gabrielle0370@gmail.com 

17.12.2013, Lechowski 

Otoczenie zewnętrzne dalsze (MAKROOTOCZENIE) 
Podmioty i procesy, które pośrednio wpływają na działalność biblioteki, tworząc ogólne warunki jej 
funkcjonowania w makrostrukturze społecznej (zwykle na poziomie określonego społeczeństwa i 
państwa).

 

 

Struktura otoczenia dalszego biblioteki ma postać, wzajemnie się przenikających wymiarów  
(systemów, sfer). Można wymienić następujące systemy stanowiące makrootoczenie biblioteki: 



 

System polityczno-prawny 



 

System ekonomiczny 



 

System technologiczny 



 

 System

 

społeczno-kulturowy 



 

System międzynarodowy (System globalny)

 

 



 

System ekologiczny 

Biblioteki działają w zmiennym otoczeniu. Zmienność ta wynika z ciągłych zmian. 
Politycznych i prawnych 
Ekonomicznych 
Społeczno-kulturowych 
Technologicznych 
Tzw. PEST 

I. System polityczno-prawny 

Państwowa regulacja działalności bibliotecznej i informacyjnej oraz ogólne stosunki zachodzące 
pomiędzy sferą kultury, nauki i edukacji a państwem 

Podstawowe akty prawne: Ustawa o bibliotekach, Prawo o szkolnictwie wyższym, Ustawa o 
organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, Ustawa o eo, statuty i regulaminy bibliotek, a 
także Prawo Pracy, Ustawa o prawie autorskim, przepisy BHP i inne. 

 

II. System ekonomiczny 

Zespół instytucji oraz mechanizmów koordynujących i kontrolujących podejmowanie i realizację 
decyzji ekonomiczny w danym państwie. 

Współczesne systemy ekonomiczne różnią się między sobą: 
-formą własności czynników produkcji 
-Metodami, jakimi jest koordynowana i kontrolowana działalność gospodarcza 

Wyróżnia się 3 systemy ekonomiczne:

 

 

-gospodarka centralnie planowana 

-czysty kapitalizm  

-mieszany kapitalizm 

Szczególne znaczenie ma stan ekonomiczny państwa, w którym działa biblioteka. 

Determinuje on wysokość nakładów przeznaczanych na biblioteki przez państwo, samorządy i inne 
podmioty. Fakt, że biblioteka jest instytucją non profit nie znaczy, że nie jest podmiotem 
ekonomicznym 

Biblioteki są znaczącym podmiotem ekonomicznym na rynku: 
-Pracy 
-Finansowym (np. rynek księgarski) 
-Dóbr i usług 

III. System społeczno-kulturowy (socjologiczno-kulturowy) 

1. Normy społeczne, kultura, tradycja, poziom i styl życia, zwyczaje i oczekiwania społ., aspiracje 
edukacyjne, społ. Prestiż książki i czytelnictwa, itp. 

2. Cechy społeczno-demograficzne społeczeństwa: struktura wieku, płci, wykształcenia, dochodu, 
miejsca zamieszkania itp. 

Dla bibliotek szczególnie istotny jest poziom kulturalny zbiorowości, jej aspiracje edukacyjne, 
potrzeby czytelnicze, informacyjne i naukowe.

 

 

 

IV. System technologiczny (techniczny) 

Obejmuje technologie i metody pozwalające przekształcić zasoby w produkty i usługi. Warunkuje 
możliwość wyposażenia biblioteki w odpowiedni sprzęt i zasoby oraz automatyzację i elektronizacje 
procesów bibliotecznych i usług. 

Szczególną rolę odgrywa rozwój systemów informacyjnych, zwłaszcza zintegrowanych systemów 
bibliotecznych, sprzętu komputerowego oprogramowania, usług internetowych, administrowanie 
siecią, rozwój systemów kontroli, itp.  

 

V. System ekologiczny 

Obejmuje środowisko  naturalne, w którym działa biblioteka, a także urbanistykę, architekturę i 
system transportowy. 

Na ekologię biblioteki składają się: 
-Lokalizacja geograficzna i topograficzna biblioteki 
-Poziom zagęszczenia, hałasu, warunki meteorologiczne itp. 
-Organizacja przestrzeni w bibliotece 
-Zachowania terytorialne pracowników i użytkowników (przestrzeń pracy jako terytorium, dla 
użytkownika terytorium publiczne, dystans społeczny) 

  

-Identyfikacja biblioteki na indywidualnych mapach poznawczych użytkowników (lokalizacja w 
przestrzeni , identyfikacja budynku, przypisywana rola: węzła, punktu orientacyjnego itp.) 

 

VI. System międzynarodowy (globalny) 

Regulacje i współpraca międzynarodowa, zarówno poszczególnych bibliotek, jak i państw, w których 
biblioteki działają. Umożliwia pozyskiwanie przez biblioteki polskie rozwiązań i innowacji bibliotek 
zachodnich.  

Określa zakres w jakim biblioteki współpracują z bibliotekami i instytucjami w innych krajach 
(zwłaszcza UE) oraz uczestniczą w międzynarodowym obiegu dóbr i usług w zakresie: 

-standaryzacji i normalizacji 
-udziału w organizacjach międzynarodowych 
-wspólnych programów 
-pozyskiwania środków unijnych 
-wymiany doświadczeń 
-wymiany międzybibliotecznej itp. 

Znajomość czynników kształtujących otoczenie dalsze pozwala dostrzec przemiany jakim podlegały 
biblioteki polskie w perspektywie historycznej oraz określić kierunki ich rozwoju. 

Zadanie: proszę podać przykłady wpływu otoczenia dalszego na przemiany bibliotek polskich po 1989 
r.?