terapeuci odra-T dzają stosowanie rumianku w
pierwszych trzech miesią-• cach ciąży.

SANDAŁOWIEC - Santalum album

Sandałowiec,

przedstawiciel

rodziny

sandałowcowatych  (Santalaceae),  pochodzi   z   Indii,
gdzie   w   południowym   stanie   Karnataka   (dawniej
Majsur) uprawiany jest dla celów komercyjnych. Jest
drzewem   wiecznie   zielonym,   półpaso-żytem,   który
substancje odżywcze czerpie przez fotosyntezę, ale
potrzebną mu wodę i minerały pobiera przyczepiając
się do korzeni innych roślin (podobnie jak jemioła).

Nie tak dawno wyrażano niepokój z powodu

przetrzebienia   zasobów   sandałowca,   ale   problem
został zażegnany wraz z wprowadzeniem przez rząd
Indii   programu  zalesiania   sandałowcem   nowych
terenów,   a  także  przepisami  wprowadzonymi   przez
ten kraj, a dotyczącymi jakości olejku sandałowego.
Do   produkcji   olejku   eterycznego   wykorzystuje   się
także   australijską   odmianę   sandałowca,   ale
sandałowiec indyjski uważany jest za daleko lepszy
surowiec.

Ze względu na jego zapach sandałowiec

wykorzystywany jest w krajach orientalnych już od
czterech tysięcy lat.

Sproszkowane drewno

sandałowca   dodaje   się   do   kadzideł  i  trociczek,   a
także   wykorzystuje   się   w   procesie   balsamowania
zwłok. Sandałowiec odgrywa ważną rolę w rytuałach
religijnych,   ślubach,   pogrzebach   oraz   innych
obrzędach.  Na  Wschodzie  już  od  dawna  znane  są
jego właściwości lecznicze.

145

l'l

t j.

Aromaterapia

Drewno sandałowca jest budulcem, zwłaszcza do

wznoszenia świątyń, a także doskonałym tworzywem
rzeźbiarskim.

Olejek

Olejek   sandałowy   otrzymuje   się   z   drewna
sandałowca,   wysuszonego   i   sproszkowanego,   a
następnie   poddanego   procesowi   destylacji   z   parą
wodną.   Stosowany   jako   substancja   wonna   i
utrwalacz   zapachu,   dodawany   jest   do   kosmetyków,
płynów   po   goleniu,   wody   kolońskiej   oraz   perfum.
Należy   do   tych   olejków,   które   znajdują   wielu
amatorów   zarówno   wśród   mężczyzn,   jak   i   kobiet.
Stanowi   ważny  składnik   rozmaitych   kadzideł   i
trociczek. Wykorzystywany jest także przez przemysł
spożywczy, między innymi do produkcji napojów.

Olejek sandałowy wykorzystuje się do masażu,

kąpieli,   pielęgnacji   skóry   oraz   do   inhalacji.   Ma
działanie odprężające, pomaga w stanach depresji,
niepokoju, poprawia nastrój. Z tych samych powodów
bywa   tzęsto   wykorzystywany   podczas   medytacji.
Bardzo   pomaga   na   bezsenność  i   zdenerwowanie
towarzyszące   bezsenności.   Odpręża   człowieka   i
pomaga mu usnąć.

Również skóra skorzystać może ze stosowania tego

olejku,  działającego zmiękczająco i przeciwzapalnie
na   suchy,  wrażliwy,   skłonny   do   pękania   naskórek.
Olejek sandałowy oczyszcza i zmiękcza skórę. Bardzo
dobrze   robi   zastosowany   po   goleniu.   Ma   również
właściwości   ściągające.   Sandałowiec   ceniony   jest
jako afrodyzjak, działający zwłaszcza na mężczyzn.

Używany do kąpieli, olejek sandałowy korzystnie

wpływa na układ moczowo-płciowy, pomaga w
leczeniu zapale-

146

ABC roślin i olejków eterycznych

nia   pochwy,   upławów,   zapalenia   pęcherza
moczowego oraz zapalenia cewki moczowej. ]ako że
ma   działanie   przeciwzapalne   i   antyseptyczne,
stosowany   jest   w   leczeniu   chorób  przenoszonych
drogą płciową.

W inhalacjach pomaga na suchy kaszel oraz

poważne zaziębienia z katarem. Odblokowuje nos i
pomaga pozbyć się kataru.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
odświe-żacze i nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Brak. Olejek sandałowy nie jest toksyczny, nie
podrażnia skóry, ani nie powoduje reakcji
alergicznych.

SOSNA - Pinus silvestris

Sosna, a konkretnie sosna zwyczajna, jest pospolitym
drzewem wiecznie zielonym, występującym głównie
na terenach nizinnych w Europie, Azji oraz Ameryce
Północnej. Dla celów komercyjnych hodowana jest w
wielu   krajach,   między   innymi   w   Austrii,   w   krajach
skandynawskich   oraz   w   Stanach   Zjednoczonych.
Należy   do   rodziny   sosnowa-tych  {Pinaceae).
Niektóre   z   jej   odmian   hoduje   się   wyłącznie   ze
względu na ich olejki, na przykład sosna karłowata
czy   sosna   o   długich   szpilkach,   ale   podstawowym
źródłem   surowca   dla   aromaterapii   jest   jej
najpospolitsza odmiana.

]uż wieki temu kąpiele z dodatkiem młodych pędów

sosny zalecano na różne schorzenia, takie jak
reumatyzm,

niskie ciśnienie, dolegliwości

dermatologiczne, przemęczenie i stres. Stosowano
podobną kurację także w inhalacjach

147

Aromaterapia

barwę   i   charakterystyczny,   lekki,   słodkawy   zapach
zaprawiony   odrobiną   goryczy.   Olejek   jest
wykorzystywany   jako  utrwalacz   we   francuskim
przemyśle   perfumeryjnym,   a   także   do   produkcji
niektórych artykułów spożywczych oraz napojów.

Olejek szałwiowy stosuje się często w aromaterapii.

Ma  działanie   uspokajające,   łagodzi   napięcie,
poprawia samopoczucie i nastrój. Zalecany bywa w
przypadku   osłabienia   po   chorobie.   Ze   względu   na
swoje   działanie   jest   często  wykorzystywany   w
nawilżaczach i odświeżaczach powietrza, zalecanych
szczególnie   tym,   którzy   pracują   twórczo,   ponieważ
podobno pomaga natchnieniu. Niektórzy twierdzą, że
użycie   olejku   powoduje   u   nich   bardzo   żywe   sny.
jedna uwaga: stosowany w nadmiarze, olejek może
powodować   senność.   Z   tego   samego   powodu
odradza   się   stosującym   ten   olejek   picie   alkoholu,
ponieważ   połączenie   tych  dwóch   substancji   może
wywoływać efekt upojenia narkotycznego.

Delikatny masaż brzucha lub okłady z użyciem

olejku szałwiowego zaleca się w leczeniu bolesnych
miesiączek. Masaż i kąpiele z dodatkiem olejku dają
doskonałe efekty w przypadku kobiet cierpiących na
depresję

poporodową,

zespół

napięca

przedmiesiączkowego

lub

silne

objawy

klimakteryczne. Dzięki swoim właściwościom
przeciw-skurczowym pomaga na schorzenia układu
trawienia i oddychania. W leczeniu stanów napięcia
dodatkowo dobrze wpływa na ciśnienie, obniżając je.

Stosowany do inhalacji, olejek szałwiowy zaleca się

chorym na katar i bronchit. Jego właściwości
przeciwzapalne i antyseptyczne

sprzyjają

szybkiemu przychodzeniu

150

ABC roślin i olejków eterycznych

do zdrowia. Wreszcie olejek ma właściwości
ściągające,

ujędrniające, bakteriobójcze i

antyseptyczne, w związku z czym jest dobrym
środkiem na tłustą skórę.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawilżacze i odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży. Używać
z   umiarem.  Nie  pić   alkoholu   w  okresie  stosowania
olejku.  Nie   siadać   za   kierownicą   bezpośrednio   po
zastosowaniu.  Nie należy mylić tej rośliny z szałwią
lekarską  {Salvia   offici-nalis).,  która   jest   całkowicie
bezpieczna.

TYMIANEK - Thymus vulgaris

Tymianek należy do rodziny jasnotowatych
(Lamiaceae),

dawniej zwanych wargowymi

(Labiateae).  Występuje   w   wielu   odmianach,   a   ich
wspólnym   przodkiem   jest   zwykła   dziko   rosnąca
macierzanka.   Pochodzi   z   regionu   śród-
ziemnomorskiego,   gdzie   też   jest   powszechnie
uprawiany.  Tymianek jest niską krzewinką o białych,
jasnoniebieskich   lub   jasnofioletowych   kwiatach   i
wonnych liściach. Rośnie  obecnie również w innych
częściach Europy oraz w Afryce Północnej. Należy do
najpopularniejszych roślin przyprawowych.

Właściwości lecznicze tymianku znane są od

starożytności.   Grecy   dymem   tymiankowym   okurzali
pomieszczenia   i   budynki,   żeby   zapobiec
rozprzestrzenianiu   się   chorób  zakaźnych.   Dla
Greków   tymianek   był   także   symbolem   odwagi.
Starożytni Egipcjanie wykorzystywali tymianek

151

Aromaterapia

do balsamowania zwłok, natomiast Rzymianie
dodawali go do sera.

W ziołolecznictwie tymianek zwykle miesza się z

innymi ziołami. Stosowany jest w leczeniu
dolegliwości gastrycz-nych i oddechowych, a także w
przypadku wysokiej temperatury.

Olejek

Z tymianku wytwarza się dwa różne olejki. Pierwszy z
nich  to   olejek   czerwony,   otrzymywany   z   liści   i
kwiatów   przez  destylację   z   parą   wodną,   a   drugi   to
olejek   biały,   otrzymywany   z   powtórnej   destylacji
surowca. Jak sama nazwa wskazuje, czerwony olejek
ma   barwę   brązowoczerwonawą   i   silny,  korzenny
zapach. Natomiast biały olejek ma barwę jasno-zółtą
oraz słodszy, mniej ostry zapach niż olejek czerwony.
Olejek   czerwony   jest   znacznie   silniejszy,   bardziej
drażniący skórę, w przeciwieństwie do olejku białego,
który jest bezpieczniejszy w użyciu.

Olejek tymiankowy jest szeroko wykorzystywany w

przemyśle   farmaceutycznym,   w   produkcji
antyseptycznych   płynów   do   jamy   ustnej,   pasty   do
zębów,   pastylek   na   gardło,   środków
dezynfekujących. W przemyśle kosmetycznym  służy
do wyrobu mydła, szamponu oraz płynów do kąpieli.

Olejek tymiankowy jest silnym środkiem

antyseptycznym  i   bakteriobójczym.   Ponadto   działa
pobudzająco   na   system  nerwowy.   Może   jednak
podrażniać skórę, dlatego powinien być stosowany w
słabym   roztworze   -   do   kąpieli   zaleca   się  roztwór
jednoprocentowy.

Olejek tymiankowy, stosowany do masażu,

inhalacji a także w nawilżaczach powietrza, jest
doskonałym środkiem na wszelkie choroby układu
oddechowego: zazię-

152

ABC roślin i olejków eterycznych

bienia, grypę, bronchit. Ma działanie wykrztuśne, a
więc pomaga szczególnie w przypadku napadowych
ataków   kaszlu.   Ponadto   pobudza   system
odpornościowy,   dzięki  czemu   organizm   silniej
zwalcza   infekcje.   Zaleca   się   jego  stosowanie   w
pokoju chorego w formie dezynfekujących powietrze
sprayów i nawilżaczy.

Rekomendowany jest także w leczeniu różnych

infekcji układu moczowo-płciowego, w tym zapalenia
pęcherza oraz zapalenia cewki moczowej.

Stosowany do masażu, olejek tymiankowy przynosi

ulgę  we   wszelkich   objawach   artretyzmu   i
reumatyzmu,   działa  kojąco   na   ból   i   zesztywnienie
mięśni   i   stawów   po   wyczerpującym   wysiłku
fizycznym,   na   przykład   po   intensywnym  treningu
sportowym.   Wpływa   też   korzystnie   na   krążenie,
pobudzając je i podwyższając ciśnienie.

Odpowiednio rozcieńczony olejek tymiankowy ma

także

szerokie zastosowanie w kosmetyce.

Szczególnie nadaje się dla cery tłustej z tendencją do
trądziku. ]est też skutecznym środkiem na wszawicę
oraz świerzb.

Na system nerwowy działa stymulująco: pomaga na

zmęczenie umysłowe, załamania nerwowe i wszelkie
objawy stresu, takie jak ból głowy.

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, nawilżacze i
odświeżacze powietrza

Przeciwwskaza n ia

Stosować ostrożnie, w słabym roztworze. Nie
stosować na uszkodzoną lub wrażliwą skórę.
Ostrzeżenie: Nie stoso-

153

Aromaterapia

wać dla dzieci, chorych na padaczkę, osób ze
skłonnością do nadciśnienia. Unikać w okresie ciąży.

WAWRZYN, LAUR - Laurus nobilis

Wawrzyn jest przedstawicielem rodziny
wawrzynowatych {Lauraceae), do których należy
także cynamonowiec. Olejek laurowy otrzymuje się z
wysuszonych liści i owoców poddawanych destylacji
z parą wodną.

Wawrzyn pochodzi z regionu Morza

Śródziemnego, ale w miejscach nasłonecznionych,
osłoniętych od wiatru można go hodować również w
innych częściach Europy, jest drzewem wiecznie
zielonym, osiągającym wysokość 18 metrów.

Listki laurowe, świeże lub wysuszone, to popularna

przyprawa kuchenna, dodawana do mięsa i ryb,
podstawowy ^kładnik bouąuet garni. Do potrawy

dodajemy zwykle cały istek, usuwany pod koniec
gotowania.

Podobnie jak wiele innych roślin przyprawowych,

wawrzyn działa korzystnie na układ pokarmowy,
między innymi zapobiega wzdęciom. Żucie listka
laurowego odświeża oddech po ostro przyprawionym
posiłku.

Wiadomo, że wawrzyn był szeroko stosowany już

przez  starożytnych w Rzymie i w Grecji. Poza jego
korzystnymi   skutkami   na   system   trawienny,   miał
rzekomo   chronić   człowieka   przed   złymi   duchami.
Cesarze   rzymscy   zdobili   swe   czoła   wieńcami
laurowymi na znak odniesionego zwycięstwa, odtąd
więc   wieniec   laurowy   jest   symbolem   zwycięstwa,
bogactwa i majestatu.

154

ABC roślin i olejków eterycznych

I Olejek

i Olejek laurowy otrzymuje się z suszonych liści i

pędów

'l\ poddawanych procesowi destylacji z parą wodną. Ma

|k barwę żółtawozieloną i silny zapach.

Wykorzystywany

i jest w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym, a

także

w produkcji wielu artykułów spożywczych oraz

napojów.

Olejek laurowy stosuje się do masażu, kąpieli i

inhalacji.   Poprawia   on   ogólne   samopoczucie   i
nastrój,   pomaga   też   w   leczeniu   niegroźnych
schorzeń   układu   oddechowego,   na   przykład
przeziębień   i   grypy.   Zapobiega   wzdęciom   i
niestrawności,   pobudza   apetyt,   jest   również
środkiem pobudzającym miesiączkę, a więc pomaga
w przypadku nieregularnego okresu.

Zastosowanie

masaż (mocno rozcieńczony), pielęgnacja włosów,
inhalacje, odświeżacze i nawilżacze powietrza

Przeciwwskazania

Może   podrażniać   wrażliwą   skórę,   dlatego   stosuj
odpowiednio   rozcieńczony   i   z   umiarem.   Osoby   o
szczególnie wrażliwej skórze i alergicy nie powinny
stosować   tego   olejku  do   masażu   w   domu.
Ostrzeżenie: Nie stosować w okresie ciąży.

WETIWERIA, WETIWER - Vetiveria zizanoides

Wetiweria jest trawą, przedstawicielem rodziny traw
{Gramineae), pochodzącą z południowych Indii,
Cejlonu i Indonezji. Wyrasta do wysokości 1,8 metra,
jest mocno, głęboko ukorzeniona, w związku z czym
często sadzi się ją dla ochrony gleby przed erozją.
Obecnie hodowana

155

Aromaterapia

jest między innymi w Indiach, na Reunion, ]awie,
Haiti oraz w Brazylii.

Korzenie wetiwerii od setek lat ceniono za ich

aromat, natomiast trawa wykorzystywana była na
maty.

Olejek

Olejek z tej rośliny otrzymuje się z korzeni poddanych
procesowi destylacji z parą wodną. Wykorzystywany
jest on w przemyśle perfumeryjnym, a także w
przemyśle

spożywczym.

barwę

czerwonawobrązową i naturalna woń z lekkim
zapachem pleśni. Jest bardzo gęsty i lepki, dlatego
przed użyciem warto go lekko rozgrzać w dłoniach.
Olejek^ ma bardzo silny zapach, który nie wszystkim
przypada do gustu, w związku z czym dobrze jest go
przed użyciem stpsownie rozcieńczyć.

Olejek z wetiwerii działa wyjątkowo odprężająco na

system nerwowy, zmniejsza napięcie i stres. ]est
dobrym środkiem na bezdenność. W Indiach znany
jest jako „olejek spokoju".

Stosowany do masażu, pomaga w leczeniu objawów

artre-tyzmu, reumatyzmu, bólu i zesztywnienia
mięśni. Działa rozgrzewająco i kojąco, pomaga na
stres często towarzyszący objawom bólowym.

Olejek z wetywerii, zwłaszcza użyty do masażu,

dobrze również działa na krążenie, rozgrzewa krew i
pobudza krwiobieg.

jest środkiem antyseptycznym i lekko ściągającym,

a więc skutecznym w przypadku cery tłustej ze
skłonnością do wyprysków i trądziku.

ABC roślin i olejków eterycznych

Zastosowanie

kąpiele, okłady, inhalacje, masaż, pielęgnacja skóry,
nawilżacze i odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania
Brak. Nie jest toksyczny, nie podrażnia naskórka, ani
nie powoduje reakcji alergicznych.

YLANG YLANG - Canaga odorata var. genuina

~ Ylang ylang pochodzi z Indonezji, Filipin, jawy i

Madagaskaru. Głównymi producentami olejku ylang
ylang są Madagaskar, Reunion i Komory. Drzewo
ylang ylang osiąga wysokość 20 metrów. Olejek
otrzymuje się z jego wielkich, żółtych lub różowych,
wonnych kwiatów, z tym że jako surowiec szczególnie
wysoko ceni się kwiaty żółte.

Kwiaty ylang ylang od wieków stosowane są do

pielęgnacji skóry i zwalczania infekcji. Równie długo
znane są ich właściwości jako afrodyzjaku. W
Indonezji w noc poślubną kwiatami tymi obsypuje się
łoże młodej pary.

Olejek

]  Olejek ylang ylang produkuje się przez czterokrotnie
■  powtarzaną destylację  z  parą wodną.   W pierwszej
fazie i otrzymywany jest ylang ylang extra, najdroższy i
mają-'.'   cy   najwyższą   jakość.   W   ciągu   następnych
trzech faz stop-1 niowo zmniejsza się stężenie olejku i
obniża jego jakość.  ' f W czasach wiktoriańskich ylang
ylang był obowiązkowym f

składnikiem oliwy na porost

włosów. Olejek ylang ylang * ma barwę jasnożółtą i
bardzo silną, słodką, kwiatową woń

2 lekką nutą korzennego zapachu. Pod wieloma
względami

przypomina olejek jaśminowy.

157

Aromaterapia

Wykorzystywany jest szeroko w przemyśle

perfumeryjnym i kosmetycznym do produkcji mydła,
kosmetyków i innych artykułów toaletowych.
Przemysł perfumeryjny przede wszystkim poszukuje
wysokiej jakości olejku ylang ylang extra.

Ylang ylang jest szeroko stosowany w

aromaterapii.   Działa   uspokajająco   na   system
nerwowy,   pomaga   na   stany   lękowe,   a   także   na
bezsenność.   Pomaga   zwalczyć   uczucie
przygnębienia,   szczególnie   spowodowane   stresem.
Ze względu na jego bardzo silny zapach, który może
wywo-

ływać bóle głowy i mdłości, ylang ylang stosuje się

włącznie

w słabych roztworach.

Jako środek do kąpieli, odświeżania powietrza oraz

masa-

żu, działa jak afrodyzjak, odpręża organizm i daje
uczucie zadowolenia. Pomaga na krążenie,
palpitacje serca i nadciśnienie,

a także na zadyszkę po dużym wysiłku.

W pielęgnacji skóry działa kojąco na ukąszenia

przez

owady, wpływa dodatnio na cerę i zalecany jest w

leczeniu

trądziku i zarówno tłustej, jak i nadmiernie suchej
skóry.

Zastosowanie

kąpiele, masaż, pielęgnacja skóry, nawilżacze i
odświeżacze powietrza

Przeciwwskazania

W zasadzie bezpieczny w użyciu. Ylang ylang nie jest tok
syczny, nie podrażnia skóry, ani nie wywołuje reakcji aler
gicznych. Jednak przy zbyt dużym stężeniu roztworu może
l

powodować bóle głowy i mdłości.

158

ABC roślin i olejków eterycznych

UWAGA

Ylang ylang można stosować w leczeniu
nadciśnienia oraz

częstoskurczu, jednak

wyłącznie po konsultacji z kardiologiem, ponieważ
zarówno naciśnienie, jak i częstoskurcz mogą być
objawami poważniejszej choroby.

Aromaterapia a ciąża

Aromaterapia   może   bardzo   skutecznie   pomóc
kobietom w okresie, kiedy od ich organizmu oczekuje
się szczególnego wysiłku. Masaż lub odpoczynek w
pokoju  przepojonym  wonią   olejków   dobrze   działają
zarówno   na   przyszłą   matkę,   jak   i   na   jeszcze   nie
narodzone dziecko. Aromaterapia ma zastosowanie
także podczas samego porodu, zarówno ze względu
na właściwości przeciwbólowe niektórych olejków, jak
i z powodu ich działania kojącego i uspokajającego.
Zalecana   jest   również   po   porodzie,   kiedy   młoda
matka, cały dzień i noc zajęta karmieniem, kąpaniem,
zmienianiem   pieluch,   regularnie   niedosypia.   Wobec
takiego   nawału   obowiązków   trudno   zachować
energię,   równowagę   psychiczną   i   spokój,   ale   tutaj
właśnie aromaterapia ma szczególne pole do popisu i
może pomóc zarówno matce, jak i niemowlęciu.

Pamiętać jednak należy, że w okresie ciąży w

organizmie kobiety zachodzą ogromne zmiany, a
ponadto każda stosowana wówczas terapia ma wpływ
i na matkę, i na dziecko.

Podczas ciąży nie wolno stosować niektórych

olejków. Wiadomo, że niektóre z nich mogą wywołać
poronienie. Inne wprawdzie nie są aż tak
niebezpieczne, ale terapeuci odradzają ich
stosowanie w okresie ciąży.

160

Aromaterapia a ciąża

jtobieta ciężarna, stosująca olejki eteryczne do
masażu

kąpieli, powinna zmniejszyć o połowę

zwykle stosowa-objętość olejku eterycznego w
olejku bazowym.

jki eteryczne, których nie należy stosować

okresie ciąży

'czas całej ciąży zrezygnuj ze stosowania
następujących jków:

olejek z anyżu biedrzeńca

olejek bazyliowy

olejek z drewna cedrowego

olejek cytronelowy

olejek estragonowy

olejek goździkowy

olejek hyzopowy
olejek jałowcowy

olejek kolendrowy

olejek z kopru ogrodowego

olejek z kopru włoskiego

olejek majerankowy

olejek z męty pieprzowej

olejek z mirry

olejek muszkatołowy

olejek pietruszkowy

olejek rozmarynowy

olejek różany (tylko pod ścisłą kontrolę terapeuty)

olejek z szałwii muszkatołowej

olejek tymiankowy

161

Aromaterapia

Następujących olejków należy unikać w pierwszych
trzech miesiącach ciąży.

olejek eukaliptusowy

olejek kajeputowy

olejek melisowy

olejek niaouli

olejek rumiankowy

olejek sosnowy

olejek z trawy cytrynowej

olejek lawendowy (jest olejkiem bezpiecznym,

niemniej

jednak niektórzy terapeuci odradzającego stosowanie

we wczesnym okresie ciąży)

Na temat aromaterapii w okresie ciąży i podczas

porodu   napisano   wiele.   W   książkach   takich
znajdziesz   mnóstwo   pożytecznych   informacji,   ale
przede   wszystkim   przed   zastosowaniem
jakiegokolwiek   olejku   każda   kobieta   ciężarna
bowinna   zasięgnąć   porady   u   doświadczonego
terapeuty.   Każda   kobieta   i   każda   ciąża   są   inne,
dlatego   dla   własnego   dobra   i   dla   dobra   dziecka
potrzebne ci będą wskazówki dotyczące tylko ciebie.
Zasługujesz na nie i ty, i twoje dziecko.

Aromaterapia a dzieci

Niemowlęta

Od   momentu   urodzenia   dziecko   jest   szczególnie
wyczulone na dotyk  i zapach, dlatego też masaż i
olejki   eteryczne   odgrywają   tak   ważną   rolę   w
pielęgnacji niemowląt i starszych dzieci.

W przypadku niektórych dzieci do masażu małych

dzieci zamiast olejków eterycznych można stosować

wyłącznie olejki bazowe: olejek migdałowy lub oliwkę.

Przed masażem upewnij się, czy w pomieszczeniu jest

dostatecznie ciepło. Masuj niemowlę delikatnie i

rytmicznie, jeśli dziecko marudzi, przerwij zabieg -

przyczyny niezadowolenia należy prawdopodobnie

szukać w czymś, co z masażem nie ma

(

żadnego

związku, ale masowanie nie przyniesie spodziewanego

skutku, jeżeli dziecku coś dolega lub gdy jest głodne. )

Z kuracją olejkami eterycznymi wstrzymaj się, aż

dziecko '• ukończy cztery tygodnie. Odtąd możesz je

stosować dwa lub , trzy razy na tydzień. Na początek

jako najbezpieczniejsze ), zaleca się olejki rumiankowy

i lawendowy w odpowiednim | stężeniu - jedna kropla

olejku eterycznego na jedną łyżkę stołową olejku

bazowego. Pamiętaj, żeby chronić przed olejkiem buzię

dziecka. Po kilku miesiącach możesz wprowadzić inne

olejki. Za odpowiednie w tym okresie uważa się olejek

mandarynkowy, neroli oraz różany.

163

Aromaterapia

W pokoju dziecinnym możesz ustawić miseczkę

gorącej   wody   z   dodatkiem   kilku   kropel   olejku,   w
szczególności  mandarynkowego   lub   lawendowego,
które   mają   działanie  kojące   i   uspokajające   oraz
wyjątkowo   przyjemny   zapach.  Jeżeli   dziecko   jest
przeziębione,   ma   katar   i   zatkany   nosek  pomoże
ustawiona obok łóżeczka miseczka gorącej wody  z
dodatkiem kropli olejku eukaliptusowego.

Na rynku znajdziesz szeroki wybór literatury na ten

temat, ale dla dobra dziecka, a i dla własnego
spokoju, zanim zdecydujesz się na zastosowanie
olejku, poradź się specjalisty.

Starsze dzieci

W   miarę   jak   dziecko   rośnie,   możesz   rozszerzać
asortyment  stosowanych   olejków,   nigdy   jednak   nie
używaj   olejków,  o   których   wiadomo,   że   mogą
podrażniać   skórę.   Od   pierwszego   roku   życia
rozcieńczaj dwie krople olejku eterycznego w jednej
łyżce   stołowej   olejku   bazowego,   natomiast   od
szóstego lub siódmego roku życia możesz stosować
połowę   dawki   zalecanej   dla   osób   dorosłych.
Począwszy od dwunastego lub trzynastego roku życia
możesz stosować już „dorosłą" dawkę olejku.

Domowa apteczka

W   miarę   poznawania   właściwości   nowych   olejków
oraz  nabywania   doświadczenia   w   tworzeniu
własnych   kompozycji,   zaczniesz   gromadzić   własną
apteczkę   środków   aro-materapeutycznych.   Poniżej
zamieszczamy   listę   olejków,  które   powinny   się
znaleźć w każdej domowej apteczce.

Cytronella

Ma bardzo wiele zastosowań. Jest doskonałym
odświeża-czem powietrza, a ponadto jej silny
zapach działa odstręczaj ąco na insekty

Eukaliptus

| Powinien się znaleźć na czele listy, szczególnie zimą,
kie-I dy w każdej chwili grozi ci zaziębienie, połączone
z kasz-| lem i katarem. Jako lek na infekcje dróg
oddechowych oraz I jako środek dezynfekujący, nadaje
się do nawilżaczy powietrza. Doskonały do inhalacji w
przypadku schorzeń ukła-I du oddechowego, a także
do masażu, dobrze działającego na bolące mięśnie i
zesztywniałe stawy.

| Grejpfrut

świeży, orzeźwiający zapach dodaje energii i działa |

©dtruwająco. Szczególnie zalecany na zmęczenie i

przejecie, kiedy odczuwasz apatię i nie chce ci się nic

robić.

165

Aromaterapia

Chcesz zmienić coś w swym życiu - zastosuj olejek
grejpfrutowy.

Herbaciane drzewo

Podobnie jak lawenda, olejek z herbacianego drzewa
jest absolutnie nieodzowny w domowej apteczce. Ma
działanie   antywirusowe,   przeciwbakteryjne   i
przeciwgrzybiczne,  a więc jest doskonały w leczeniu
rozmaitych   dolegliwości,   zwłaszcza   chorób   skóry,
układu   oddechowego   oraz   układu  moczowo-
płciowego.

Jaśmin lub ylang ylang

Olejek jaśminowy jest bardzo drogi, jeśli więc cię na
niego nie stać, zastąp go olejkiem ylang ylang o takich
samych właściwościach: wyjątkowo przyjemnym
zapachu działającym na zmysły i poprawiającym
nastrój. W końcu każdemu należy się coś od życia.

Lawenda

Olejek lawendowy jest niezastąpiony, między innymi
jako  pierwsza   pomoc   w   przypadku   oparzeń   i
ukąszeń, a także w leczeniu rozmaitych dolegliwości
skórnych.   Działa   także   uspokajająco,   a   zatem
stanowi   doskonały   dodatek

do mieszanek

stosowanych do masażu lub kąpieli. Zalecany jest
także na niektóre dolegliwości układu oddechowego i
trawiennego.

Mandarynka

Nie zapominaj o tym olejku, zwłaszcza jeśli masz
dzieci, które niemal bez wyjątku lubią ten zapach.
Uspokaja i dzia-

166

Masaż

Istnieje kilka różnych form terapii, wykorzystujących
rozmaite   rodzaje   masażu,   takie   jak:   refleksologia,
siatsu,   masaż  szwedzki,   fizykoterapia,   czy   masaż
sportowy.   W   aromatera-pii   masaż   odgrywa   ważną
rolę.   Każdy   specjalista   od   aroma-terapii,   obok
anatomii   i   fizjologii,   przechodził   szczegółowy  kurs
rozmaitych rodzajów masażu.

Historia masażu

Masaż   stosujemy   na   co   dzień,   nawet   o   tym   nie
wiedząc.  Bo czym  innym  jest rozcieranie kolana, w
które się uderzyliśmy, jak nie formą masażu. Już trzy
tysiące lat przed nową erą masaż jako rodzaj terapii
znany był na Dalekim Wschodzie, a więc należy do
najstarszych   metod   leczenia.   W   V   w.  p.n.e.   w
starożytjnej   Grecji   Hipokrates   zalecał   masaże   jako
terapię. Znaczenie olejków eterycznych wcieranych w
chore części ciała dla ukojenia bólu lub zwalczenia
choroby  doceniano   w   starożytnej   Mezopotamii.   W
starożytności   do   masażu   prawie   zawsze   używano
olejków aromatycznych, dając w ten sposób początek
aromaterapii.

Masaż szwedzki
Znany od XIX wieku masaż szwedzki jest nadal
stosowany w zabiegach upiększających. Wykorzystuje
on takie techniki jak ugniatanie, oklepywanie i
wyciskanie (patrz techni-

168

Masaż

ki masażu na str. 178). Jest to relaksacyjna forma
masażu, poprawiająca krążenie i drenaż limfatyczny.

Masaż aromaterapeutyczny nie jest wprawdzie tym

samym, co masaż szwedzki, ale wykorzystuje te same
techniki. Masaż szwedzki jest zabiegiem całkowicie
bezpiecznym,

podobnie

jak

masaż

aromateapeutyczny, wykonywany

w domu z

zastosowaniem olejków z domowej apteczki.

Masaż szwedzki to połączenie wywoływania

odpowiednich refleksów z ćwiczeniami, które działają
na   stawy   i   mięśnie.   Bardzo   przypomina   formy
masaży stosowane jeszcze w starożytności. W latach
70. XX wieku George Downing opublikował książkę
zatytułowaną  Księga   masażu,  w   której   wprowadza
nową koncepcję do podstawowych  technik zabiegu -
mianowicie   twierdzi,   że   przed   zabiegiem  terapeuta
powinien ocenić nie tylko stan fizyczny pacjenta, ale i
jego   stan   ogólny.   Stan   emocjonalny   i   psychiczny
pacjenta   powinien   stanowić   część   ogólnej   oceny.
Jednocześnie   do   przedstawionych   form   masażu
Downing włącza elementy refleksologii (patrz str. 197)
oraz   siatsu  (patrz  str.   248).   To   jest   właśnie   masaż
terapeutyczny. Jego celem

^ jest relaksacja, stymulacja i odnowa jako droga do
dobrego

| zdrowia.

f Wykorzystanie

Masaż   to   zabieg  leczniczy  sprzyjający   ogólnemu
odprężeniu   -   dzięki   niemu   pozbędziesz   się   szybko
stresu   i   napięcia,  związanych   z   szybkim   tempem
dzisiejszego życia. Jest terapią wyjątkowo skuteczną,
działającą   zarówno   na   organizm,  jak  i   na   umysł.
Zalecany jest osobom cierpiącym na nad-"■ ciśnienie,
zapalenie   zatok,   bóle   głowy,   bezsenność,   nadak-
tywność, które są między innymi objawami zaburzeń
serca

169

Aromaterapia

i   krążenia.   Masaż   wspomaga   trawienie   i   wydalanie
produktów   odpadowych   przemiany   materii,   a
jednocześnie pobudza   układ  nerwowy   i  mięśniowy.
Wiele   osób,   zwłaszcza  te,   które   nie   zachowują
właściwej   postawy   siedzącej,   które   się   garbią   i   nie
potrafią prosto siedzieć, skarży się na bóle  karku i
pleców.   Masaż dobrze im służy,  podobnie  jak  oso-
bom, których codzienne życie wiąże się z ogromnym
wysiłkiem   fizycznym,   na   przykład   tancerze   i
sportowcy. Po długich próbach lub treningu daje im
się   we   znaki   ból  mięśni   i   zesztywnienie   stawów,
wówczas najlepszym rozwiązaniem jest masaż, który
pomoże   organizmowi   wydalić   toksyny   gromadzące
się   w   mięśniach.   Skutkiem   masażu  jest   uczucie
spokoju, dlatego taki zabieg dobrze robi i tym, którzy
mają skłonność do depresji i stanów lękowych. Jeżeli
pozbędziesz   się   depresji,   wówczas   skuteczniej
poradzisz  sobie   z   problemami,   a   w   konsekwencji
zyskasz pewność siebie.

Zastosowanie medyczne
Fizjoterapia i medycyna sportowa

Masaż   fizjoterapeutyczny   lub   sportowy   koncentruje
się  na tych częściach ciała, gdzie wystąpił uraz. Taki
masaż stosuje się w leczeniu lokalnym i dla lokalnego
efektu - a więc jest on zabiegiem bardziej leczniczym
niż   relaksacyjnym.  Podobnie   jak   aromaterapia   ma
znaczenie   terapeutyczne,  ale   w  przeciwieństwie   do
niej koncentruje się na konkretnej części ciała, a nie
na   człowieku   jako   całości.   Masaż   nerwo-wo-
mięśniowy, którym zwykle stosuje się znacznie silniej-
szy   nacisk,   należy   do   terapii   sportowych.
Wykorzystuje   się  w   nim   również   różne   pomoce
mechaniczne. Taki masaż

170

!> dla celów innych niż sportowe powinien być
wykonywany | wyłącznie przez wykwalifikowanego
terapeutę.

Pomoc w przyjściu do zdrowia

W lecznictwie szpitalnym masaż służy zmniejszeniu
bólu  lub   dyskomfortu.   Szczególnie   zalecany   jest
obłożnie   chorym   niewstającym   z   łóżka,   ponieważ
pobudza   krążenie   i   dopływ   krwi   do   mięśni.
Stosowany także bywa w przy-

t padku rekonwalescentów po przebytym zawale. Ostatnio
; zaczęto uciekać się do tej metody również w

przypadku pacjentów chorych na raka dla złagodzenia
skutków ubocznych leczenia (na przykład
chemioterapii), a także dla ogól-

; nego odprężenia. Tylko w nielicznych przypadkach

masaż  nie jest metodą zalecaną. Do takich wyjątków
należy   zapalenie   żyły,   żylaki,   zakrzepica   oraz
podwyższona   temperatura.   W   takich   przypadkach
przed zastosowaniem masażu  należy skonsultować
się   z   lekarzem.   Wykwalifikowanych  masażystów
należy zawsze szukać przez lekarza, przychod-

■'" nię lekarską lub organizacje zrzeszające terapeutów.

Skutki psychiczne

I Poza działaniem czysto leczniczym masaż daje dosko-

Inałe skutki jeśli chodzi o psychikę - każdy z nas lubi lek-
Iki dotyk, głaskanie, pieszczoty. Podczas masażu pacjent

Izapomina o stresie związanym z codziennym życiem i kło-
| potami w pacy, całkowicie poddaje się nastrojowi chwili.

IW naszym coraz bardziej zuniformizowanym, bezosobo-

Aromaterapia

się   napięcia,   stresu,   daje   uczucie   odprężenia,
spokój,  nie   mówiąc   o   kontakcie   fizycznym.   Lekarze
zalecają masaż  jako środek wspomagający leczenie
tradycyjne.   Pamiętajmy   więc,   że   nie   leczy   on
choroby, jedynie łagodzi jej objawy. Stąd wniosek, że
w   poważnych   przypadkach   zawsze   konieczna   jest
wizyta u specjalisty.

Skutki fizyczne

Rytmiczny ucisk ciała podczas masażu działa na cały
organizm.   Lekkie   głaskanie   i   oklepywania
przyśpiesza   krążenie   krwi   i   rozszerza   naczynia
krwionośne. Pobudzanie nerwów wpływa na narządy
wewnętrzne. Limfa to mle-kowata, biała ciecz, która
układem limfatycznym przenosi z tkanek substancje
wydalania   oraz   toksyny.   Brak   ruchu   powoduje
gromadzenie   się   tych   substancji.   Ponieważ  obieg
limfy  w  dużym   stopniu zależy  od  skurczów  mięśni,
njasaż   przyśpiesza   przemieszczanie   się   limfy   w
układzie  limfatycznym.   Masaż   jest   także   korzystny
dla   tych,   którzy  prowadzą   aktywny   tryb   życia,
ponieważ   wskutek   dużego  wysiłku   w   mięśniach
gromadzi   się   wiele   substancji   wydalania.   W   obu
przypadkach   masaż   działa   równoważąco  na
organizm   i   zwiększa   objętość   tlenu   aż   o   10-15
procent.

Poprzez doprowadzenie organizmu do stanu

równowagi   masaż   pomaga   w   dużym   stopniu
poprawić   postawę   ciała.  Przez   siedzący   tryb   życia
mamy obecnie społeczeństwo  ludzi przygarbionych,
skulonych.   Masaż   nie   tylko   przywraca   właściwą
postawę   kręgosłupowi,   ale   sprawia   też,   że   stajemy
się   bardziej   świadomi   naszej   konstrukcji   fizycznej.
Pozbywszy   się  napięcia  mięśniowego,   czujemy  się
lżejsi, a wówczas łatwiej nam zachować naturalną,
prawidłową  postawę.   W   połączeniu   z   terapiami
poprawiającymi posta-

172

Masaż

wę, takimi jak technika Pilatesa i Alexandra, masaż

pomoże \ ci zachować właściwą pozycję ciała.

Wiadomo, że kobietom rodzącym na ból pomaga

masaż  pośladków   i   pleców.   Taki   masaż   usuwa
napięcie   mięśniowe,   odpręża   i   zmniejsza
intensywność   bólów   porodowych.  Podobno   taki
masaż   działa   lepiej   w   przypadku   kobiet,   które   już
wcześniej   poddawały   się   masażom   i   są   świadome
ich korzystnych skutków.

Dobroczynne działanie masażu jest w dużym stopniu

skutkiem bezpośredniego kontaktu pacjenta z terapeutą. i

Ręce to jeden najczulszych narządów człowieka. Więk-

szość wrażeń dotykowych dociera do nas poprzez dłonie.

Doświadczony masażysta potrafi za pośrednictwem

dotyku przekazać nam uczucie harmonii i odprężenia.

Potrafi również dotykiem zdiagnozować pacjenta. Poprzez

skórę, węzły mięśni i sztywne stawy „wsłuchuje się" w

napięcia i stresy organizmu. Dobry masażysta

natychmiast wyczuje palcami dawne urazy, kontuzje,

obrzęki. Wykonywane przez niego X ruchy, uciskanie,

głaskanie, ugniatanie, poprawiają krąże-I, nie i drenaż

limfatyczny. Terapeuta określa miejsca napię-I cia, które

należy rozmasować. Po takim zabiegu pacjent 1 poczuje

się pełnym energii i zrelaksowanym.

; Zabieg

\ Przygotowanie

Zabieg masażu może zostać przeprowadzony w domu

Aromaterapia

Prawidłowo przeprowadzany masaż w wykonaniu

doświadczonego   terapeuty   nie   jest   zabiegiem   dla
osób  pruderyjnych.   Pożądany   skutek   osiągnie   się
wtedy, kiedy pacjent rozebrany jest do naga lub do
majtek. Jeżeli czujesz się dostatecznie kompetentny,
żeby   zaaplikować  masaż   własnemu   partnerowi,
pamiętaj   o   pewnych   zasadach.   W   pokoju   musi
panować   odpowiednia   temperatura.   W   chłodnym
pomieszczeniu trudno się zrelaksować, a masażystę
czeka wówczas praca ze skórą pokrytą gęsto  gęsią
skórką. „Pacjenta" należy ułożyć na powierzchni twar-
dej ale wygodniej - dobry do takich celów jest futon,
czyli twardy japoński materac. Pod tułów dla wygody
pacjenta  podkładamy   mu   jasiek.   Nacisk   na   stopy
możemy złagodzić podkładając pod kostki zrolowany
ręcznik.   Musicie   obydwoje   czuć   się   zrelaksowani,
dlatego   dobrze   jest   włączyć   nastrojową   muzykę.
Wszystkie   ruchy   dłoni   należy   wykonywać   płynnie.
Zaleca się, aby masażysta  zawsze trzymał  jedną  z
dłoni   na   ciele   pacjenta.   Gdyby   masażysta   poczuł
zmoczenie,   podczas   odpoczynku   powinien   zawsze
trzymać jedną dłoń na ciele masowanego.

Masaż aromaterapeutyczny

Na ogół w aromaterapii przeprowadza się masaż
całego ciała, ale czasem szczególną uwagę poświęca
się pewnym jego częściom: na przykład w przypadku
bolących mięśni pleców lub naprężenia mięśni
ramion. W domu, przy ograniczonym wolnym czasie,
masaż całego ciała często nie wchodzi w grę, dlatego
częściej stosuje się masaż lokalny. Delikatny masaż
brzucha z użyciem odpowiednich olejków pomaga na
spowolnione trawienie lub bolesną mie-

174

Masaż

siączkę. Masaż ramion i karku rozluźnia naprężone
mięśnie   i   pomaga   się   odprężyć.   W   razie   potrzeby
masaż całego ciała można zastąpić masażem stóp,
który   pomaga   nie   tylko  na   stopy,   ale   na   cały
organizm. Aromaterapia i refleksologia są dziedzinami
wzajemnie   się   uzupełniającymi,   wielu   więc
specjalistów   od   aromaterapii   ucieka   się   do   metod
stosowanych   w   refleksologii.   Dodatkową   zaletą
refleksologii   jest   to,  że   jesteśmy   tu   całkowicie
samowystarczalni, nie potrzebujemy pomocy drugiej
osoby. Zainteresowani znajdą wiele publikacji na ten
temat.

Specjalista zajmujący się aromaterapia zawodowo

wykorzystuje rozmaite metody masażu. Podobnie jak
w   masażu  szwedzkim,   stosuje   się   powszechnie
ugniatanie i wyciskanie, ale ponadto silny ucisk, na
przykład   bolących   mięśni.   Zwraca   się   uwagę   na
meridiany   ciała,   tak   aby   energia  przepływała
swobodnie,   a   harmonia   wewnętrzna   została
przywrócona.   Masaż   powinien   być   zawsze
dostosowany

do potrzeb i właściwości

indywidualnych, podobnie zresztą jak wybór olejków
stosowanych do zabiegu. Od wymagań pacjenta
zależy to, czy masaż ma działanie stymulujące,
odprężające czy równoważące.

Każdy, kto kiedykolwiek poddawał się takiemu

masażowi,   potwierdzi   że   po   zabiegu   poczuł   się
zupełnie inaczej.  Olejki zwykle zaczynają działać po
20-30   minutach,   tak  więc   skutki   masażu   zaczniesz
odczuwać   jeszcze   przed   jego  zakończeniem,   a
przejdą one twoje najśmielsze oczekiwania. Jeżeli na
taki   zbieg   udajesz   się   po   raz   pierwszy,   zostaw
samochód   w   domu,   bo   masaż   relaksujący   może
sprawić, że odczujesz po nim senność.

175

Aromaterapia

początki   jako   aromaterapeuty,   przygotowuj
mieszanki   możliwie   proste.   Mieszając   olejki
eteryczne   z   bazowymi   poproś   pacjenta,   żeby   się
rozebrał ułożył na przygotowanym posłaniu. Przykryj
go   ręcznikiem.   Przez   cały   czas   masażu   okrywaj
ręcznikiem   te   części   ciała,   których   nie   poddajesz
zabiegowi.

Techniki masażu
Podstawowe techniki

Masaż można podzielić na cztery podstawowe formy,
zwane oklepywaniem, rozcieraniem, głaskaniem i
ugniataniem. Możesz stosować jedną z tych technik,
lub niektóre z nich lub wszystkie.

Oklepywanie

Oklepywanie to, jak sama nazwa wskazuje, bardzo
szybkie uderzenia, zwykle kantem dłoni, zdecydowane,
ale nie bolesne. Taki masaż stosuje się na pośladki,
uda, talię oraz ramiona, a więc tam, gdzie ciało jest
dobrze urnięśnione.

Oklepywanie

178

Masaż

Rozcieranie

Zadaniem   rozcierania   jest   działanie   na   głębiej
położone  tkanki  mięśniowe.   Taki  masaż  zaleca się
tancerzom   i   sportowcom,   którzy   mają   kłopoty   z
wiązadłami i ścięgnami. Pobudza on krążenie, a w
konsekwencji   poprawia   sprawność   stawów.
Rozcieranie   wykonujemy   nasadą   dłoni,   niektórymi
palcami   i   czubkiem   kciuka.   Nie   należy   stosować
takiego   masażu   w   miejscu   kontuzji,   na   przykład
silnego stłuczenia.

Rozcieranie

Głaskanie

Głaskanie jest szeroko stosowaną i prostą techniką.
Jak sama nazwa wskazuje, polega na głaskaniu z
jednoczesnym odpowiednim uciskiem. Wykonuje się
je obydwiema rękami ułożonymi obok siebie, z
niewielkim odstępem między kciukami (A). Głaskanie
pleców to dobry początek całej sesji, ponieważ działa
na pacjenta odprężająco i już na początku pozwala
rozprowadzić olejek eteryczny na dużej powierzchni
skóry. Dzięki temu podczas gdy ty

179

Aromaterapia

masujesz inne części ciała, olejek roztarty na plecach
zaczy-na przenikać przez skórę i działać. Zacznij
delikatnie, równomiernymi, spokojnymi ruchami.
Nacisk powinien być zdecydowany, ale niezbyt silny.

Głaskanie - A

Głaskanie przeprowadza się spokojnie,

równomiernie, rytmicznie. Jeżeli stosujesz tylko słaby
nacisk,   będziesz  pracował   dłońmi   lub   czubkami
palców,   wykonując   płynne   ruchy   od   serca.   Taki
masaż   odpręża   system   nerwowy.   Jeżeli   chcesz
zwiększyć   nacisk,   wykonuj   ruchy   ku   górze,  w
kierunku   serca,   żeby   zwiększyć   przepływ   krwi   w
żyłach,  i rozcieraj skórę kciukami i palcami. Silniejszy
nacisk działa silniej na krążenie i układ nerwowy.

Głaskanie można stosować po zewnętrznej stronie

łydek i ud aż po biodra. Ułóż pacjenta na brzuchu (ze
zwiniętym ręcznikiem pod klatką piersiową) i masuj
głaszcząc tył łydek (B). Omiń kolana i podobny masaż
zastosuj na tył ud. Mięśnie pośladków masujemy przez
wyciskanie, prowadząc

ręce w przeciwnych

kierunkach (C).

180

Aromaterapia

Wyciskanie wykonuj czubkami wszystkich palców

oraz   nasadą   kciuków.   Wykonując   nieduże   kółka
przesuwaj   skórę   prawą   ręką   zgodnie   z   ruchem
wskazówek zegara, a lewą  ręką przeciwnie do ruchu
wskazówek   zegara.   W   tym   przypadku   nie   tyle
przesuwasz ręce po ciele, co przesuwasz samo ciało
przy pomocy palców oraz kciuka.

Ugniatanie wykonuje się dłonią z wyprostowanymi

palcami. Jedną dłonią przekazujesz masowane ciało
drugiej dłoni. Ucisk powinien być dość silny, ale nie
bolesny.

Zarówno wyciskanie, jak i ugniatanie sprzyjają

rozkładowi złogów w tkankach, pobudzają krążenie i
drenaż limfatyczny, pomagają organizmowi w
pozbywaniu się toksyn.

Wyciskanie - A

Wyciskanie i ugniatanie rozluźnia bolące, naprężo-

ne mięśnie, zwłaszcza mięsień czworoboczny
pomiędzy karkiem i ramionami (A). Obie dłonie
pracują rytmicz-

182

Masaż

nie,   na   przemian   zbierając   i   lekko   wyciskając
naprężone  mięśnie. Działanie takiego masażu sięga
na tyle głęboko,  żeby pobudzić limfę  do wydalenia
nagromadzonego kwasu mlekowego. Stopniowo też
w   miarę   przesuwania   dłoni   następuje   zwiększenie
przepływu   krwi,   a   w   konsekwencji   rozluźnienie
mięśni. Intensywne  ćwiczenia fizyczne,  na przykład
trening sportowy, powodują nagromadzanie się kwasu
mlekowego w niektórych mięśniach, a to prowadzi do
kurczu   mięśni.   Taki   masaż   przeprowadza   się   na
brzuchu oraz wokół talii (B).

Wyciskanie - B

Masaż brzucha

Masaż brzucha stosuje się w rozmaitych
dolegliwościach

przewodu pokarmowego oraz

ginekologicznych. Nie wolno nigdy stosować zbyt
silnego nacisku, a szczególnie w przypadku kobiety w
ciąży lub przechodzącej miesiączkę. Stosuj delikatne
wyciskanie (A), masując brzuch ruchami zgodnymi z
ruchem wskazówek zegara. Taki masaż zrelaksuje i
uspokoi pacjenta.

183

Masaż brzucha - A

Inną metodą masażu brzucha jest rytmiczne

przesuwanie dłoni w przeciwnych kierunkach (B).

Masaż brzucha - B

Masaż pleców

Najlepiej zacznij masaż pleców od wyciskania jedną
ręką najpierw wzdłuż jednej, a potem wzdłuż drugiej
strony  kręgosłupa. Zacznij od dołu i posuwaj się ku
górze   do   barków,   a   następnie   na   zewnątrz.   Taki
masaż   działa   odpręża-jąco,   zwłaszcza   gdy   olejek
eteryczny z twych dłoni zacznie

184

Aromaterapia

Masaż

przenikać przez skórę. W następnej fazie wymasuj
ramiona i barki i posuwaj się wzdłuż boków w kierunku
talii. Nacisk stosowany nie może być bolesny, ale
powinien być zdecydowany, bo zbyt lekki nacisk może
spowodować u pacjenta uczucie łaskotania.

W niektórych, bardziej umięśnionych partiach możesz

zastosować   ugniatanie.   Wykonuj   zawsze   ruchy   płynne,
rytmiczne.  Jeśli usuwasz jedną dłoń, pamiętaj, że druga
musi zawsze pozostać w kontakcie z ciałem pacjenta, bo w
ten   sposób   zapewniasz   mu   poczucie   bezpieczeństwa
(pamiętaj, że leży twarzą do materaca i nie widzi, co się
dzieje  za jego plecami). Masuj  kolejno

ku górze obie

strony   kręgosłupa,   wykonując   koliste   ruchy   kciu-i   kami,
posuwając się od okolic lędźwiowych w kierunku karku.
Stosuj nacisk silny, ale nie bolesny. Poczujesz, jak powoli
pacjent  rozluźnia mięśnie pleców. W porównaniu z tym,
jak  reagował  na  samym  początku,  napięcie  powinno  w
sposób zauważalny zmniejszyć się. W miarę nabierania
doświadczenia   zaczniesz

identyfikować miejsca

szczególnego napięcia i poświęcać im szczególną uwagę.

Masaż okolic krzyża pomaga na bóle menstruacyjne.

Masuj krzyż stosując wyciskanie, zaczynając po obu
stronach kości krzyżowej (podstawa kręgosłupa
powyżej kości ogonowej) i posuwaj się na zewnątrz w
kierunku bioder. Masuj wolnymi, rytmicznymi ruchami,
wykonując kciukami dość duże kółka i stosując dość
silny nacisk. Nie zmie-' niaj rytmu, wszystko musi się
odbywać płynnie.

Zakończ masaż wyciskaniem całej powierzchni. Pozwól

pacjentowi wstać z materaca po kilku minutach

odpoczynku.

•' Masaż pleców działa odprężająco na cały

organizm.

\ Wszystkie ruchy należy wykonywać płynnie. Silniejszy

nacisk

185

Aromaterapia

kciuków   na   kanały   po   obu   stronach   kręgosłupa
dobrze   robi  na  niedomagania   układu   oddechowego.
Natomiast   taki   sam  masaż   okolic   krzyżowych
pomaga   na   zaparcia   oraz   bóle   i   skurcze
menstruacyjne.

Masaż pleców A

Ułóż   dłonie   symetrycznie
po obu stronach podstawy
kręgosłupa. Przesuwaj je w
górę,   naciskając   ciężarem
całego  ciała.   Wymasuj
barki   i   wykonując   lekkie
ruchu   wzdłuż   boków   ciała
wróć na dół. Powtórz  kilka
razy,   po   czym   zacznij
ugniatać   barki,   najpierw
jeden,  a   potem   drugi.
Powtórz

masowanie

barków.

Masaż pleców B

Ułóż dłonie na wysokości
talii tak, żeby kciuki znalazły
się w zagłębieniach po obu
stronach kręgosłupa, a
pozostałe

palce miej

rozluźnione.

Naciś-nij

mocno   kciukami   przesu-
wając   je   o   sześć
centymetrów,  zwolnij ucisk
i   przesuń   kciuki   o
centymetr   w   kierunku
pozycji

wyjściowej.

Posuwaj się w ten sposób
w górę aż do kręgów
szyjnych. Delikat-

Plecy -
B

186

Plecy - A

nie   przesuń   dłonie   z
powrotem  do   podstawy
kręgosłupa   i   powtórz  kilka
razy.   Na   koniec   zastosuj
masaż barków jak w A.

Masaż pleców C
Ułóż dłoń płasko u
podstawy

kręgosłupa.

Stosując   silny  ucisk   dłoni
posuwaj się w górę aż do
ramion. Wykonaj te  same
czynności   drugą   dłonią.
Powtarzaj   kilka   razy   -   raz
jedną,   raz   drugą   dłonią.
Wykonaj   podobny   masaż
po   drugiej

stronie

kręgosłupa, powtarzając
te same czynności kil-
kakrotnie. Na zakończenie
wymasuj barki tak jak w A.

Masaż pleców D
Ułóż   dłonie   z   palcami
skierowanymi ku górze po
obu   stronach   kręgosłupa.
Stosując   silny

nacisk

posuwaj   się   od   nasady
kręgosłupa   do   wysokości
klatki   piersiowej.   Przesuń
palce

na zewnątrz i

wymasuj   boki.  Powtórz   to
samo   na   wysokości   talii   i
bioder.  Powtórz  kilka  razy.
Na   zakończenie   wymasuj
barki jak w A.

187

Aromaterapia

Masaż karku i ramion

Masaż karku i ramion wykonujemy jako część masażu
ogólnego   lub   jako   osobny   zabieg,   zwłaszcza
wówczas, kiedy na masaż ogólny nie ma odpowiednich
warunków.   Masaż   karku   i   ramion   usuwa   napięcie   i
pomaga na bóle głowy. Pacjent  nie musi leżeć, może
siedzieć na krześle, tyłem do masażysty,  z głowę na
ramionach   spoczywających   na   oparciu   krzesła.
Wygodniej   mu   będzie,   jeśli   pod   ręce   podłożymy   mu
poduszkę.   Może   także   opierać   się   o   stół,   pod
warunkiem,   że   stół  jest na tyle wysoki, że nie musi
naprężać mięśni.

Początkowo zastosuj wyciskanie, wykonując ruchy

zgodnie z ruchem wskazówek zegara, poczynając od
ramion i przesuwając się w kierunku karku. W okolicy
karku zastosuj głaskanie po obu stronach kręgosłupa
- zacznij od nasady szyi i przesuwaj ręce ku górze, w
ten   sposób   usuwając   napięcie  mięśni.   Ułóż   płasko
dłonie   na   ramionach   pacjenta,   wykonuj  kciukami
koliste   ruchy   wzdłuż   dobrze   umięśnionych   partii
barków, mocno naciskaj kciukami ku górze. Zakończ
masaż wyciskaniem.

Masaż karku i ramion A

Stań   za   pacjentem.   Zacznij
od   wciskania,   mocno   ugnia
tając   obydwiema   rękami.
Roz
pocznij   w   dolnej   części
łopatek
po   obu   stronach   kręgosłu
pa   i   posuwaj   się   w   górę   w
kie
runku

karku.

Rozsuń

dłonie

obejmując

ramiona,

następ

nie przesuń je w dół do pozy-

Kark

mmiom

cji wyjściowej. Powtórz kilka

788

Masaż

razy, kończąc masaż
lekkim

przesunięciem

dłoni w dół.

Masaż karku i ramion B

Stań bokiem do pacjenta.
Kciukiem zlokałizuj miejsca
napięcia   ramion,   a
następnie  rozmasuj   je
kciukami.   Masuj   mocno,
do granic bólu,  ale ich nie
przekraczaj.

Masaż karku i ramion C

Lewa dłoń z odchylonym
kciukiem ułóż na ramieniu
pacjenta.

Mocno

naciskając   przesuwaj   ją
pomału   w   górę   ramienia.
Następnie   zrób  to   samo
posługując   się   prawa
dłonią. Powtarzaj na zmia-
nę jedną i drugą ręką. Po-
łóż jedną rękę u podstawy
szyi i przesuwając ją wol-
no   ku   linii   włosów   lekko
ściskaj.   Wróć   lekko
masując do podstawy szyi.
Powtórz   kilka   razy.   Stale
trzymając   jedną   dłoń   na
skórze   pacjenta,   przejdź
na drugą stronę i powtórz
ćwiczenie   B   i   C.   Stań   za
plecami   i   powtórz   masaż
A.

Kark i ramiona -
B

Kark i ramiona -
C

Aromaterapia

Masaż kończyn

Masaż nóg

Masaż   nóg   robi   doskonale   na   zmęczone,   bolące
mięśnie   i   działa   równie   korzystnie   na   zwolnione
krążenie.  Ostrzeżenie:  Nie masuj żylaków. Wykonuj
masaż nóg zaczynając  od wyciskania, masuj mocno
od   stóp   do   bioder.   Następnie  ugniataj   bardziej
umięśnione partie, zaczynając od łydek, a następnie
przechodząc   do   ud.   Chwyć   goleń   palcami   po   obu
stronach, jedna dłoń nad drugą, masuj mięsień łydki
wykonując   ruchy   na   zewnątrz,   ruchy   koliste   oraz
ugniatanie.   Uda   masuj   wyprostowanymi   palcami,
podając   ciało   z   ręki   do   ręki,   ani   na   chwilę   nie
odrywając dłoni od skóry.

Masaż kończyn A

Zacznij   w   okolicy   kostki   i
masuj   jedną   ręką
posuwając   się   w   górę.
Zrób   to   samo   posługując
się   drugą   ręką.   Powtarzaj
na   zmianę   raz   jedną,   raz
drugą ręką.

Masaż kończyn B

Unieś   nogę   partnera   pod
kątem   prostym.   Wolną
ręką   rób

energiczny

masaż od kostki do
kolana, następnie lekkimi
ruchami wróć do kostki.

Kończyny -
A

190

Masaż

ta.

Powtórz kilka razy. Jeżeli

masaż ma objąć również
stopy, zanim wykonasz
cały cykl (A i B), powtórz

kilkakrotnie wszystkie
etapy opisane w D iE.

Masaż kończyn C  Pomóż
pacjentowi   położyć   się  na
plecach. Dłońmi na zmia-
nę masuj całą nogę jak w
A.  Ułóż   dłonie   po   obu
stronach  kolana.   Mocno
naciskając

wykonuj

kciukami   kuliste   ruchy
wokół   rzepki.   Jeśli   masaż
obejmuje   również   stopy,
przesuń dłonie na kostkę i
rozmasuj wierzch stopy tak
jak   w   D.  Powtórz   kolejne
etapy z drugą stopą.

Kończy
ny - B

Kończy
ny - C

Masaż stóp

Jak   wspomniano   wcześniej,   masaż   stóp   doskonale
działa  na   cały   organizm.   Ma   tę   ogromną   zaletę,   że
możesz   go   stosować   sam   na   sobie.   Przed
przystąpieniem   do   zabiegu   namocz   nogi   w   ciepłej
wodzie   z   dodatkiem   olejków   aromatycznych,  usiądź
wygodnie   w   ciepłym   pokoju   i   zrób   sobie   masaż.
Masując stopy komuś innemu zawsze pamiętaj o tym,
i żebyście obydwoje siedzieli w wygodnej pozycji. O ile

Aromaterapia

pacjent nie leży na łóżku lub podłodze, najwygodniej
ci

prawdopodobnie będzie, jeśli usiądziecie

naprzeciw siebie  na krzesłach, a pacjent ułoży nogę
na   stołku   lub   niskim   stoliku   przykrytym   czymś
miękkim. Twoje krzesło powinno być  trochę niższe
od krzesła pacjenta.

Masuj całą stopę, od palców do pięty, kolistymi

ruchami palców i kciuka. Zwracaj szczególną uwagę
na te miejsca, w których pacjent uskarża się na ból -
to świadectwo problemów zdrowotnych dotyczących
innych narządów.

Intensywny masaż całej stopy daje wiele korzyści.

Skutek  jednak   będzie   daleko   lepszy,   jeżeli
wykorzystasz   podczas  masaży   zasady   refleksologii
(patrz str. 197). Na ten temat napisano wiele książek,
ale najważniejsza jest praktyka. Znajdź więc książkę
zawierającą   szczegółowe   opisy   wraz   z   rycinami
ukazującymi tzw. refleksy na stopach. Ustaw ją tak,
żebyś   podczas   masażu   widział   dobrze   te   rysunki.
Początkowo stałe konsultowanie się z książką może
sprawić, że masaż nie będzie przebiegał tak płynnie
jak powinien, ale z czasem będziesz zaglądał do niej
coraz rzadziej, aż wreszcie będziesz mógł się bez niej
doskonale obyć i skupić się na samym masażu.

Masaż kończyn D

Ułóż pacjenta na brzuchu.
Weź   jedną   stopę   w   obie
dłonie tak, żeby górna ręka
spoczywała   na   podbiciu.
Mocno   uciskaj   i   pomału
przesuwaj   ręce

czubkom palców. Musisz
w taki masaż włożyć jak
najwięcej siły.

192

Kończyny - D

Masaż kończyn E

Weź w ręce stopę tak, żeby
oba kciuki znalazły się obok
siebie

poniżej palców.

Przesuń kciuki   do   tyłu   na
boki,   a   następnie   do
przodu.   Powtarzaj   te
same   ruchy   przesuwając
dłonie   w   dół   aż   do   pięty.
Następnie

mocno

ugniatając   przesuń  je   w
górę   ku   palcom,   pamię-
tając, że kciuki muszą się
stale   znajdować   obok
siebie. Powtórz kilka razy.
Wykonaj oba etapy (D i E)
dla drugiej stopy

Masaż kończyn F

Chwyć   pacjenta   mocno   za
rękę,   jakbyś   podawał   mu
dłoń  ?   na   powitanie.   Unieś
lekko   jego   ramię   po   łokieć.
Drugą   dłoń   połóż   delikatnie
na jego nadgarstku. Zaciśnij
palce   wokół   ręki.   Mocno
ściśnij   i   przesuń   dłoń   do
łokcia   lub   aż   do   pachy.
Przesuń dłonie na spód ręki
i   lekko   gładząc  wróć   do
nadgarstka.   Powtórz  kilka
razy.

193

Aromaterapia

Masaż kończyn G

Umieść   kciuki   na   wewnętrz
nej stronie nadgarstka. Lekko
przyciskając   wykonuj   kciu
kami   spore   kółka   w   okolicy
nadgarstka.   Powtórz   wszyst
kie kroki od F. Po skończeniu
zwolnij   uścisk   na   nadgarst
ku   i   masuj   silnymi,   długimi

Kończyny -

G
ruchami podobnie jak w D.
Powtórz

wszystkie

kolejne

kroki z drugą ręką.

Masaż twarzy i głowy

Masaż twarzy zawsze należy wykonywać  delikatnie.
Przed  masażem   zakryj   pacjentowi   oczy   płatkami
kosmetycznymi. Stosując delikatne ugniatanie masuj
od środka twarzy  na boki. Zacznij od podbródka w
kierunku uszu, następnie od środka twarzy, poprzez
nos, w górę w kierunku skroni, a wreszcie od środka
czoła   w   kierunku   skroni.   W   okolicy   skroni   stosuj
silniejszy   ucisk   i   koliste   ruchy   palcami,   żeby
zlikwidować napięcie.

Dla poprawienia krążenia lekko opukuj twarz

opuszkami palców, również posuwając się od środka
na boki.

Opisany poniżej masaż jest zabiegiem wyjątkowo

odprężającym. Lekki masaż czoła (B) pomaga pozbyć
się   napięcia  wywołanego   stresem   i   bólu   głowy,
natomiast   ucisk   okolicy  nosa   i   wzdłuż   kości
policzkowych   (C)   odblokowuje   przewody   nosowe   i
dobrze robi na zatoki przynosowe. Masaż czaszki (D)
wpływa korzystnie na krążenie.

194

Masaż twarzy i głowy A
Rękami   na   przemian   wy-
gładzaj jedną stronę twarz
ruchami   ku   górze,
zaczynając   od   podbródka
a   kończąc  na   czole   -
najpierw   jedną   stronę,   a
potem   drugą.   Powtórz
kilka razy. Na koniec ułóż
jedną   dłoń   w   poprzek
czoła,   przygotowując   się
do następnego etapu.

Masaż twarzy i głowy B

Zmieniając ręce wygładzaj
czoło ku górze. Następnie
ułóż

opuszki trzech

środkowych  palców   obu
dłoni   na   środku  czoła,
pomiędzy   oczami.   Prze-
suwaj je lekko na zewnątrz
wzdłuż   łuków   brwiowych
aż

do zewnętrznych

kącików oczu. Unieś palce
wskazujący i środkowy obu
dłoni,

palcami

serdecznymi przesuń pod
oczami w kierunku nosa.

Twarz i głowa -
A

Twarz igłowa -
B

Masaż twarzy i głowy C

Połóż   kciuki   obu   dłoni   na
czole.   Trzema   palcami
środkowymi   obu   dłoni
mocno   uciskaj   okolice
nosa. Przesuń palce

195

Aromaterapia

wzdłuż   górnej   krawędzi
kości   policzkowych   aż   do
skroni.  Stale   trzymając
kciuki   na   czole,   przesuń
pozostałe   palce  wzdłuż
kości   policzkowych

okolice nosa, po drodze
stale stosując ucisk.

Masaż twarzy i głowy D

Ułóż  na  czaszce  pacjenta
dłonie   z   rozpostartymi
palcami.  Nie   zmieniając
położenia   dłoni   przesuwaj
skórę   czaszki,   stosując
lekki   nacisk   i   wykonując
ruch   kolisty.   Po   chwili
zmień   położenie   dłoni   i
powtórz

powyższe

czynności, aż wymasujesz
dobrze skórę ca-:ej
czaszki.

Masaż twarzy zakończ

wyciskaniem.

Twarz i głowa -
C

Twarz i głowa -
D

Refleksologia

Refleksologia,   wschodnia   sztuka,   której   korzenie
sięgają   starożytności,   wraca   ostatnio   do   łask.
Podstawą   refleksolo-gii   jest   przekonanie   o   tym,   że
dolegliwości   różnych   narządów   można   leczyć
masażem   określonych   punktów   na   ciele,  zwanych
refleksami.   Najczęściej   obiektem   masażu   reflekso-
logicznej są stopy, gdzie znajduje się najwięcej takich
punktów. Refleksologia to nie tylko skuteczna terapia,
ale   także  pomoc   w   diagnozowaniu   chorób.   Na
przykład   po   przebadaniu   pacjenta   i   masażu   stóp
wykwalifikowany   refleksolog  jest   w   stanie   określić
źródło dręczącego go bólu, którego powód był dotąd
nieznany.   Refleksologię   ceni   się   szczególnie   w
leczeniu   dolegliwości   endokrynologicznych,   a   także
jako   sposób   ogólnego   pobudzenia   systemu
odpornościowego i drenażu limfatycznego.

Refleksologia jest techniką diagnozowania i terapii,

polegającą   na   masowaniu   różnych   części   ciała,
zwłaszcza  stóp, w celu zlikwidowania bólu i innych
objawów,   którymi  dotknięte   są   inne   narządy.   Jej
początki datuje się na okres sprzed pięciu tysięcy lat.
Stosowana była  w Chinach, a także w starożytnym
Egipcie. Na Zachodzie po raz pierwszy zastosował tę
terapię amerykański laryngolog, dr William Fitzgerald.
Wprowadził on podział powierzchni ciała na dziesięć
stref   (kanałów   przepływu   energii).   Kanałami   tymi
miała   przepływać   energia   witalna   człowieka,   a   ich
zakon-

197

Aromaterapia

czenia znajdowały się w dłoniach i stopach. Tak więc
ból odczuwany w jakiejś części ciała można było ukoić
stosując ucisk w każdym punkcie tej samej strefy.

Z czasem adepci tej nowej terapii zaczęli się

koncentrować przede wszystkim na stopach, chociaż
ten sam skutek można osiągnąć masując i ugniatając
również inne części kanału energii.

W refleksologii nie stosuje się żadnych leków,

jedynie  masaż,   któremu   poddawana   jest   określona
część  ciała.   Uważa   się,   że   energia   przenosi   się   w
organizmie   określonymi  kanałami,   które   łączą
poszczególne   narządy   i   gruczoły   z   ich  końcowymi
punktami   znajdującymi   się   na   dłoniach,   stopach  lub
gdzie   indziej.   Jeżeli   taki   kanał   przepływy   energii
zostanie   zablokowany   -   a   o   tym   fakcie   powiadomi
refleksolo-ga wyczuwalny ból w punkcie końcowym -
oznacza to, że źródła bólu należy szukać gdzieś poza
punktem końcowym.  Masaż punktu refleksu pomaga
udrożnić kanał przepływu energii, a tym samym działa
terapeutycznie na chory narząd.

Refleksologia ma mnóstwo zastosowań. Jest

szczególnie skuteczna w radzeniu sobie z bólem (ból
pleców, ból głowy,  ból zęba), z zaburzeniami układu
trawiennego, ze stresem i napięciem, z zazębieniami
i   grypą,   z   astmą,   artretyzmem   i   wielu   innymi
schorzeniami.   Pomaga   także   przewidzieć
potencjalne zagrożenia, a w konsekwencji daje szan-
sę   natychmiastowego   podjęcia   środków
prewencyjnych.  Masaż   refleksologiczny   działa   na
pacjenta   kojąco,   zwiększa  przepływ   krwi,   co   ma
zbawienne   skutki   dla   całego   organizmu.   Jednak
refleksologia nigdy nie zastąpi zabiegu operacyjnego.

198

Refleksologia

Ucisk palca w określonym punkcie (końcówce

nerwowej)   odczuwany   jest   w   całkiem   odległym
punkcie   organizmu   i   zapoczątkowuje   przepływ
informacji   pomiędzy   tymi   dwoma   punktami.   Proces
przekazywania   takich   informacji   stanowi   podstawę
refleksologii.   Ból   może   się   utrzymywać   przez   jakiś
czas,   ale   nieprzerwany   masaż   trwający   nawet
godzinę sprawi, że prędzej czy później przyjdzie ulga.

W niektórych przypadkach nie należy stosować

masażu refleksologicznego. Należą do nich cukrzyca,
niektóre choroby serca, osteoporoza, zaburzenia
funkcjonowania tarczycy oraz zapalenie żyły. Należy
także zachować ostrożność jeśli chodzi o kobiety w
ciąży lub pacjentów cierpiących na artretyzm stóp.

Najlepiej oddać się w ręce wykwalifikowanego,

doświadczonego   terapeuty,   który   zwykle   wymasuje
wszystkie  refleksy   i   skoncentruje   się   na   tych
bolących,   odpowiadających   punktom   organizmu
dotkniętym   chorobą.   W   przypadku   mniejszych
dolegliwości,   takich   jak   ból   pleców   czy  ból   głowy,
masaż   refleksologiczny   można   przeprowadzać  w
domu, ale uważać należy, żeby z nim nie przesadzić,
bo zbyt intensywny masaż określonego punktu może
powodować   nieprzyjemne   uczucie.   Jak   dotąd   nie
prowadzono  żadnych   badań   klinicznych   nad
skutecznością   refleksologii,  uważa   się   jednak
powszechnie, że nie jest ona szkodliwa, a być może
faktycznie odnosi skutek.

Niektórzy uważają, że wskutek masowania

refleksów  uwalniają   się   endorfiny   -   związki
występujące   w   mózgu   o   właściwościach
przeciwbólowych   charakterystycznych  dla   morfiny.
Produkowane w przysadce mózgowej, kontrolują one
przebieg procesów endokrynologicznych.

199

Aromaterapia

Refleksy
Refleksy na stopach i dłoniach

Refleksy na stopach:  Na podeszwach stóp znajduje
się   wiele   punktów   lub   refleksów,   które   łączą   się   z
narządami,   gruczołami   oraz   nerwami   organizmu.
Zostały one przedstawione na rysunku poniżej i na
str. 201.

mozg

przysadka

mózgowa

szyszynka

szyja i gardło (także

tarczyca i

przytarczyca)

kręgosłup

tarczyca żołądek

grasica

nadnercz

Podstawowe refleksy prawej stopy

200

zatoki

worecz

żółciow

jelito

grube

(okrężnica

wstępując

wyroste

robaczkow

staw biodrowy

nerw
kuhzowy

trzustka

moczowód

pęcherz moczowy

Refleksologia

Pewna ich liczba
znajduje się też na
wierzchu stopy i jej
bokach (patrz rys.
str. 202).

Również

na dłoniach

znajdujemy   wiele   refleksów,   w
położeniu   podobnym   do
rozmieszczenia   refleksów   na

stopach (rys. na str. 204 i 205).

nerw

kulszowy

Podstawowe refleksy

lewej stopy

201

zatoki

moz
g

przysadka
mózgowa

szyszynka

szyja

gardło (także

jelito grube

okrężnica

zstępująca)

pęcherz moczowy

biodro

kręgosłup

Aromaterapia

jajniki,

jądra

noga,

kolan

biodr

bark

zatoki

Refleksy na wierzchniej, zewnętrznej stronie
stopy

prącie,

prostata

Refleksy na wierzchniej, wewnętrznej stronie
stopy

202

prostata

węzły chłonne

płuca, klatka

piersiowa,

piersi

prostata

zatoki

Aromaterapia

Z kolei rozmieszczenie refleksów na grzbiecie dłoni
do pewnego stopnia przypomina ich rozmieszczenie
na wierzchu stopy (rys. na str. 203).

zatoki

bark .

nerki]

przysad

mózgow

trzustka

nadnercze •

woreczek.

żółciowy

biodro

jajniki,
jądra

jelito
cienkie

pęcherz

moczowy

tarczyca,

przytarczyca

gardło

^jelito grube

(okrężnica)

tarczyca, przytarczyca

. macica, prącie,

prostata

Podstawowe refleksy na prawej dłoni

204

grasica

szyszynk
a

oładek

słonei

i watro-/

łba

Refleksologia

Ręce w refleksologii

Ręce uważa się za przekaźnik energii: prawa ręka to
biegun  dodatni,   a   lewa   -   biegun   ujemny.   Ponadto
prawa   ręka   działa   wzmacniająco,   pobudzająco,
natomiast   lewa   ręka   -   uspokajająco,   usypiająco.
Grzbiet dłoni jest przeciwieństwem

zatoki

Podstawowe refleksy na lewej dłoni

205

zatoki

przysadka

mózgowa

szyszynk
a

tarczyca,

przytarczyc

gardło

jelito

grube

(okrężnic

tarczyc

przytarczyc

macica,

prącie,

jajniki, jądra

Aromaterapia

samej dłoni: grzbiet prawej dłoni jest naładowany
ujemnie, a grzbiet prawej dłoni - dodatnio. Powyższe
ma duże znaczenie w refleksologii, jako że dla
pobudzenia

organizmu,

przywrócenia

zablokowanego przepływy energii, skuteczniejszy jest
masaż prawej dłoni, natomiast efekt uspokajający
osiągamy masując dłoń lewą.

Punkty refleksowe ciała

Refleksy na ciele różnią się od tych, jakie znajdujemy
na  stopach i dłoniach, a ich przypisanie jednemu z
dziesięciu   kanałów   przekazywania   energii   jest
znacznie trudniejsze (ważniejsze punkty pokazano na
rys.   na   str.   207   i   208).  Ponadto   niektóre   refleksy
odpowiadają kilku narządom lub gruczołom, trudniej
określić   dokładnie   ich   położenie,   a   zatem   trudniej
masować.

Najskuteczniej przeprowadza się masaż

refleksologicz-ny palcem środkowym. Uciskamy nim
lekko   odpowiedni   punkt,   a   jeśli   pacjent   odczuje
wówczas  ból, to znak,  że gdzieś na trasie wystąpił
zator. Bolące miejsce należy  uciskać   tak  długo,   aż
nieprzyjemne uczucie dyskomfortu minie. Za każdym
razem należy naciskać przez kilka  sekund, z krótką
przerwą pomiędzy uciskami.

Refleks brzuszny

Ogólny test przeprowadza się w następujący sposób:
ułóż  pacjenta na plecach. Lekko naciśnij pępek palcem
środkowym, jedną lub dwoma rękami. Jeżeli w miejscu
tym   wyczuwalny  jest   puls,   to   znaczy,   że   pacjentowi
dolega któryś z narządów  znajdujących się w pobliżu.
Żeby przeciwdziałać chorobie, zastosuj kilkusekundowy
ucisk, powtarzając go 6-7 razy bez odrywania dłoni - w
przerwie między kolejnymi uciskami

206

Refleksologia

wyroste

robaczkow

Podstawowe refleksy ciała kobiety

lekko masuj brzuch ruchem kolistym. Jeżeli do wyczucia
pulsu trzeba zastosować stosunkowo mocny ucisk,
konieczny jest energiczniejszy masaż, który da
odpowiedni bodziec.

Tę samą zasadę stosujemy w przypadku innych

refleksów okolic brzucha. Brak wyczuwalnego pulsu w
okolicy refleksu to znak, że pacjentowi nic nie dolega.
Zawsze ilekroć ucisk powoduje ból, przedłużenie jego
działania do kilku sekund daje efekt uspokojenia.

207

— tarczyca

bark

serce

śledziona

żołądek nerki,

nadnercze

okrężnica

wątroba

woreczek żółciowy

nerki,

nadnercze

okrężnica

Aromaterapia

tarczyca

Podstawowe refleksy ciała mężczyzny

Refleksy klatki piersiowej

W okolicy klatki piersiowej znajduje się wiele refleksów
związanych   z   funkcjonowaniem   podstawowych
narządów.  Ich   masaż   przebiega   zgodnie   z   tymi
samymi   zasadami   co  masaż   brzucha.   Ponieważ
jednak wiele punktów położonych jest nad kościami lub
mięśniami, nie można naciskać palcem tak silnie, jak to
ma miejsce w przypadku brzucha. Tak samo

208

bark

wątroba

woreczek żółciowy

-nerki, nadnercze

okrężnica •

wyrostek.

robaczkowy

żołądek

trzustka

nerki,

nadnercze

Refleksologia

jednak po trwającym kilka sekund nacisku
rozmasowujemy okolicę kolistymi ruchami. Taki sam
też będzie efekt.

Refleksy głowy

Wiele punktów refleksowych zlokalizowanych jest na
głowie,   chociaż   nie   jest   łatwo   ustalić   ich   dokładne
położenie.  Wraz   z   nabywanym   doświadczeniem
zaczniesz   je   wyczuwać   dotykiem   bardziej   niż
wzrokiem.

gruczoły

płciowe

Podstawowe refleksy głowy

209

narząd

wewnętrzn

narządy

wewnętrzn

Aromaterapia

Wśród refleksów czaszki znajdziesz punkty

powiązane   z   żołądkiem,   nerkami,   śledzioną   i
trzustką.   Podobnie   jak   w   pozostałych   przypadkach
ucisk   i   następujący   po   nim  masaż   wykonujemy
środkowym   palcem.   Zaczynamy   od   środka   czoła   i
posuwamy   się   na   zewnątrz,   wykonując   palcem
nieduże kółka. Masaż powinien być na tyle silny, żeby
dotykał leżącej pod skórą kości - nie trzemy skóry. W
trakcie   masażu   możesz   trafić   na   czułe   miejsca:
najpierw punkt powiązany z przysadką mózgową, a
następnie, nieco niżej, punkt związany z szyszynką.

Warto przypomnieć, że przy-

Tył czaszki z położeniem rdzenia przedłużonego

210

Refleksologia

sadka   mózgowa   produkuje   hormony   kontrolujące
wiele   czynności   organizmu,   natomiast   szyszynka
reguluje zmiany dobowego cyklu organizmu. Masaż
można   kontynuować   dla   zbadania   czynności
pozostałych narządów.

Z tyłu czaszki również znajdziemy wiele punktów

refleksowych. Istnieją jednak sposoby pobudzenia
całego organizmu jednocześnie. Zalicza się do nich:

•delikatne ostukiwanie całej głowy pięściami w
szybkim tempie przez około 30 sekund
•„rwanie" włosów
•lekkie opukiwanie głowy drucianą szczotką

Każda z tych metod daje określone skutki, na

przykład sprzyja porostowi włosów, a jednocześnie
pobudza działanie narządów i gruczołów całego
organizmu.

Szczególnym punktem jest rdzeń przedłużony

(patrz rys. na str. 210). Rdzeń przedłużony stanowi
przedłużenie   mózgowia   i   łączy   się   z   górnym
odcinkiem   rdzenia   kręgowego.  W   jego   obrębie
znajdują   się   ważne   ośrodki   kontrolowania
oddychania, łykania, wydzielania śliny oraz krążenia.
Punkt  ten   leży   u   góry   karku   u   podstawy   czaszki.
Masaż   tego   punktu   otwiera   wszystkie   kanały
organizmu, wytwarza energię, która niweluje napięcie
nerwowe   i   niemal   natychmiast   uaktywnia   organizm.
Dla osiągnięcia pożądanego efektu punkt  ten należy
uciskać i masować.

Refleksy ucha

Ucho   jest   od   dawna   wykorzystywane   w
akupunkturze,   ponieważ,   poza   łatwością,   z   jaką
można   w   nie   wbić   szpilkę,   zawiera   dziesiątki   tzw.
akupunktów,   które   odpowiadają   punktom
refleksowym w refleksologii. Niektóre z tych  punktów
pokazuje rysunek na str. 212.

211

Aromaterapia

nadgarst
ki

bark
i

biodra

Punkty refleksowe ucha

Zabiegi refleksologiczne na uchu należą do

najtrudniejszych, a to ze względu na nagromadzenie
tak wielkiej ilości punktów na niewielkiej powierzchni.
W   praktyce   taki   zabieg   sprowadza   się   do   dotyku,
ucisków i poszukiwań, a następnie do masowania i
uciskania odkrytych ognisk bólu. Stosując w masażu
delikatne   ściskanie   i   zwijanie  czubków   ucha   oraz
płatków   usznych   pobudzamy   kilka   obszarów
jednocześnie. Podobno zabiegi refleksologiczne

212

nogi

łokcie

krzyż

bóle pleców

ramiona

Refleksologia

na uszach pomagają na szereg problemów usznych,
takich jak dzwonienie w uchu, a także do pewnego
stopnia takie schorzenia jak stały szum w uszach.

Techniki i praktyka

Powyżej   wspomnieliśmy   już   o  niektórych   metodach
masażu   refleksologicznego   i   ich   działaniu   na
organizm   człowieka.   Teraz   pora   przejść   do
szczegółów.

Masaż refleksologiczny polega na wykonywaniu

spokojnych,   łagodnych   ruchów.   Najczęściej
przeprowadza   się  masaż   stóp,   wówczas   przed
zabiegiem   należy   zdjąć   obuwie,  skarpetki   lub
pończochy. Usiądź wygodnie na podłodze lub łóżku w
cichym, ciepłym pokoju. Plecy oprzyj o poduszkę.

Zabieg zaczyna się masażem całej stopy, a

najlepiej   obu   stóp.   Jeżeli   masaż   wykonujesz   sam,
zacznij   od   prawej   stopy   (wbrew   wcześniejszym
praktykom). Uważa się, że prawa stopa ma związek z
przeszłością, chodzi więc o to, żeby pozbyć się tych
emocji,   zanim   zajmiemy   się   teraźniejszością   i
przyszłością masując lewą stopę.

Techniki masażu mogą być różne. Najprostszą

metodą na początek masażu jest położenie kciuka w
środku podeszwy stopy. Następnie przyciskamy kciuk
i poruszamy nim ruchem kolistym przez kilka sekund,
zanim   przejdziemy   do   następnego   punktu.
Przeprowadzając masaż możesz zerkać na rysunki,
na przykład w tej książce, żeby lokalizować kolejne
miejsca.   Tak   czy   owak,   masaż   nie   polega   na
rozmasowywaniu skóry, ale raczej tego, co leży pod
skórą. Zgodnie z inną metodą masaż rozpoczynamy
od wielkiego palca, a następnie przechodzimy kolejno
do   pozostałych  palców.   Podczas   masażu   możemy
różnicować wykonywane kciukiem ruchy:

213

Aromaterapia

Przesuwaj kciuk od czubka palca do jego kłębu i z

powrotem. Taki masaż połączony z kulistymi ruchami
kciuka pomaga na wszelkie bóle.

Masuj kolejne palce na przemian prawym i lewem

kciukiem. Taki masaż działa uspokajająco.

Masuj kolejne palce kolistymi ruchami na przemian

prawym i lewym kciukiem. Taki masaż uspokaja, a
jednocześnie dobrze wpływa na osobowość.

Poza wymienionymi powyżej refleksologia łagodzi

lub niweluje szereg objawów chorobowych i wspomaga
leczenie wielu schorzeń. Poniżej znajdziesz przykłady
zastosowania masażu refleksologicznego. Pamiętaj o
jednym: w reflekso-logii liczy się intuicja, zatem siła
ucisku oraz jego długość zależą od indywidualnych
predyspozycji.

Zastosowanie refleksologii

Układ trawienny

Żołądek  jest   narządem   o   dobrze   umięśnionych,
grubych ściankach. W żołądku pod wpływem soków
żołądkowych  przyjmowany   pokarm   zamienia   się   w
kwaśną,   półpłynną  masę.   Wiele   czynników   może
wpływać   na   funkcjonowanie  tego   narządu.   Żeby
zdiagnozować   jego   stan,   należy   nacisnąć   punkt
powyżej   pępka.   Wokół   niego   znajduje   się   kilka
dalszych   punktów,   które   również   mają   wpływ   na
czynności  trawienne:   punkty   wątroby,   woreczka
żółciowego,   jelit   oraz  okrężnicy.   Żeby  zaktywizować
refleks   punkt   należy   uciskać  trzykrotnie   przez   kilka
minut i trzykrotnie zwalniać ucisk.

Punkt kontrolujący funkcjonowanie żołądka

znajduje się także na dłoni, w miękkiej tkance
pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym lewej
ręki. Masuj ten punkt kciukiem prawej ręki przez kilka
minut. Można także zmienić

214

Refleksologia

- rece, ale skuteczność zabiegu będzie większa, jeżeli
zastosujemy masaż lewej dłoni, ponieważ żołądek leży
bardziej   po  lewej   stronie   osi   ciała.  Na  stopach
znajdziesz refleksy  żołądka  na  łuku  lewej   sto-•  py,   a
także prawej stopy. Punkty te należy często masować,
chociaż warto pamiętać, że poza refleksologia również
inne czynniki korzystnie wpływają na trawienie. Należy
do  nich  !/   rozsądna   dieta   nie   zawierająca   substancji
sztucznych   oraz  t  umiar   w   jedzeniu.   Korzystne   jest
także   stosowanie   niektó-:   rych   olejków   eterycznych,
zwłaszcza olejku z mięty pie-l przowej.
\  Okrężnica   to   część   jelita   grubego,   w   której   od
pokarmu   5   z   jelita   cienkiego   oddzielana   jest   woda   i
sole   mineralne.  X  Po   oddzieleniu   wody,   produkty
odpadowe są z okrężnicy  przekazywane do odbytnicy i
wydalane   na   zewnątrz.   W   przypadku   jakichkolwiek
zaburzeń całego systemu resztki pokarmu przechodzą
przez   okrężnicę   tak   szybko,   że   organizm   nie  nadąża
wchłaniać wodę. Skutkiem jest biegunka, przypadłość
przykra i często bolesna. Liczy się wczesne wykrycie i
ustabilizowanie   stanu   chorobowego,   ponieważ   stała
utrata soli mineralnych pozbawia organizm koniecznych
mu substancji pokarmowych.

Dla poprawy stanu całego układu trawiennego należy

przeprowadzać masaż punktów refleksowych żołądka,
jelit,  okrężnicy,   a   także   wątroby   i   nerek   zarówno   na
brzuchu,   jak  f  i   na   stopach.   Trawienne   funkcje
organizmu także reguluje refleks tarczycy. Dobrze także
robi dwuminutowe uciskanie  i zakreślanie kółek jakieś
pięć   centymetrów   nad   pępkiem,   a   następnie
przesunięcie   palca   odrobinę   zgodnie   z   ruchem
wskazówek zegara i powtórzenie powyższych czynno-

215

Aromaterapia

ści,   i   tak   dalej   aż   koło   wokół   pępka   zostanie
zamknięte. Ponieważ w okolicy pępka można natrafić
na   refleksy   wielu   narządów,   bolący   punkt
niekoniecznie   musi   oznaczać  chorą   okrężnicę,
równie   dobrze   może   chodzić   o   jakiś   inny  narząd.
Warto   też   pamiętać   o   masowaniu   punktów   reflek-
sowych po obu stronach ciała, bo tylko w ten sposób
można osiągnąć stan równowagi.

Na początek warto określić stan refleksu okrężnicy

na dłoni, gdzie szukamy bolesnych punktów. Uciśnij
prawym kciukiem skraj poduszeczki lewego kciuka (u
jego podstawy). Przesuwaj palec szukając bolesnego
punktu. Każdy znaleziony po drodze czuły punkt na
zmianę uciskaj i masuj przez kilka sekunda. Po takim
zabiegu uczucie bolesności powinno zniknąć.

Podobne podejście można zastosować do punktów

refleksowych  na stopach, poczynając od środka, od
tzw.   linii   talii.  Stosujemy   jak   zwykle   ruch   okrężny,
masując stopę najpierw wzdłuż wewnętrznego brzegu,
następnie   w   dół   wzdłuż   linii  kręgosłupa.   Wszystkie
napotykane   na   drodze   czułe   punkty   na   zmianę
uciskami   i   masujemy.   Jeżeli   jakiś   punkt   jest
wyjątkowo bolesny, będziemy musieli zwolnić nieco
ucisk i zwiększać go stopniowo w miarę jak bolesność
mija.

Tak jak w przypadku żołądka, dla sprawnego

funkcjonowania   okrężnicy   ważne   jest   zachowanie
odpowiedniej   diety.  W   zachowaniu   przewodu
pokarmowego w dobrym stanie istotną rolę odgrywa
dostarczanie   organizmowi   błonnika  i   dbanie   o   to,
żeby nie dopuścić do zapalenia uchyłków.

Refleksologia służy także leczeniu innych schorzeń

przewodu pokarmowego, przede wszystkim choroby
wrzodowej. Wrzody trawienne powstają w żołądku,
dwunastnicy,

216

Refleksologia

a   nawet   w   przełyku   w   miejscach   ubytku   błony
śluzowej wskutek działania kwasu, żółci lub enzymów
występujących  w   nadmiernym   stężeniu,   albo   też   w
wyniku   niewydolności

mechanizmów zwykle

chroniących błonę śluzową. Skutkiem takich
przypadłości jest uczucie pieczenia, odbijanie się
oraz mdłości.

Żeby złagodzić te objawy, często mające związek ze

stresem, należy masować refleksy stóp, ponieważ te
właśnie  refleksy   najszybciej   działają   odprężająco.
Oczywiście   ważnymi   tu   refleksami   będą   punkty
żołądka i dwunastnicy, ale warto także popracować
nad wątrobą oraz gruczołami dokrewnymi (zwłaszcza
przysadką mózgową). Jeżeli nieprzyjemne objawy nie
ustąpią   i   jeśli   chorujesz   na   wrzody   już   od   dawna,
potrzebna ci jest zdecydowanie pomoc medyczna.

Serce i układ krążenia

Serce,   jak   wiadomo,   należy   do   najważniejszych
narządów.  Ta silnie umięśniona pompa znajduje się
w klatce piersiowej pomiędzy płucami, nieco na lewo
od osi ciała. Jest wysunięte trochę do przodu i leży
poniżej piątego żebra. Żyłami krew wpływa do serca,
a konkretnie do jego prawej komory, która kurcząc się
przepompowuje   ją   do   prawego  przedsionka   serca.
Stąd   trafia   do   płuc,   gdzie   pobiera   tlen   i   oddaje
dwutlenek   węgla,   a   następnie   przechodzi   kolejno
przez lewy przedsionek i lewą komorę.

Masowanie odpowiednich punktów, może poprawić

stan  serca i krążenia. Dobre skutki daje też masaż
mięśni,   a   nie  tylko   punktów,   lewego   ramienia   na
okrągło, a następnie  masaż mięśni karku oraz klatki
piersiowej;   zawsze   jednak  należy   pamiętać   o   tym,
żeby skupić szczególną uwagę na

217

Aromaterapia

tych   miejscach,   gdzie   wyczuwamy   naprężenie.   Nie
zapominajmy o odpowiednim odżywianiu się, unikaniu
pokarmów o dużej zawartości tłuszczu i cholesterolu,
natomiast jedzeniu w dużych ilościach tych pokarmów,
które zawierają  dużo witamin,  zwłaszcza  z grupy B,
oraz witaminy C i E. Oczywiście ważny dla pracy serca
oraz całego układu  krążenie jest właściwy tryb życia,
gimnastyka i dużo ruchu. W wykrywaniu ewentualnych
chorób   serca   użyteczny   może   być   prosty   test
stosowany   w   refleksologii.   Warto  go   przeprowadzić
także   wtedy,   kiedy   w   najbliższym   czasie   czeka   nas
duży wysiłek fizyczny. Test polega na silnym uciskaniu
górnej  części  poduszeczki  lewego  kciuka.  Ból  odczu-
wany   podczas   takiego   nacisku   może   świadczyć   o
zwężeniu  naczyń   krwionośnych,   a   w   konsekwencji
niedostatecznym   przepływie   krwi.   Jeżeli   ból
odczuwany jest w dolnej części i poduszeczki, istnieje
podejrzenie   przekrwienia   tętnic.   Jeżeli   I   natomiast
odczuwamy ból na całej powierzchni poduszeczki (przy
braku jakichkolwiek oznak fizycznego uszkodzenia), to
znak, że grozi nam atak serca. Tak więc test ten jest
ostrzeżeniem,   które   powinno   nas   skłonić   do
skonsultowania się z kardiologiem. Jeżeli uczucie bólu
dotyczy obu dłoni, nie musisz się martwić o stan swego
serca.

Podobny masaż skutkuje w przypadku wielu

chorób układu krwionośnego i krwi. W ich przypadku
uciskamy   refleksy   na   stopach,   wiążące   się   z
gruczołami   dokrewny-mi   (podwzgórze,   przysadka
mózgowa,   szyszynka,   tarczyca   i   przytarczyca,
grasica,   nadnercze,   trzustka,   jajniki,   jądra),  jak
również   refleksy   układu   krążeniowego,   serca,   płuc
oraz układu limfatycznego.

218

Refleksologia

;   Niektóre   choroby   serca   są   na   tyle   poważne,   że
wymaga-i ją natychmiastowej hospitalizacji, na przykład
zatrzymanie   pracy   serca   lub   zakrzepica   naczyń
wieńcowych (powstanie zatoru tętniczego, powodujące
bardzo silny ból w klatce  piersiowej, wymioty, mdłości
oraz   kłopoty   z   oddychaniem;  następuje   zawał   serca,
czyli   martwica   części   mięśnia   sercowego).   Masaż
refleksologiczny   może   natomiast   pomóc

przypadkach mniej poważnych dolegliwości. Zasięgiem
swym obejmuje wówczas refleksy serca i krążenia,
płuc, układu dokrewnego oraz mózgu. Ucisk każdego z
wyżej wymienionych punktów pomoże usunąć napięcie
i zatory. Stosując masaż możemy leczyć następujące
schorzenia:

Dusznica bolesna

Dławiący, duszący ból odczuwany w klatce piersiowej.
Jest on skutkiem niedostatecznego napływu krwi do
mięśnia  sercowego,   połączonego   z   nadmiernym
wysiłkiem, a mijającego po chwili odpoczynku. Może
być   spowodowany  uszkodzeniem   arterii   na   skutek
miażdżycy   (zwyrodnienia   oraz   nagromadzenia
złogów tłuszczu). W masażu najwięcej uwagi należy
poświęcić refleksom serca i krążenia (żyły  i  tętnice)
oraz układowi limfatycznemu.

) Kołatanie serca

■■ Przyśpieszone, nieregularne bicie serca, często
związane

{ z emocjami, ale także z chorobą serca; czasem
odczuwane
| podczas ciąży. Ważne tu są refleksy płuc i serca oraz
krążenia.

I Nadciśnienie
| Istnieje kilka rodzajów choroby nadciśnieniowej, a
najczęst-
I szym z nich jest nadciśnienie samoistne
(spowodowane

219

Aromaterapia

chorobą   nerek   lub   nieznaną   przyczyną)   oraz
nadciśnienie  złośliwe   (bardzo   poważne   schorzenie,
najczęstsze   u   ludzi   młodych).   W   tym   przypadku
masaż   powinien   obejmować  nie   tylko   refleksy
krwiobiegu,   ale  także  barków,   karku   oraz  oczu, jak
również refleksy układu pokarmowego i wątroby.

Stwardnienie tętnic

Terminem   tym   określa   się   postać   miażdżycy
(zwyrodnienie  arterii   i   zwężenie   tętnic   wskutek
nagromadzenia   się   w   nich  złogów   tłuszczu),   która
prowadzi   do   nadciśnienia,   a   czasem  dusznicy
bolesnej.

Żylaki

Są to chorobowe rozszerzenia żył, stosunkowo

częste w leżących tuż pod powierzchnią skóry żyłach
kończyn   dolnych.   Istnieje   wiele   powodów   ich
powstawania,   takich  jak   ciąża,   niewydolność
zastawek, tusza, zakrzepowe zapalenie żyły. Skutkiem
żylaków   bywa   często   zapalenie   wędrujące   żył.
Zarówno   na   żylaki,   jak   i   na   zapalenie   żył   pomaga
masowanie   refleksów   krążenia,   a   także   refleksów
nogi oraz wątroby. W obu przypadkach zaleca się też
częsty odpoczynek z nogami uniesionymi wyżej.

Układ oddechowy

Jedną   z   najpoważniejszych   chorób   układu
oddechowego   jest   astma,   której   przypadki   są
obecnie   coraz   częstsze.  Przyczyną   astmy   jest
zwężenie   dolnych   dróg   oddechowych.  Choroba
atakuje już we  wczesnym  dzieciństwie i ma zwykle
podłoże   alergiczne   (tzn.   wywołują   ją   alergeny,   czyli
substancje powodujące reakcję uczuleniową, zwykle
białka),

220

Refleksologia

chociaż atak astmy może być także wywołany
stresem lub nadmiernym wysiłkiem.

Uciskanie pewnych punktów może przynieść ulgę

w napadach astmy. Jeden z takich punktów znajduje
się

i w dolnej części szyi, u podstawy litery V, jaką tworzą

obojczyki.   Przez   kilka   sekund   uciskaj   ten   punkt,
kierując  nacisk   w   dół.   Takie   punkty   znajdziesz
również na plecach,  po obu stronach kręgosłupa na
wysokości łopatek. Należy  je uciskać palcem przez
kilka   sekund.   Pomaga   też   masowanie   i   ucisk
niektórych refleksów stopy, w tym mózgu, gruczołów
dokrewnych   -   takich   jak   szyszynka,   przysadka
mózgowa,   grasica   oraz   tarczyca   -   płuc   i   krążenia.
Szczególną   uwagę   należy   zwrócić   na   płuca
zbudowane z oskrzeli i oskrzelików, w których odbywa
się   wymiana   substancji  gazowych   -   przyjmowanie
tlenu   i   wydalanie   dwutlenku  węgla.   Pomiędzy
miejscem,   w   którym   łuk   stopy   przechodzi  w   kłąb
palucha   oraz   wzdłuż   podstawy   powierzchni   punktu
płuc   leży   refleks   przepony.   Masowanie   i   uciskanie
całej tej powierzchni pomaga złagodzić objawy astmy.
Podczas   ataku   astmatycznego   umieszczenie   obu
kciuków   na   refleksie  splotu   słonecznego   może
podziałać kojąco.

Gruczoły nadnerczowe czyli nadnercza znajdują

się po jednym w górnym biegunie każdej z nerek. Są
to ważne gruczoły dokrewne, produkujące hormony
takie jak adrenalina i kortyzol. Adrenalina reguluje
oddech, a ponieważ

v rozszerza oskrzela, w medycynie jest stosowana w

leczeniu astmy oskrzelowej. Jak widać, refleks
nadnercza odgrywa ważną rolę. Można go znaleźć w
środkowych częściach obu stóp i dłoni.

221

Aromaterapia

Masażem tych samych refleksów - mózgu, gruczo-

łów dokrewnych, płuc i przepony, karku i ramion oraz
serca   i   krążenia   -   można   leczyć   wiele   schorzeń
układu  oddechowego,  a  wśród   nich  bronchit,  krup,
choroby płuc oraz rozedmę płuc (stan zwiększonej
objętości   przestrzeni   powietrznych   płuc,   które   nie
biorą udziału w procesie oddychania).

Infekcje dróg oddechowych, prowadzące do

napadów  kaszlu   i   przeziębień,   również   leczy   się
masażem   powyższych   punktów.   Na   zaziębienie
pomaga także masowanie  refleksów położonych na
twarzy,   szczególnie   w   okolicy  nosa.   Dobrze   jest
także   potraktować   masażem   punkt   przysadki
mózgowej: masaż palcem wskazującym i środkowym
w   kierunku   czubka   nosa   złagodzi   objawy
przeziębienia.

W przypadku schorzeń układu oddechowego, poza

masażem   refleksologicznym,   zaleca   się   także
stosowanie   innych  metod,   na   przykład   homeopatii,
aromaterapii oraz esencji kwiatowych dr. Bacha. Jest
wiele prostych metod, takich  jak regularne płukanie
gardła   mieszanką   przygotowaną   ze  szklanki   wody
zmieszanej z łyżeczką octu jabłkowego (za  każdym
razem   należy   połknąć   odrobinę   płynu),   albo   miód,
cebula lub czosnek.

Gruczoły dokrewne

Wstęp

Gruczoły   dokrewne,   jak   sama   nazwa   wskazuje,   to
gruczoły wydzielające hormony bezpośrednio do krwi
lub   do   układu   limfatycznego.   Niektóre   z   nich,   na
przykład   trzustka,   przekazują   hormony   za
pośrednictwem   przewodów.   Poza  trzustką,   do
podstawowych   gruczołów   dokrewnych   należą:
tarczyca,   przytarczyca,   przysadka   mózgowa,
szyszyn-

222

Refleksologia

Ica, grasica, nadnercza oraz gonady (czyli gruczoły
płciowe żeńskie - jajniki oraz męskie - jądra).

Gruczoły dokrewne i ich rola w kontrolowaniu

różnych narządów i funkcji organizmu:

przysadka
mózgowa

wzrost, gonady, nerki

szyszynka

dzienny rytm organizmu

tarczyca

przemiana materii i wzrost

przytarczyca

przemiana wapnia i fosforu

grasica

system immunologiczny,
zwłaszcza
w okresie przed dojrzewaniem

nadnercza

rytm serca, oddychanie,
przemiana
materii

gonady

czynności rozrodcze

trzustka

poziom cukru we krwi

Biorąc pod uwagę fakt, że gruczoły dokrewne

kontrolują

wszystkie podstawowe czynności

organizmu, każde odchy-

;

lenie od normy w ich funkcjonowaniu należy

natychmiast korygować. W odniesieniu do masażu
refleksów odpowiedzialnych za gruczoły dokrewne
warto wspomnieć o kilku

I ogólnych zasadach. Najpierw należy poddawać
masażo-

;

wi punkt mózgu, a dopiero potem punkt przysadki

mózgowej, a to dlatego, że położony w
przedmózgowiu rdzeń

i przedłużony kontroluje wydzielanie z przysadki

mózgowej.  Następnie   masujemy   punkt   przysadki
mózgowej,   najważniejszej   w   całym   układzie
endokrynologicznym.   Punkty   należy   masować
palcem przez kilka sekund, a następnie

h Zastosować kilkusekundowy nacisk i powoli zwolnić
ucisk.

223

Aromaterapia

Przysadka mózgowa

Zaburzenia w wydzielaniu przysadki mózgowej, często
spowodowane   powstaniem   łagodnego   guza,   mogą
powodować akromegalię (przerostowe zmiany kości i
tkanek   miękkich).  W   okresie   dojrzewania   może   to
prowadzić   do   gigantyzm.  Skutkiem  takich  zaburzeń
bywa niewydolność nadnercza, gonad oraz tarczycy.
Kuracja polega na masażu punktu mózgu i przysadki
w   kolejności   opisanej   powyżej,   a   także   punktów
krążenia, wątroby oraz trawienia. Poza punktami na
stopach   i   dłoniach   za   funkcjonowanie   przysadki
odpowiada   także   jeden   punkt   na   czole.   Jeżeli
którykolwiek  z   tych   punktów   okazuje   się   bolesny,
należy   go   dobrze   rozmasować,   żeby   przywrócić
równowagę potrzebną do zdrowego rozwoju.

Szyszynka

Szyszynka   zaliczana   do   gruczołów   wydzielania
wewnętrznego   jest   częścią   międzymózgowia.   Jej
funkcje nie zostały jeszcze dostatecznie wyjaśnione.
Uważa   się,   że   jest   ona   odpowiedzialna   za   cykl
dzienny   organizmu,   nie   wykluczone   również,   że
kontroluje   czynności   płciowe.   Punkty   szyszynki
znajdują się w pobliży punktów przysadki mózgowej na
paluchach nóg, na kciukach, na czole oraz na górnej
wardze.

Tarczyca

Tarczyca, znajdująca się u podstawy szyi, wytwarza
dwa

ważne hormony: tyroksynę oraz

trójjodotyroninę. Nadczynność lub niedoczynność
tarczycy powoduje różne objawy chorobowe.

224

Refleksologia

Nadczynność tarczycy, związana z nadmiernym

wydzielaniem   tyroksyny,   prowadzi   do   choroby
Gravesa   i   Basedowa,   charakteryzującej   się
przerostem   tarczycy   (wolem),  wytrzeszczem   gałek
ocznych   oraz   objawami   świadczącymi

zaburzeniach metabolizmu, takimi jak drżenie palców
rąk,   nadmierna   pobudliwość,   przyśpieszona
czynność   serca,   zadyszka.   W   masażu   należy   się
wówczas   koncentrować  na   mózgu   i   splocie
słonecznym,   układzie   endokrynologicznym,   a   także
krążeniu i układzie trawiennym. Odpowiednie  punkty
znajdują się na stopach i dłoniach. Masuj je palcami,
z dłuższymi przerwami, jeżeli pacjent odczuwa ból.

Niedoczynność tarczycy to niedostateczne

wytwarzanie  hormonów   tarczycy,   które   może
prowadzić   do   obrzęku   śluzowatego   objawiające   się
między   innymi   suchością   i   szorstkością   skóry,
zaburzeniami  umysłowymi,   bólami  mięśni.   U  dzieci
niedobór   takich   hormonów   powoduje   czasami
kretynizm,   niedorozwój   umysłowy   oraz   upośledzenie
wzrostu.   Masaż   wykonuje   się   w   zasadzie   na   tych
samych   punktach   co   w   przypadku   nadczynności
tarczycy,   a   ponadto  pobudza się masażem (w obu
przypadkach) refleks wątroby na prawej stopie i dłoni.

Pozostałe refleksy rządzące tarczycą znajdują się

po obu stronach szyi, mniej więcej pośrodku, między
szczęką a obojczykiem. Prawy punkt masujemy lekko
palcem lewej ręki, a lewy punkt palcem prawej ręki.
Pracując ruchem kolistym, przesuwaj palec aż do
obojczyka, masując na zmianę prawą i lewą stronę
szyi.

Powiększenie tarczycy to rozrost wola na szyi,

spowodowany powiększeniem tego gruczołu, zwykle
związanym z nadczynnością tarczycy oraz
niedoborem jodu. W takim

225

Aromaterapia

przypadku   skupiamy   się   na   masowaniu   punktów
mózgu,  splotu   słonecznego,   gruczołów   wydzielania
wewnętrznego  oraz   krążenia,   ale   warto   poświęcić
trochę uwagi również refleksom innych narządów.

Przytarczyce

Przytarczyce   to   cztery   małe   gruczoły   leżące   w
obrębie   tarczycy   i   tuż   obok   niej.   Regulują   one
przemianę   wapnia   i   fosforu   w   organizmie.
Zaburzenia tego procesu prowadzą z jednej strony
do   obniżenia   poziomu   wapnia   we   krwi,   a   w
konsekwencji   do   tężyczki   (pobudliwości   nerwowo-
mięśniowej),   a   z   drugiej   strony   do   zwiększenia
poziomu  wapnia   we   krwi,   a   w   konsekwencji   do
odwapnienia kości, czego skutkiem jest tendencja do
ich   pękania   i   łamania   się.  Punkty   refleksowe
związane z tymi gruczołami pokrywają się z punktami
dla   tarczycy,   a   dla   osiągnięcia   pożądanego   skutku
masaż   należy   przeprowadzać   energiczniej.  Warto
poświęcić   nieco   czasu   tym   punktom   za   każdym
razem,   kiedy   przystępujemy   do   masażu
refleksologicznego.  Odgrywają   one   bowiem   bardzo
ważną rolę w zachowaniu  równowagi w przemianie
materii

Grasica

Punkt grasicy leży u podstawy szyi, powyżej mostka.
Ma   on  ogromne   znaczenie   jeśli   chodzi   o   system
odpornościowy.  Gruczoł ten jest większy u dzieci i
odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju kompetencji
immunologicznych.   Po   okresie   dojrzewania   jego
rozmiar zmniejsza się, chociaż jak się wydaje gruczoł
staje  się  bardziej  aktywny  w  późniejszym  życiu.   W
grasicy dojrzewają komórki szpikowe, a jeden

226

Refleksologia

■,.% typów tych komórek, limfocyty T, które produkują
przeciwciała, jest całkowicie zależny od obecności
grasicy.

Najczęstszym schorzeniem związanym grasicą jest

miastenia gratis, która obniża poziom acetylocholiny
(przekaźnika nerwowego), co prowadzi do osłabienia
siły mięśni,  a w skrajnych przypadkach do zaburzeń
połykania   i   oddychania.   Punkty   refleksowe   grasicy
znajdują się na stopach i dłoniach w pobliżu punktów
płuc.   Pobudzić   pracę   grasicy  możemy   także   lekko
pukając palcem tuż nad nią, czyli po

; środku górnej części klatki piersiowej.

Nadnercza

Dwa gruczoły nadnerczowe leżą po jednym nad
każdą nerką. Składają się z wewnętrznego rdzenia
oraz zewnętrz-

; nej kory. Rdzeń wytwarza adrenalinę, która

przyśpiesza i pogłębia oddech, przyśpiesza tętno i

zwiększa siłę mięśni, a jednocześnie zwiększa poziom

glukozy przekazywanej z wątroby do krwi. W korze

nadnerczowej wydzielane są takie hormony jak

aldosteron, regulujący poziom elektrolitów we krwi,

oraz kortyzol, który, poza jego innymi ważnymi
funkcjami, odgrywa bardzo ważną rolę w reakcjach
na stres. Zarówno na stopach, jak i na dłoniach
punkty refleksowe

i nadnercza znajdują się powyżej punktów nerek. W

przypadku bolesności całej tej powierzchni, należy ją
masować   przez   kilka   sekund.   Ponieważ   punkty
refleksowe nadnercza  i nerek leżą tak blisko siebie,
podczas   masażu   staraj   się   nie  pobudzać   zbytnio
refleksów   nerek.   Wszelkim   zaburzeniom
funkcjonowania

gruczołów

nadnerczowych

zapobiegamy poprzez masaż punktów wszystkich
gruczołów dokrew-nych, zaczynając od przysadki
mózgowej, a kończąc na

227

Aromaterapia

refleksie nadnercza, a następnie przechodzimy do
punktów refleksowych krążenia, wątroby oraz układu
moczowego.

Jednym z zaburzeń pracy nadnercza jest zespół

Cushinga, wywołany nadprodukcją kortyzolu, którego
objawy   to   otyłość,   poczerwienienie   twarzy   i   szyi,
pojawienie   się   włosów  na   ciele   i   na   twarzy,
nadciśnienie, osteoporoza, a w skrajnych przypadkach
choroba   umysłowa.   Wspomnieć   także   należy  o
chorobie   Addisona   (cisawicy),   spowodowanej
uszkodzeniem   kory   nadnercza,   a   w   konsekwencji
niskim   poziomem  wydzielania   hormonów.   Chorobę
Addisona   kiedyś   powszechnie   powodowała   gruźlica,
obecnie jest ona zwykle skutkiem zaburzeń systemu
immunologicznego.   Jej   objawy   to   osłabienie,
chudnięcie,   niskie   ciśnienie   oraz   ciemne
przebarwienia  na skórze. Obie te choroby leczy się
stosując   hormonalną  terapię   zastępczą,   ale   pomóc
może także refleksologia, masaż punktów refleksowych
gruczołów   wydzielania   wewnętrznego,   układu
trawiennego oraz wątroby.

Gonady

Gonady to gruczoły płciowe: jajniki u kobiet, jądra u
mężczyzn.   Jajniki   produkują   komórki   rozrodcze
żeńskie,   czyli   komórki   jajowe,   a   jednocześnie
wydzielają hormony, głównie estrogen i progesteron.
Jądra   natomiast   produkują  komórki   rozrodcze
męskie,   czyli   plemniki,   oraz   hormon  testosteron.
Estrogeny   powodują   rozwój   drugorzędowych  cech
płciowych w okresie dojrzewania, takich jak powięk-
szenie piersi, pojawienie się włosów łonowych  oraz
wzrost  tkanki   tłuszczowej.   Progesteron   odgrywa
istotną rolę w związku z ciążą, ponieważ przygotowują
macicę do przyjęcia zapłodnionego jaja.

228

Refleksologia

Punkty refleksowe tych gruczołów oraz związanych

i nimi narządów znajdują się w okolicy kostek na sto-

pach (patrz rysunki na str. 202). Znajdziesz je również

na rękach w pobliżu nadgarstka. Punkty jajników i jąder

leżą < na zewnętrznej krawędzi, natomiast punkty

macicy, prącia . oraz prostaty leżą na krawędzi

wewnętrznej.

Na wszelkie zaburzenia związane z jajnikami i

jądrami warto również zastosować masaż innych
narządów: mózgu, pozostałych gruczołów
dokrewnych, krążenia oraz wątroby.

Trzustka

Trzustka jest ważnym gruczołem wydzielania zarówno
wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Leży za żołądkiem,
pomiędzy   dwunastnicą   a   śledzioną.   Do   jej   funkcji
zewnętrz   -nowydzielniczych   należy   wydzielanie   soku
trzustkowego  do   jelita.   Natomiast   jej   najważniejszą
funkcją   wewnętrz-nowydzielniczą   jest   regulowanie
poziomu   cukru   we   krwi  poprzez   produkcję   dwóch
hormonów:   insuliny   i   glukago-nu.   Insulina   reguluje
pobieranie   glukozy   przez   komórki.   Niedobór   tego
hormonu  prowadzi  do cukrzycy   -  obecności cukru w
moczu.   Glukagon   działa   odwrotnie   do   insuliny,
zwiększa   poziom   cukru   we   krwi   poprzez   rozpad
glikogenu i  w wątrobie i produkcję glukozy.
Podstawowe punkty refleksowe trzustki znajdują się na

stopach i dłoniach w pobliżu punktów żołądka. Masuj je

! kciukiem, zaczynając od lewej stopy i dokładnie

rozma-

!' sowując całą powierzchnię refleksów, a następnie

przejdź

l do masażu prawej stopy. Jeżeli wyczuwasz gdzieś

na tej

powierzchni bolesność, masuj tak długo, aż ból minie.

Ponieważ w okolicy leży wiele innych punktów reflek-

229

Aromaterapia

sowych, taki masaż pobudzi jednocześnie inne
narządy, z korzyścią dla całego organizmu.

W przypadku innych schorzeń trzustki (na przykład

zapalenia trzustki) należy również zająć się punktami
refleksowymi narządów związanych z trawieniem,
ponieważ zapalenie trzustki bywa skutkiem kamicy
żółciowej lub choroby alkoholowej, a jeśli ma przebieg
poważny może prowadzić do cukrzycy.

Wątroba i śledziona

Znaczenie wątroby

Wątroba   to   bardzo   ważny   narząd,   odgrywający
główną   rolę   w   kontrolowaniu   przebiegu   procesu
przemiany   materii.   Jest  największym   gruczołem
organizmu,   leży   w   górnej   prawej  części   jamy
brzusznej.   Wśród   jej   licznych   czynności   należy
wymienić:   przetwarzanie   nadmiaru   glukozy   w
glikogen  i   magazynowanie   go   na   przyszłość;
przemiana   nadmiaru  aminokwasów   w   mocznik,
wydalany z organizmu; produkcja i magazynowanie w
woreczku   żółciowym   żółci;   rozkład  niektórych
substancji   toksycznych.   Jednocześnie   wątroba
pobiera żelazo z czerwonych krwinek pod koniec ich
cyklu  życia. Magazynuje także witaminy i wytwarza
substancje  przyśpieszające   krzepliwość   krwi.   W
związku z dużą ilością zachodzących w niej procesów
chemicznych i biochemicznych, wątroba jako narząd
o   najwyższej   temperaturze  odgrywa   ważną   rolę   w
termoregulacji organizmu.

Punkty refleksowe wątroby

Punkty   refleksowe   wątroby   obejmują   dużą
powierzchnię,   co  jest   odzwierciedleniem   rozmiarów
tego   narządu.   Znaleźć   je   można   na   zewnętrznej
krawędzi prawej dłoni i prawej

230

Refleksologia

stopy.   Jako   zasada,   rozpoczynamy   masaż   od
wyszukania  kciukiem   czułych   punktów   na   całej   tej
powierzchni.   Zwykle   masaż   punktów   refleksowych
wątroby   trwa   dłużej   niż   masaż   dotyczący   innych
narządów.

Do chorób wątroby należy zapalenie wątroby,

popularnie   zwane   żółtaczką   zakaźną,   wywołane
przez   wirusy   lub   toksyny.   Częstym   powodem
zapalenia   wątroby   jest   nadużywanie   alkoholu   i
narkotyków,   w   tym   przedawkowanie  narkotyku.   Do
zapalenia   wątroby   mogą   również   prowadzić  takie
choroby zakaźne jak HIV i mononukleoza. Jest kilka
typów   zapalenia   wątroby,   każdy   z   nich   oznaczony
kolejną   literą   alfabetu   od   A   do   E.   Wszystkie   mają
jedną   cechę   wspólną   -   ich   wirusy   są   bardzo
uporczywe.

Kuracja refleksologiczna po zlikwidowaniu źródła

toksyn   polega   na   masażu   punktów   refleksowych
wątroby oraz oczu. Ważna jest również odpowiednia
dieta,   duży   w   niej  udział   produktów   naturalnych,
rezygnacja   z   alkoholu,   kofeiny,   nikotyny,   niskie
spożycie tłuszczów.

Pod względem anatomicznym związany z wątrobą

jest  pęcherzyk albo woreczek żółciowy, gruszkowaty
narząd,   który   jest   zbiornikiem   i   zagęszczaczem
wytwarzanej  przez  wątrobę żółci. Podczas trawienia
tłuszczu   pęcherzyk   kurczy  się   i   wydziela   do
dwunastnicy   żółć.   Częstym   schorzeniem  tego
narządu   jest   kamica   żółciowa,   powstawanie   w   nim
kamieni,   które   czasami   mogą   wywoływać   ataki
ostrego

bólu. Punkty refleksowe pęcherzyka

żółciowego znajdują się u podstawy punktu wątroby na
prawej stopie i na prawej dłoni oraz po prawej stronie
ciała nieco poniżej żeber oraz pod punktami wątroby.
Wśród tych punktów należy szukać czu-

231

Aromaterapia

łych miejsc, gdzie stosujemy kilkusekundowy nacisk,
poczynając od miejsca w pobliży pępka i posuwając się
na prawo.

Znaczenie śledziony

Śledziona leży po lewej stronie ciała, za wątrobą i
nieco  niżej   niż   wątroba.   Wytwarza   ona   leukocyty
(białe krwinki),  limfocyty (białe krwinki powstające w
węzłach   chłonnych),  płytki   czyli   trombocyty   (mające
wpływ   na   proces   krzepnięcia   krwi)   oraz   komórki
plazmatyczne   (plazmocyty).   Śledziona   jest
jednocześnie   magazynem   czerwonych   krwinek,  z
którego organizm korzysta w potrzebie, na przykład
przy większym zapotrzebowaniu na tlen.

Punkt refleksowy śledziony

Powierzchnia   refleksowa   śledziony   znajduje   się   na
lewej  dłoni   oraz   na   lewej   stopnie   poniżej   refleksu
serca.   Czułe   punkty   na   tej   powierzchni   mogą
świadczyć o anemii, a więc w takim przypadku warto
przeprowadzić odpowiednie badania krwi.

Nerki i pęcherz moczowy

Znaczenie nerek i pęcherza moczowego

Nerki są ważnym narządem układu wydalniczego. Do
ich  czynności   należy   stałe   przetwarzanie   krwi   i
usuwanie   z   niej  azotowych   produktów   przemiany
materii   (głównie   mocznika)   oraz   regulowanie
poziomu   soli.   Zbadanie   kciukiem  powierzchni
refleksowych   nerek   wskaże   ci   czułe   miejsca,  które
należy   rozmasować.   Unikaj   jednak   zbyt   długiego
masażu: na początku nie dłużej niż 15-20 sekund,
wydłużając   ten   okres   stopniowo,   żeby   organizm
przyzwyczaić do takiej terapii.

232

Refleksologia

Biorąc pod uwagę ważną rolę, jaką odgrywają

nerki w usuwaniu produktów odpadowych przemiany
materii, trudno się dziwić, że wszelkie zakłócenia ich
normalnego  funkcjonowania   mogą   prowadzić   do
poważnych zaburzeń. We wszelkich chorobach nerek,
w   tym   w   kamicy   nerkowej,  zapaleniu   nerek   oraz
zapaleniu miedniczek nerkowych,  dobre skutki daje
masaż   punktów   refleksowych   nerek,   ale  także
punktów   centralnego   układu   nerwowego,   gruczołów
wydzielania   wewnętrznego   (zwłaszcza   przysadki
mózgowej   i   szyszynki),   wątroby,   żołądka   oraz
krążenia.   Kamienie   nerkowe   powstają   ze   złogów
występujących   zwykle   w   moczu

substancji

mineralnych, które z jakichś powodów uległy
stężeniu. Są to zwykle złogi szczawianów wapnia.
Kamicy nerkowej sprzyja także zmiana pH (stężenia
jonów wodorowych) moczu.

Punkty refleksowe nerek i pęcherza moczowego

( Choroby pęcherza moczowego to zwykle infekcje

takie   jak   zapalenie   pęcherza   lub   inne   objawy,
związane   zarówno   ze   stanem   medycznym,   jak   i
stresem.   Należą   do   nich  mimowolne   oddawanie
moczu (moczenie nocne) oraz nietrzymanie moczu.
W takich przypadkach należy przeprowadzać masaż
powierzchni   refleksowej   pęcherza  moczowego,   a
także   refleksów   mózgu,   splotu   słonecznego  oraz
gruczołów dokrewnych.

Punkty refleksowe nerek znajdują się niemal na

środku   obu   dłoni   i   obu   stóp,   w   pobliżu   punktów
trzustki   i   żołądka.   Punkt   refleksowy   pęcherza
moczowego   leży   nieco   bliżej  podstawy   dłoni,
niedaleko   nadgarstków   oraz   na   wewnętrznej
krawędzi   obu   stóp,   niedaleko   pięty.   Punkty
refleksowe

• obu tych narządów można również znaleźć na ciele
oraz na

233

Aromaterapia

twarzy - dla nerek z boku, niemal na linii talii,
pomiędzy biodrem a żebrami i poniżej oczu.

Refleksologia a bóle pleców i inne schorzenia
kręgosłupa
Punkty refleksowe kręgosłupa

Wśród osób pracujących niemal na całym świecie do
najpowszechniejszych schorzeń należą bóle pleców.
Nie ma w tym nic dziwnego, jako że kręgosłup jest
główną częścią układu kostnego człowieka, a zatem
wszelkie problemy z nim związane odbijają się na
funkcjonowaniu całego organizmu.

Na podeszwach stóp punkty refleksowe kręgosłupa

znajdziecie wzdłuż wewnętrznej krawędzi obu stóp -
od   podstawy   palucha   prawie   do   pięty.   Masując   tę
powierzchnię,  wyszukujemy   na   niej   czułe   punkty.
Górny   koniec   przebiegu  punktów   odpowiada
kręgosłupowi na poziomie barków.

Terapia refleksologiczna w schorzeniach kręgosłupa

W   przypadku   takich   schorzeń   jak   lumbago,
masażem  należy   objąć   również   inne   punkty
refleksowe:   mózgu   oraz  gruczołów   dokrewnych.
Ponieważ   mięśnie   ciała   stanowią   układ
wspomagający   oraz   przeciwstawny   do   układu
kostnego, wykonując wszystkie ruchy, do jakich ciało
jest  zdolne, mięśnie odgrywają równie ważną rolę w
radzeniu sobie z bólami pleców. Warto zatem dobrze
je   rozmasować,  stosując   spory   nacisk   palcami   i
obejmując nim wszystkie mięśnie.

Bóle pleców bywają objawem innych problemów

dotyczących postawy ciała, naprężenia mięśni,
płaskostopia. Ważne, aby o tym pamiętać i podjąć
terapię ogólną. W związku

234

Refleksologia

z   tym   zaleca   się   dużo   ruchu,   gimnastykę,   spacery,
ponieważ   takie   ćwiczenia   rozluźniają,   a   zarazem
wzmacniają mięśnie  pleców.  Pamiętajmy jednak, że
szybki   spacer   działa   doskonale,   ale  już  jogging  nie
zawsze,   bowiem   w   niektórych   przypadkach   może
nawet zaszkodzić.

W refleksologii często stosuje się masaż nóg jako

lekarstwo na bóle pleców, zwłaszcza krzyża. Tył  ud
należy masować przez ucisk i wyciąganie, najpierw
jedną, a potem  drugą ręką. Masujemy całe udo - od
biodra do kolana. Taki masaż obu ud, ze szczególną
uwagą   na   punkty,   w   których  wyczuwamy   napięcie,
przywraca   odpowiednie   napięcie  mięśniowe   i
likwiduje przyczyny bólu pleców.

Na podstawie rysunków przedstawiających stopy i

dłonie   możemy   dokładnie   określić   powierzchnię
refleksową   barków,   bioder   i   szyi.   W   przypadku
wszystkich   dolegliwości   związanych   z   układem
kostnym   dobrze   jest   połączyć  masaż   powierzchni
takich   jak   szyja   i   barki   z   masażem  punktów
refleksowych   mózgu,   splotu   słonecznego,   układu
endokrynologicznego,   całego   kręgosłupa   oraz
gruczołów dokrewnych. Podobnie należy postępować
w   przypadku  zapalenia   kaletki,   ogólnych   bólów
stawów,   zesztywnienia   karku   i   podobnych
przypadłości:   tzn.   łączyć   masaż   chorych  miejsc   z
masażem refleksologicznym kośca, układu nerwowego
i   endokrynologicznego,   układu   trawienia   i   krążenia.
Zwykle   taki   masażowi   wpływa   dodatnio   na   stan
chorego   miejsca,   a   jednocześnie   poprawia   ogólny
stan   organizmu.  Pamiętajmy   jednak,   że   czasami
jedynym wyjściem okaże się zabieg chirurgiczny, na
przykład wszczepienie protezy stawu biodrowego.

235

Aromaterapia

Często dokuczają nam bóle kolan. Pomóc na nie

może  delikatne   uciskanie   kciukiem   i   palcem
środkowym nogi po obu stronach stawu kolanowego,
w miejscu, gdzie kończy się kość. Ucisk nie powinien
trwać dłużej niż kilka sekund  i musi być dość silny
(chociaż   nie   powinien   być   bolesny).  Następnie
podobny ucisk należy zastosować poniżej kolana.

Refleksologia a bóle artretyczne

Na   artretyzm,   chorobę   połączoną   z   dużym   bólem,
cierpi wiele osób. Jest to rodzaj zapalenia stawów lub
kręgosłupa,   którego   objawami   są   ból,   obrzmienia,
ograniczenie   czynności   ruchowych,   zaczerwienienie
oraz   wyższa   ciepłota   skóry.  Do   licznych   formy
artretyzmu   należą   gościec   zwyrodnieniowy   oraz
reumatoidalne zapalenie stawów (gościec przewlekle
postępujący).

Refleksologia a gościec zwyrodnieniowy

Gościec zwyrodnieniowy atakuje chrząstkę stawową,
co ma wpływ na całą kość. Chodzi o to, że wskutek
zwyrodnienia chrząstki stawowej, często mającego
związek z wiekiem, w jej miejsce pojawiają się wyrosła
chrzęstno-kostne, które ograniczają ruch stawów i
powodują ból.

Refleksologia a reumatoidalne zapalenie stawów

Po   chorobie   goścowej   reumatoidalne   zapalenie
stawów   jest  najczęstszą   chorobą   stawów.   Dotyka
zwykle   stóp,   kostek  nóg,   przegubów   dłoni   oraz
palców. Obserwuje się wówczas  obrzęk stawów oraz
zapalenie   pokrywającej   stawy   błony  maziowej.   W
następnym   etapie   choroby   następuje   zwyrodnienie
oraz   zanik   stawów,   a   wreszcie   zwyrodnienie   tkanki
kostnej.   W   najcięższych   przypadkach   chory   zostaje
inwalidą.

236

Refleksologia

Ważną role w terapii odgrywa masaż powierzchni

refleksowych odpowiedzialnych za chore stawy, ale,
podobnie jak w innych schorzeniach, nie należy
zapominać o masażu punktów wszystkich narządów,
a przede wszystkim gruczołów dokrewnych, ponieważ
liczy się podejście kompleksowe.

W badaniach nad reumatoidalnym zapaleniem

stawów  z   nadnerczy   bydła   udało   się   wyizolować
hormon   glikokorty-koidowy   kortyzol.   Odkryto   przy
okazji, że kortyzol w sposób  radykalny poprawia stan
cierpiących   na   reumatoidalne   zapalenie   stawów.
Jednak   ulga   w   bólu   okazała   się   tylko   chwilowa,  a
ponadto   pojawiły   się   poważne   skutki   uboczne:
uszkodzenia   tkanki   mięśniowej   i   kostnej,   wrzody
żołądka,   krwotoki,  zachwiana   równowaga   systemu
hormonalnego   i   nerwowego.   Z   tego   też   powodu
ogranicza   się   wykorzystywanie   kor-tyzonu.   Kortyzon
jest produkowany naturalnie przez korę  nadnerczy, a
wówczas nie wywołuje żadnych szkodliwych  skutków
ubocznych.   Punkt   refleksowy,   który   należy   poddać
masażowi   w   przypadku   reumatoidalnego   zapalenia
stawów,  leży   na   plecach,   pomiędzy   pierwszym   a
drugim kręgiem lędźwiowym. Początkowo może być ci
trudno   go   znaleźć,   ale   gdy   już   go   zlokalizujesz   (w
przybliżeniu 5 cm powyżej kości  ogonowej), zastosuj
przez   kilka   sekund   ucisk   najpierw   lekki,  potem
stopniowo zwiększany. Powtarzaj kilka razy. Poza reu-
matoidalnym zapaleniem stawów taki masaż pomaga
również na astmę i zapalenie kaletki.

Podobnie jak w przypadku bólu pleców, w leczeniu

artre-tyzmu ważny jest również stan mięśni. Dlatego
miejsca dotknięte artretyzmem należy rozmasować,
uciskając je palcami, jak najbliżej źródła bólu. Masaż
należy wykonywać

237

Aromaterapia

energicznie,  głęboko,   w  poprzek   mięśni,   i  to   mimo
początkowo   odczuwanego   bólu.   Wielu   terapeutów
uważa   taki  masaż za niezbędny dodatek do terapii
refleksologicznej.

Stres i napięcie

Odprężające skutki masażu refleksologicznego

Dodatkową   korzyścią   masażu   różnych   punktów   i
powierzchni refleksowych jest to, że taki masaż ogólnie
odpręża   organizm,   a   im   więcej   punktów   obejmuje,
tym   lepsze   nasze  ogólne   samopoczucie,   tym
mniejszy natomiast odczuwany  stres. Nad stresem i
napięciem potrafimy zapanować na wiele sposobów,
czasem   zupełnie   instynktownie,   na   przykład
oddychając   głęboko   lub,   co   może   się   wydać
paradoksalne,  „załamując   ręce".   Taki   gest   pobudza
punkty   refleksowe   dłoni,  chociaż   wykonujemy   go
zupełnie   tego   nieświadomi.   Podobne   skutki   ma
splatanie   palców,   bowiem   wówczas   pobudzamy
refleksy leżące pomiędzy palcami. Oba gesty należy
powtórzyć   kilkakrotnie.   Głęboki   oddech   to   znany
sposób na odprężenie, k^óre stopniowo ogarrua całe
ciało pod warunkiem, że skupiamy się na tym, żeby
oddychać   prawidłowo.  Ważnym   elementem   w
refleksologii jest właściwe  do  niej podejście.  Dlatego
podczas masażu zaleca się snuć marzenia,  słuchać
przyjemnych dla ucha dźwięków zamiast martwić się
codziennymi   kłopotami.   Jeżeli   nie   masz   innych
możliwości, możesz po prostu wyobrażać sobie miłe
dźwięki ptasiego śpiewu, czy szmeru strumyka. W ten
sposób   poza   fizycznym  relaksem   dajesz   odpocząć
zmęczonemu umysłowi.

Punkty refleksowe w zapobieganiu stresowi

W zwalczaniu stresu ważną rolę odgrywają punkty
refleksowe gruczołów dokrewnych, które regulują
poziom hor-

238

Refleksologia

monów   w   organizmie.   Masuj   całą   powierzchnię
refleksową związaną z tymi gruczołami, znajdującą się
w  stopach   i  dłoniach.   Szczególną   uwagę   zwróć   na
trzustkę, która reguluje ciepłotę ciała i pomaga dojściu
do  równowagi   psychicznej.   Ważne  są  także  punkty
nadnercza,   znajdujące   się   na   środku  dłoni,   ze
względu   na   swoją   bliskość   ze   splotem   słonecznym
(splot słoneczny to połączenie nerwów oraz zwojów
nerwowych   należących   do   współczulnego   układu
nerwowego,   które   są   odpowiedzialne   za
niekontrolowane   czynności   organizmu;   splot
słoneczny leży za żołądkiem).

Stres często objawia się bólem karku i pleców.

Takim  objawom  można przeciwdziałać działając na
wiele   punktów   refleksowych.   Ważny   pod   tym
względem   jest   rdzeń  przedłużony,   regulujący
podstawowe   funkcje   organizmu,  na   przykład
krążenie. Znajdź punkt z tyłu głowy (patrz rys. na str.
210), naciśnij ten punkt palcem środkowym, zwolnij
ucisk i powtórz parę razy. Następnie rozmasuj punkty
refleksowe kręgosłupa, zaczynając od punktu karku,
leżącego u podstawy palucha lub kciuka. Posuwając
się od tego  punktu wzdłuż krawędzi stopy uaktywnisz
kolejno   wszystkie  punkty   refleksowe   kręgosłupa.
Pamiętaj też, że dla całkowitego ukojenia bólu musisz
się   zająć  również   refleksami  barków,  bioder   i   nerwu
kulszowego.   Ten  ostatni  to  kilka  korzeni  nerwowych
odchodzących   od   dolnej   części   rdzenia   kręgowego.
Pochodzący   stąd   ból   odczuwamy   od   pośladku,
poprzez całe udo do stopy.  Początkowo  masowanie
tego punktu refleksowego może sprawiać ból, ale po
dokładnym jego wymasowa-niu odczujesz dużą ulgę.

239

Aromaterapia

W radzeniu sobie ze stresem liczy się również

regulacja tętna. A więc w przypadku stresu, masuj
odpowiedzialne za serce punkty refleksowe na
dłoniach i na stopach.

Pamiętaj, że na stres pomaga spokojny, głęboki

sen. Tutaj także może pomóc refleksologia, ponieważ
uczucie   odprężenia   po   masażu   refleksologicznym
sprawi,   że   szybciej  zaśniesz.   Wspomniane   wyżej
„załamywanie rąk" należy do podstawowych zabiegów
pod tym względem. Spleć ze sobą palcami obie dłonie
i   przyciśnij   je   do   piersi,   a   następnie   rozcieraj   je,
masując   kolejno   wszystkie   palce.   Przez   cały   czas
trzymaj   ręce   splecione,   rozluźniaj   uścisk   i   masuj
kolejnymi  palcami   jednej   ręki   stawy   palców   drugiej
ręki, a następnie ponownie zaciśnij splecione dłonie.
Taki masaż, w połączeniu z ćwiczeniami na głębokie
oddychanie, na pewno ci pomoże na stres.

Refleksologia a układ rozrodczy
Punkty refleksowe układu rozrodczego

Podstawowe punkty refleksowe układu rozrodczego
to  macica, jajniki oraz piersi u kobiet i prącie, jądra
oraz   prostata  u  mężczyzn.   Punkty  jajników  leżą  na
wierzchu stopy poniżej kostki (patrz rys. na str. 202)
oraz   lekko   powyżej

przegubów dłoni, na

zewnętrznych   krawędziach  (patrz  rys.  na  str.  203).
Zarówno na stopie, jak i na dłoni punkty  refleksowe
piersi   znajdują   się   na   zewnętrznej   krawędzi,   nieco
poniżej   podstawy   małych   palców.   Punkt   macicy  na
dłoni leży naprzeciwko punktu jajników, to jest lekko
powyżej  nadgarstka,   ale   na   wewnętrznej   krawędzi
ręki   oraz   na   stopie,   również   naprzeciwko   punktu
jajników   -   na   wewnętrznej   krawędzi,   nieco   poniżej
kostki.

240

Refleksologia

Refleksy męskie

; Męskie punkty refleksowe położone są tak samo jak

refleksy żeńskie, to znaczy refleks prącia tak jak
refleks macicy, a refleks jąder tak samo jak refleks
jajników. Punkt refleksowy prostaty znajduje się w tym
samym miejscu co punkt prącia, a także z tyłu nogi,
powyżej pięty (patrz rys. na str. 202).

Punkty refleksowe układu rozrodczego można także

znaleźć   na   głowie   (patrz   rys.   na   str.   209).   We
wszelkich   schorzeniach   układu   rozrodczego   należy
pamiętać   również  o   masażu   punktów   gruczołów
wydzielania   wewnętrznego,  które   mają   ogromny
wpływ   na   gruczoły   rozrodcze   (patrz,  str.   222),
zwłaszcza   na   punkty   przysadki   mózgowej,   tarczycy
oraz   nadnercza.   Wszystkie   te   punktu   powinny   być
dobrze  rozmasowane,   żeby   pobudzić   wydzielanie
hormonów  i   zapewnić   prawidłowe   funkcjonowanie
gruczołów   rozrodczych.   Warto   także   pobudzić   do
działania   refleksy   gruczołów   dokrewnych   i
rozrodczych znajdujące się na ciele.

Bolesność któregokolwiek z punktów może

świadczyć   o   nieprawidłowym   funkcjonowaniu
gruczołów   rozrodczych,   a   ich   masaż   zapewni
prawidłowe   działanie   układu   rozrodczego.   Pod   tym
względem   pomoże   masaż   także  innych   punktów
refleksowych   odpowiedzialnych   za   prącie  I  i   jądra.
Poświęć kilka sekund na masaż punktu poniżej pępka,
na punkty po wewnętrznej stronie nóg ok. 15 cm powy-
żej kostek - za pierwszym podejściem nie rozmasowuj
tego   miejsca   dłużej   niż   przez   pół   minuty,   bo   w
przypadku problemów może okazać się bolesne, ale po
kilku   próbach  bolesność   powinna   zniknąć.   Podobnie
należy postąpić  w przypadku punktów po zewnętrznej
stronie   nóg   na   miękkiej   powierzchni   powyżej   kolan.
Praca nad wszystkimi tymi

241

Aromaterapia

punktami refleksowymi sprawi, że cały układ będzie
funkcjonował jak należy, zniknie wiele problemów, nie
będzie ci groziła impotencja.

Pamiętaj, że impotencję można leczyć. Poza

opisanymi powyżej punktami refleksowymi zaleca się
także kilkakrotnie powtarzane lekkie uciskanie
delikatnego, czułego punktu pomiędzy odbytem a
moszną, a także samego worka mosznowego.

Dolegliwości, które dotykają mężczyzn, mają często

związek z prostatą. Gruczoł ten leży poniżej pęcherza
moczowego i otwiera się do cewki moczowej, którą
wydalany jest  mocz i w której znajdują się przewody
wytryskowe. Podczas wytrysku z prostaty wydziela się
do   nasienia   płyn   o   odczynie   zasadowym,   który
zwiększa   ruchliwość   plemników.  U   starszych
mężczyzn   prostata   bywa   często   powiększona,   co
utrudnia   oddawanie   moczu.   IfJa   taki   stan   może
pomóc  masaż   podstawy   prącia.   Zanim   jednak
zaczniesz się sam leczyć, koniecznie skonsultuj się z
lekarzem.

Refleksy żeńskie

Refleksologia może pomóc na wiele dolegliwości, na
które   często   skarżą   się   kobiety.   W   większości
przypadków   masaż  refleksologiczny   dotyczy   tych
samych   punktów,   dlatego  podzieliliśmy   je   na
następujące grupy:

•

brak miesiączki nie licząc okresu ciąży

•

endometrioza

zwana także gruczolistonością

śródma-ciczną to obecność czynnej błony śluzowej
trzonu macicy poza macicą, np. w jajnikach,
jajowodach, otrzewnej, a objawiająca się silnym
krwawieniem i bólem
•krwotok miesiączkowy
•miesiączki bolesne

242

Refleksologia

•

upławy śluzowata wydzielina z pochwy, naturalna w

okresie przed miesiączką i tuż po niej, ale w innych
przypadkach świadcząca o stanie zapalnym

•

włókniak niezłośliwy nowotwór macicy, powodujący

ból, krwawienie oraz zatrzymywanie moczu

Na te i podobne przypadłości zaleca się masaż

określonych punktów refleksowych, w tym przypadku
punktów  macicy, a także masaż punktów gruczołów
dokrewnych  oraz pozostałych narządów i gruczołów
związanych   z   układem   rozrodczym   (np.   jajników).
Warto także potraktować masażem punkty refleksowe
układu   moczowego,   krążenia  oraz   centralnego
układu nerwowego wraz ze splotem słonecznym.

Zespół napięcia przedmiesięczkowego to stan o

kilka   dni  poprzedzający   pojawienie   się   krwawienia
miesiączkowego,   a   objawiający   się   bólem   głowy,
rozdrażnieniem,   nerwowością,   depresją   oraz
zmęczeniem. Na dwa tygodnie przed wystąpieniem
miesiączki  zaleca  się  raz  lub  dwa  razy w tygodniu
masowanie   wszystkich   punktów   refleksowych,   a
następnie punktów macicy i jajników. Punkty macicy
znajdziesz na zewnętrznej krawędzi stopy, na miękkiej
powierzchni poniżej kostki. Masuj wokół całej kostki,
początkowo delikatnie, sięgająca do pięty - najpierw
jedną, a potem drugą nogę.

Na depresję związaną z tym okresem pomoże ci

masaż

punktów gruczołów wydzielania

wewnętrznego, ponieważ regulują one wydzielanie
hormonów, utrzymują stały rytm organizmu i bilansują
jego funkcje biochemiczne, a wszystko to wpływa na
twój stan psychiczny. Warto także poświęcić trochę
czasu na masaż punktów splotu słonecznego,

243

Aromaterapia

mózgu oraz wątroby. Szczególnie ważna jest tu
wątroba, ale masaż należy przeprowadzać wyjątkowo
delikatnie.

Klimakterium lub przekwitanie to okres u kobiet,

kiedy  jajniki   przestają   produkować   co   miesiąc
komórki jajowe, a kobieta nie może już zajść w ciążę.
Okres klimakterium  trwa mniej więcej od 45. do 55.
roku   życia.   Czasem   zanik  miesiączkowania   ma
miejsce   stopniowo,   a   czasem   natychmiast.
Towarzyszy   temu   okresowi   zanik   równowagi
hormonów płciowych, objawiający się między innymi
uderzeniami   krwi   do   głowy,   nadmiernym   poceniem
się, palpitacjami serca, depresją. W ciągu dłuższego
okresu może następować osteoporoza, z którą wiąże
się większe ryzyko złamań.

W łagodzeniu objawów klimakterium ważną rolę

odgrywają   gruczoły   wydzielania   wewnętrznego,   w
połączeniu z punktami refleksowymi kręgosłupa oraz
mózgu,   których  masaż   działa   odprężające   Ogólnie
rzecz biorąc nie ma  ograniczeń jeśli chodzi o czas
trwania   masażu   punktów  kręgosłupa,   natomiast
pozostałe   organy   i   gruczoły   należy  masować   od
czasu do czasu i nie dłużej niż po kilka sekund.

Na uderzenia krwi pomaga lekki masaż punktów

tarczycy, gruczołu odpowiedzialnego za regulację
tempa przemiany materii, natomiast na nieregularny
oddech można zalecić dodatkowo ćwiczenia z
głębokim oddychaniem.

Piersi to oczywiście gruczoły mleczne. Wśród

częstych  dolegliwości   związanych   z   piersiami
wymienić   należy   guzki,   torbiele   i   bolesność.   Takie
objawy   mogą   mieć   związek   z   brakiem   równowagi
hormonalnej. Jakiekolwiek byłyby ich powody, nigdy
nie   zaszkodzi   ogólny   masaż   punktów  refleksowych
stóp, dłoni oraz głowy. Punkt refleksowy pier-

244

Refleksologia

si   znajduje  się  u  podstawy  paluchów  i  kciuków  na
wierzchu stopy oraz na grzbiecie dłoni. Ponieważ w
procesie  rozrodczym ważną rolę odgrywają gruczoły
wydzielania  wewnętrznego, nie należy zapominać o
masażu   punktów  refleksowych   takich   gruczołów.
Masaż refleksologiczny można także stosować jako
ogólny środek pielęgnacji piersi.   Przykryj   od  spodu
pierś   dłonią   tak,   żeby   sutek   znalazł  się   pomiędzy
kciukiem   a   palcem   wskazującym.   Wykonuj  koliste
ruchy   skierowane   nieco   ku   górze.   Dzięki   takiemu
masażowi piersi zachowają jędrność i kształt.

Schorzenia układu immunologicznego
Przeciwciała i układ limfatyczny

Organizm   ludzki   broni   się   przed   infekcjami   dzięki
przeciwciałom oraz białym krwinkom. Przeciwciała to
substancje  białkowe   produkowane   przez   tkankę
chłonną   (w   śledzionie,  grasicy   oraz   węzłach
chłonnych).   Krążą   one   w   organizmie,  wchodząc   w
reakcje   z   odpowiadającymi   im   antygenami  (obce
substancje charakteryzujące się zdolnością do wywo-
ływania   przeciw   sobie   reakcji   immunologicznej)   i
neutralizując ich szkodliwy wpływ.  Jako przeciwciała
działa szereg immunoglobulobin, a każda z nich pełni
określoną   funkcję:   np.   wywoływanie   reakcji
alergicznej, albo zwalczanie bakterii i wirusów, itp.

Układ limfatyczny odgrywa także ważną rolę w

odpowiedzi   immunologicznej   organizmu.   Węzły
chłonne to skupiska tkanki chłonnej umiejscowione w
różnych częściach układu: w szyi, w pachwinie, pod
pachami. Ich podstawową funkcją jest wychwytywanie
obcych   ciał   (antygenów)   z   limfy   oraz   udział   w
odpowiedzi   immunologicznej.  W   tej   drugiej   funkcji
zwiększa się ich objętość i zaczyna-

245

Aromaterapia

ją produkować limfocyty (rodzaj białych krwinek),
które, w zależności od typu, lokalizują i neutralizują
antygeny lub wytwarzają przeciwciała.

Sama limfa, zwana także chłonką, jest bezbarwną,

wodnistą cieczą. Powstaje z krwi i przypomina osocze
krwi   (plazmę).   Zawiera   95%   wody,   a   także   białka,
cukier, sól oraz  limfocyty. Limfa krąży w organizmie
dzięki   pracy   mięśni,  które   przepompowują   ją   przez
węzły   chłonne,   gdzie   odbywa   się   proces  jtj
filtrowania.

)est oczywiste, że układ limfatyczny, tak jak cały

układ immunologiczny, odgrywają ogromną rolę jeśli
chodzi o stan naszego zdrowia. Wszelkie zakłócenia
i niedobory występujące w tym układzie prowadzą do
chorób, i to w wielu wypadkach zagrażających życiu.
Refleksologia

pomaga przywrócić równowagę

systemu, ale nie należy lekceważyć konsultacji u
specjalisty.

Punkty refleksowe układu immunologicznego

Węzły   chłonne   reprezentowane   są   przez   kilka
punktów  refleksowych   na   grzbietach   dłoni   powyżej
nadgarstka (patrz  rys. na str. 203) oraz na wierzchu
stopy.   Ważny   jest   w   tym  wypadku   masaż   punktu
śledziony   jako   jednego   z   narządów   wytwarzających
limfocyty.   Ponadto   przyda   się   masaż   punktów
związanych z gruczołami dokrewnymi, krążeniem oraz
wątrobą.

W przypadku chorób zakaźnych, na które człowiek

zwykle   zapada   w   dzieciństwie   (odra,   świnka,   ospa
wietrzna)  infekcja zwykle przechodzi, a w jej wyniku
pacjent   staje   się  odporny   na  jej  nawroty.   Żeby
zminimalizować   dyskomfort   i   przyśpieszyć
przychodzenie do zdrowia, radzimy masaże

246

Siatsu

Podobnie jak refki™ i

Pochodzenie

*>*•"

nam

^°"" P°d nazw,

„

„ J^ -znany

P mm zarówno Wschodu,

248

Siatsu

jak i Zachodu. Dopiero niedawno zyskała jednak
uznanie i popularność, w miarę jak Judzie odkrywali
jej niewątpliwe zalety.

Wschód i Zachód różnią się wprawdzie od siebie

podejściem   do   problemów   zdrowia,   ale   mogą   się
także wzajemnie uzupełniać. Na Wschodzie panuje
przekonanie  o   istnieniu   podstawowego   przepływu
energii   w   całym   ciele,  który   odbywa   się   kanałami
zwanymi meridianami. Wierzą również, że ta energia
istnieje   w   całym   wszechświecie,   a   od   niej   zależy
fizyczny pokarm wszystkich żywych istot.  W Japonii,
Chinach i Indiach ta energia znana jest pod trzema
różnymi nazwami:  ki, chi  oraz  prana  (pamiętajmy że
energia   w   takim   sensie   nie   ma   nic   wspólnego   z
wartością fizyczną wyrażaną w dżulach lub kaloriach).
Podobnie   jak  w   akupunkturze   wzdłuż   meridianów
leżą   pewne   punkty  odnoszące   się   do   określonych
narządów, a zwane tsubos.

Zastosowanie siatsu

Masaż   siatsu  pomaga   na  szereg  mniej  poważnych
dolegliwości, takich jak bezsenność, ból głowy, stres,
bóle pleców. Zachodnia medycyna często nie potrafi
znaleźć fizycznej przyczyny takich problemów. Może
do pewnego stopnia  ulżyć cierpiącemu, ale problem
pozostaje.   Czasem   wystarczy   jedna   sesja   siatsu,
związana   z   pobudzeniem   przepływu  energii   wzdłuż
kanałów.   Ważne   jest   jednocześnie   przestrzeganie
pewnych zasad, wykonywanie odpowiednich ćwiczeń
fizycznych   oraz   zmiana   trybu   życia   i   sposobu
odżywiania  się.   Siatsu   sprawia,   że   czujemy   się
ogólnie lepiej, i to nie tylko w sensie fizycznym. Jeżeli
trochę   poćwiczysz   i   nabierzesz   wprawy,   będziesz
mógł   robić   masaże   siatsu   znajomym  i   członkom
rodziny. Taki masaż działa na dwie strony:

249

Aromaterapia

pomaga w sensie fizycznym i duchowym zarówno
cierpiącemu, jak i masażyście.

Aury

Energia, czyli ki

Aury

Ciało   fizyczne   otacza   kilka   wyczuwalnych   aur,   czyli
warstw energii (patrz rys. powyżej). Najgęstsza z nich,
zwana  ciałem  eterycznym,  styka się bezpośrednio z
ciałem   i   jego   funkcjonowaniem.   Dalej   opiszemy
sposób   rozpoznawania   tej   warstwy.   Następna,
znacznie szersza warstwa to  ciało astralne,  na które
wpływ wywierają nasze uczucia. Według jasnowidzów,
zmienia ona barwę i kształt w zależności od nastroju
człowieka. Otaczająca ciało astralne warstwa to ciało
men-

250

Siatsu

talne, związane z procesami myślowymi i inteligencją.
Jasnowidz dostrzega w niej „obrazy" emanujących z
człowieka   myśli.   Te   trzy   pierwsze   warstwy
przesądzają   o   osobowości  człowieka.   Czwarta   i
ostatnia aura to ciało kauzalne, dusza albo wyższe ja.
Ma ona związek z percepcją, zrozumieniem. Zgodnie
z   zasadą   reinkarnacji,   pierwsze   trzy   aury   umierają
wraz z ciałem, podczas gdy ciało kauzalne nadal się
rozwija,   przybierając   nową   postać.   W   miarę   jak
człowiek   dojrzewa   i   rozwija   się   intelektualnie,
wykorzystuje wszystkie  trzy pierwsze aury i sprawia,
że energia przepływa z jednej do drugiej. Stąd prosty
wniosek,   że   wszelkie   zmiany   stanu  fizycznego
wpływają na te trzy aury i odwrotnie.

Siedem ośrodków energii, czyli czakry
Panuje   przekonanie,   że   istnieje   siedem   czakr,   czyli
ośrodków  energii,  położonych  wzdłuż środkowej  osi
ciała od czubka głowy do dolnej części kadłuba (patrz
rys.   na  str.   252).   Leżą  one wzdłuż  sushumna,  czyli
kanału duchowego, przebiegającego od czubka głowy
do podstawy tułowia. Energia dostaje się do kanału z
obu   końców.   Ponieważ   jej   przepływ   przebiega
najsprawniej wówczas, kiedy plecy są proste, pozycja
z   wyprostowanym   kręgosłupem   jest   pozycją
najkorzystniejszą podczas medytacji lub w sytuacjach
wymagających dużej koncentracji uwagi. Każda aura
zawiera fragment każdej z aur oraz to, co nazywamy
ośrodkiem   świadomości.  Każda   czakra   ulega
aktywizacji w miarę rozwoju człowieka, podobnie jest
też z czakrami, poczynając od tej najniżej położonej
(czakra   podstawy)  i   stopniowo   posuwając   się   ku
górze.   Pomiędzy   aurami   oraz   pomiędzy   czakrami
również następuje wymiana energii.

251

Aromaterapia

cza

kra

serc

czakra

osobowo

ści

płc

czakra

podsta

czakr

koron

6. czakra

wiedz

y 5.
czakra

ekspresyw
na

Siedem podstawowych czakr

Czakra korony ma związek z szyszynką. Kontroluje

ona prawe oko i górną część mózgu, a wpływ wywiera
na   sferę  duchową.  Czakra   czoła  lub  ajna,  zwana
Trzecim Okiem,  ma  związek z przysadką mózgową i
kontroluje lewe oko, dolną  część mózgu, nos i układ
nerwowy.  Ma wpływ na intelekt,  percepcję, intuicję i
zrozumienie. Czakra gardła albo czakra ekspresywna
ma  za   zadanie   kontrolę   nad   tarczycą,   układem
limfatycznym,   ramionami,   rękami,   barkami,   ustami,
strunami głosowymi, płucami i gardłem. Ma wpływ na
komunikację,   kreatywność   i   umiejętność   wyrażania
się.  Czakra  serca  wiąże się z szyszynką i kontroluje
serce, piersi, nerw błędny oraz układ krwionośny. Ma
wpływ na samoświadomość, miłość, dobre uczynki i
współczucie. Czakra splotu

Siatsu

słonecznego  albo  czakra   osobowości  ma   związek   z
trzustką.  Kontroluje   śledzionę,   pęcherzyk   żółciowy,
wątrobę, układ trawienny z żołądkiem, ma wpływ na
pożądanie,   osobistą   siłę   i   źródła   uczuć.  Czakra
krzyżowa  albo  czakra   płci  ma   wpływ   na   gruczoły
płciowe,  kontroluje okolice krzyża, stopy,  nogi oraz
układ   rozrodczy.   Wpływa   na   energię  fizyczną,
seksualną i intelektualną, na związki i wiarę we własne
możliwości.  Czakra   podstawy  wiąże   się   z   nadner-
czem.   Kontroluje   kościec,   układ   nerwowy
współczulny  i   przywspółczulny,   pęcherz   moczowy   i
nerki. Ma wpływ na rozrodczość i wolę fizyczną.

Narządy zang i fu

Magazynowanie i wytwarzanie energii
Zgodnie   z   tradycyjną   medycyną   wschodnią   każdy
narząd  pełni   podwójną   funkcję:   z   jednej   strony
zwykłą   funkcję   fizyczną,   a   z   drugiej   strony   tzw.
funkcję

energetyczną,

polegającą

spożytkowywaniu energii. Wymieniane dwanaście
narządów dzieli się na dwie grupy, znane jako zang

ifu.

Narządy zang służą magazynowaniu energii,

natomiast narządy fu wytwarzają energię z pokarmu i
napojów,   a   także   regulują   proces   wydalania.
Poszczególne narządy łączy się w pary: każdy zang
ma swój odpowiednik fu, pełniący  podobną funkcję.
Wprawdzie trzustki nie wymienia się, ale zwyczajowo
łączy   się   ją   ze   śledzioną.   To   samo   dotyczy
»potrójnego   ogrzewacza",   zwanego   też   „potrójnym
spala-czem", który wiąże się ze splotem słonecznym,
podbrzuszem  oraz   klatką   piersiową.   Płuca   są
narządem zang: przyswajają z powietrza energię, ki,
która   razem   z   energią   pochodzącą  z   pokarmu
sprawia, że cały organizm otrzymuje pożywie-

253

Aromaterapia

nie,   a   jednocześnie   zostają   utrzymane   intelekt   i
pozytywne nastawienie. Łączy się to z narządem fu,
jakim jest jelito  grube, które odbiera pokarm z jelita
cienkiego,   wchłania  niezbędne   płyny   i   wydala
produkty odpadowe przemiany  materii. Ma to także
związek z poczuciem własnej wartości. Śledziona jest
narządem   zang,   przetwarzającym   energię   ki
pochodzącą   z   pokarmu   w   energię   potrzebną
organizmowi.   Ma   związek   z   czynnościami
umysłowymi   takimi   jak   koncentracja,   myślenie,
analizowanie. Parą dla niej jest narząd fu jakim jest
żołądek, który przygotowuje pokarm, tak aby  mogło
dojść do wydobycia z niego substancji pokarmowych
i wytworzenia energii ki. Dostarcza więc „pokarm dla
umysłu".   Narząd   zang   jakim   jest   serce   pomaga   w
wytwarzaniu krwi z energii ki, reguluje przepływ krwi i
kontroluje  naczynia krwionośne. Ponieważ właśnie tu
tkwi umysł, ma wpływ na świadomość, wiarę, pamięć
długotrwałą i uczucia. Parą dla żołądka jest narząd fu
jelito cienkie, który dzieli pokarm na to, co potrzebne
i na to, co zbędne oraz przekazuje to, co zbędne, do
jelita grubego. Ma związek z podejmowaniem decyzji.
Nerki, narząd zang, wytwarzają  podstawową energię
ki dla pozostałych pięciu par narządów, a także dla
procesu rozrodczego, narodzin, rozwoju i dojrzałości.
Dostarczają   też   pokarmu   układowi   kostnemu   i
mózgowi, dając nam siłę woli i asertywność. Parą dla
nerek   jest   pęcherz   moczowy   jako   narząd   fu,   który
magazynuje   niepotrzebne   płyny   do   czasu,   kiedy
zostaną one wydalone jako mocz. Daje on nam siłę i
odwagę.   Narząd   zang  „zarządcy   serca"   kontroluje
przepływ   krwi   w   organizmie.  Jest   opiekunem   i
pomocnikiem serca i ma wpływ  a związki  z   innymi
ludźmi (nie ma wprawdzie takiego narządu, ale

254

Siatsu

wiadomo, że „zarządca serca" ma związek z sercem i
jego funkcjami). Parę dla niego stanowi „potrójny
ogrzewacz"

albo „potrójny spalacz", który

rozprowadza   ki   po   organizmie   i   pozwala   na
uczuciowe związki z innymi. Szóstym narządem zang
jest wątroba, która wspomaga prawidłowy przepływ
ki, prowadzący do najkorzystniejszych fizjologicznych
skutków i wyciszenia emocjonalnego. Związane z nią
są pozytywne uczucia, humory, planowanie oraz kre-
atywność. Parą dla wątroby jest narząd fu pęcherzyk
żółciowy,   który   magazynuje   żółć   z   wątroby   i
przekazuje ją do  jelit. Ma związek z podejmowaniem
decyzji i z myśleniem przyszłościowym.

Układ meridianowy

Przepływ energii wzdłuż meridianów

255

Aromaterapia

Jak już wspomniano, meridiany to układ
niewidzialnych kanałów, którymi przenosi się energia
ki. Przez ciało człowieka przebiega dwanaście
podstawowych kanałów, plus dwa dodatkowe, zwane
odpowiednio

naczyniem zarządzającym

oraz

naczyniem poczęcia lub kierunkowym.

naczynie

zarządzające

potrójny

ogrzewacz

jelito cienkie

jelito grube

Meridiany

256

naczyni

poczęci

osierdzie

pęcherzyk żółciowy

Siatsu

Każdy z meridianów przebiega częściowo wewnątrz
ciała,  a częściowo na powierzchni skóry, łącząc się z
różnymi   cza-krami   i   narządami   (we   wschodnim
rozumieniu   tego   słowa).   Jeden   koniec   merdaniu
znajduje się pod skórą, a drugi na jej powierzchni na
stopach i dłoniach. Wzdłuż każdego meridianu leżą
punkty   akupunktury   i   akupresury,   które  w   siatsu
nazywa   się  tsubami.  Te   punkty,   w   razie   potrzeby,
pozwalają zmienić kierunek przepływu energii wzdłuż
meridianu   (patrz   rys.   na   str.   252   i   253).   Meridiany
zasilane są energią przez czakry i narządy,  tak jak
opisano   wyżej,  z   meridianów,   których   końcówki
znajdują   się   w   stopach   i   dłoniach,   a   także   za
pośrednictwem punktów nacisku,  czyli  tsub.  Energia
ki   może   przepływać   pomiędzy   meridia-nami   dzięki
„ścieżkom"   łączącym   każdy   meridian   z   dwoma
sąsiednimi. Przepływ energii miedzy meridianami jest
procesem   ciągłym   i   odbywa   się   w   ustalonym
porządku.  Masażem   meridianów,   a   zwłaszcza
punktów  tsuba,  można  zdziałać   wiele   dobrego   w
przypadku   napięcia   mięśniowego,  bólu   pleców   lub
bólu   głowy.   Ponieważ   masaż   meridianów  pobudza
przepływ   energii,   z   tego   wynika,   że   wpływając   na
stawy,   mięśnie   oraz   skórę   przynosi   ulgę   w   takich
dolegliwościach.   Jednocześnie   przepływ   energii
zmienia   stan  umysłowy   człowieka,   jego   odczucia   i
nastrój,   a   więc   może  powodować   poprawę
samopoczucia   psychicznego   i   zmieniać   ogólne
nastawienie do życia w sposób pozytywny.

Wyczuwanie ki
Człowiek   potrafi   „wyczuwać"   ki,   a   dowodem   na   to
może   być   następujące   ćwiczenie.   Stań
wyprostowany,   z   nogami   w   lekkim   rozkroku   i
ramionami   podniesionymi   w   górę.  Rozetrzyj   dłonie
tak, jakby było ci w nie zimno, w ten spo-

257

Aromaterapia

Wyczuwanie ki

sób generując uczucie ciepła. Rozetrzyj także wierzch
dłoni,   nadgarstki   i   przedramiona.   Opuść   ramiona
wzdłuż  ciała,   potrząśnij   nimi   energicznie.   Powtórz
całe   ćwiczenie,  a   następnie   wyciągnij   ręce   przed
siebie   -  powinieneś  odczuć  w   nich   ciepło   i  energię
spowodowaną   krążeniem   krwi   oraz  wygenerowaną
energią. Wróć do poprzedniej pozycji z rękami z boku
ciała. Rozewrzyj ramiona na boki (odległość między
nimi   powinna   wynieść   co   najmniej   jeden   metr)  z
dłońmi   skierowanymi   do   środka,   wciągnij   głęboko
powietrze,   a   potem   wypuszczaj   je   powoli,
jednocześnie   starając  się   całkowicie   odprężyć.
Powtórz   wdechy   i   wydechy   kilka  razy,   a   wtedy
będziesz mógł wyczuć ki. Po ćwiczeniu relaksacyjnym
zacznij   myśleć   intensywnie   o   dzielącej   obie   dłonie
przestrzeni,   a   następnie   stopniowo   zmniejszaj   tę
odległość,  przybliżając   do   siebie   dłonie,   ale   nie
pozwalając   im   zetknąć  się   ze   sobą.   Kiedy   dłonie
znajdą   się   w   odległości   15-30   cm  od   siebie,
powinieneś odczuć w nich łaskotanie i ciepło, lub też
odnieść  wrażenie,   że  coś  się  między  nimi  znajduje.
Takie

258

Siatsu

uczucie powstaje wówczas, kiedy stykają się ze sobą
aury otaczające dłonie. Żeby wzmocnić to wrażenie,
rozsuń ręce ponownie, a następnie zbliżaj je znowu do
siebie - poprzednie uczucie wróci, ale będziesz go
bardziej świadomy.

Ki wyczujesz również wykonując następujące

ćwiczenie.  Tym   razem   chodzi   o   wyczucie   aury
eterycznej   wokół   głowy   i   ramion   drugiej   osoby.
Powtórz   poprzednie   ćwiczenie,  z   tą   różnicą,   że   na
zakończenie   umieść   dłonie   w   odległości  60   cm   od
głowy   drugiej   osoby,   która  siedzi   wyprostowana   na
krześle   lub   podłodze.   Stopniowo   zbliżaj   ręce   do
głowy,   koncentrując   myśli   na   odległości   dzielącej
twoje   dłonie   od  jej   głowy.   Jeżeli   niczego   nie
odczuwasz,   powtórz   wszystkie  ćwiczenia   wstępne   i
spróbuj   jeszcze   raz.   Prawdopodobnie   w   końcu
poczujesz jej aurę jako lekkie łaskotanie i ciepło w
dłoniach. Następnie przesuwaj dłonie wokół głowy i
ramion  siedzącego,  w  ten  sposób odnajdując  skraj
jego  aury.  Jeżeli nie potrafisz wyczuć w ten sposób
aury, to znak, że nie oczyściłeś umysłu z wszystkich
myśli  - w takiej sytuacji   przed   podjęciem   następnej
próby   powinieneś   poświęcić   trochę   czasu   na
ćwiczenia relaksacyjne.

Koncentrując się na własnych myślach i lekko

zmieniając pozycję ciała, możesz także zmienić trasę
przepływu energii ki w organizmie. Poczujesz wówczas
ciężar lub wyjątkową  lekkość, w zależności od tego,
czego oczekujesz. W sytuacji  ekstremalnej ktoś, kto
potrafi   dobrze   kontrolować   przepływ   ki,   może
osiągnąć   stan   takiej   ciężkości,   że   cztery   osoby   nie
będą go w stanie podnieść z podłogi.

Podstawowe zasady
Zanim przystąpisz do masażu siatsu, musisz poznać
pewne podstawowe zasady. Załóż wygodne, luźne
ubranie z natu-

259

Aromaterapia

ralnego   włókna,   które   ułatwia   przepływ   energii.   W
pokoju musi być ciepło, cicho i czysto. Potrzebna ci
będzie przestrzeń, dlatego pomieszczenie nie może
być zagracone. To także ma wpływ na przepływ ki.
Pacjent powinien leżeć na  materacu lub na futonie.
Jeżeli   jest   mu   niewygodnie,   podłuż  poduszki.   Od
ostatniego obfitego posiłku musi upłynąć co najmniej
kilka godzin, a dotyczy to zarówno masażysty,  jak i
masowanego. Nie uciskaj żylaków, skaleczeń, złama-
nych kości. Siatsu może pomóc kobiecie ciężarnej, ale
należy wówczas omijać cztery powierzchnie: okolice
żołądka,  nogi   od   kolan   w   dół,   mięsisty   płat   skórny
pomiędzy palcem  wskazującym a kciukiem, barki w
okolicy   szyi.   Upewnij  się,   że   pacjent   jest   spokojny,
zrelaksowany.   Nie   stosuj   siatsu  u   ludzi   poważnie
chorych   na   serce,   stwardnienie   rozsiane   lub
nowotwór. W takich przypadkach pomoże doświad-
czony,   wykwa|ifikowany   specjalista,   ale   przed
masażem konieczna są dokładne badania, diagnoza
oraz zalecenia lekarza. Ważne, żebyś przeprowadził
wywiad z pacjentem, a także upewnił się, że, jeśli to
kobieta,   nie   jest   w   ciąży.  Jeżeli   masz   jakiekolwiek
wątpliwości, zrezygnuj z przeprowadzania masażu.

Zwykle po masażu siatsu pacjent czuje się

doskonale, jest zrelaksowany. Czasami jednak miewa
objawy   zaziębienia,  takie   jak   napadu   kaszlu   czy
gromadzenie   się   śluzu,   czuje  zmęczenie,   ma   ból
głowy,   odczuwa   ból   mięśni   i   kości,   rozkleja   się.
Kaszel   i   śluz   to   skutek   tego,   że   organizm   został
pobudzony do pozbycia się w ten sposób nadmiaru
pokarmu   (na   przykład   cukru   i   tłuszczu).   Skutkiem
pojawienia  się   większej   ilości   śluzu   jest   katar,
zwłaszcza wtedy, kiedy komórki ciała nie są zdrowe.
Zmęczenie, które się czasem

260

Siatsu

pojawia, zwykle ma związek z napięciem nerwowym:
po   masażu   stres   znika,   a   organizm   w   sposób
silniejszy zaczyna odczuwać brak snu i odpoczynku.
Lekki,   krótkotrwały   ból   głowy   lub   pleców   może
wystąpić z jednego z dwóch powodów. Jak wiadomo,
siatsu przywraca równowagę ki w organizmie, a więc
odblokowanie   przepływu   energii   oznacza,   że   ki
szybko   przemieszcza   się   przez   organizm,   co   w
niektórych jego częściach może zachwiać równowa-
gę   i   powodować   ból.   Z   drugiej   strony   ból   może
oznaczać, że na którejś z powierzchni zastosowano
zbyt   silny   ucisk.  Należy   różnicować   ucisk   w
zależności   od  osoby.   Jeśli  ból  utrzymuje   się   przez
kilka   dni,   warto   poradzić   się   lekarza.   Podczas
pobudzania   przepływu   energii   i   przywracania
równowagi   mogą   nastąpić   silne   zmiany   natury
emocjonalnej. Emocje mogą mieć związek z jakimś
wydarzeniem z przeszłości, które do tej pory w sobie
dusiłeś.   Przypominając   sobie   o   nim   w   takiej   chwili
najlepiej   dać   upust   emocjom   w   sposób   najbardziej
korzystny,   na   przykład   przez   płacz.   Oczywiście
czasem   nie   pojawiają   się   takie   reakcje  w   ogóle.
Niektórzy z nas kompletnie nie rozumieją własnego
organizmu, a odczuwając ból wiedzą jedynie, że coś
nie jest w porządku. W takich wypadkach siatsu nie
odnosi pożądanego skutku. Z powodu dzisiejszego
nieodpowiedniego   odżywiania,   diety   bogatej   w
tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, wiele osób cierpi
na   nadwagę   i   tuszę,   związaną   z   odkładaniem   się
tłuszczu   pod   skórą   i   na   narządach   wewnętrznych.
Organizm nie jest w stanie spalić tego tłuszczu, który
dla   ki   stanowi   barierę   nie   do   przebycia.  Przepływ
energii zostaje zahamowany. Tak więc z powodu

261

Aromaterapia

trudności z pobudzeniem strumienia ki w organizmie
ludzie tędzy nie reagują właściwie na tę terapię.

Ćwiczenia i trzy podstawowe ośrodki

Organizm   człowieka   dzieli   się   na   trzy   podstawowe
ośrodki:  ośrodek  głowy, serca  oraz  brzucha.  Ośrodek
głowy obejmuje czynności natury umysłowej, takie jak
wszelkie procesy intelektualne, i ma związek z czakrą
czoła. Ośrodek serca to przede wszystkim wzajemne
stosunki   między   ludźmi   oraz  ogólnie   spojrzenie   na
świat, w tym na otaczającą nas przyrodę; ten ośrodek
ma   związek   z   czakrami   gardła   i   serca.   Ośrodek
brzucha,   który   jest   powiązany   z   czakrą   podstawy,
krzyża  i   splotu   słonecznego,   obejmuje   praktyczne
aspekty   życia   oraz  działania   fizyczne.   W   idealnej
sytuacji cała energia powinna  być podzielona między
tymi ośrodkami. Zdarza się to jednak bardzo rzadko, a
to   z   powodu   wielu   czynników,   takich  jak:
wykształcenie,   sposób   odżywiania   się,   kultura.   W
siatsu  większą   uwagę   przywiązuje   się   do   ośrodka
brzucha,   zwanego  hara.  W   opisanych   poniżej
ćwiczeniach wykorzystuje się oddech przeponowy. W
ten   sposób   nie   tylko   wdychamy  tlen,   ale   również
sprawiamy, że ki trafia do hary i zwiększa witalność
człowieka.   Kiedy   już   raz   opanujesz   tę   technikę,
możesz ćwiczyć wszędzie, w ten sposób przywracając
równowagę wewnętrzną i spokój. Usiądź na podłodze
z wyprostowanymi plecami, najlepiej

{ w pozycji zwanej w Japonii seiza (patrz rys. na str.

263). Złóż ręce swobodnie na podołku, oddychaj
głęboko, żeby się odprężyć fizycznie i psychicznie.
Następnie połóż jedną

I dłoń na żołądku, a drugą na klatce piersiowej.

Oddychając, nie wdychaj powietrza klatką piersiową,
ale brzuchem, który powinien się powiększyć.
Podczas wydechu brzuch

262

Siatsu

Seiza

Oddychanie nosem

powinien się kurczyć. Ćwicz wdechy i wydechy przez
kilka  minut. Po kilkuminutowym odpoczynku powtórz
ćwiczenie z głębokim wdechem, ale tak, żeby klatka
piersiowa   się  nie   unosiła.   Dla   niektórych   jest   to
całkiem proste ćwiczenie, ale inni nie radzą sobie z
nim   tak   dobrze   i   potrzebują   dłuższej   praktyki.
Trudności mogą wynikać z napięcia przepony. Kiedy
już opanujesz ćwiczenie i nie musisz dłużej trzymać
dłoni na żołądku i klatce piersiowej, wyobraź  sobie,
jak ki dostaje się do brzucha. Siądź w tej samej pozycji
i wdychaj powoli powietrze nosem, wyobrażając sobie
drogę   pokonywaną   przez   ki   (patrz   rys.   powyżej)   -
łatwiej  będzie ci się skoncentrować, jeśli zamkniesz
oczy.   Wstrzymaj   oddech   na   cztery   sekundy,   stale
koncentrując się na ki.  Następnie powoli wypuszczaj
powietrze   ustami.   Powtarzaj  ćwiczenie   przez   kilka
minut.

Następne ćwiczenie znane jest jako ruch

skoncentrowany. Polega ono na ukierunkowywaniu
ki, gdyż istotne tu jest to, jak ki jednej osoby wpływa
na ki drugiej osoby. Po ćwiczeniu z partnerem
zmęczenie powinno ustąpić,

263

Skoncentrowany ruch

a   na   jego   miejsce   pojawi   się   pogoda   ducha   i
świeżość.  Taki jest korzystny wpływ ki na organizm.
Rozpoczynamy od ćwiczeń rąk i kolan. Zajmij pozycję
opierając się rękami i kolanami o podłogę (kończyny
muszą znajdować się  w odległości szerokości ciała).
Musisz być odprężony i spokojny, wszelki stres musi
zniknąć. Pozycja ta stanowi podstawę innych ruchów
praktykowanych   na   innych   osobach.  Utrzymując   tę
pozycję odchylaj ciało na zmianę do tyłu i do przodu,
przez   cały   czas   czując,   jak   ciężar   ciała   przechodzi
albo   na   ręce,   albo   na   kolana.   Następnie   wykonaj
ciałem ruch obrotowy, znowu świadomy przenoszenia
się ciężaru ciała kolejno z rąk na kolana, z kolan na
ręce i tak dalej.  Wróć do pierwotnej pozycji. Musisz
mieć   świadomość   tego,  że   podczas   ruchów   ciała
brzuch   przez   cały   czas   pozostaje  „środkiem
ciężkości".   Wykonuj   te   same   ruchy,   tym   razem
zatrzymując   się   w   każdej   kolejnej   pozycji   na   kilka
sekund   -   zauważ,   jak   wzrasta   nacisk   na   ręce
podczas ruchu do przodu i jak ten sam nacisk maleje
podczas ruchu do tyłu.

264

Aromaterapia

Siatsu

Wróć  do   pierwotnej   pozycji.   Ważne  jest   to,   żeby   w
każdym  momencie   ciężar   ciała   wykorzystywać   pod
kątem prostym  to odbiorcy, ponieważ w ten sposób
zapewnisz   maksymalny   przepływ   ki.   Zatrzymujemy
kolejne pozycje po to, żeby umożliwić ruch ki.

Ruch skoncentrowany opisany powyżej można ćwiczyć

z partnerem w dokładnie taki sam sposób, stosując te

same

| zasady. Ułóż prawą rękę na krzyżu leżącym

pomiędzy bio-

I drami, a lewą rękę pośrodku między łopatkami. Tak

jak

I poprzednio, pochyl się do przodu, zatrzymaj na pięć

sekund,

I następnie odchyl się do tyłu, opierając ciężar ciała na

kolanach

I (patrz. rys. na str. 264). Powtarzaj ćwiczenie 12 razy.

Zapytaj

I partnera, czy nie stosujesz zbyt silnego nacisku. Z

czasem sam

będziesz wiedział, jak mocno możesz

przyciskać.

Podsumowując, w siatsu należy przestrzegać

pewnych

|: podstawowych zasad. W ćwiczeniach wykorzystuje

się

ciężar ciała, a nie siłę mięśni, i nie trzeba w nie wkładać

żadnego wysiłku. Ważne jest zachowanie stanu spokoju

i odprężenia, a także to, żeby ciężar ciała działał zawsze

pod

kątem prostym do ciała odbiorcy. Zmieniając nacisk na

| ciało odbiorcy, pracuj całym ciałem i dbaj o to, żeby

hara

f zajmowała centralną pozycję. Każdy kolejny nacisk

musi

I trwać krótko, a ciężar ciała ma być w równym stopniu

roz-

I łożony na obie ręce. Najlepiej zachować stały rytm,

nigdy

nie tracić fizycznego kontaktu z odbiorcą, to znaczy przez

cały czas ćwiczenia nie odrywać rąk od jego

ciała.

Siatsu twarzy i głowy

Istnieje wiele metod i technik masowania twarzy i
głowy, ale żeby siatsu odniosło pożądany skutek
zawsze ważne jest jedno: jako masażysta musisz być
spokojny i odprężony,

H - Ułóż palce pod dolną szczęką i odchyl się do tyłu

bo tylko wtedy będziesz w stanie pobudzić energię
ki.  Poniżej   przedstawiamy   jedno   z   ćwiczeń.   Ułóż
masowanego na ziemi, przytrzymuj jego głowę jedną
ręką.   Kciukiem  drugiej   ręki   przyciskaj   miejsce
pomiędzy brwiami i przeciągaj palec w linii prostej w
kierunki   linii   włosów.   Każdy  ruch   obejmie   zaledwie
ok. 12 milimetrów. Powtórz kilka razy. Następnie ułóż
palce obu dłoni po obu stronach głowy, tak aby kciuki
znalazły się przy wewnętrznym końcu

268

Aromaterapia

G - Zastosuj ucisk dolnej szczęki skierowany na zewnątrz

Siatsu

brwi   i   uciskając   przesuwaj   kciuki   w   kierunki   linii
włosów  (rys.   A   na   str.   266).   Ułóż   ręce   tak   jak
poprzednio   po   obu  stronach   głowy,   uciskając
przesuwaj kciuki po powierzchni  czoła na zewnątrz,
poczynając od wewnętrznych końców brwi (rys. B na
str. 266). Ułóż dłonie po obu stronach głowy, kciuki
umieść   na   wewnętrznych   krańcach   kości   policz-
kowych   i   uciskając   przesuwaj   je   stopniowo   za
każdym  razem   o   jakieś   6   mm   wzdłuż   kości
policzkowych (rys. C na str. 266). Ułóż kciuki po obu
stronach   nozdrzy   i   przesuwaj  je   stopniowo   po
powierzchni   poniżej   kości   policzkowych   (rys.   D   na
str.   267).   Jednym   kciukiem   uciśnij   powierzchnię
pomiędzy nosem a górną wargą (rys. E na str. 267),
a   następnie   obydwoma   kciukami   uciskaj
powierzchnię górnej szczęki w kierunku na zewnątrz
(rys.   F   na   str.   267).  Uciśnij   kciukiem   lub   kciukami
dołek pod dolną wargą i przesuwaj oba palce wzdłuż
dolnej szczęki (rys. G na  str. 268). Ułóż palce obu
dłoni pod dolną szczęką i odchyl się całym ciałem do
tyłu (rys. H na str. 268).

Energia kyo i jitsu

W  miarę poznawania tajników siatsu i zrozumienia
dla potrzeb innych ludzi, będziesz w stanie skutecznie
pomagać   innym.   Uważa   się,   że   zdefiniowana
wcześniej   w   tej   książce   energia   jest   podstawą
wszelkiego   życia.   Ma   ona   dwa   typy:  kyo  i  jitsu.
Energię,   która   występuje   w   niewystarczającej  ilości
lub czegoś jej brak, zwie się kyo. Natomiast nadmiar
energii lub wysokiej jakości energia to jitsu. Te dwa
czynniki mają wpływ na wybór odpowiedniej techniki
siatsu.  Wraz   z   doświadczeniem   wzrokowo   lub
dotykiem   będziesz  w   stanie   ocenić,   z   jakim   typem
energii   masz   do   czynienia  w   przypadku   każdej
poddawanej masażowi osoby. Poniżej

269

Aromaterapia

przedstawiamy   kilka   wskazówek,   jak   zmieniać
technikę  w   zależności   od   tego,   czy   masz   do
czynienia   z   typem   kyo   czy   też   jitsu.   Z
doświadczeniem jednak sam nauczysz się intuicyjnie
odkrywać   potrzeby   każdego   pacjenta.   Typ   kyo
(niewystarczająca   lub   wadliwa   energia)   wymaga
delikatnego,   czułego   dotyku;   wszystkie   pozycje
rozciągania należy utrzymywać przez dłuższą chwilę,
żeby przekazać organizmowi potrzebną mu energię.
Również ucisk kciukami lub  całymi  dłońmi powinien
trwać dłużej, od 10 do 15 sekund. W przypadku typu
jitsu   rozciąganie   wykonuje   się   szybciej,   tak   aby
energia   szybko   uległa   rozproszeniu.   Także   ucisk
kciukami i całymi dłońmi powinien trwać krócej z tego
samego powodu.

Jinijang
Jak   wspomniano   wcześniej,   terapeuta   siatsu   może
także zalecić zmianę diety. W tradycyjnej medycynie
wschodniej   wszelkie   produkty   spożywcze   definiuje
się   z   „energetycznego"   punktu   widzenia,   a   więc
inaczej   niż   w   medycynie  konwencjonalnej,   gdzie
pokarm składa się z białka, soli mineralnych, tłuszczy,
węglowodanów,   błonnika   oraz   witamin.   Zgodnie   z
definicją   „energetyczną"   pokarm   ma   różne  skutki
fizyczne, umysłowe, duchowe i emocjonalne. Energia
ta dzieli się na dwie części zwane jin i jang. W jin ener-
gia rozszerza się, a w jang kurczy się. Jin i jang są
więc  swoimi przeciwieństwami. Wierzono kiedyś, że
wzajemne  ich na siebie oddziaływanie prowadzi do
rozmaitych  zjawisk w przyrodzie, całym świecie, a i
poza nim. Wszystkie definicje jin i jang opierają się na
diecie makrobiotycznej  (która ma przedłużać życie i
na   którą   składają   się   produkty  pochodzenia
roślinnego, na przykład ryż brązowy). Pro-

270

Siatsu

Jin ijang

dukty   spożywcze   można   podzielić   na   trzy   główne
rodzaje:  produkty   zbilansowane,   produkty   jin   i
produkty jang. Produkty jin to mleko, alkohol, miód,
cukier,   oliwa,   soki   owocowe,   przyprawy   korzenne,
środki pobudzające, większość lekarstw (na przykład
aspiryna),   warzywa   i   owoce   tropikalne,   produkty
rafinowane   i   większość   dodatków   spożywczych,
zwykle   syntetycznych.   Do   produktów   spożywczych
jang  należą:  drób,  owoce   morza,  jajka,  mięso,  sól,
ryby,  miso   (pasta   sojowa)   oraz   ser.   Wreszcie
produkty zbilansowane to: ziarno, nasiona, orzechy,
warzywa, zboża, fasola, wodorosty oraz owoce strefy
umiarkowanej (na przykład jabłka czy gruszki).

Równowaga pomiędzy jin i jang jest bardzo ważna

dla organizmu, między innymi w produkcji hormonów
takich jak estrogen i progesteron, glikogen i insulina,
a także dla rozszerzania się i kurczenia płuc. Ważna
jest więc zbilansowana dieta, na którą powinny
składać się przede wszystkim ziarna, fasola, nasiona,
orzechy i jarzyny. Dzięki niej osiąga się równowagę
energetyczną opisanych powyżej

271

Aromaterapia

meridianów,   narządów   i   czakr.   Krótko   mówiąc,
równowaga  pomiędzy   dwoma   siłami   przeciwnymi,
jakimi   są   jin   i   jang,  oznacza   zdrowie   fizyczne   i
psychiczne.

Odczytywanie sygnałów organizmu

Doświadczony   terapeuta   praktykujący   siatsu   na
postawie samej obserwacji bez trudu potrafi trafnie
ocenić stan fizyczny i psychiczny pacjenta. Diagnozę
taką   może   ułatwić  znajomość   tradycyjnych   metod
Wschodu,   które   opierają   się   na   zmysłach   słuchu,
wzroku,   powonienia   oraz   dotyku.  Wynik   takich
obserwacji,   połączony   z   wywiadem   przepro-
wadzonym   z   pacjentem,   pozwala   terapeucie
postawić   trafną   diagnozę.   Cały   ten   proces   nazywa
się odczytywaniem sygnałów.

Ćwiczenia makko-ho

Ćwiczenia   makko-ho   to   sześć   ćwiczeń
stretchingowych,   z   których   każde   poprzez
pobudzanie   przepływu   energii   oddziałuje   na   parę
meridianów.   Cały   zestaw   ćwiczeń   pobudza   więc
kolejno   wszystkie   meridiany,   wskutek   czego
zmęczenia ustępuje miejsca energii i wigorowi. Zanim
przystąpisz   do   ćwiczeń,   musisz   się   całkowicie
zrelaksować,   zacznij   więc   od   kilku   ćwiczeń   na
oddychanie   przeponą   (opisanych   wyżej).   Jednym   z
ćwiczeń   jest   rozciąganie  potrójnego   ogrzewacza   i
zarządcy serca. Usiądź na ziemi po turecku lub ze
stykającymi   się   ze   sobą   podeszwami  stóp.   Chwyć
mocno prawą ręką lewe kolano, a lewą ręką prawe
kolano (patrz rys. A). Wykonaj wdech, jednocześnie
pochylając się do przodu i w dół i rozciągając kolana
(patrz rys. B). Zatrzymaj tę pozycję przez 30 sekund,
cały   czas  normalnie   oddychając,   wykonaj   wdech   i
powróć do pozycji

272

Akupresura

Akupresura to dawna metoda leczenia, łącząca w
sobie elementy masażu i akupunktury. W Japonii i w
Chinach znana jest od przeszło 3000 lat. Jej obecna
forma opiera się na systemie określonych punktów
ciała. Jest szeroko stosowana na domowy użytek w
Japonii.

„Punkty nacisku" leżą w różnych miejscach ciała i

są  mocno   masowane   przez   terapeutę   kciukiem   lub
koniuszkami   pozostałych   palców.   Punkty   te
odpowiadają   punktom,  w   które   wkłuwa   się   igły   w
akupunkturze. Istnieje szereg  szczegółowych technik
akupresury   -   z   użyciem   nacisku   palcami,   kciukiem,
kolanami,   dłońmi.   Często   skutkiem   takiego  zabiegu
jest natychmiastowa ulga w bólu, ale w zależności od
źródła dolegliwości kuracja może też trwać dłużej.

Akupresura ma mobilizować organizm do walki z

chorobą,   zapobiegać   różnym   schorzeniom   i
wyrównywać   poziom  energii.   Wywierany   nacisk
reguluje   przepływ   energii   qi  albo   ki   wzdłuż
meridianów, niewidocznych kanałów przebiegających
przez   całe   ciało   (patrz   Siatsu,   str.   248).   Każdy  z
meridianów   nosi   nazwę   nawiązującą   do   nazw
narządów  wewnętrznych,   na   przykład   wątroby   lub
żołądka.   Są   jednak  cztery   wyjątki,   a   mianowicie
meridiany osierdzia, potrójnego ogrzewacza, poczęcia
oraz zarządcy. Niektóre meridiany pobudza się także
w   przypadku   schorzeń,   które   z   zarządzanym   przez
nie narządem nie mają nic wspólnego.

274

Akupresura

Akupresurę można podobno skutecznie leczyć

między   innymi   bóle   pleców,   astmę,   zaburzenia
trawienne,   bezsenność,   migrenę   oraz   krążenie.
Terapeuta   może   ci   zalecić  zmianę   sposobu
odżywiania   się,   regularne   ćwiczenia   fizyczne   oraz
pewne   metody,   za   pomocą   których   sam   będziesz
badał stan własnego zdrowia. Pamiętaj, że ból często
bywa objawem poważnej choroby, na którą poradzić
ci może jedynie lekarz.

Przed podjęciem leczenia terapeuta zapyta cię o

tryb życia i sposób odżywiania się, a także, podobnie
jak   lekarz,  przeprowadzi   z   tobą   wywiad   na   temat
przebytych chorób. Zmierzy ci również tętno. Po tym
wstępnym etapie zostaniesz poproszony o położenie
się   na   rozpostartym   na   podłodze   materacu   lub   na
leżance (pamiętaj o założeniu wygodnego, luźnego
stroju, który ułatwi terapeucie  pracę). Terapeuta nie
wykorzystuje żadnych olejków ani  przyborów. Sesja
terapeutyczna zwykle trwa od 30 minut  do godziny.
Po zastosowaniu przez terapeutę ucisku (każdy z nich
ma swoje własne metody) poczujesz rozmaite obja-
wy: czasem będzie to ból lub podrażnienie, czasem
uczucie  chłodu.   Terapia   działa   jednak   podobno
bardzo   szybko,   tak  że   ewentualny   ból   powinien
szybko minąć.

Ilość sesji terapeutycznych może się różnić w

zależności od konkretnego przypadku - od tego, jak
pacjent na taką terapię reaguje, a także od rodzaju
schorzenia. Czasem trzeba powtarzać terapię
regularnie co tydzień, a czasem wystarczy wizyta u
terapeuty tylko w przypadku złego samopoczucia.
Kobiety ciężarne powinny najpierw zasięgnąć porady
u lekarza prowadzącego, ponieważ niektórych metod
akupresury nie zaleca się w czasie ciąży. Zabieg aku-

275

Aromaterapia

presury   możesz   przeprowadzać   sam   na   sobie,   ale
zwykle  lepiej,   jeżeli   powierzysz   to   zadanie   komuś
innemu.   W   przypadku   takich   dolegliwości   jak   ból
głowy,   zaparcie,   czy   ból   zęba   sprawa   jest   całkiem
prosta,   chociaż   z   powodu   nadmiernego  pobudzenia
punktów   czasami   okres   poprawy   jest  poprzedzony
okresem   gwałtowniejszego   wystąpienia   symptomów.
Tak czy owak, jeżeli dolegliwości nie ustąpią, musisz
poradzić   się   lekarza.   Żeby   zwalczyć   ból   głowy,   ból
mięśni  twarzy,   ból   zęba   czy   bóle   menstruacyjne,
zlokalizuj mięsisty fragment skóry pomiędzy kciukiem a
palcem wskazującym, mocno ściskaj, kierując nacisk w
stronę   palca   wskazującego,  przez   jakieś   5   minut.
Wybór prawej lub lewej dłoni nie ma znaczenia. Punkt
ten zwany jest punktem jelita grubego 4.

Punkt jelita grubego 4

Na kłopoty gastryczne u dorosłych i dzieci, na

przykład na kolkę u niemowląt, może pomóc masaż
tzw. punktu żołądka ^6, położonego po Wewnętrznej
stronie nogi  jakieś 75 mm poniżej kolana. Punkt ten
dość   łatwo   znaleźć,   ponieważ   często   jego   ucisk
powoduje   ból.   Uciskaj   punkt  kciukiem   dość   mocno
przez 5-10 minut.

276

Punkt żołądka 36

Zanim zaaplikujesz komuś masaż akupunkturowy,

upewnij się, czy pacjent jest zrelaksowany, czy jest
mu ciepło i wygodnie, czy ma na sobie luźny strój,
oraz czy materac, na którym leży, jest dostatecznie
twardy. Żeby znaleźć powierzchnię, na której należy
przeprowadzić   masaż,   uciskaj   mocno   całe   ciało,
poszukując czułych, bolesnych  punktów. Te właśnie
punkty   odpowiedzialne   są   za   nieprawidłowo
funkcjonujący narząd wewnętrzny. Masuj je czubkami
palców i kciukiem, stosując nacisk odpowiadający 4,5
kilograma. Wykonuj wszystkie ruchy szybko i sprawnie,
jakieś   50-100   na   minutę.   Odczuwany   początkowo
przez  pacjenta   dyskomfort   szybko   minie,   ale   nie
powinno wiązać się to z bólem. Bacz w szczególności,
żeby nie sprawiać  pacjentowi bólu podczas masażu
twarzy,   żołądka   i   stawów.  Stosuj   lżejszy   nacisk   w
przypadku niemowląt i małych dzieci. Jeżeli masz pod
tym   względem   jakiekolwiek   wątpliwość,  sprawdź
najpierw   siłę   nacisku   na   wadze   łazienkowej.   Prze-
chodząc   od   jednego   punktu   do   następnego   nie
musisz   się  zbytnio   śpieszyć,   ponieważ   każdemu
punktowi powinieneś

277

Akupresura

Aromaterapia

poświęcić 5-15 minut w przypadku osoby dorosłej i
jakieś 30 sekund w przypadku niemowlęcia lub
małego dziecka.

Stosując akupresurę na samym sobie powinieneś

wiedzieć, że masaż można wykonywać tak często, jak
uznasz za stosowne. Parę sesji na godzinę powinno
pomóc w przypadku nagłego bólu, ale w przypadku
utrzymywania się bólu przez dłuższy czas potrzebne
ci będzie czasem aż 20 sesji, z wydłużaniem przerw
między   nimi   w   miarę   poprawy   samopoczucia.
Odradzamy   samodzielne   leczenie   akupresurą
skomplikowanych przypadków i cięższych schorzeń,
takich   jak   artretyzm,   bo   tylko   doświadczony
terapeuta  będzie ci wówczas w stanie pomóc. Żeby
znaleźć   takiego

wykwalifikowanego terapeutę,

skontaktuj się z organizacją zrzeszającą takich
specjalistów od akupresury.

Reiki

Reiki   to   naturalna   terapia,   u   której   podstaw   legła
uniwersalna   energia   życia,   czyli  po   japońsku  reiki.
Twórcą reiki był  japoński teolog, dr Mikao Usui, który
na   nowo   odkrył   sztukę   leczenia   za   pomocą
przekazywanej   uniwersalnej   energii   życia.   Po
dłuższym okresie medytacji dr Usui posiadł zdolność
przekazywania energii reiki, a w ten sposób pomaga-
nia innym w ukierunkowywaniu tej energii.

Żeby w pełni skorzystać z tej terapii musisz posiąść

przynajmniej   pierwszy   stopień   wtajemniczenia   pod
kierunkiem  mistrza   reiki.   Inicjacja   to   po   prostu
sposób, za pomocą  którego mistrz reiki przekazuje
uniwersalną   energię   życia;  mistrz   działa   jako
przekaźnik   i   ogniwo   w   łańcuchu   wyswa-badzania
leczniczych umiejętności.

Energia reiki

Energia   reiki   to   energia   życia   w   stanie   najbardziej
skutecznym - z maksymalną wibracją. Ma ona niemal
boskie właściwości i jako taka zawiera wszystko w tym
świecie,   gdzie   źródłem   wszelkich   problemów   i
niepokojów   jest   poczucie  odosobnienia,   oderwania
od   świata.   Osoba   przechodząca  terapię   pozwala
energii   się   przeniknąć,   a   tym  samym  osiąga
pozytywne skutki.

279

Aromaterapia

Osoby regularnie wykorzystujące reiki są podobno

zwykle pełne radości, życia, następuje u nich
przypływ energii, niemal tak, jakby na nowa
naładować akumulatory.

Terapia

Skutki i ograniczenia

Pobieranie energii reiki ma kilka związanych ze sobą
wzajemnie skutków:

•pozwala na pobieranie uniwersalnej energii życia;
•daje uczucie całkowitego odprężenia;

•

usuwa blokady, umożliwiając swobodny przepływ

energii życia przez całe ciało;

•

znacznie szybciej usuwa rozmaite toksyny i inne

produkty odpadowe.

Organizm, który pozbył się toksyn, jest w stanie

przyjąć więcej energii, a w konsekwencji wszystkie
procesy   i   funkcje   życiowe   zaczynają   przebiegać
bardziej   gładko.  O   organizmie   pobierającym   coraz
więcej   energii   mówimy,   że   zaczyna   „nadawać"   na
wysokich częstotliwościach, ułatwiając w ten sposób
kontakt   z   Istotą   Wyższą   i   kształtując  zaufanie   do
uniwersalnej energii życia.

W terapii reiki podstawową rolę odgrywa

relaksacja,  która   w   znacznym   stopniu   zależy   od
boskich  cech przypisywanych  energii. O stopniu, w
jakim reiki jest skuteczna, decyduje odbiorca energii,
ponieważ   pobiera   on   jedynie   niezbędną   jej   ilość.
Jeżeli odbiorca nie przyjmuje energii lub jest do niej
negatywnie   usposobiony,   wówczas   jej   skuteczność
staje się ograniczona.

280

Reiki

Reiki całego organizmu
Przygotowanie

Reiki najlepiej stosować na cały organizm, tak aby
oczyścić i odnowić cały system.

Przed podjęciem terapii całego organizmu warto

pamiętać o następujących kwestiach:

•

należy zdjąć całą biżuterię, ponieważ może ona

zakłócać odbiór energii reiki;

•

należy umyć ręce, gdyż na aurę (patrz str. 250) wokół

ciała może mieć wpływ wywarty w ciągu dnia przez
kontakt z przedmiotami, ludźmi itp. Mycie rąk usuwa
takie obce wpływy.

Warto też jest oddać się krótkiej medytacji i

modlitwie

z prośbą o wyzdrowienie oraz

skoncentrować się myślami na stojących przed tobą
celach.

Wyrównanie aury

Oto kilka początkowych etapów sesji reiki:

•

pacjent powinien

położyć się (patrz,
rys.);

•

siądź obok niego,

połóż lewą rękę na
własnym krzyżu;

•

wyciągnij prawą rękę

dłonią w dół 15-25 cm
nad ciałem pacjenta i
przesuwaj

ją,

zachowując

tę

odległość, od czubka głowy do palców

Wyrównywanie aury u nóg:

281

Aromaterapia

•wykonując koliste ruchy ręką wzdłuż boków ciała
przesuń dłoń do pozycji wyjściowej;
•powtórz wszystkie etapy trzy lub cztery razy.

To samo ćwiczenie można też powtórzyć lewą ręką,

z prawą ręką złożoną na krzyżu.

Energizacja

Po zakończeniu sesji reiki cały organizm można
przepoić energią poprzez czakrę podstawy (patrz str.
252). Trzymaj rękę pionowo nad ciałem, a następnie
wykonaj szybki zwrot od miednicy do głowy.

Przed terapią

Istnieją   duże   możliwości   różnicowania   liczby   i
kolejności  pozycji   w   sesji   reiki   na   cały   organizm.
Każda   sesja   będzie  się   różnić   w   zależności   od
okoliczności   i   od   pacjenta.   Z   niektórych   pozycji
czasem   warto   w   ogóle   zrezygnować,   warto   też
czasami skupić  się na określonej powierzchni,  żeby
usunąć blokadę i napięcie.

W przypadku małych dzieci, ludzi starszych i

schorowanych lepiej ograniczyć sesję do 15-20
minut. Każdy terapeuta powinien dobrze wyczuwać
chorobę, potrzeby oraz dobro pacjenta.

Pozycje w terapii reiki

Oczywiście   podstawowym   „narzędziem"   w   reiki   są
ręce. Wprawdzie ich pozycja nie pozostaje obojętna,
czasami   ścisłe   trzymanie   się   wzoru   nie   jest   ani
możliwe, ani konieczne. Wystarcza po prostu ułożenie
rąk   nad   właściwą   częścią   ciała.  Reiki   działa   przez
odzież, ponieważ energia bez trudu  przenika przez
tkaniny, ale wielu terapeutów woli, by ich

282

Reiki

energia   nie   napotykała   na   swej   drodze   żadnych
obcych  ciał.   Jeżeli   na   ciele   pacjenta   zauważysz
jakieś   skazy,   takie  jak   oparzenia   lub   zadrapania,
trzymaj dłonie nieco wyżej  zarówno w tym miejscu,
jak   i   wokół   odpowiedniego   punktu   akupunktury   lub
wokół powierzchni refleksowej.

Głowa

Podstawowa pozycja dłoni
na

głowie została

przedstawiona   na   rys.
obok.   Kładziemy   ręce  po
oby stronach nosa, przykry-
wając   dłońmi   oczy.   Kciuki
spoczywają wzdłuż grzbietu
nosa,  a   palce   przykrywają
policzki,   sięgając   aż   po
okolice   górnej  wargi.   Taki
układ   dłoni   działa   na
zatoki,   oczy,   przysadkę
mózgową   oraz   zęby.
Zalecany  jest w przypadku
zaziębienia,

zapalenia

zatok, chorób oczu, alergii,
przemęczenia i ogólnie
stanu przygnębienia.

Drugą stosowaną pozy-

cją dłoni na głowie również
można zobaczyć obok.
Dłonie przykrywają uszy,
palce

sięgają w dół

szczęki aż do szyi. Taki
układ poza uszami
obejmuje kanały półkoliste
stanowiące część narządu

Podstawowy układ
dłoni

Alternatywny układ

dłoni na

głowie

283

Aromaterapia

równowagi   oraz   gardło   i
jego  okolice. Zalecany jest
w   przypadku   zaziębienia,
zachwianej   równowagi,
utraty   słuchu.  Ułożenie
dłoni z tyłu głowy  pomaga
na   takie   dolegliwości   jak
ból   głowy,   zaziębienie,
astma   i   kłopoty   z
krążeniem.

Poza tym

sprzyja

ogólnemu

odprężeniu organizmu.

Klatka piersiowa i brzuch

Następny   zestaw   pozycji
dłoni   dotyczy   kladd
piersiowej  i   brzucha.   Tak
jak

poprzednio

przedstawiamy kilka z wielu
możliwych.

Układ dłoni odnoszący

się do grasicy, serca i płuc
jest  następujący:   połóż
jedną   dłoń  w   poprzek
grasicy,   a   drugą   pod
kątem   prostym   do   niej
bezpośrednio pod nią po-
między piersiami. Grasica
to  zbudowany   z   dwóch
płatów  gruczoł,   leżący   w
okolicy   szyi,  stanowiący
ważną   część   układu
immunologicznego.   Takie
ułożenie   dłoni   wzmacnia
więc

układ

immunologiczny, pomaga
w dolegliwościach

Dłonie ułożone z tyłu
głowy

Układ dłoni działający

na grasicę, serce oraz

płuca

284

Reiki

limfatycznych, serca, płuc,
przeciwdziała ogólnemu
osłabieniu organizmu.

Na następnym rysunku

widzimy dłonie ułożone po
obu   stronach   pępka,
trochę bardziej w kierunku
jednego z boków. Tutaj w
centrum  zainteresowania
jest   żołądek

i układ

trawienny.

Wszystkie

schorzenia,   jakie   w   ten
sposób  się   leczy,   mają
jakiś   związek

z tym

układem. Taką pozycję
dłoni zaleca się we
wszystkich

objawach

mających związek z
trawieniem i przemianą
materii, a więc mdłościach,
zgagach,

chorobach

żołądka

jelit,

niestrawności.   Ponieważ
takie   objawy   często   wiążą
się   ze   stresem   i
niepokojem,  pozycja   ta
pomoże   również  łagodzić
stres i depresję.

Następne dwie pozycje

przypominają układ odno-
szący   się   do   żołądka   i
układu  trawiennego   z   tą
różnicą, że dłonie znajdują
się   tu   dalej   od  środkowej
osi   ciała.   W   pierwszej   z
nich zajmujemy pozycję

Układ dłoni

działający

na żołądek i cały

układ

trawienny

Układ dłoni

działający

na pęcherzyk

żółciowy

i wątrobę

285

N /

Aromaterapia

z   prawego   boku   pacjenta.   Kładziemy   lewą   dłoń   u
podstawy  żeber,   w   ten   sposób   obejmując   swym
działaniem woreczek żółciowy i wątrobę. Ta pozycja
stosowana   jest   w   schorzeniach   pęcherzyka
żółciowego i wątroby oraz w rozmaitych problemach z
przemianą materii. Wątroba odgrywa  bardzo  istotną
rolę   w   oczyszczaniu   organizmu   z   substancji   trują-
cych, dlatego taki układ dłoni jest niezwykle ważny.

Druga pozycja z użyciem obu dłoni jest podobna, z

tym,   że   dłonie   leżące   na   lewym   boku   osoby,
obejmują   swym  zasięgiem   również   jelita,   śledzionę
oraz częściowo trzustkę. Takie ułożenie dłoni pomaga
przy   chorobach   wyżej   wymienionych   organów,   a
także na niestrawność.

Układ rąk, w którym dłonie spotykają się w okolicy

łonowej i przykrywają kość miedniczną, zaleca się na
szereg   chorób,   związanych   z   wyrostkiem
robaczkowym,   jelitami   oraz  narządami   moczowo-
płciowymi.  Poza nimi taki układ pomaga na alergie,
ogólne   osłabienie,   problemy   seksualne   oraz  mające
związek z wagą ciała,
a dodatkowo wzmacnia układ       /

immunologiczny.

/^^

^-"

Plecy

I N^ \%c&^ \

W terapii reiki można zasto-

\ ^C^'

sować kilka układów dłoni na

N. ^

plecach.   Na   rysunkach
przedstawiono   dwa   takie
układy,   ale   drogą
eksperymentów   możesz
odkryć   inne,   równie
skuteczne.

Ułóż obie dłonie na łopat-

kach, między ich
punktem

286

\ l /

Układ dłoni

działający

na wyrostek

robaczkowy,

jelita oraz narządy

Reiki

górnym   a   środkowym.   W
ten  sposób   działasz   na
jelita,   płuca,  serce   oraz
mięśnie   okolicy   łopatek   i
barków.   Taki   masaż   po-
maga   w   dolegliwościach
płuc  i   serca,   na   napięte
mięsne, bóle głowy i temu
podobne.

Jeżeli ułożysz dłonie

niżej,  w   okolicy   dolnych
żeber  i   talii,   obejmiesz
swym   działaniem   nerki
oraz

nadnercza

(nadnercza   to   gruczoły
leżące   po   jednym   na
zewnętrznej  powierzchni
nerek;   odgrywają   one
ważną rolę jako producenci
hormonów   regulujących
rozmaite

funkcje

organizmu; do tych
hormonów należy między
innymi adrenalina).

W reiki istnieje jeszcze

wiele innych układów dło-
ni, pomagających przy wiel
dolegliwościach.   Więcej
na  ten temat znajdziesz w
literaturze   fachowej.   O
jednym  tylko   należy  stale
pamiętać:

w sprawie

poważnych chorób

przypadków

należy

koniecznie skonsultować
się ze specjalistą.

Dłonie na plecach -

układ

działający na płuca,

serce, napięcie

mięśniowe

oraz bóle głowy

Dłonie na niższej partii

pleców - układ

działający

na nerki i nadnercza

287

Aromaterapia

Neutralizowanie skutków ubocznych

Stosowanie   dużej   ilości   lekarstw   wywołuje   wiele
nieprzyjemnych,   niepokojących,   a   czasem   groźnych
skutków ubocznych. Reiki może stanowić doskonałą
terapię dodatkową dla każdego, komu lekarz zapisze
dużo leków. Może przynajmniej do pewnego stopnia
zneutralizować takie skutld uboczne, a następnie, po
zakończeniu   kuracji   farmakologicznej,   pomóc
organizmowi   w   dojściu   do   siebie.   Stosowanie  reiki
przynosi doskonałe efekty w leczeniu pooperacyjnym,
a   także   po   zabiegach   chemioterapeutycznych.   We
wszystkich   tych   przypadkach   dodaje   pacjentowi
energii życiowej, pomagając organizmowi powrócić do
zdrowia szybciej i skuteczniej.

W niektórych przypadkach w leczeniu

pooperacyjnym reiki zmniejsza ból i przyśpiesza
proces gojenia się.