Czym są misje pokojowe?

Misje pokojowe ONZ są instrumentem, dzięki któremu społeczność międzynarodowa
promuje ustanawianie zrównoważonego pokoju wszędzie tam, gdzie istnieje zagrożenie
wybuchem konfliktu lub tam, gdzie konflikt właśnie zażegnano. Utrzymywanie pokoju
służy najczęściej wzmacnianiu delikatnego procesu pokojowego następującego po
konflikcie.

Zgodnie z Kartą NZ, składająca się z piętnastu członków Rada Bezpieczeństwa ONZ
może podjąć wspólne działania w

celu utrzymania pokoju i

bezpieczeństwa

międzynarodowego. Karta NZ przewiduje, że w

celu utrzymywania pokoju

i bezpieczeństwa na świecie wszystkie państwa członkowskie ONZ winny użyczyć
Radzie Bezpieczeństwa niezbędnych sił zbrojnych i infrastruktury. Pierwszą misją
pokojową była powołana w 1948 roku na Bliskim Wschodzie Organizacja NZ ds.
Nadzorowania Rozejmu (UNTSO), która działa po dzień dzisiejszy. Od tamtej pory
zostało utworzonych pięćdziesiąt sześć operacji pokojowych ONZ. Od 1988 roku
powołano czterdzieści trzy misje, z czego czternaście wciąż trwa.

Jakie są podstawy prawne misji pokojowych ONZ?

Karta NZ nakłada na Radę Bezpieczeństwa ONZ podstawowy obowiązek utrzymywania
międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. To właśnie Rada powołuje misje pokojowe
oraz określa ich charakter. Nadaje misjom mandat zawierający określone zadania.

Po przyznaniu przez Radę Bezpieczeństwa mandatu, dalsze kierownictwo nad
zarządzaniem misją pokojową przejmuje Sekretarz Generalny ONZ, który również składa
Radzie raporty o przebiegu misji. Większość dużych misji kierowanych jest przez
Specjalnego Przedstawiciela wyznaczonego przez Sekretarza Generalnego. Wspiera je
utworzony w 1992 roku Departament Misji Pokojowych ONZ (DPKO).

Większość wojsk biorących udział w misjach pozostaje pod dowództwem własnego
kraju. Jedynie najwyżsi rangą żołnierze służący w misjach ONZ są zatrudnieni
bezpośrednio przez ONZ. Pełniąc służbę odpowiadają oni przed Dowódcą Sił Zbrojnych
misji, a poprzez niego - przed Specjalnym Przedstawicielem Sekretarza Generalnego

Kto decyduje o rozpoczęciu misji pokojowej ONZ i kto nią dowodzi?

Rada Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych tworzy i określa zasady funkcjonowania
misji pokojowych. Robi to poprzez udzielenie mandatów - opisu zadań misji. W celu
stworzenia nowej misji, zmiany zadań lub wzmocnienia już istniejącej, dziewięciu
z piętnastu członków Rady Bezpieczeństwa musi opowiedzieć się za tym projektem
w głosowaniu. Jeżeli jednak jeden z członków stałych - Chiny, Francja, Federacja
Rosyjska, Wielka Brytania lub Stany Zjednoczone - zagłosuje przeciwko propozycji
wówczas ona upada.

Sekretarz Generalny ONZ kieruje operacjami pokojowymi, a także zdaje relację Radzie
Bezpieczeństwa z ich przebiegu.

Jak są wynagradzani uczestnicy misji pokojowych?

Żołnierze biorący udział w misjach pokojowych wynagradzani są przez rząd swego kraju
zgodnie ze swoją rangą i skalą płac. Krajom ochotniczo wysyłającym umundurowany
personel dla misji pokojowych Narody Zjednoczone zwracają koszty zgodnie z jednolitą
stawką wynoszącą niewiele ponad 1000 USD miesięcznie za jednego żołnierza. ONZ
zwraca także krajom koszty wyposażenia misji

Kto dostarcza personel?

Zgodnie z

założeniami Karty Narodów Zjednoczonych, aby uczestniczyć w

utrzymywaniu pokoju i

bezpieczeństwa na całym świecie wszystkie państwa

członkowskie ONZ muszą udostępniać Radzie Bezpieczeństwa niezbędne siły zbrojne
i obiekty. Od roku 1948 prawie 130 krajów wydzieliło personel wojskowy i policję
cywilną do operacji pokojowych. Szczegółowe dane o liczbie tego personelu od roku
1948 nie są dostępne, szacuje się, że pod flagą ONZ przez ostatnich 56 lat służyło około
miliona żołnierzy, policjantów oraz osób cywilnych. W czerwcu 2004 roku ponad 51
tysięcy umundurowanego personelu z 97 krajów pełniło tę służbę, co jest najwyższą
liczbą od roku 1995.

MONUC
Misja Obserwacyjna Organizacji Narodów
Zjednoczonych w Demokratycznej Republice Konga
United Nations Organization Mission in the Democratic
Republic of the Congo

Demokratyczna Republika Konga i 5 państw regionu po latach walk w lipcu 1999 r.
w Lusace. podpisały porozumienie o zawieszeniu broni. Aby utrzymać łączność ze
wszystkimi stronami porozumienia 30 listopada 1999 r. rezolucją S/RES/1279 Rada
Bezpieczeństwa ustanowiła misję MONUC. 24 lutego 2000 r. Rada rozszerzyła mandat
i rozmiar misji.

Mandat MONUC obejmuje:

•

ustanowienie i utrzymanie stałego kontaktu z centrami dowodzenia wszystkich sił
zbrojnych

•

rozwinięcie w

czasie 45 dni od przyjęcia rezolucji 1291 (2000) planu

wprowadzającego porozumienia o

zawieszeniu broni ze szczególnym

uwzględnieniem następujących celów: zebranie i

weryfikacja informacji

o wszystkich miejscowych siłach zbrojnych, utrzymanie stanu zawieszenia walk,
rozdzielenie i

przemieszczenie na odpowiednie pozycje sił zbrojnych

poszczególnych stron konfliktu, a następnie rozbrojenie, demobilizacja, powrót
do miejsc zamieszkania członków zbrojnych grup, i wycofanie obcych sił
zbrojnych

•

rozmowy ze stronami konfliktu w celu wypuszczenia jeńców wojennych

•

współpracę z międzynarodowymi organizacjami humanitarnymi

•

zapewnienie pomocy w działaniach humanitarnych i nadzorowanie przestrzegania
praw człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet, dzieci i nieletnich
żołnierzy

•

koordynację działalności agencji Narodów Zjednoczonych w Demokratycznej
Republice Konga

•

prowadzenie działań mających na celu eliminację min i

materiałów

wybuchowych

MONUC na dzień 31 lipca 2006 r.

personel:
16 192 żołnierzy
770 obserwatorów wojskowych
1 132 policjantów
950 międzynarodowego personelu cywilnego
1 995 personelu miejscowego
617 wolontariuszy ONZ

Specjalny Przedstawiciel Sekretarza Generalnego i szef misji:
William Lacy Swing (Stany Zjednoczone)

Siedziba misji:
Kinszasa (Demokratyczna Republika Konga)

Język urzędowy

francuski

Stolica

Kinszasa

Ustrój polityczny

republika

Głowa państwa

prezydent Joseph Kabila

Szef rządu

prezydent Joseph Kabila

Powierzchnia
• całkowita. 12 na świecie 2 345 410 km
• wody śródlądowe 3,3%
Liczba ludności
• całkowita (2005) 60 764 490
• gęstość zaludnienia 20. na świecie 24,1 osób/km²
Niepodległość od Belgii 30 czerwca

Kongo jest krainą wyjątkowo obficie obdarowaną przez naturę. Cenne i rzadkie surowce
naturalne występują w niej tak licznie, że określa się ją jako „Geologiczny skandal”.
Kongijska ziemia skrywa złoża miedzi, cynku, kobaltu, srebra, złota, diamentów,
manganu i uranu. Występują tu również obficie german, srebro, ołów, żelazo.
Warto przede wszystkim zwrócić uwagę na dwa surowce: Pierwszym z nich jest miedź,
której złoża ciągną się tzw. „Pasem Miedzianym” („Copperbelt”) aż do Zambii. W roku
1979 ówczesny Zair zajmował pierwsze miejsce w świecie pod względem wydobycia
miedzi, które wynosiło wówczas 500 tys. ton rocznie. Drugim jest rzadko występujący
kobalt. Kongo przez wiele lat zajmowało pierwsze miejsce w jego produkcji. Nawet
obecnie, mimo opłakanej sytuacji, zajmuje drugie miejsce w świecie. Trzecim są z kolei
diamenty, których DRK jest według niektórych źródeł czwartym w świecie nawiększym
producentem.
Kongo oprócz surowców posiada jeszcze znaczny potencjał hydroelektryczny, którego
właściwa eksploatacja mogłaby uczynić z kraju „elektrownię” całej środkowej Afryki.
Demokratyczna Republika Kongo posiada ponadto doskonałe warunki do rozwoju
rolnictwa.

Kongijska tragedia bierze swój początek w 1994 r. i jest bezpośrednio powiązana z
dokonanym wtedy ludobójstwem w sąsiedniej Rwandzie. Wówczas to po przegranej
wojnie domowej na terytorium Zairu schroniło się ok. 3 mln. członków plemienia Hutu z
Rwandy. Uciekli oni z kraju obawiając się zemsty zwycięskich rebeliantów za
wymordowanie ok. 937 tys. członków plemienia Tutsi. Stłoczeni w prymitywnych
obozach we wschodnich prowincjach Zairu (gdzie utworzyli swoiste quasipaństwo) marli
teraz tysiącami z głodu i chorób.

W raz z nimi w Zairze schronili się też członkowie odpowiedzialnej za ludobójstwo
dawnej armii rządowej i milicji „Interahamwe”. Nie zaprzestali oni walki z rządzącymi
Rwandą Tutsimi atakując ich z baz położonych w Zairze, a zarazem rozpoczęli napaście
na zamieszkujący Zair odłam Tutsich (Banyamulenge). Na rezultaty nie trzeba było
długo czekać – na wschodni Zair spadła inwazja wojsk rwandyjskich i ugandyjskich.

Rwandyjska inwazja zachwiała kruchą stabilnością Zairu, pogrążonego w nędzy,
zamieszkiwanego przez blisko 200 plemion i rządzonego przez podstarzałego i
śmiertelnie chorego Mobutu Sese Seko. Pod patronatem Rwandy i Ugandy zairska
opozycja (głównie miejscowi Tutsi) ruszyła na Kinszasę. W maju 1997 r. Mobutu został
obalony, a władzę w państwie przejął z błogosławieństwem sąsiadów przywódca rebelii -
Laurent Kabila


Pierwszym Europejczykiem, który dotarł do Konga był w 1482 portugalski żeglarz Diogo
Cão. Portugalia nawiązała stosunki dyplomatyczne z królem Konga. Wpływy
Europejczyków wzrosły w XIX wieku gdy belgijski król Leopold II sfinansował
wyprawę Henry'ego Mortona Stanleya wzdłuż rzeki Kongo mającą na celu ustanowienie
tam jego władzy. Podczas konferencji w Berlinie (1884-1885) uznano Leopolda

suwerenem Wolnego Państwa Kongo. W 1908 Leopold scedował Kongo i od tego
momentu stało się ono oficjalnie kolonią belgijską pod nazwą Kongo Belgijskie.
Belgia przyznała niepodległość DR Konga 30 czerwca 1960. Natychmiast wybuchła
wojna domowa, a bogate w surowce mineralne prowincje: Katanga i Kasai dokonały
secesji. Na początku 1961 oddziały wierne generałowi Josephowi Mobutu zabiły
premiera Patrice Lumumbę, schwytanego w grudniu 1960. Przy pomocy ONZ została
zażegnana secesja Katangi (1962) i Kasai (1963).W 1965 władzę przejął gen. Mobutu i w
1971 zmienił nazwę kraju na Zair a swoje nazwisko na Mobutu Sese Seko. Mobutu w
polityce międzynarodowej zbliżył się do USA, występując przeciw wspieranemu przez
ZSRR sąsiadowi Angoli. Nieudolność rządów i korupcja doprowadziły do załamania
gospodarki.

W 1996 roku sąsiednie kraje postanowiły obalić Mobutu. Był to początek trwającego do
dziś konfliktu. Z pomocą Rwandy władzę przejął Laurent-Desire Kabila. Po dwóch
latach sprawowania władzy odwrócił się jednak od swoich niedawnych sojuszników i
zaczął prowadzić własną politykę. Wywołało to wściekłość Rwandy, która podjęła
działania wojenne. Planowano nawet bombardowanie atlantyckich portów Konga oraz
zajęcie stolicy - Kinszasy. Tych planów nie udało się jednak zrealizować.

W kwietniu 1998 roku wojska rwandyjskie (10 tys. ludzi) i ugandyjskie (25 tys. ludzi)
zajęły prowincję Ituri ze stolicą w Bunii (wschodnie Kongo), do której miały najbliżej ze
swoich krajów. Zajęte tereny obfitują w bogactwa naturalne. Rwanda motywowała
najazd na Kongo koniecznością ochrony przed rebeliantami Hutu, którzy schronili się
tam z pomocą Francji w r. 1994. Wojska nie ograniczają się jednak do prześladowania
ludobójców z czasów wielkiej rzezi, ale zajmują także strategiczne gospodarczo miasta.
Mówi się o ludobójstwie zemsty.

W maju 1997 Mobutu został obalony przez Laurenta Kabilę, który przywrócił starą
nazwę państwa. Sytuacja w kraju pozostała jednak nadal niestabilna i już w sierpniu 1998
wybuchła rebelia wspierana przez Rwandę i Ugandę. Pomoc Kabili zaoferowały: Angola,
Namibia i Zimbabwe. 10 lipca 1999 6 krajów afrykańskich biorących udział w konflikcie
podpisało w Lusace porozumienie pokojowe kończące konflikt. W styczniu 2001 został
zastrzelony Laurent Kabila, a urząd prezydenta objął jego syn Joseph Kabila.

Wybory ostatniej szansy

Przeprowadzone 30 lipca wybory prezydenckie i parlamentarne są najważniejszym
elementem procesu pokojowego, który z wielkimi przeszkodami jest wdrażany w
Demokratycznej Republice Kongo po zakończonej w 2003 roku ośmioletniej wojnie
domowej. Wojna ta była najkrwawszym konfliktem zbrojnym po 1945 roku - kosztowała
życie 4,5 miliona ludzi, kompletnie zdewastowała kraj i zdestabilizowała cały region
afrykańskich Wielkich Jezior. Wschodnia część kraju nadal jest zresztą pustoszona przez
lokalne milicje.

Stąd wybory budzą wielkie nadzieje ale i obawy. Nadzieje, że wybory staną się
pierwszym krokiem do powrotu normalnego życia. Obawy, że kandydaci, którzy
zaledwie trzy lata temu przerwali walkę zbrojną i wciąż mają do swej dyspozycji
zaprawione w bojach i oddane milicje nie zaakceptują wyników wyborów i sprowadzą na
kraj kolejną wojnę.