Agnieszka Filas

Emilia Pietrzak

APiŚ, III rok

Dyfuzjonizm



Orientacja w naukach o kulturze, a także w innych
naukach społecznych, przypisująca dyfuzji kulturowej
szczególne znaczenie w procesie zmiany oraz rozwoju
kultury, badająca dzieje i skutki przenikania wytworów
kultury z jednych obszarów do drugich. Uznaje
kontakty międzykulturowe za główną przyczynę
decydującą o dynamice rozwoju kultury, traktuje
kulturę jako zbiór elementów tworzących kompleksy
o odmiennej dla poszczególnych obszarów kombinacji
cech, koncentruje uwagę na zapożyczeniach,
minimalizuje rolę ewolucji kulturowej oraz preferuje
interpretację historyczną i geograficzną.
Powstał w odpowiedzi na ewolucjonizm.

Podstawowe zagadnienia

dyfuzjonistów



Koncepcja kręgów kulturowych



Zapożyczenia przez dyfuzję



Wszelkie podobieństwa między kulturami
widać w dyfuzji, a nie w stadiach rozwoju
tych kultur



Zapożyczenia dokonują się na obrzeżach
kulturowych, w największych oddaleniach
od centrów kręgów kulturowych

Założenia



Przedmiotem badań antropologii jest mobilność

elementów kulturowych w czasie i przestrzeni –

podobieństwo kultur wynika z migracji elementów

kultury, które zachodząc w częstszą interakcję między

sobą stają się coraz bardziej do siebie podobne.

Przeciwieństwem tutaj jest powszechność praw
ewolucji.



Odstąpienie od całościowego ujmowania kultury –

koncentracja na poszczególnych elementach

społecznych całości. Kultura jest zbiorem elementów,

nie zaś wewnętrznie powiązanym systemem, czy też

„organiczną całością”.



Dystrybutywne rozumienie kultury – kultura będąc
atrybutem ludzkości, również stanowi własność
zbiorowości określonych czasowo i przestrzennie,
różniących się od siebie.



Antropologia jako nauka idiograficzna – nauki
społeczne mają na celu poznanie konkretnych procesów
i zdarzeń, nie zaś wykrywanie ogólnych praw rozwoju
kulturowego. Charakteryzuje się nastawieniem na
badania empiryczne i przejściem od przyrodniczej
perspektywy o kulturze do humanistycznej historii
kultury.



Odrzucenie ewolucjonizmu i zastąpienie systemów
ewolucyjnych ujęciami konkretno-historycznymi

Pojęcia i narzędzia analityczne

wprowadzone przez dyfuzjonizm



Kompleks kulturowy



Krąg kulturowy



Obszar kulturowy



Środowisko etniczne



„Teoria” areału kulturowego

Dyfuzjonizm

niemiecko - austriacki

Dyfuzjonizm brytyjski



Szkoła Kulturkreis
zapoczątkowana przez
F. Ratzla i rozwijana
przez B.Ankermanna
i F. Graebnera



Rekonstrukcja
rozprzestrzeniania się
określonych
wynalazków
kulturowych z danych
centrów.



Zainicjowany przez
Williama H.R. Riversa



Podstawowe wynalazki
ludzkości zostały odkryte w
dolinie Nilu i stamtąd
zostały rozprowadzone na
cały świat.

Dyfuzjonizm amerykański



Zapoczątkowany przez F. Boasa



Rekonstrukcja przebiegu zasiedlenia
i rozwoju kultury na danym obszarze



Archeologię i antropologię łączy historyzm, cel

i przedmiot badań, którym są historyczne formy
kultury



Archeologia jako niezbędna nauka pomocnicza
etnologii, a etnologia archeologii



Historyzm faktograficzny, skierowany na
badania antropologiczne

Dyfuzjonizm europejski



Powstał ze szkoły kulturowo-historycznej



Ma odmienne założenia niż dyfuzjonizm
amerykański



Jest psychologizmem



Cechuje go atomizm



Na rozwój kultury może działać dyfuzja bądź
rozwój wewnętrzny danej jednostki
kulturowej

Dyfuzjonizm archeologiczny

i etnologiczny



Pojawił się w reakcji na klasyczny ewolucjonizm
antropologiczny



Oparty jest na przekonaniu o uniwersalnym

postępie ludzkości



Kultura nie rozwija się liniowo i teologicznie lecz

wielokierunkowo i stanowi rezultat przenikania się

wytworów wielu kultur



W wyniku przemieszczeń ludnościowych wytwory

kulturowe stają się przedmiotem zapożyczeń w

różnych kręgach, tworząc różnorodność kultury
ludzkiej



Historia kultury to rozprzestrzenianie się jej
wytworów w wyniku dyfuzji i migracji oraz
mieszanie się ich z wytworami innych
kultur, a tym samym różnicowanie się
względnie jednorodnej pierwotnej kultury.

Dyfuzjonizm w archeologii

kulturowo-historycznej



Wszystkie wynalazki i nowinki powstawały
w określonym centrum skąd jak fale
rozchodziły się na peryferia



Inwencja twórcza ludności na obszarach
peryferyjnych była ograniczona



Ma udowadniać tubylczość społeczeństw
zamieszkujących dany obszar

Bibliografia



Mamzer H., Ostoja-Zagórski J. 2007. Orientacje badawcze w polskiej
archeologii, Nauka 1/2007: 131-148



Minta-Tworzowska D. 1994. Klasyfikacja w archeologii jako sposób
wyrażania wyników badań, hipotez oraz teorii archeologicznych.
Poznań: Adam Mickiewicz University Press, 34-38



Tabaczyński S., Marciniak A., Zalewska A., Cyngot D. (red.) 2012.
Przeszłość społeczna: próba konceptualizacji, Poznań, Wydawnictwo
Poznańskie, 690-694