1

Komunikowanie się

Wszelka wiedza pochodzi z jakiejś formy komunikacji a z drugiej strony komunikacja jest przekaźnikiem
wiedzy.

Komunikacja służy następującym celom:



wyrażanie myśli, przekonań, pragnień, emocji (wyrażanie emocji jest naturalną potrzebą człowieka),



wymiana informacji oraz wspólne wykonywanie zadania,



wydawanie poleceń, perswazja,



określenie własnej pozycji w związku, grupie,



kształtowanie własnego „ja”,



odkrycie – możemy dowiedzieć się czegoś o sobie oraz o świecie zewnętrznym,



zapewnia poczucie bezpieczeństwa,



utrzymanie relacji z innymi ludźmi, rozrywka

.

W komunikowaniu interpersonalnym wyróżnia się:



komunikację werbalną, która pozwala odnieść się do problemu, tematu,



komunikację niewerbalną, która odnosi się do relacji międzyludzkich.

Proces komunikacji
Do zaistnienia procesu komunikacji konieczne jest wystąpienie następujących elementów:



nadawca komunikatu (źródło informacji),



kodowanie (zakodowana wiadomość),



kanał – środek przekazu (komunikacja ustna, pisemna, wizualna),



odkodowanie – przełożenie komunikatu na zrozumiałą formę,



odbiorca – adresat komunikatu,



sprzężenie zwrotne – informacja zwrotna o zrozumieniu przekazu.

Rys. Proces komunikowania się

Style komunikowania się
Elementy stylu pojawiają się w:



zachowaniu wyrażającym stosunek do partnera,



reakcji na argumenty rozmówcy,



kontrolowaniu przebiegu rozmowy rodzaj argumentacji emocjonalna czy rzeczowa,



momencie rozpoczęcia i zakończenia rozmowy.

Styl instrumentalny
Koncentracja na przedmiocie. Uważne słuchanie partnera. Obustronna wymiana argumentów. Chęć zdobycia
informacji. Dążenie do uzgodnienia stanowisk.

Styl egocentryczny
Nadawca kieruje przebiegiem rozmowy. Decyduje o jej rozpoczęciu i zakończeniu. Nie uwzględnia
komunikatów adresata. Stosuje nakazy, zakazy i polecenia. Nie słucha adresata i nie dopuszcza do głosu
adresata. Widzi tylko swój punkt widzenia.

2

Styl allocentryczny
Słucha rozmówcę. Uwzględnia jego argumenty. Jest zainteresowany partnerem. Wypowiedzi dostosowuje do
potrzeb rozmówcy. Poddaje się perswazji dostrzega kompetencje rozmówcy.

W komunikowaniu niewerbalnym znaczenia nabierają kinezjatyka (dotyk, postawa ciała, gesty, mimika
twarzy), proksemika (obszar przestrzeni) i prajęzyk (aha,uhm).

W proksemice uwzględnia się trzy formy, podkategorie: terytorialność, zbliżenia, orientacja. (to będziemy
doskonalić w praktyce na ćwiczeniach)

Terytorialność
Ludzie lubią zabezpieczać swoją terytorialność i bronić jej – daje to poczucie społecznej intymności,
prywatności, indywidualności. Zajmowanie miejsca może świadczyć o tym, jak dana osoba siebie ocenia, np.
czy siedzi z przodu na ważnym miejscu, czy w kącie.

Komunikacja za pośrednictwem dotyku może być różnie interpretowana. Jej znaczenie zależy od kontekstu. I
tak wyróżniamy:



dotyk profesjonalny – związany z pracą zawodową np. lekarz, fryzjer,



dotyk społeczny – grzecznościowy, polityczny, np. uścisk dłoni, pocałunek na powitanie,



dotyk przyjacielski – ciepły, emocjonalny,



dotyk miłości – intymny.

Wśród gestów znamienne są gesty rąk - pełnią różną rolę:



podkreślają wagę treści wypowiadanych słownie,



są ilustratorami przekazywanej informacji,



ułatwiają mowę gdyż gestykulując łatwiej jest mówić.

W postawie wyróżnia się cztery kategorie pozycji: stojąca, siedząca, kucająca, leżąca.

Co postawy przekazują? Informacja o statusie danej osoby (np. jedna osoba siedzi rozpostarta w fotel druga na
koniuszku krzesła).

Ważny jest efekt lustrzanego odbicia – sugeruje, że osoby są wobec siebie przyjazne, mają dobry kontakt ze
sobą wskazują na różne uczucia np. postawa wyprostowana (sugeruje pewność siebie, zadowolenie), zgarbiona
(sugeruje niepewność, przygnębienie).

Ruchy głowy sygnalizują wewnętrzne stany emocjonalne, np. pochylona głowa – depresja, smutek; podniesiona
głowa – pewność siebie.

Kontakt wzrokowy pełni różne funkcje w komunikacji interpersonalnej. Niezmiernie istotne są ruchy oczu,
uciekanie od kontaktu wzrokowego, nerwowe ruchy gałką oczną, trzepanie powiekami, ruchy brwi. Istotny jest
także kształt źrenicy, jej wielkość oraz ułożenie powiek. Mówi się, że oczy są zwierciadłem

mózgu

.

(!!!!!!

przypomnij temat o emocjach i ekspresji emocji, badania Ekmana, funkcje emocji

)

Mimika twarzy jest bardzo bogata i subtelna. Wpływa na to fakt, iż jest ona kilkakrotnie unerwiona (dwa nerwy
czaszkowe z pnia mózgowego, nerw trójdzielny z mostu).

W mimice twarzy należy odróżnić dwie warstwy – tą będącą wyrazem wyuczenia oraz mimowolną,
nieintencjonalną. Istnieją pewne ruchy twarzy, których nie da się ukryć,zlikwidować. Poprzez mimikę twarzy
przejawiają się różnorodne stany emocjonalne. Istnieje mimika charakterystyczna dla pewnych emocji (radości,
zakłopotania, gniewu, strachu, szczęścia).

Atrakcyjność fizyczna jest bezsłownym komunikatem wskazującym na szereg cech o charakterze
psychologicznym. Wysoka atrakcyjność jest komunikatem, że jednostka posiada wiele pozytywnych cech.
Istotne są także: biżuteria, perfumy, fluencja słowna (płynność), wzrost, włosy (długość, kolor), ubiór
(wskazuje na status społeczny, jest wyrazem samoświadomości, wiąże się z samooceną – osoby o niskiej
samoakceptacji ubierają się dziwacznie, jest wyrazem postawy - np. konserwatyzm).

Czynniki środowiskowe - komunikatem może być również wystrój domu, pracowni, gabinetu.

3

Aktywne słuchanie i pytania otwarte w komunikowaniu
W trakcie rozmowy z pacjentem, rodziną pacjenta wskazane jest zadawać pytania otwarte, które umożliwiają
zdobycie znacznie szerszych informacji. Dzięki temu, że pozwalają odpowiedzieć rozmówcy w jego własny
sposób, dają rozmówcy więcej komfortu. Zadając pytania otwarte dajemy rozmówcy odczuć, że jest dla nas
ważny i interesujący.

Jakie korzyści daje zadawanie pytań otwartych? (to będziemy doskonalić w praktyce na ćwiczeniach)



pozwala zyskać pewność, że dobrze się kogoś zrozumiało. Daje rozmówcy sposobność do sprecyzowania
swoich myśli, tak by zostały dobrze zrozumiane.



daje rozmówcy poczucie, że jest ważny, a to, co mówi jest ciekawe. Ułatwia dostęp do większej puli
informacji, a przez to pozwala lepiej i głębiej zrozumieć drugą osobę,



pozwala na utrzymaniu dobrej relacji.

Pytania otwarte zaczynają się zwykle od słów pytających. Oto najważniejsze z nich: „jak",
„gdzie", „kiedy", „co", "który", „dlaczego".
„Jak się o tym dowiedziałeś?" Na czym dokładnie opierasz swoje przypuszczenia?"
„Gdzie natknąłeś się na informację, którą mi przekazujesz?", „Kiedy spotkałeś tego człowieka po raz
pierwszy?"

W komunikowaniu bardzo ważne jest aktywne słuchanie. Zdarza się każdemu,

że słuchamy, ale nie słyszymy

,

co prowadzi do niebezpiecznych nieporozumień pomiędzy rozmówcami.

Istotą aktywnego słuchania jest: (to będziemy doskonalić w praktyce na ćwiczeniach)



koncentracja na treści i formie przekazu (werbalnego i niewerbalnego), np. utrzymywanie kontaktu
wzrokowego, dopasowywanie pozycji ciała i gestów,



współbrzmienie emocjonalne - wzmacnianie wypowiedzi rozmówcy i akcentowanie ich najważniejszych
fragmentów,



parafrazowanie - oddawanie w innej formie treści wypowiedzi rozmówcy; rozwijanie, zmienianie czyichś
myśl, wypowiadanych treść.

Szczególnie wskazana w rozmowie z pacjentami jest posługiwanie się parafrazą, na przykład:



Czy dobrze rozumiem…



Jeśli myślę tak jak Pan, to…



Pyta mnie Pani czy…



Czy chce Pani powiedzieć ,że…