Powstanie Warszawskie - ostatni zryw patriotów

polskich

Powstanie Warszawskie 1944 było częścią planu "Burza". Plan ten opracowany

został po rezygnacji z utworzenia drugiego frontu na Bałkanach w 1943 r, na

którym to froncie miała walczyć Armia Czerwona. Zgodnie z założeniami

twórców "Burzy" czyli dowództwa na uchodźstwie i dowództwa AK, plan ten

miał łączyć w sobie cechy militarne i polityczne. Militarne działania miały być

skierowane przeciw okupantowi niemieckiemu, a polityczne bardziej

skomplikowane miały być ukierunkowane przeciw ZSRR. Zmobilizowane

oddziały AK miały atakować siły niemieckie na zapleczu frontu wschodniego.

Na obszarach wyzwolonych miano tworzyć administrację, występująca wobec

Armii Czerwonej w roli gospodarzy. W trakcie "Burzy" miało dojść do

odtworzenia regularnych polskich sił zbrojnych na terenie ziem polskich.

Pierwszy do realizacji planu przystąpił okręg wołyński, utworzona w lutym

1944 r. 27 Wołyńska Dywizja piechoty AK współdziałała z Armią Radziecką,

walcząc nad rzeką Turwia i biorąc udział w nieudanym ataku na Włodzimierz

Wołyński. W lipcu 1944 r. "Burza" ogarnęła okręgi Wilno i Nowogródek.

Wileńsko - Nowogródzki Korpus AK dowodzony przez gen. Aleksandra

Krzyżanowskiego "Wilka" 7 lipca rozpoczął operację "Ostra brama" uderzając

na Wilno. Miasto zostało zdobyte wspólnie z radziecką 5 Armią 13 lipca.

Jednak nie uchroniło to sztabów okręgów AK Wilno i Nowogródek przed

aresztowaniem, a żołnierzy przed deportacją. Część oddziałów AK nie dająca

się rozbroić ruszyła na zachód. 21 lipca walce z oddziałami radzieckimi zginął

ppłk Michał Kalankiewicz "Kotwicz". Na Polesiu oddziały 30 Dywizji AK

walczyły pod Mańczakami. W obszarze Lwowskim oddziały 5 Dywizji

Piechoty i 14 pułku ułanów AK dowodzone przez płk Władysława

Filipowskiego od 23 lipca uczestniczyły w walkach o wyzwolenie Lwowa. W

obszarze warszawskim AK 8 Dywizja AK walczyła w rejonie Garwolin -

Radzymin. Wypieranie Niemców przez AK z poszczególnych rejonów przed

wkroczeniem tam Rosjan, miało pokazać światu że Polacy mają prawo do tych

ziem gdyż sami je wyzwalają. Ten fakt odbierał także Stalinowi często

powtarzany argument że ludność mieszkająca na tych ziemiach nie jest

rdzenie polska, lecz że są to spolszczeni Ukraińcy bądź Białorusini. Obalał

także kolejną tezę radzieckiego dyktatora jakoby AK była bierna wobec

okupanta, zarzucał on Polsce że "Stoi z bronią u nogi". "Burza" pokazał światu

że stalinowskie oskarżenia są wyssane z palca, niemniej jednak nie udało się

Polakom przejąć administracji w zabużańskich ziemiach. Najczęściej po

wkroczeniu Armii Czerwonej na te ziemie delegat rządu na kraj zostawał

aresztowany jak również tamtejsze dowództwo AK. W pierwotnych

założeniach planu "Burza" nie obejmował powstania w Warszawie,

dowództwo w Londynie liczyło na to że taki ruch nie jest konieczny gdyż

ZSRR nie roszczy sobie żadnych praw do ziem na zachód od Bugu. Lecz

dowództwo londyńskie nie przewidziało sytuacji jaka nastąpiła 21 lipca 1944 r.

kiedy to w Chełmie Lubelskim ujawnił się komunistyczny rząd (sformowany

w Moskwie), pod nazwą Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Na

jego czele stanął Edward Osóbka Morawski z komunizującego odłamu PPS.

PKWN uznawszy się za jedyną władze w Polsce, natychmiast uzyskał

poparcie ZSRR. Dowództwo londyńskie doskonale zdawało sobie sprawę z

zagrożenia jakie powstało, już nie tylko na ziemiach na wschód od Bugu. Rząd

zdawał sobie sprawę że ich pozycja w kraju i zagranicą będzie znacznie

osłabiona jeśli ZSRR wraz z PKWN i jej militarnym odłamem AL. wyswobodzi

Warszawę. Gdyby taki scenariusz się spełnił rząd Mikołajczyka nie miałby

prawie nic do powiedzenia przy podziale naszych ziem. Należało podjąć jakąś

decyzję, która pokazała by światu że Polacy nie chcą być zapleczem dla ZSRR.

W takiej sytuacji dowództwo AK z generałem Tadeuszem Komorwowskim na

czele i delegat rządu na kraj Jankowski. Podjęli decyzję o rozszerzeniu planu

"Burza" na Warszawę i wywołanie tam powstanie. Datę rozpoczęcia walk

ustalono na 1 VIII 1944 na godzinę 17.00. W pierwszych walkach powstania

wzięło udział ok. 23 tys. żołnierzy. AK dysponowała w Warszawie ok. 50 tys.

ludzi, z czego jedynie ok. 10% było uzbrojonych, niemal wyłącznie w broń

krótką. Do żołnierzy AK dołączyły jednostki Narodowych Sił Zbrojnych (800

żołnierzy) i AL (500 żołnierzy), czynny udział w powstaniu wzięła ludność

cywilna miasta. Niemcy dysponowali w Warszawie garnizonem liczącym ok.

20 tys. żołnierzy i policjantów, który mógł być wspierany przez jednostki

udające się na front niemiecko-radziecki. Od 4 sierpnia do niemieckiego

garnizonu napływały posiłki, z których sformowano korpus liczący ok. 25 tys.

żołnierzy, dowodzony przez generała E. von dem Bacha. W sumie w

tłumieniu powstania warszawskiego wzięło udział ok. 50 tys. żołnierzy

niemieckich. Dowódcą powstania mianowano pułkownika (od 14 września

generała brygady) A. Chruściela "Monter". Do 3 sierpnia w rękach polskich

znalazła się większa część Śródmieścia z Powiślem, Stare Miasto, Żoliborz,

Mokotów i 3 enklawy na Ochocie. Nie zdołano jednak opanować Cytadeli,

Dworca Gdańskiego i lotniska na Okęciu. Choć po 4 dniach ciężkich walk

powstańcom udało się zająć większość lewobrzeżnych dzielnic Warszawy,

Rosjanie nie przyłączyli się do powstania. AK oczekiwało że Armia Czerwona,

która stacjonował nad brzegiem Wisły pomoże Polakom w ich ostatnim i

największym zrywie wolnościowym. Tak się jednak nie stało Stalin niw wydał

rozkazu wkroczenia do Warszawy tłumacząc to tym, że Armia Czerwona

oczekuje na podciągnięcie zaplecza militarnego do linii frontu. Nie ulegało

jednak wątpliwości że Stalin oczekuje na upadek powstania gdyż chciał sam

oswobodzić Warszawę. Chciał aby cały splendor przypadł sowietom, którzy

przejęli by w Polsce władze przez wsparcie PKWN. Stalinowi tak zależało na

tym by mieć w Polsce "sojusznika" że posunął się nawet do tego iż

przechwytywał alianckie zrzuty spadochronowe z bronią, lekami i żywnością.

11 września Niemcy przerwali połączenie Czerniakowa ze Śródmieściem. W

dniach 16-21 września przeprowadzono w rejonie Czerniakowa, Powiśla i

Żoliborza desant żołnierzy 2 i 3 dywizji piechoty Pierwszej Armii Wojska

Polskiego z zajętej 14 września przez wojska radzieckie Pragi. W sumie przez

Wisłę przeprawiono 5 batalionów, które utworzyły przyczółki na

Czerniakowie i Żoliborzu, nie zdołały ich jednak utrzymać. Ze względu na

brak odpowiedniego wsparcia artyleryjskiego operacja (w której poległo blisko

3 tys. żołnierzy) zakończyła się niepowodzeniem. 23 września skapitulował

Czerniaków, jedyny zajęty przez AK rejon przylegający do Wisły. Po zaciętych

walkach w dniach 24-26 września padł Mokotów, 30 września Żoliborz. 2

października 1944 roku po 63 dniach zaciętych walk Polacy skapitulowali.

Straty powstańcze ocenia się na 18 tys. zabitych i zaginionych, 25 tys. rannych.

Do niewoli dostało się ok. 15 tys. żołnierzy i oficerów, w tym mianowany

naczelnym wodzem generał T. Komorowski "Bór". Straty ludności cywilnej

wyniosły ponad 180 tys. zabitych (głównie pomordowanych). Niemcy stracili

w walkach 10 tys. zabitych, 6 tys. zaginionych, 9 tys. rannych oraz ok. 300

pojazdów opancerzonych. Ok. 25% budynków na terenach objętych walkami

uległo zniszczeniu, a dalsze Niemcy systematycznie burzyli po upadku

powstania warszawskiego. Po kapitulacji powstania żołnierzy umieszczono w

obozach jenieckich, ludność cywilną w obozie przejściowym w Pruszkowie,

skąd rozsyłano ją po terenie Generalnego Gubernatorstwa lub kierowano do

obozów pracy w Niemczech. Dopiero w styczniu 1945 roku Rosjanie wznowili

ofensywę, zajmując 17 września Warszawę. W mieście rozpoczęli

sprawowanie władzy przedstawiciele PKWN przekształconego wcześniej tj. 31

grudnia 1944 r. w rząd tymczasowy. Na jego czele stał w dalszym ciągu Ernest

Osóbka Morawski.

Po dziś dzień wielu historyków spiera się o to czy powstanie rzeczywiście

miało jakiś sens. Jest to sprawa, którą każdy człowiek może rozpatrywać w

świetle własnych przekonań. Moje osobiste zdanie można najkrócej wyrazić

słowami tytułu "Powstanie Warszawskie ostatni zryw patriotów polskich."

Każdy człowiek który wziął udział w powstaniu był patriotą, Ci ludzie

wiedzieli ze walczą nie tylko z hitlerowskim okupantem ale także a może

przede wszystkim z Rosją radziecką i z kolaborującym z nią PKWN-em. Sam

PKWN który zgodnie ze zdaniem swojego "wielkiego brata" krytykował

powstanie jako niepotrzebny ruch, który nie przyniósł nic po za tysiącami

ofiar, nawoływał do udziału w powstaniu poprzez swą rozgłośnie radiową

"Kościuszko". Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć hipoteze, że

jeśli AK nie rozpoczęło by powstania, uczynił by to PKWN wraz z Armią

Czerwoną, zarzucając jednocześnie Armii Krajowej bierność. Dzień 1 sierpnia

1944 roku wpisał się do naszej historii jako największy manifest polskich

patriotów przeciwko komunizmowi. Warszawa pokazała całemu światu że

Polacy nie chcą być pod "obcasem" radzieckiego komunizmu.

Kamil Czerwiński.