WWF International, CH-1196 Gland, Szwajcaria.

Autorem publikacji jest Stewart T. Boyle
Polsk¹ wersjê jêzykow¹ opracowa³ Wojciech Stêpniewski
Proj. graf. Cutting Edge Design, Washington D.C., USA

Publikacja WWF Polska – Œwiatowy Fundusz Na Rzecz Przyrody, Maj 2003.
Przedruk materia³ów lub ich fragmentów jest dozwolony wy³¹cznie za zgod¹
WWF Polska.

© 2003, WWF. Wszystkie prawa zastrze¿one.

WWF Climate Change Programme
Ms Jennifer MORGAN, Director
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Asia–Pacific Climate and

Energy Programme

Mr Liam SALTER
Tel: [phone] (mobile)
[e-mail]

WWF Australia
Ms Anna REYNOLDS
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Austria
Mr Stefan MOIDL
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Canada
Ms Julia LANGER
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF China
Mr Lin GAN
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Denmark
Mr Lars Georg JENSEN
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF European Policy Office
Mr Stephan SINGER
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Finland
Mr Sami WILKMAN
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF France
Ms Marina FAETANINI
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Germany
Ms Regine GÜNTHER
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Indonesia
Ms Eka MELISA
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF India
Mr Prakash RAO
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Italy
Mr Andrea MASULLO
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Japan
Ms Yurika AYUKAWA
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Netherlands
Mr Sible SCHONE
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Norway
Arctic Programme
Ms Lynn ROSENTRATER
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Philippines
Mr Rafael SENGA
Tel: [phone] (21,22)
[e-mail]

WWF Poland
Mr Wojciech STÊPNIEWSKI
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Russia
Mr Alexey KOKORIN
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF South Pacific
Ms Diane McFADZIEN
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Spain / ADENA
Ms Mar ASUNCION HIGUERAS
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Sweden
Mr Dennis PAMLIN
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Switzerland
Mr Adrian STIEFEL
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Thailand
Ms Wanun (Phil) PERMPIBUL
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF UK
Ms Catarina CARDOSO
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF US
Ms Katherine SILVERTHORNE
Tel: [phone]
[e-mail]

WWF Climate Change Programme
Mr Martin HILLER, Communications
Tel: [phone]
[e-mail]

Wyzwania dla uczestników kampanii WWF

:

n

n ELEKTROWNIE I ELEKTROCIEP£OWNIE:

znacz¹ce

polepszenie wydajnoœci energetycznej; zwiêkszenie do 2020 roku
wykorzystania odnawialnych Ÿróde³ energii do co najmniej 20
procent; wspieranie polityki s³u¿¹cej ograniczeniu emisji CO

2

; za-

przestanie inwestycji w wêgiel.

n

n INSTYTUCJE FINANSOWE:

inwestowanie w technologie

niskowêglowe, bardziej przyjazne œrodowisku, oparte na odna-
wialnych Ÿród³ach energii.

n

n POLITYCY:

kreowanie silnych podstaw prawnych tworz¹cych

warunki, w których inwestycje niskowêglowe by³yby wspierane
finansowo.

n

n SFERA GOSPODARCZA:

obni¿anie zu¿ycia energii w proce-

sach i produktach; zwiêkszenie efektywnoœci energetycznej pro-
duktów; wspieranie polityki s³u¿¹cej ograniczeniu zu¿ycia CO2,
kupowanie 'zielonej energii'.

n

n KONSUMENCI:

domaganie siê „zielonej energii”; u¿ywanie

mniej energoch³onnych urz¹dzeñ i oœwietlenia; wspieranie nowe-
go ustawodawstwa.

® WWF Registered Trademark Owner © 1986, WWF-World Wide

Fund For Nature (formerly World Wildlife Fund), Gland, Switzerland.

www.

wwf

.pl

OD WÊGLA DO CZYSTEJ

ENERGII

OD WÊGLA DO CZYSTEJ

ENERGII

w kierunku sektora energetycznego wolnego od CO

w kierunku sektora energetycznego wolnego od CO

2

2

S

PALANIE PALIW KOPALNYCH

,

takich

jak wêgiel, ropa naftowa czy gaz, powoduje emisjê dwutlenku
wêgla do atmosfery ziemskiej. Tam gaz gromadzi siê, okrywa
Ziemiê i zatrzymuje ciep³o, staj¹c siê przyczyn¹ globalnego
ocieplenia. Zmiany klimatyczne s¹ obecnie problemem œrodo-
wiskowym o najwiêkszym zasiêgu, maj¹ szkodliwy wp³yw za-
równo na ekosystemy, bioró¿norodnoœæ, jak i na gospodarkê
oraz ¿ycie cz³owieka.
Mo¿emy jednak rozwi¹zaæ ten problem.
Poniewa¿ nasze szanse na powstrzymanie katastrofalnych skut-
ków tego zjawiska z ka¿dym dniem malej¹, musimy najszyb-
ciej, jak to tylko mo¿liwe doprowadziæ do zmiany paliw stoso-
wanych w sektorze energetycznym, z wêgla na noœniki czyste
i wolne od CO

2

.

Najwiêksza iloœæ CO

2

, a¿ 37 proc.

1

, przedostaje siê do at-

mosfery ziemskiej w procesie wytwarzania energii elektrycz-
nej. W wielu zak³adach energetycznych wci¹¿ jeszcze funkcjo-
nuj¹ ma³o wydajne elektrownie, dla których g³ównym paliwem
jest wêgiel. Aby stawiæ czo³a temu problemowi, WWF zaini-
cjowa³ miêdzynarodow¹ kampaniê Power Switch!, adresowa-
n¹ do kluczowych sektorów zaanga¿owanych w wytwarzanie
i zu¿ycie energii: przemys³u energetycznego, instytucji finan-

sowych, polityków oraz konsumentów. Jej celem jest koordy-
nacja i wzmocnienie dzia³añ tych grup na rzecz doprowadzenia
do jak najszybszego zast¹pienia wêgla Ÿród³ami czystej energii.

Z przeprowadzonych przez WWF miêdzynarodowych ba-

dañ wynika, ¿e sektor energetyczny w krajach rozwiniêtych
by³by w stanie do 2020 roku zredukowaæ swoj¹ emisjê CO

2

o po³owê. Status ca³kowicie wolnego od CO

2

móg³by uzyskaæ

ju¿ w po³owie obecnego wieku. O wiele wiêksze wyzwanie stoi
przed krajami rozwijaj¹cymi siê, poniewa¿ ich zapotrzebowa-
nie na energiê elektryczn¹ bêdzie jeszcze przez jakiœ czas ros³o.
Jednak, mimo koniecznoœci sprostania wymogom rozwoju go-
spodarczego, wzrost emisji CO

2

mo¿e byæ utrzymany na sto-

sunkowo niskim poziomie, dziêki wzrostowi efektywnoœci
energetycznej i zastosowaniu odnawialnych Ÿróde³ energii.

Klimat w³aœnie siê zmienia

Zmiany klimatu s¹ procesem, który dokonuje siê na naszych
oczach, a jego skutki mog¹ byæ obserwowane na ca³ym œwie-
cie. Badania WWF wskazuj¹, ¿e jedna trzecia ekosystemów na
Ziemi jest zagro¿ona, a wystêpuj¹ce tam gatunki roœlin i zwie-
rz¹t mog¹ wkrótce wygin¹æ.

2

Jednym z gatunków, którym gro-

zi wyginiêcie, jest niedŸwiedŸ polarny, poniewa¿ zamieszkiwa-

©

WWF

–

Canon

/Klein

&

Hubert

o d w ê g l a

d o c z y s t e j e n e r g i i

Spalanie wêgla powoduje o 70 proc. wiêksz¹ emisjê CO

2

, ni¿ spalanie gazu ziemnego przy tej samej iloœci

produkowanej energii. Wêgiel brunatny cechuje najwiêksza zawartoœæ czystego pierwiastka C. Pomimo to,
rz¹dy wielu pañstw dotuj¹ ceny tego paliwa. Kraje takie jak Niemcy, Francja, Hiszpania czy Japonia, dop³a-
caj¹ ³¹cznie do ceny wêgla ponad 6,3 mld USD rocznie. Wiele rz¹dów wydaje ka¿dego roku setki milionów
dolarów, subsydiuj¹c programy i badania nad rozwojem tzw. „czystego wêgla”. W eksperymentalnych elek-
trowniach uda³o siê dowieœæ, ¿e redukcja emisji tlenków siarki i azotu jest mo¿liwa. Jednak ograniczenie emi-
sji CO

2

nawet w najbardziej efektywnych zak³adach okaza³o siê znikome. „Czysty wêgiel” jest wiêc mrzonk¹.

W zestawieniu ze szczególnie efektywn¹ elektrowni¹ gazow¹, zw³aszcza produkuj¹c¹ w skojarzeniu ciep³o
i energiê (CHP-

combined heat and power

), okazuje siê, ¿e to w³aœnie wêgiel jest najwiêkszym Ÿród³em za-

nieczyszczeñ.

Ponad 80 proc. œwiatowych zasobów wêgla znajduje siê obecnie w posiadaniu siedmiu pañstw: Stanów
Zjednoczonych, Rosji, Chin, Indii, Australii, Niemiec i Po³udniowej Afryki.

„Czysty wêgiel”? — nie istnieje

ne przez niego lody Morza Arktycznego kurcz¹ siê w zastrasza-
j¹cym tempie. Coraz powszechniejsze staj¹ siê ekstremalne
zjawiska pogodowe, takie jak powodzie, burze czy susze. W la-
tach 2002 i 2003 Australiê dotknê³a najwiêksza w historii su-
sza, a z ni¹ najwiêksze od 100 lat po¿ary lasów.

3

Takie okolicz-

noœci wywo³uj¹ gwa³towny wzrost sk³adek ubezpieczeniowych
gospodarstw domowych i przedsiêbiorstw. Problem ten jest
szczególnie powa¿ny w wypadku spo³ecznoœci zamieszkuj¹-
cych obszary nizinne i przybrze¿ne, które czêsto staj¹ w obli-
czu braku jakiegokolwiek zabezpieczenia.

Miêdzyrz¹dowy Zespó³ ds. Zmian Klimatu (IPCC) stwier-

dzi³ w swoim Trzecim Raporcie z 2001 roku, ¿e „pojawi³y siê
nowe i bardziej przekonuj¹ce dowody na to, ¿e wiêkszoœæ zja-
wisk globalnego ocieplania obserwowanych przez ostatnie 50
lat, jest wynikiem dzia³alnoœci cz³owieka”. IPCC przewiduje,
¿e przeciêtna temperatura na Ziemi wzroœnie w tym stuleciu
o ok. 1,4-5,8

°

C. Rozmiary ocieplenia bêd¹ zale¿ne od iloœci

spalonych przez nas paliw kopalnych i od wra¿liwoœci syste-
mu klimatycznego Ziemi.

4

WWF, razem z innymi organizacjami ekologicznymi,

wzywa do podjêcia œrodków zaradczych, które mog³yby
zmniejszyæ to œmiertelne zagro¿enie. Dziêki nim mo¿na by

ograniczyæ wzrost globalnej temperatury do 2

°

C powy¿ej

poziomu przed przemys³owego

5

i zapobiec dalszym znisz-

czeniom. Ocieplenie klimatu Ziemi o ponad 1

°

C sta³o siê ju¿

najprawdopodobniej faktem, dlatego zatrzymanie dalszego
wzrostu na poziomie 2

°

C wymaga szybkich dzia³añ w na-

stêpnych dwóch dekadach.

Mniej ni¿ 2

o

C

Zatrzymanie wzrostu temperatury na poziomie poni¿ej 2

°

C wy-

maga utrzymania koncentracji CO

2

poni¿ej 450 ppm, do czego

konieczna jest natychmiastowa i g³êboka redukcja emisji tego
gazu. Protokó³ z Kioto stanowi dobry pocz¹tek, jednak do dal-
szej realizacji tego celu niezbêdne s¹ kolejne silne instrumenty.
Tê w³aœnie rolê ma odegraæ kampania Power Switch!, która
powinna pomóc g³ównym graczom w ograniczeniu koncentra-
cji CO

2

poni¿ej 450 ppm. Jest to cel trudny do osi¹gniêcia, ale

niezmiernie potrzebny.

Rozwi¹zania s¹ dostêpne tu i teraz!

Optymizm mo¿e budziæ fakt, ¿e istniej¹ praktyczne rozwi¹za-
nia umo¿liwiaj¹ce znaczne obni¿enie emisji dwutlenku wê-
gla. Dysponujemy sprawdzonymi technologiami oraz instru-

2 – 3

Spalanie paliw kopalnych
a emisja CO

2

wêgiel

kamienny

ropa

naftowa

gaz

ziemny

100

80

60

40

20

0

wêgiel

brunatny

rod³o:

Ecofys

2003

Globalna emisja ze spalania paliw (1890-2090) – scenariusz Business-as-Usual Trajectory

(IPCC IS 92) i scenariusz stabilizacji na poziomie 450 ppm

mentami politycznymi do realizacji tego celu. Z ekonomicz-
nego punktu widzenia wszystkie one s¹ dostêpne, a wiele
z nich mo¿e przyczyniæ siê do oszczêdnoœci. Rozwi¹zanie
problemu bêdzie jednak wymaga³o zdecydowanego przejœcia
od systemu energetycznego wykorzystuj¹cego paliwa kopal-
ne, przez podniesienie efektywnoœci energetycznej wszelkich
urz¹dzeñ elektrycznych i wykorzystywanie paliw o mniejszej
zawartoœci wêgla, a¿ do szerokiego zastosowania odnawial-
nych Ÿróde³ energii.

Badania coraz wyraŸniej dowodz¹, ¿e przejœcie do go-

spodarki o niskim wykorzystaniu wêgla nie bêdzie trudne,
co wiêcej, pozwoli zredukowaæ ca³kowite koszty ponoszo-
ne przez konsumentów. Przyk³ady dzia³añ zwiêkszaj¹cych
efektywnoœæ energetyczn¹ i wykorzystuj¹cych odnawialne
Ÿród³a energii mo¿na obserwowaæ na ca³ym œwiecie. Musz¹
one jednak staæ siê standardem, a nie tylko chlubnym wy-
j¹tkiem.

Dlaczego sektor energetyczny powinien wieϾ prym?

Energetyka jest wa¿nym motorem zrównowa¿onego rozwoju,
sprawiedliwoœci spo³ecznej i dobrobytu gospodarczego. Jednak
sektor energetyczny, opieraj¹cy siê g³ównie na paliwach kopal-

nych takich jak wêgiel, jest Ÿród³em a¿ 37 proc. globalnej emi-
sji CO

2

, wytwarzanej przez cz³owieka. Poziom produkcji tego

gazu ca³y czas gwa³townie wzrasta. To zagra¿a rozwojowi.
Wzrost poziomu emisji dwutlenku wêgla mo¿e doprowadziæ
do zwiêkszenia czêstotliwoœci burz i susz, zanikania
ekosystemów, strat w uprawach, nasilenia powodzi, podniesie-
nia siê poziomu mórz oraz zwiêkszenia liczby chorób i w efek-
cie — postawiæ w obliczu zag³ady miliony istnieñ.

Czy jest to praktyczne i ekonomiczne?

Wbrew opiniom przemys³u kopalnianego, jest coraz wiêcej do-
wodów œwiadcz¹cych, ¿e przejœcie od wêgla do czystych Ÿró-
de³ energii by³oby korzystne z punktu widzenia ekonomiczne-
go i pozwoli³oby zaoszczêdziæ pieni¹dze konsumentów. Sektor
energetyczny ma wiele mo¿liwoœci zmniejszania emisji CO

2

poprzez zastosowanie praktycznych ograniczeñ. Trwaj¹ce na
ca³ym œwiecie debaty na temat liberalizacji energetyki powin-
ny sprzyjaæ dzia³aniom zwiêkszaj¹cym efektywnoœæ energe-
tyczn¹ i stosowaniu odnawialnych Ÿróde³ energii.

Badania, przeprowadzone niedawno dla WWF w USA po-

kaza³y, ¿e za³o¿ona w Power Switch! 59-proc. redukcja emisji
CO

2

pozwoli³aby do 2020 roku obni¿yæ koszty netto ponoszo-

Aby unikn¹æ
zmian klimatu
niezbêdne s¹
g³êbokie redukcje
emisji CO

2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

1890 1910 1930 1950 1970 1990 2010 2030 2050 2070 2090

Emisje roczne

(mld ton CO /rok)

2

scenariusz

Business-as-Usual

scenariusz

stabilizacji

i 450ppm

ród³o: IPCC 3rd
Assessment Report

ne przez konsumentów o 86 miliardów dolarów rocznie.

7

Pro-

ces ten zachodzi³by dziêki mniejszemu zu¿yciu elektrycznoœci,
inwestowaniu w bardziej efektywne urz¹dzenia, budowle
i elektrownie, oraz dwunastokrotnemu zwiêkszeniu wykorzy-
stania odnawialnych Ÿróde³ energii takich jak energia s³onecz-
na, wiatrowa, geotermalna i energia z biomasy (wy³¹czaj¹c
energetykê wodn¹).

Drastyczna redukcja emisji CO

2

jest mo¿liwa

Przeprowadzone dla WWF badania na temat potencjalnej mo¿-
liwoœci przekszta³cenia europejskiego sektora energetycznego
w sektor wolny od CO

2

do roku 2020 pokazuj¹, ¿e popyt na

energiê elektryczn¹ móg³by byæ mniejszy o 27 procent.

8

Co

wiêcej, pe³ne wykorzystanie potencja³u technologicznego s³u-
¿¹cego redukcji emisji CO

2

mog³oby zwiêkszyæ udzia³ Ÿróde³

odnawialnych w produkcji energii do 40-60 proc. Jednoczeœnie
efektem by³oby zmniejszenie do 2020 roku emisji CO

2

w euro-

pejskim sektorze energetycznym o po³owê w stosunku do po-
ziomu istniej¹cego obecnie.

9

W wielu rozwijaj¹cych siê pañstwach, wraz z rosn¹cym po-

wszechnym dostêpem spo³eczeñstwa do energii, roœnie popyt
na us³ugi energetyczne. Warto wykorzystaæ ogromny potencja³

tkwi¹cy w efektywnoœci energetycznej i Ÿród³ach odnawial-
nych. Samodzielnie nie zaspokoj¹ one oczywiœcie ca³ego zapo-
trzebowania energetycznego, jednak przechodzenie do czystej
energii bêdzie równie¿ Ÿród³em znacz¹cych dodatkowych ko-
rzyœci. Mo¿na do nich zaliczyæ nie tylko czystsze powietrze
i wodê w otoczeniu cz³owieka, ale tak¿e mniejsze uzale¿nienie
od innych pañstw w zakresie pozyskiwania Ÿróde³ energii.
W porównaniu z opartymi na paliwach kopalnych scenariusza-
mi typu ,,business-as-usual’’, wyst¹pi³by jedynie nieznaczny
wzrost kosztów. Specjalna Grupa G8 do spraw Energii Odna-
wialne

10

ustali³a, ¿e przez nastêpne dziesiêæ lat, przy zastosowa-

niu powa¿nego programu inwestycyjnego i przy wsparciu poli-
tycznym, z energii odnawialnej mog³oby korzystaæ w pañ-
stwach rozwijaj¹cych siê o 800 milionów ludzi wiêcej. Liczba
osób korzystaj¹cych z takiej energii w pañstwach rozwiniêtych
mog³aby wzrosn¹æ o 200 milionów.

Szereg scenariuszy opracowanych dla Chin dowodzi, ¿e

w tym pañstwie istniej¹ doskona³e alternatywy dla przestarza-
³ych i ma³o efektywnych elektrowni wêglowych. Zwrócenie
wiêkszej uwagi na efektywnoœæ energetyczn¹, zarówno przy
produkcji energii w elektrowniach, jak i na etapie koñcowym,
czyli przy wykorzystaniu energooszczêdnych systemów oœwie-

o d w ê g l a d o c z y s t e j e n e r g i i

4 – 5

©

WWF

/Kevin

Schafer

©

WWF

–Canon

/Mauri

Rautkari

tleniowych czy napêdów elektrycznych, mog³oby do 2020 ro-
ku, przy jednoczesnym wykorzystaniu ogromnego potencja³u
chiñskich zasobów odnawialnych, obni¿yæ emisjê CO

2

o 59

proc., w porównaniu ze scenariuszem „business-as-usual”
(BAU).

11

Sam tylko potencja³ energetyczny wiatru w Chinach,

móg³by zaspokoiæ a¿ 70 proc. œwiatowego zapotrzebowania na
energiê elektryczn¹. Podobne scenariusze dla Indii wskazuj¹ na
mo¿liwoœæ redukcji emisji CO

2

o 47 proc. do 2020 roku.

Alternatywy dla paliw kopalnych

Coraz wiêcej badañ nad przysz³oœci¹ energetyki wskazuje na
dominuj¹c¹ rolê efektywnoœci energetycznej w stabilizowaniu
i zmniejszaniu popytu na energiê. Jednoczeœnie, przy zaspoka-
janiu pozosta³ego zapotrzebowania energetycznego, powinno
siê odchodziæ od paliw kopalnych.

W programach rz¹dowych, które maj¹ na celu rozwój sek-

tora energetycznego wolnego od dwutlenku wêgla, pierwszym
punktem jest zazwyczaj efektywnoϾ energetyczna. Polityka
pañstwa mo¿e w znacz¹cy sposób wspomóc jej zwiêkszanie.
Dostêpne dzia³ania to m. in. ustalenie standardów minimalnej
efektywnoœci dla ró¿nego rodzaju urz¹dzeñ, budowli i silników
przemys³owych, stwarzanie zachêt podatkowych dla inwesto-

rów nabywaj¹cych sprzêt o wy¿szej efektywnoœci oraz okreœle-
nie norm efektywnoœci. Poprzez zachêty gotówkowe i inne in-
nowacyjne bodŸce, konsumenci mog¹ byæ zachêcani do wybo-
ru urz¹dzeñ o wy¿szej efektywnoœci energetycznej.

Istotnym elementem przekszta³cenia sektora energetyczne-

go w sektor wolny od dwutlenku wêgla jest równie¿ przejœcie
od paliw kopalnych w kierunku odnawialnych Ÿróde³ energii.
ród³a odnawialne, takie jak energia wiatrowa, biomasa, ener-
gia geotermalna, ma³e elektrownie wodne i energia s³oneczna,
mog¹ byæ ju¿ teraz praktycznie wykorzystywane. Ich u¿ycie
mog³oby do roku 2020 zmniejszyæ emisjê o ponad 40 proc.,
w porównaniu do poziomu istniej¹cego w pañstwach rozwiniê-
tych w 2000 roku.

12

Energia wiatrowa

jest teraz w wielu wypadkach oceniana ja-

ko bardziej konkurencyjna ni¿ energia nuklearna. Jest to obec-
nie najszybciej rozwijaj¹cy siê sektor o obrocie 5 miliardów
dolarów rocznie. Sektor ten odnotowuje w ostatnich piêciu la-
tach roczn¹ dynamikê rzêdu 25-30 proc. Najszybszy wzrost do-
konuje siê obecnie w Niemczech, gdzie istniej¹ce dzisiaj mo¿-
liwoœci produkcji energii przekraczaj¹ ju¿ 12000 MW. Inni
g³ówni gracze to Stany Zjednoczone, Hiszpania i Dania, ale

o d w ê g l a

d o c z y s t e j e n e r g i i

Austin Energy jest zak³adem energetycznym obs³uguj¹cym miasto Austin w Teksasie (USA), jeden z najszybciej rozwijaj¹cych siê obsza-
rów zurbanizowanych w tym kraju. W ramach programu

Austin Energy ‘Zielony Wybór’, tysi¹ce gospodarstw domowych z tego regionu

kupuje energiê ze Ÿróde³ odnawialnych, pobudzaj¹c to, co amerykañski Departament Energii nazywa najwiêksz¹ budowan¹ przez kon-
sumentów struktur¹ „zielonej energii” w kraju. Jak przyznaje Roger Duncan, wiceprezes

Austin Energy, „mo¿e wydawaæ siê dziwnym,

¿e stan, z którego wywodz¹ siê takie firmy jak Enron, Exxon, czy znani zwolennicy ropy, jak Prezydent Bush, zwraca siê w kierunku ener-
gii wiatrowej, ale to w³aœnie wiatr jest wielkim naturalnym bogactwem Teksasu.’’

Obecnie

Austin Energy posiada 10-letnie kontrakty na dostarczanie energii do oko³o 11,000 gospodarstw domowych, a ponad 150 ma-

³ych firm i 22 najwiêksze przedsiêbiorstwa Austin Energy zg³osi³y ³¹czne zapotrzebowanie na ponad 300 milionów kWh. Dwudziestu
dwóch z trzydziestu najwiêkszych odbiorców programu

Austin Energy ,,Zielony Wybór’’, nazywanych równie¿ Przemys³owymi Liderami,

podpisa³o kontrakty na dostawê co najmniej 1 miliona kWh ,,zielonej energii’’ rocznie. Piêtnaœcie spoœród tych firm funkcjonuje w 100
proc. dziêki ,,zielonej energii’’.

W latach 2000-2003

Austin Energy zrealizuje 53 proc. planowanego przez siebie wzrostu dziêki oszczêdnoœciom, uzyskanym w wyni-

ku zwiêkszania efektywnoœci energetycznej i zastosowania odnawialnych Ÿróde³ energii. Dziêki przyjêciu tego programu uda³o siê do-
tychczas zmniejszyæ emisjê CO

2

o 217,566 ton rocznie.

Analiza przypadku 1:

Du¿y potencja³ energii wiatrowej w „roponoœnym” Teksasie

ogromny potencja³ maj¹ tak¿e Chiny, Indie, Wielka Brytania
i Nowa Zelandia. W Stanach Zjednoczonych najwiêksze zyski
z tego sektora czerpie obecnie Teksas. W Polsce sektor energe-
tyki wiatrowej rozwija siê doœæ powoli, nie przekraczaj¹c jak
dot¹d 100 MW.

Energia z biomasy

obejmuje szerok¹ gamê technologii, w³¹-

czaj¹c w to spalanie odpadów organicznych, drewnianych, za-
mianê materia³ów organicznych w specjalny olej, czy te¿ za-
mianê biomasy w gaz, co nastêpnie umo¿liwia 'czyste' uzyska-
nie ciep³a i energii.

Energia z biomasy stanowi 11 procent globalnie zu¿ywanej

energii, ale trzeba mieæ na uwadze, ¿e obejmuje ona czêœciowo
równie¿ niezrównowa¿one wycinanie lasów i spalanie z bardzo
nisk¹ sprawnoœci¹, wywo³uj¹ce zagro¿enie dla zdrowia w kra-
jach rozwijaj¹cych siê. W ramach Programu Narodów Zjedno-
czonych ds. Rozwoju (UNDP-United Nations Development Pro-
gramme) oszacowano praktyczny i mo¿liwy do utrzymania po-
tencja³ tych technologii na poziomie 65 — 100 proc. obecnego
zapotrzebowania na energiê na œwiecie. Niektóre kraje takie jak
Finlandia, Austria, Szwecja i USA ju¿ wytwarzaj¹ znaczne iloœci
taniej energii wykorzystuj¹c w tym celu drewno i odpady drzew-

ne. Finlandia w 20 proc. pokrywa swoje ca³kowite zapotrzebo-
wanie na energiê korzystaj¹c z tego Ÿród³a, a najwiêksza na œwie-
cie elektrociep³ownia na biomasê o mocy 550 MW, produkuj¹ca
energiê w skojarzeniu, funkcjonuje tam od 2001 roku.

Kolejn¹ efektywn¹ i prost¹ w zastosowaniu technologi¹

jest wspólne spalanie biomasy i wêgla, co równie¿ zapewnia
redukcjê emisji CO

2

. Technologia ta jest powszechnie stoso-

wana w Skandynawii i Ameryce Pó³nocnej. W USA na tej za-
sadzie funkcjonuje ponad 300 elektrowni, o ³¹cznej mocy
6000 MW. W Polsce kilka elektrociep³owni wdra¿a obecnie tê
technologiê.

Inn¹ opcjê stanowi gaz ziemny pochodz¹cy z rozk³adaj¹-

cych siê odpadów organicznych oraz elektrownie spalaj¹ce
specjalne roœliny energetyczne w celu wygenerowania ciep³a
i energii poprzez gazyfikacjê lub konwencjonalne spalanie.

Systemy fotowoltaniczne

(Solar photovoltaic-PV) nazywane

,,metod¹ marzeñ’’, polegaj¹ na wycelowaniu w niebo plastra si-
likonu, który pozwala na ciche i nie wymagaj¹ce zastosowania
ruchomych czêœci generowanie elektrycznoœci. Jest to obecnie
technologia najdro¿sza w zastosowaniu, ale w d³u¿szej per-
spektywie o najwiêkszym potencjale.

©

Gettyone

/Juan

Silva

6 – 7

Wytwarzaj¹c energiê bezpoœrednio ze œwiat³a s³onecz-

nego, baterie PV mog¹ byæ w³¹czane w struktury takie jak
okna czy dachy, w celu obni¿enia kosztów. Podczas gdy
tempo rozwoju tego przemys³u jest bardzo du¿e, globalna
produkcja utrzymuje siê obecnie na poziomie ni¿szym ni¿
450 MW w skali roku (ca³kowita zdolnoœæ produkcyjna
wynosi³a pod koniec 2001 roku 1840 MW) i minie co naj-
mniej 10 lat zanim fotowoltaika naprawdê zaistnieje w ska-
li globu.

Coraz wiêcej uwagi i nak³adów na badania poœwiêca siê

ostatnio takim Ÿród³om, jak ogniwa paliwowe i elementy tzw.
'gospodarki wodorowej'. Ogniwa paliwowe zasilane s¹ wodo-
rem, aby go wytworzyæ potrzeba jednak pr¹du. U¿ywanie
w tym celu naturalnego gazu czy te¿ innych paliw kopalnych,
zamiast Ÿróde³ odnawialnych, jest tylko krokiem przejœciowym
w d¹¿eniu do gospodarki wolnej od CO

2

. Energie odnawialne

musz¹ w koñcu staæ siê jedynym Ÿród³em energii dla zrówno-
wa¿onej gospodarki wodorowej.

Z uwagi na du¿e ryzyko i wygórowane koszty, energia nu-

klearna nie jest ani alternatyw¹ paliw kopalnych, ani rozwi¹za-
niem problemu zmian klimatycznych.

Wêgiel — przestarza³e rozwi¹zanie

Wêgiel by³ pierwszym paliwem ery przemys³owej, ale jego czas
ju¿ siê koñczy. Kampania WWF Power Switch! wzywa do zwiêk-
szenia roli energetyki odnawialnej i wydajnoœci energetycznej
urz¹dzeñ. Tymczasem paliwa kopalne ci¹gle dominuj¹ w sektorze
energetycznym, a wêgiel w najwiêkszym stopniu przyczynia siê
do œwiatowej emisji CO

2

. Przy jego u¿yciu wytwarza siê zaledwie

oko³o 40 proc. œwiatowej energii, ale jednoczeœnie uwalnia siê po-
nad po³owê globalnej emisji CO

2

. Przy dostêpnych ju¿ 'czystszych'

technologiach, wêgiel utrzymuje siê w przemyœle tylko dziêki du-
¿ym subsydiom i niezdolnoœci rynku do zestawienia kosztów wy-
dobycia i spalania wêgla z wartoœciami niematerialnymi takimi jak
œrodowisko i zdrowie ludnoœci.

Tylko w Azji, w latach 1971-1995, mia³ miejsce oœmiokrot-

ny wzrost zu¿ycia wêgla w energetyce. Jeœli obecne tendencje
w sektorze siê utrzymaj¹ emisja mo¿e siê podwoiæ w ci¹gu ko-
lejnych 20 lat

13

. Przy 2 miliardach ludzi nie maj¹cych na razie

dostêpu do elektrycznoœci istnieje realna groŸba znacznego
wzrostu emisji CO

2

. Chyba, ¿e powstan¹ inwestycje i dzia³ania

na rzecz zamiany wêgla na 'czyste' Ÿród³a energii.

Ziemia dysponuje ogromnymi zasobami wêgla. Œwiatowa

Rada ds. Energii (World Energy Council) i BP (British Petro-

W sk³ad Zespo³u Elektrowni Ostro³êka S. A. wchodz¹ elektrociep³ownia „Ostro³êka A” i elektrownia „Ostro³êka B”. Od 1997 roku
w elektrociep³owni „Ostro³êka A” w przebudowanym na fluidalny kotle typu OP-100 wykorzystuje siê biomasê: korê i zrêbki drewna.
Kora pochodzi s¹siedniego zak³adu i jest odpadem produkcyjnym. ZEO S. A. opracowa³ system logistyczny pozyskania zrêbków
drewna i innych zasobów pochodzenia rolniczego. Obecnie zak³ad wykorzystuje 70 000 ton kory i 30 000 ton zrêbków drewna rocz-
nie.
Nastêpnym, planowanym krokiem jest budowa nowego kot³a na biomasê o mocy 50 MW i zwiêkszenie zu¿ycia biomasy do 200 000
ton rocznie. Zak³ad planuje tak¿e stworzenie konsorcjum sk³adaj¹cego siê z 60 gospodarstw uprawiaj¹cych wierzbê energetyczn¹ na
obszarze 1200 ha.
Dotychczasowe efekty techniczne modernizacji to: wzrost sprawnoœci kot³a; elastyczniejsza praca — szerszy zakres obci¹¿eñ; mo¿-
liwoœæ spalania niskowartoœciowych paliw; ni¿sze koszty remontowe.
Efekty ekologiczne to: zmniejszenie emisji CO

2

o 46 000 ton/rok, zmniejszenie emisji SO

2

o 280 ton/rok, zmniejszenie emisji NO

X

o 100

ton/rok; zmniejszenie zu¿ycia wêgla o 23 000 ton/rok; zmniejszenie iloœci popio³u o 4 000 ton/rok.

Analiza przypadku 2.

Wykorzystanie biomasy w Zespole Elektrowni Ostro³êka S.A.

© WWF – Canon / Catherine Holloway

leum) szacuj¹ je na 985 miliardów ton. Obecne zu¿ycie jest
oceniane na oko³o 4,4 miliarda ton w skali roku. Podczas gdy
w Europie zachodniej zu¿ycie tego surowca spada, w USA
i w Azji ci¹gle wzrasta. Wykorzystanie nawet u³amka tych za-
mro¿onych rezerw wêgla oraz nieco skromniejszych zasobów
ropy i gazu, zbli¿y³oby nas do strefy zagro¿enia wzrostem tem-
peratury o 3 lub 4, a nawet wiêcej stopni Celsjusza. Jednym
z zadañ kampanii Power Switch! jest doprowadzenie do sytu-
acji, w której zak³ady energetyczne, instytucje finansowe oraz
rz¹dy, przesta³yby inwestowaæ w uruchamianie nowych rezerw
wêgla, a tak¿e zaczê³y by ograniczaæ wydobycie ze z³ó¿ ju¿
eksploatowanych. Wymagaæ to bêdzie od rz¹dów wydania
przepisów jasno stwierdzaj¹cych, ¿e wêgiel nie ma przysz³oœci
jako g³ówny surowiec stosowany w przemyœle energetycznym.
Poci¹gnie to tak¿e za sob¹ koniecznoœæ przygotowania racjo-
nalnych strategii w zakresie przekwalifikowania si³y roboczej
przemys³u wydobywczego na przemys³ wykorzystuj¹cy 'czy-
ste' Ÿród³a energii.

Jaki jest nastêpny krok?

W swojej kampanii Power Switch! WWF wzywa wszystkich
decydentów, by przy³¹czyli siê do dzia³añ na rzecz rozwi¹zania

problemu globalnego ocieplenia poprzez przyjêcie naszej wizji
przejœcia od wêgla do czystych Ÿróde³ energii. Dziêki temu
w ci¹gu najbli¿szych 50 lat sektor energetyczny uwolni siê od
emisji CO

2

. Tylko w ten sposób mo¿emy unikn¹æ katastrofal-

nych w skutkach zmian klimatu. Kampania Power Switch!
opiera siê na prawnie wi¹¿¹cych regulacjach, jakie niesie Pro-
tokó³ z Kioto, skupiaj¹c uwagê na nagl¹cej potrzebie wprowa-
dzenia ograniczeñ emisji CO

2

w sektorze energetycznym.

Zak³ady energetyczne

mog¹ siê przyczyniæ do realizacji celu

zobowi¹zuj¹c siê wraz z WWF do przyjêcia nastêpuj¹cych
dzia³añ:

n

Zwiêkszenia wydajnoœci energetycznej, zarówno w samych
elektrowniach, jak i w sposobie u¿ytkowania energii przez
konsumentów. S³u¿yæ bêdzie temu wprowadzenie wspólne-
go wytwarzania ciep³a i energii, doposa¿enie istniej¹cych
zak³adów, a tak¿e propagowanie wœród konsumentów u¿yt-
kowania wysoce efektywnych urz¹dzeñ, zarówno dla po-
trzeb mieszkalnictwa, biur, jak i przemys³u;

n

Zwiêkszenia wykorzystania odnawialnych Ÿróde³ energii,
takich jak wiatr, biomasa i energia s³oneczna do co najmniej
20 proc. w 2020 roku.

o d w ê g l a d o c z y s t e j e n e r g i i

8 – 9

©

WWF

–Canon

/Michel

Gunther

©

WWF

–

Canon

/Michèle

Dépraz

n

Wspierania krajowej polityki obni¿enia emisji CO

2

i zwiêk-

szenia udzia³u odnawialnych Ÿróde³ energii.

n

Zaprzestania nowych inwestycji w górnictwo i elektrownie
funkcjonuj¹ce w oparciu o wêgiel.

Instytucje finansowe

odgrywaj¹ zasadnicz¹ rolê w kiero-

waniu œwiata na drogê ograniczania zu¿ycia wêgla w sekto-
rze energetycznym, poprzez oferowanie korzystnych sposo-
bów finansowania projektów i technologii opartych na odna-
wialnych Ÿród³ach energii. Kwestia œrodowiska naturalnego
nie musi byæ tu jednak decyduj¹ca. Zmiany klimatyczne
i dalsze stosowanie paliw kopalnych wystawiaj¹ same insty-
tucje finansowe na powa¿ne ryzyko materialne. Zatem w³a-
œciwa reakcja jest czêœci¹ ich odpowiedzialnoœci jako po-
wiernika finansowego. Instytucje te powinny przy³¹czyæ siê
do kampanii Power Switch! poprzez ustalenie klarownej
polityki i celów inwestycyjnych s³u¿¹cych zwiêkszonemu
u¿yciu energii odnawialnej, poprawie efektywnoœci energe-
tycznej i redukcji emisji CO

2

.

Politycy

mog¹ znacznie przyczyniæ siê do zmniejszenia spala-

nia wêgla poprzez stworzenie zachêcaj¹cych warunków rynko-

wych, w których inwestycje niskowêglowe by³yby wspierane
finansowo. W ich zakres wchodzi³yby cele i zobowi¹zania
obejmuj¹ce energiê odnawialn¹, efektywnoœæ energetyczn¹
oraz kogeneracjê — jednoczesn¹ produkcjê ciep³a i energii, ka-
ry finansowe za emisjê, stworzenie systemu handlu emisjami
z surow¹ i obligatoryjn¹ redukcj¹ CO

2

w przemyœle energetycz-

nym, jak równie¿ stymulowanie badañ i rozwoju.

Sfera gospodarcza

mo¿e odegraæ znaczn¹ rolê w tym procesie

obni¿aj¹c zu¿ycie energii we w³asnej dzia³alnoœci, polepszaj¹c
efektywnoœæ materia³ow¹, a tak¿e redukuj¹c energoch³onnoœæ
w³asnych produktów i wybieraj¹c 'zielon¹ energiê'. Grupa ta
mo¿e równie¿ wspieraæ politykê sprzyjaj¹c¹ niskowêglowym
technologiom.

Konsumenci

mog¹ dokonywaæ wyboru 'zielonej energii' tam,

gdzie jest dostêpna, oraz domagaæ siê jej tam, gdzie jej jeszcze
nie ma. Kolejnym sposobem jest u¿ywanie mniej energoch³on-
nych urz¹dzeñ i oœwietlenia, a tak¿e popieranie kampanii na
rzecz du¿ych redukcji emisji CO

2

. Konsumenci mog¹ wspieraæ

procesy legislacyjne i efektywn¹ politykê, a tak¿e zachêcaæ lo-
kalne w³adze do przechodzenia na czyst¹ energiê.

o d w ê g l a

d o c z y s t e j e n e r g i i

©

WWF

–

Canon

/Michel

Gunther

Rosja dysponuje ogromnymi z³o¿ami gazu ziemnego, ropy i wêgla. Podczas niedawnych dyskusji na temat polityki energetycznej
k³adziono du¿y nacisk na sposoby utrzymania i zwiêkszenia eksportu gazu i ropy na Zachód. Tymczasem ostatnia rz¹dowa Strate-
gia Energetyczna wskazuje, ¿e istnieje tak¿e plan powrotu do wêgla. Rosja dysponuje 16 proc. œwiatowych z³ó¿ tego surowca, z cze-
go po³owa to z³o¿a zanieczyszczonego wêgla brunatnego. W dokumencie, który wskazuje mo¿liwe trendy w tym przemyœle do ro-
ku 2020, sugeruje siê wzrost zu¿ycia wêgla o 35-70%.

Rosyjski sektor wêglowy jest w z³ym stanie. W niektórych rejonach sprzêt górniczy jest w 75 proc. przestarza³y. Przemys³ mocno
lobbowa³ za modernizacj¹ oraz nowymi inwestycjami i znalaz³ poparcie w Ministerstwie Energetyki. Jednak¿e g³ówny zak³ad ener-
getyczny w Rosji, RAO UES, nie popiera strategii rz¹dowej i wola³by u¿ywaæ wiêcej naturalnego gazu w swoich elektrowniach, po-
niewa¿ jest on tañszy dla konsumentów.

Analiza przypadku 3.

Powrót do wêgla w Rosji?

Mo¿emy osi¹gn¹æ cele Power Switch! i zrobimy to.

Wielkie przejœcie oznacza rezygnacjê z systemu energetyczne-
go zdominowanego przez paliwa kopalne na rzecz przysz³oœci
wolnej od CO

2

.

Bêdzie siê to wi¹za³o ze znacznymi inwestycjami w nowe

technologie i rozwi¹zania, a tak¿e z tworzeniem najwy¿szej
klasy przywództwa politycznego.

Sektor energetyczny, zanieczyszczaj¹cy œrodowisko i maj¹-

cy ³atwy dostêp do licznych rozwi¹zañ, musi podj¹æ natych-
miastowe i konkretne kroki w celu zredukowania emisji.

W obliczu groŸnych konsekwencji zaniechania dzia³añ,

które mog³yby powstrzymaæ dalsze zmiany klimatyczne, odpo-
wiedzialni za to mened¿erowie musz¹ podj¹æ odpowiednie kro-
ki ju¿ teraz, dopóki wci¹¿ jeszcze istnieje mo¿liwoœæ ograni-
czenia szkód. Wierzymy, ¿e przy wspó³udziale rz¹dów, organi-
zacji pozarz¹dowych i spo³eczeñstwa, sektor energetyczny sta-
nie siê liderem w dzia³aniach zmierzaj¹cych do przejœcia na
czyst¹ energiê. Osi¹gniêcie tego celu nie tylko pozwoli ochro-
niæ Ziemiê, ale pomo¿e równie¿ udzia³owcom, dziêki ograni-
czeniu strat firm i pobudzeniu prze³omowej rewolucji techno-
logicznej.

10 – 11

AEP (USA)

Southern (USA)

RWE (Niemcy)

NTPC (Indie)

TVA (USA)

XCEL Energy (USA)

Enel (W³ochy)

TEPCO (Japonia)

E.ON (Niemcy)

TXU Energy (US/Europa)

Endesa (Hiszpania)

Vattenfall (Szwecja)

Chubu (Japonia)

PLN (Indonezja)

Entergy (USA)

Kansai (Japonia)

EGAT (Tajlandia)

DEI (Grecja)

Electrabel (Belgia)

Przedsiêbiorstwo energetyczne

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

UES (Rosja)

20 najwiêkszych emitentów CO

2

w sektorze energetycznym

(mln ton, 2000/2001)

Przypisy:

1 World Coal Institute, 2003; In-

ternational Energy Agency, 2003

2 WWF, Global Warming and Ter-

restrial Biodiversity Decline,
August 30, 2000; WWF, Vani-
shing Kingdom: the melting re-
alm of the Polar Bear, 2002

3 Professor David Karoly, Dr Ja-

mes Risbey, Anna Reynolds,
Global warming contributes to
Australia’s worst drought, Sty-
czeñ 2003

4 Inter-governmental Panel on Cli-

mate Change (IPCC), Third As-
sessment Report, Styczeñ 2001

5 Climate Action Network, Pre-

venting Dangerous Climate
Change, Czerwiec 2002

6 UNEP/IEA, Energy Subsidy Re-

form and sustainable develop-
ment: Challenges for Policyma-
kers, Kwiecieñ 2001

7 Bailie et al, Tellus Institute and

Centre for Energy and Climate

Solutions, The path to carbon-
-free power: switching off pollu-
tion in the utility sector, dla
WWF-USA, Marzec 2003

8 Harmelink et al, Ecofys, Low

Carbon Electricity Systems: Me-
thodology and Results for the
EU, Luty 2003 (studium dla
WWF)

9 Ibid.

10 G8 Renewable Energy Task For-

ce, Final Report, Czerwiec 2001

11 Vuuren, Yun, de Vries, Kejun,

Graveland and Fengxi, Energy
and emission scenarios for Chi-
na in the 21st century, Energy
Policy, September 2002; Kroeze
et al, The Power Sector in India
and China: Greenhouse gas
emission reduction potential and
scenarios for 1990-2020, Energy
Policy, Wrzesieñ 2002

12 op cit przypis 8, 9 i 11
13 op cit przypis 7