206

Kamienio³om zlepieñca triasowego

w Czerwonej Górze

5636

Lokalizacja:

województwo œwiêtokrzyskie

powiat opatowski

gmina Sadowie

miejscowoœæ Czerwona Góra

Rejon geograficzny:

Wy¿yna Ma³opolska

Wy¿yna Kielecka

Wy¿yna Sandomierska

Jednostka geologiczna:

Góry Œwiêtokrzyskie

mezozoiczne obrze¿enie Gór Œwiêtokrzyskich

4524

Opatów

No

wa S³upia

Czerwona Góra ko³o Ostrowca Œwiêtokrzyskiego to

niewielka osada usytuowana w dolinie rzeki Kamionka.

Na pó³nocnym-wschodzie, w odleg³oœci 300 m od dro-

gi przecinaj¹cej wieœ, usytuowany jest ciekawy obiekt

geoturystyczny. Jest to nieczynne wyrobisko stokowe

o wysokoœci od 5 do 12 metrów i d³ugoœci oko³o 100

metrów. Ods³aniaj¹ siê w nim osady najni¿szego pstrego

piaskowca, powsta³e w dolnym triasie, tj. oko³o 250-245

mln lat temu. Œciany kamienio³omu zbudowane s¹ ze s³abo

zwiêz³ych zlepieñców, które wskutek intensywnego wie-

trzenia ulegaj¹ dezintegracji i u podnó¿a œciany tworz¹ na-

sypy ¿wirowe. G³ównym sk³adnikiem zlepieñców s¹ okru-

chy ska³ wulkanicznych i piroklastycznych (pochodz¹cych

z kana³u i krateru wulkanu). Sporadycznie spotkaæ mo¿na

ziarna kwarcu i ska³ krzemionkowych (lidytów). Kszta³t

okruchów jest g³ównie wrzecionowaty lub wyd³u¿ony,

choæ spotyka siê te¿ ziarna kuliste; ich wymiary mieszcz¹

siê zazwyczaj w przedziale 3 - 6 cm. W profilu opisywa-

nego obiektu wyró¿niono 6 litofacjalnych odmian ska³y,

ró¿ni¹cych siê cechami strukturalno-sedymentologiczny-

mi. To cechy sedymentologiczne w³aœnie, zwi¹zane z pro-

cesami powstawania osadu, wskazuj¹ na genezê zlepieñca.

S¹ one typowe dla œrodowiska ¿wirowych rzek roztokowych,

które mog³y siê rozwijaæ w dystalnych (odleg³ych) strefach

sto¿ka nap³ywowego. Osady te reprezentuj¹ bruk korytowy

i ³achy korytowe.

W profilu œciany kamienio³omu zobaczyæ mo¿na rów-

nie¿ wk³adki œrednioziarnistych piaskowców, z widocznymi

wg³êbieniami po ziarnach ¿wirowych. Na przekrojach po-

przecznych warstw widoczne s¹ struktury sedymentacyjne,

takie jak warstwowania przek¹tne i laminacja pozioma.

Obiekt nale¿y do dobrze zachowanych, okresowa i nie-

wielka eksploatacja ¿wirów na potrzeby lokalne (g³ównie

budownictwo drogowe) zabezpiecza œciany wyrobiska

przed zarastaniem. Œcie¿ka wiod¹ca od Czerwonej Góry

do samego kamienio³omu pozwala na bezpieczne dotarcie

do obiektu. Kamienio³om mo¿na zwiedzaæ indywidualnie,

jak i w wiêkszych grupach. Jest to doskona³e miejsce do

zapoznania siê z przyk³adem sedymentacji fluwialnych

osadów w œrodowisku ¿wirowej rzeki roztokowej i sto¿ka

nap³ywowego.

The Triassic conglomerate quarry

in Czerwona Góra

The site is located in an easily-accessible river valley,

in the vicinity of Czerwona Góra village near Ostrowiec

Œwiêtokrzyski town. The exposed conglomerate succes-

sion belongs to the Bunter (Lower Triassic) and represents

a high educational value as it illustrates fluvial sediments

deposited in the environment of braided river and alluvial fan.

Exposures enable to observe cross-bedding and horizontal

lamination. Interesting feature is an epigenetic, weathering-

induced, granular disintegration of the rock which is now

an unconsolidated gravel. These gravels were exploited for

road construction.

4522

1

2

3

207

Wybrana literatura: 30, 39, 252, 253, 254, 378,

410, 433,463, 481

Czerwona Góra

Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:

M. Kuleta, S. Zbroja (2005)

1

3

2