Nr 1/2015 (6)

Efektywność

energetyczna

Gospodarka niskoemisyjna w gminach:

„Nowa misja – niska emisja”

Rozmowa z Adamem Struzikiem,

marszałkiem województwa mazowieckiego

System Zarządzania Energią w rumuńskim Brasov

ISSN 2353-3269

Od redakcji

NA TEMAT

MAGDALENA HYSKA

Gospodarka niskoemisyjna w gminach: „Nowa misja – niska emisja”

Dr DOMINIKA DZWONKOWSKA

Energetyka prosumencka jako pomoc w poprawieniu efektywności
energetycznej

SAMORZĄD W RÓWNOWADZE

Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI

Ekoenergetyczne Mazowsze – rozmowa z Adamem Struzikiem

STUDIUM PRZYPADKU

ANDREEA PIUARU

System Zarządzania Energią – pierwszy krok do stworzenia
Społeczeństwa Energetycznie Inteligentnego w mieście Brasov (Braszów)

WIEM JAK...

Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI, PIOTR KAWAŁKOWSKI

Zanieczyszczenie powietrza w Polsce a rozwój zielonej gospodarki

GŁOS SIECI CIFAL

MAY EAST

Złota nić łącząca trzy wymiary zrównoważonego rozwoju

MARZENA WOŹNIAK-TROJANOWSKA

Rok 2015 – Międzynarodowym Rokiem Światła

WYDARZENIA

Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI

SMART CITY FORUM – relacja z konferencji

Magazyn Międzynarodowego Centrum Rozwoju Lokalnego
CIFAL Płock Sp. z o.o.

afiliowanego ośrodka szkoleniowego UNITAR

Nr 1/2015 (6)

SP

IS

T

RE

ŚC

I

REDAKCJA
Dr Krzysztof Buczkowski – redaktor naczelny
[e-mail]
Marzena Woźniak – Trojanowska – konferencje i szkolenia
[e-mail]
Piotr Kawałkowski – marketing i promocja, tłumaczenia
[e-mail]
Małgorzata Przygodzka – współpraca i sekretariat redakcji
[e-mail]

Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych oraz
zastrzega sobie prawo do ich skracania i redagowania.

PROJEKT GRAFICZNY – Łukasz Aleksandrowicz
www.aleksandrowicz.net

WYDAWCA
Międzynarodowe Centrum Rozwoju Lokalnego
CIFAL Płock Sp. z o.o.
ul. Kościuszki 8/3, 09-400 Płock
tel./fax: [phone]
www.cifal.pl, e-mail: [e-mail]
www.innowacjairozwoj.eu

Efektywność energetyczna

ISSN 2353-3269

Fo

to

gr

af

ia

n

a

ok

ła

dc

e

› Tomas74 – www.pixabay.com

3

4

10

15

18

20

28

30

31

Efektywność energetyczna

3

Efektywność energetyczna

Zapraszam do lektury pierwszego w roku 2015 numeru magazynu „Innowacja i Roz-
wój”. Przybliżamy w nim kwestie efektywności energetycznej – priorytetu w kon-
tekście celów energetycznych oraz klimatycznych zarówno Unii Europejskiej, jak
i Organizacji Narodów Zjednoczonych.

W głównym artykule prezentujemy założenia metodologiczne w zakresie prak-

tycznego wdrożenia koncepcji gospodarki niskoemisyjnej i zasobooszczędnej. Go-
spodarka niskoemisyjna przynosi zysk inwestorom i wzrost gospodarczy krajowi przy
jednoczesnej minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne.
Unia Europejska określa gospodarkę niskoemisyjną poprzez cel, do którego ma dą-
żyć cała Wspólnota oraz poszczególne kraje członkowskie, a zgodnie z przyjętym
na szczeblu międzynarodowym stanowiskiem jest to utrzymanie ocieplenia atmos-
ferycznego na poziomie poniżej 2°C. W realizacji tego zadania ma pomóc redukcja
emisji gazów cieplarnianych z obszaru UE o 80-95 % do 2050 roku.

Polska jest właśnie w trakcie opracowywania Narodowego Programu Rozwoju

Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN), którego osią jest zapewnienie korzyści eko-
nomicznych, społecznych i środowiskowych zgodnie z powszechnie akceptowaną
zasadą zrównoważonego rozwoju. Środkami prowadzącymi do osiągnięcia wytyczo-
nych celów mają być, m.in. wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technolo-
gii, zmniejszenie energochłonności oraz utworzenie nowych miejsc pracy, czyli takie
działania, które sprzyjają wzrostowi gospodarczemu.

Z kolei wywiad z Adamem Struzikiem, marszałkiem województwa mazowieckiego

przedstawia aktywność i osiągnięcia Mazowsza w tym zakresie. Województwo ma-
zowieckie – polski lider rozwoju dzięki działaniom podjętym w poprzednich latach
i tych planowanych na obecną kadencję, może stanowić wzór nie tylko dla pozosta-
łych regionów naszego kraju, ale także nowych państw członkowskich.

Niewątpliwą rolę w całym procesie odgrywa również edukacja na rzecz wzrostu

świadomości społecznej w tym obszarze. Każdy z nas może rozwijać swoją osobi-
stą efektywność energetyczną, pamiętając chociażby o wyłączaniu domowych lub
biurowych urządzeń (telewizor, ekspres do kawy itp.), zamiast pozostawiania ich
w stanie czuwania, a także poprzez inwestycje w panele słoneczne czy termomoder-
nizacje budynków, kończąc na inteligentnych systemach opomiarowania i sterowa-
nia oświetleniem. Wymienione sposoby wpłyną korzystnie na zmniejszenie rachun-
ków za energię elektryczną, a ponadto wniosą pozytywny wkład w walkę ze zmianą
klimatu. Efektywność energetyczna nie ma minusów – wygrywają wszyscy.

Od redakcji

Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI

Nr 1/2015

4

NA TEMAT

mgr inż. MAGDALENA HYSKA

– Krajowe Stowarzyszenie Inicjatyw

Na progu XXI wieku stoimy w obliczu szeregu wyzwań w skali globalnej, których
oddziaływanie na poziom regionalny i lokalny coraz trudniej będzie ignorować. Za-
gadnienia gospodarki, energii i zasobów oraz środowiska są ze sobą silnie powiązane,
a kontynuowanie funkcjonowania zgodnie z wypracowanym w minionym stuleciu
modelem wykładniczego wzrostu może doprowadzić do niestabilności światowej
gospodarki. Odpowiedzią na te wyzwania jest wypracowana przez Unię Europejską
koncepcja gospodarki niskoemisyjnej i zasobooszczędnej.

Gospodarka niskoemisyjna to taka działalność człowieka, która przynosi zysk in-

westorom i wzrost gospodarczy krajowi przy jednoczesnej minimalizacji negatyw-
nego oddziaływania na środowisko naturalne. Wzrost ten – a raczej zrównoważony
rozwój – powinien być realizowany przy najefektywniejszym wykorzystaniu dostęp-
nych zasobów jednocześnie zapewniając minimalizację zanieczyszczeń. Unia Euro-
pejska określa gospodarkę niskoemisyjną poprzez cel, do którego ma dążyć Wspól-
nota, zgodnie z uzgodnionym na szczeblu międzynarodowym zadaniem utrzymania
ocieplenia atmosferycznego na poziomie poniżej 2°C. Aby to osiągnąć, emisja gazów
cieplarnianych z obszaru UE musi ulec zmniejszeniu o 80-95 % do 2050 roku, co
oznacza konieczność redukcji obecnej emisji o 40% do 2030 roku.

Narodowy Program Gospodarki Niskoemisyjnej

W Polsce opracowywany jest Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemi-

syjnej (NPRGN), którego istotą jest zapewnienie korzyści ekonomicznych, społecznych
i środowiskowych zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Korzyści te osiągane
mają być przez wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technologii, zmniejsze-
nie energochłonności oraz utworzenie nowych miejsc pracy, czyli działania, które
sprzyjają wzrostowi gospodarczemu. NPRGN będzie spójny i zgodny z istniejącym
systemem zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i weźmie pod uwagę możli-
wości wykorzystania mechanizmów rynkowych opartych o międzynarodowy handel
emisjami tj. dostępne mechanizmy elastyczne Protokołu z Kioto oraz realizowany
w Polsce mechanizm tzw. Zielonych Inwestycji (GIS).

Zgodnie z założeniami, Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyj-

nej ma mieć charakter realistyczny i praktyczny, tak by polski rząd mógł stworzyć
nowoczesną i niskoemisyjną gospodarkę, opartą na innowacyjnych rozwiązaniach
i technologiach, która skutecznie będzie konkurować na globalnym rynku. Będzie
to realizowane m.in. poprzez: zmianę struktury wytwarzania i użytkowania energii,
przyspieszenie modernizacji sektora energetycznego, poprawę efektywności energe-
tycznej we wszystkich sektorach gospodarki, usprawnienie systemu instrumentów
prawnych oraz finansowych wspomagających zmianę modelu gospodarki na nisko-
emisyjny, zwiększenie wsparcia działalności innowacyjnej i prac badawczo – rozwo-
jowych oraz zmianę stanu świadomości i zachowań społeczeństwa w zakresie wy-
korzystania zasobów, poprzez zapewnienie wysokiej jakości edukacji ekologicznej.
Konkurencyjna, innowacyjna i energooszczędna gospodarka to spodziewany rezultat,
który będzie przyświecał realizacji NPRGN do 2050 roku

Gospodarka niskoemisyjna w gminach:

„Nowa misja – niska emisja”

Efektywność energetyczna

5

Starówka w Płocku

Rozwój gospodarki niskoemisyjnej w gminach

W gminach drzemie ogromny potencjał związany z poprawą efektywności ener-

getycznej zasobów samorządowych i wykorzystaniem potencjału lokalnych źródeł
energii, a także możliwościami związanymi z zarządzaniem transportem publicznym
i prywatnym, zwłaszcza na terenie miast. Samorządy mogą stać się partnerem rządu
w realizacji celów Polityki Energetycznej Państwa i Pakietu Klimatyczno-Energe-
tycznego, a także celów Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej.

Władztwo planistyczne gmin sprawia, że odgrywają one wiodącą rolę przy pla-

nowaniu rozmieszczenia Odnawialnych Źródeł Energii na swoim obszarze, a zatem
uświadomienie władzom gmin związanych z tym korzyści zwiększy możliwości reali-
zacji krajowego celu w zakresie udziału OZE w bilansie energetycznym kraju, przy-
czyniając się jednocześnie do rozwoju energetyki rozproszonej. Umożliwi to również
odpowiednie planowanie wykorzystania lokalnych zasobów jako surowca do bioga-
zowni rolniczych, właściwe wykorzystanie odpadów jako surowca energetycznego czy
ułatwi podjęcie decyzji o produkcji biogazu w oczyszczalni ścieków.

Korzyści dla gmin wynikające z planowania energetycznego:

zapewnienie modernizacji i budowy infrastruktury energetycznej gminy pod
potrzeby rozwoju społeczno – gospodarczego;
identyfikacja lokalnych priorytetów i budowa programów do realizacji tych prio-
rytetów np. w zakresie bezpieczeństwa i jakości zaopatrzenia w energię czy tez
poprawy jakości powietrza;
łatwiejszy dostęp i korzystniejsze warunki dofinansowania programów gminy
i lokalnych podmiotów z tytułu większej wiarygodności i udokumentowania po-
trzeb w planie energetycznym gminy;
stymulowanie rozwoju lokalnego rynku pracy i zwiększania zatrudnienia przez
wybór opcji zorientowanych na lokalną energetykę i wykorzystanie lokalnych
zasobów energii i racjonalizacja użytkowania energii;
uzyskanie dobrej jakości powietrza przez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń
z lokalnych systemów energetycznych i dysponowanie przyjazną dla środowiska
i biznesu infrastrukturą energetyczną, co może przyciągać nowych inwestorów
i mieszkańców;
dobry wizerunek i promocja gminy przez plany energetyczne zorientowane
na zrównoważony rozwój i ochronę klimatu ziemi.

Fo

to ›

Anna Przybyszewska

NA TEMAT

›
›

›

›

›

›

Nr 1/2015

NA TEMAT

6

Należy podkreślić, że zarówno duże gminy miejskie jak i małe gminy wiejskie

posiadają możliwości zainicjowania procesu wdrażania gospodarki niskoemisyjnej.
Zwrot ku rozwojowi niskoemisyjnemu opartemu na efektywności energetycznej,
energii odnawialnej i zrównoważonej produkcji i konsumpcji umożliwi gminom nie-
zależnie od ich obszaru i lokalizacji szeroko rozumiany wzrost gospodarczy i spo-
łeczny. Co więcej, bardzo ważne jest by gminy miały świadomość potencjału jakim
dysponują, oraz co istotne – by znały możliwości jak ten potencjał odpowiednio
wykorzystać.

Działania podejmowane w odniesieniu do zasobów gminnych mogą stanowić

wzór dla lokalnych przedsiębiorców i osób prywatnych. Znaczącą rolę w promowa-
niu postaw wspomagających przejście na gospodarkę niskoemisyjną stanowić mogą
projekty pilotażowe, realizowane w ramach zasobów gminy – np. głęboka termo-
modernizacja budynków publicznych i upowszechnienie osiągniętych oszczędności
energii oraz redukcji kosztów eksploatacji, czy zachęcanie inwestorów do lokowania
swoich projektów na obszarze gminy wraz z odpowiednim nagłośnieniem ich działań.
Ponadto samorządy mogą realizować kampanie promocyjne i edukacyjne, dodat-
kowo wzmacniając rozpowszechnianie odpowiednich wzorców konsumpcji energii.
Samorządy mogą również ułatwiać dostęp mieszkańców do programów oferujących
fundusze na działania proefektywnościowe.

Budowa gospodarki niskoemisyjnej ma bezpośrednie przełożenie na wzrost inno-

wacyjności i efektywności energetycznej. Wraz z nią powinna rozwijać się energetyka
prosumencka, oparta na wysokowydajnych źródłach rozproszonych, w której konsu-
ment może stać się jednocześnie producentem energii. Energetyka prosumencka po-
zwoli domknąć bilans oraz wzmocni bezpieczeństwo energetyczne. Dla mieszkańców
wsi mikroźródła mogą być sposobem na niezależność, mniejsze rachunki za prąd,
nowe miejsca pracy i dodatkowe źródła dochodów. Rozwój energetyki prosumenckiej
na obszarach niezurbanizowanych pozwoli na uniknięcie pogłębiania się dysproporcji
w jakości życia pomiędzy miastem a wsią przyczyniając się jednocześnie do ochrony
środowiska naturalnego.

NA TEMAT

Efektywność energetyczna

7

Plany Gospodarki Niskoemisyjnej

Wychodząc naprzeciw potrzebom polskich samorządów odnośnie do uporządko-

wania zagadnień dotyczących zarządzania energią w kontekście efektywnego go-
spodarowania całością zasobów gminnych Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej opracował koncepcję Planów Gospodarki Niskoemisyjnej, a tak-
że, wraz z Ministerstwem Gospodarki, uruchomił fundusze na realizację tego celu.
Jako Instytucja Wdrażająca postanowienia Priorytetu IX „Infrastruktura energetyczna
przyjazna środowisku i efektywność energetyczna Działanie 9.3 Termomoderniza-
cja obiektów użyteczności publicznej”, współfinansowanego ze środków Funduszu
Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013,
działając na podstawie Umowy z Ministrem Gospodarki, NFOŚiGW ogłosił konkurs
projektów. W okresie wrzesień – grudzień 2013 roku samorządy, ich związki, grupy
i stowarzyszenia mogły składać wnioski o dofinansowanie planów gospodarki nisko-
emisyjnej obejmujące: opracowanie (bądź aktualizacja) planu gospodarki niskoemi-
syjnej dla gminy, stworzenie bazy danych zawierającej wyselekcjonowane i usyste-
matyzowane informacje pozwalające na ocenę gospodarki energią w poszczególnych
sektorach i obiektach, inwentaryzację emisji gazów cieplarnianych oraz szkolenia dla
pracowników gmin na temat problematyki związanej z tworzeniem planów gospo-
darki niskoemisyjnej. Konkurs cieszył się tak dużym zainteresowaniem, że alokacja
środków na ten cel była zwiększana trzykrotnie, w efekcie czego 682 gminy otrzy-
mają wsparcie finansowe o łącznej kwocie ponad 40 mln zł.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN) to dokument
potrzebny gminom, aby w nowej perspektywie
finansowej 2014-2020 Unii Europejskiej ubiegać się
o środki finansowe np. na działania termomoderni-
zacyjne, inwestycje w zakresie odnawialnych źródeł
energii czy szersze działania z dziedziny efektywno-
ści energetycznej.

Należy zaznaczyć, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wod-

nej nie tylko wdraża Priorytet IX POIS ale także w ramach jednego z Programów
Priorytetowych – Edukacji Ekologicznej dofinansowuje różnego rodzaju działania
i kampanie informacyjno – edukacyjne ukierunkowane na wzrost świadomości
i zwiększenie kompetencji pracowników JST w zakresie lokalnego planowania ener-
getycznego. Przykładem takiego działania jest wsparcie finansowe zadania pn. Go-
spodarka niskoemisyjna w gminach: „Nowa misja – niska emisja” realizowanego
przez Krajowe Stowarzyszenie Inicjatyw. Jest to największe ogólnopolskie przedsię-
wzięcie o tej tematyce, w ramach którego zostanie przeszkolonych ponad 2 600
osób. Projekt opiera się na organizacji dwukaskadowych szkoleń dla przedstawicieli
jednostek samorządu terytorialnego oraz ekspertów, metodyków i lokalnych liderów.
W 2014 r. w ramach projektu zrealizowano już ponad 20 szkoleń dla przedstawicieli
ok. 200 gmin i ok. 70 podmiotów zainteresowanych poprawą lokalnej efektywności

Nr 1/2015

8

NA TEMAT

Krajowe Stowarzyszenie Inicjatyw zaprasza na bezpłatne „Szkolenia regional-
ne dot. opracowania PGN i pozyskiwania środków finansowych na inwestycje
gminne” dedykowane przedstawicielom jednostek samorządu terytorialnego,
organizacjom pozarządowym, ekspertom, metodykom oraz wszystkim innym
zainteresowanych tematyką gospodarki niskoemisyjnej.

Zakres merytoryczny szkoleń:

Rozwój i wykorzystanie technologii gospodarki niskoemisyjnej w Polsce
zgodnie z Narodowym Programem Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej;
Planowanie i poprawa lokalnej efektywności energetycznej, gospodarowanie
surowcami i materiałami oraz gospodarowanie odpadami.
Skuteczne zarządzanie energią i środowiskiem w budynkach użyteczności
publicznej;
Przygotowywanie lokalnych planów gospodarki niskoemisyjnej. Praktyczne
aspekty planowania energetycznego w gminach;
Finansowanie inwestycji efektywnego zarządzania energią.

Szkolenia są realizowane w okresie styczeń – wrzesień 2015.
Terminy, lokalizacje szkoleń oraz formularz zgłoszeniowy znajdują się na
www.nowamisja-niskaemisja.pl.

Szczegółowych informacji udzielają koordynatorzy projektu:
Dariusz Chmiel – tel. [phone] / e-mail: [e-mail]
Magdalena Hyska – tel. [phone] / e-mail: [e-mail]

Projekt realizowany przez Krajowe Stowarzyszenie Inicjatyw, dzięki dofinansowaniu
ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

›
›
›
›
›

energetycznej. W 2015 r. zostanie zrealizowanych kolejnych 80 szkoleń. Rekrutacja
na szkolenia odbywa się poprzez stronę

www.nowamisja-niskaemisja.pl

. Szkole-

nia są realizowane we współpracy z m.in. z: Fundacją Rozwoju Demokracji Lokalnej
(w tym: Podlaskie Centrum FRDL, Kujawsko – Pomorskie Biuro FRDL, Świętokrzyskie
Centrum FRDL w Kielcach, Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Admini-
stracji oraz Ośrodek Kształcenia Samorządu Terytorialnego im. Waleriana Pańki we
Wrocławiu), Eco-Site, Śląskim Związkiem Gmin i Powiatów oraz Międzynarodowym
Centrum Rozwoju Lokalnego CIFAL Płock, afilowanym ośrodkiem szkoleniowym In-
stytutu Narodów Zjednoczonych ds. Szkoleń i Badań UNITAR.

Opracowanie na podstawie broszury szkoleniowej „Nowa misja – niższa emisja” (Szymon Firląg i Woj-
ciech Terlikowski pod redakcją naukową Arkadiusza Węglarza, Warszawa 2014 ISBN 978-83-939655-
0-2) dostępnej na stronie: http://nowamisja-niskaemisja.pl/materialy/broszura-szkoleniowa-do-
pobrania/
Za treść artykułu odpowiada Krajowe Stowarzyszenie Inicjatyw, poglądy w nim wyrażone nie odzwier-
ciedlają oficjalnego stanowiska Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

9

NA TEMAT

Nr 1/2015

10

NA TEMAT

Energetyka prosumencka

jako pomoc w poprawieniu

efektywności energetycznej

Dr DOMINIKA DZWONKOWSKA

– Instytut Ekologii i Bioetyki, UKSW w Warszawie

Za dostawy energii elektrycznej w Polsce odpowiada państwo, zresztą zgodnie z ideą
ustaloną w poprzednim systemie, kiedy to rząd realizował leninowską doktrynę: „so-
cjalizm to elektryfikacja i władza rad

1

.” Dlatego zmonopolizowano sektor energe-

tyczny, a za dostawy energii odpowiadają dzisiaj duże elektrownie, które dysponują
starymi i mało efektywnymi blokami energetycznymi, niektóre z nich bardziej nadają
się do muzeum dwudziestowiecznej technologii

2

.

Tak prowadzona polityka ener-

getyczna wiąże się z niską efektywnością, ogromnymi stratami energii na sieciach
przesyłowych, brakiem niskoemisyjnych technologii czy nowoczesnych rozwiązań
w polskim sektorze energetycznym. Zagrożeniem jest też tzw. blackout, czyli po-
ważna awaria sieci w wyniku której energia w ogóle nie dociera do odbiorców oraz
brownout polegający na spadku napięcia w sieci przesyłowej (często zdarza się, że
na wsiach napięcie w sieci spada poniżej 180 V, a standardowe napięcie to 230 V)

3

.

Jedną z propozycji, która mogłaby zrewolucjonizować rynek energetyczny w kraju
jest produkcja energii jak najbliżej miejsca jej wykorzystania przez małe instalacje
prosumentów. Termin prosument oznacza w tym kontekście osobę, która jednocze-
śnie produkuje i zużywa wytwarzaną energię elektryczną. Pojęcie pochodzi od słów
„producent” i „konsument”, a jego twórcą jest Alvin Toffler, autor „Trzeciej fali”,
słynny futurolog

4

.

Trend energetyki prosumenckiej budzi coraz większe zainteresowanie, a wstępne

szacunki pokazują, że instalacje OZE mogą pojawić się w około 200.000 polskich go-
spodarstw

5

. Jednocześnie przyczyniając się do tworzenia nowych miejsc pracy zwią-

zanych z wytwarzaniem instalacji OZE, montażem i serwisowaniem. Jest to trend
przeciwny temu, co postulował poprzedni ustrój, który w ramach monopolizowania
sektora energetycznego, doprowadził do zniszczenia ok. 6000 małych elektrowni
wodnych, znajdujących się na terenie całego kraju po II wojnie światowej

6

. Nowa for-

muła energetyki opiera się na wytwarzaniu energii przede wszystkim na własne po-
trzeby, a prosumentem mogą być zarówno przedsiębiorstwa jak i gospodarstwa do-
mowe. Taka formuła energetyki opiera się na małych instalacjach, które w zależności
od mocy wytwórczej można podzielić na: mikrogenerację rozproszoną, poniżej 5 kW;
małą generację rozproszoną, 5 kW-5 MW; średnią generację rozproszoną, 5 MW-50
MW; dużą generację rozproszoną, 50 MW-150 MW

7

. „Co w porównaniu z typowymi

blokami energetycznymi zdaje się być bardzo mało, zważywszy na fakt, że bloki
energetyczne budowane w latach 90. ubiegłego wieku miały moc wytwórczą rzędu
900-1500 MW

8

.” Energetyka prosumencka jest jednym z filarów gospodarki nisko-

emisyjnej państwa i ma istotne znaczenie ze względu na efektywność energetyczną.
Przede wszystkim związaną z minimalizowaniem strat sieciowych. Ponadto wzmoc-
nienie tego obszaru przyczyni się do zwiększenia produkcji energii z odnawialnych
źródeł, co doskonale wpisuje się w cel zaspokajania 20% zapotrzebowania na energię
z OZE do 2030 roku. Niemniej pozyskiwanie energii z niekonwencjonalnych źródeł
wiąże się z nieprzewidywalnością ilości wyprodukowanej energii, rozwiązaniem są
tzw. inteligentne sieci energetyczne (ISE). „ISE jest to sieć energetyczna, która:

Efektywność energetyczna

11

NA TEMAT

integruje zachowania i działania wszystkich przyłączonych do niej użytkowników
poczynając od wytwórców po odbiorców,
zapewnia zrównoważone ekonomicznie, niezawodne oraz bezpieczne działanie
sieci energetycznej i dostaw energii,
promuje postawy związane z odpowiedzialnym korzystaniem z energii przez kon-
sumentów, aktywizuje odbiorców energii i angażuje ich również w proces wytwa-
rzania energii (prosumpcja)

9

.”

Sieci inteligentne korzystają z najnowszych osiągnięć, aby zapewnić stałość do-

staw energii i optymalizację jej zużycia, mimo niemożności przewidzenia jaka będzie
produkcja energii z OZE. To właśnie energetyka prosumencka spowodowała zmianę
sposobu myślenia o sieciach przesyłowych i powstanie idei inteligentnych sieci, a ISE
stwarzają możliwości koordynowania dostaw energii przez tradycyjne przedsiębior-
stwa energetyczne oraz prosumentów.

›
›
›

Można się spodziewać, że w perspektywie 20 lat działalność prosumencka

w obszarze energetyki zdecyduje o efektywności energetycznej polskiej gospodarki.
Np. w Niemczech funkcjonuje już ok. 2 mln prosumentów działających w ramach
rynku energii elektrycznej, którzy zainwestowali we własne instalacje, co znaczą-
co pobudziło koniunkturę gospodarczą. Niemcy bardzo chętnie korzystają z możli-
wości rozwijania energetyki prosumenckiej tworząc tzw. spółdzielnie energetyczne.
Pierwsze spółdzielnie zaczęły powstawać w 2000 roku, a do początku 2014 roku
były zarejestrowane 942 spółdzielnie, w tym 690 produkujących energię odnawialną
(480 produkuje energię z ogniw fotowoltaicznych, 150 z biomasy, a 114 z ener-
gii wiatrowej)

10

. Należy podkreślić, że Niemcy akceptują trochę wyższe ceny energii

z OZE dlatego, że udział rachunków za energię wynosi około 2% budżetu domowego,

Kisielice: kompleks energetyczny, konstrukcje biogazowni, w centrum budynek kotłowni tuż obok wiata na składo-

wanie biomasy w postaci kostek słomy

Fo

to ›

www.kisielice.pl

Nr 1/2015

a od 1990 roku ceny energii nie wzrosły. Te uwarunkowania sprzyjają rozwojowi OZE
u naszych zachodnich sąsiadów. Ponadto prawo sprzyja prosumentom, stąd wiele
osób prywatnych, firm czy podmiotów prawnych tworzy spółdzielnie w celu zaspo-
kojenia własnych potrzeb energetycznych bądź w celach zarobkowych. Spółdzielnie
stają się tam bardzo popularną formą produkcji energii, a ich liczba stale rośnie, trzy
lata temu zaspokajały one potrzeby energetyczne już 160.000 gospodarstw domo-
wych.

Wśród spółdzielni przeważają małe i średnie organizacje, „w roku 2010 ponad

60% spółdzielni liczyło od 3 do 100 członków

11

.” W ciągu kolejnych dwóch lat ta liczba

spadła do 50%, a wzrosła liczba spółdzielni z liczbą członków 101-200, większe spół-
dzielnie są mniejszością. Ogółem 76500 mieszkańców kraju należało do spółdzielni
energetycznych. Należy podkreślić, że spółdzielnie mają ogromny potencjał ekono-
miczny, a jednocześnie często same generują zyski, z których korzyści czerpią jej
członkowie. Mimo konieczności zapewnienia wkładu własnego, często uzupełnianego
kredytem np. z banku spółdzielczego to spółdzielnie są inwestycją bardzo dochodo-
wą. Po przejściu pierwszego roku, kiedy to 55% spółdzielni generuje brak zysków,
a niekiedy nawet straty na poziomie 10.000 euro rocznie, aż 73% spółdzielni gene-
ruje zyski w kolejnych latach. „Jedna piąta z nich generuje do 10 tys. euro rocznego
zysku, 44% – od 10 do 50 tys. euro rocznie w drugim roku działalności. Prawie 60%
spółdzielni generuje od 1% do 10% stopy zwrotu inwestycji w ciągu dwóch pierw-
szych lat. Część z nich, 16% generuje ponad 10% stopę zwrotu inwestycji. Wysoka
stopa zwrotu jest jednak po części zasługą dopłat państwa do produkcji energii

12

.”

Sukces Niemiec skłania do zadania pytania, czy taka forma produkcji energii

sprawdziłaby się w Polsce. Niewątpliwie miałoby to znaczenie gospodarcze w postaci
pobudzenia rynku, poprawiłoby efektywność energetyczną oraz jakość dostarczanej
energii. Mimo wielu korzyści płynących z energetyki konsumenckiej w Polsce, dłu-
go brakowało odpowiedniego prawa, które zabezpieczałoby interesy prosumentów.

NA TEMAT

Kisielice: farma wiatrowa z siecią dróg dojazdowych do każdej z turbin wybudowanych przez inwestora

12

Fo

to ›

www.kisielice.pl

13

Efektywność energetyczna

NA TEMAT

Zmiana nastąpiła 20 lutego 2015, kiedy to posłowie przegłosowali ustawę o OZE. Do
ustawy wprowadzono zapisy o wsparciu finansowym dla energetyki obywatelskiej

13

,

jednocześnie utrzymano poprawkę zezwalającą obywatelom na korzystną produkcję
energii. Trzeba podkreślić, że wprowadzenie poprawki było możliwe dzięki zinte-
growanym działaniom wielu organizacji pozarządowych, NGOsy zorganizowały in-
tensywną kampanie wysyłania petycji, listów i maili z prośbami o korzystne zmiany.
Dzięki tej kampanii było możliwe odrzucenie niekorzystnych zmian wprowadzonych
w Senacie. „Poprawka sejmowa zapewnia przyszłym prosumentom (…) możliwość
jej sprzedaży po gwarantowanej cenie w zależności od wielkości i technologii przez
15 lat pracy domowej elektrowni. W pierwszym roku, na przykład instalacje fotowol-
taiczne do 3 kW otrzymają cenę gwarantowaną 75 gr za kWh. Wprowadzenie taryfy
gwarantowanej zwiększy opłacalność inwestycji w urządzenia OZE, które zamortyzu-
je się już po 8-10 latach. Dzięki łatwiejszemu dostępowi do kredytu domowe instala-
cje staną się dostępne dla znacznie szerszej grupy obywateli, a ich upowszechnienie
spowoduje, że będą taniały

14

.” Do tej pory właściciele małych instalacji mieli prawo

sprzedawać produkowaną przez siebie energie za 80% ceny netto, więc ta decyzja
jest dla wielu osób chcących stać się prosumentami dobrą informacją.

Niewątpliwie jest to znaczące wsparcie dla prosumentów, ale także sukces w bu-

dowaniu społeczeństwa obywatelskiego, które dojrzało do dbania o zabezpieczenie
własnych potrzeb energetycznych. Urszula Stefanowicz z Koalicji Klimatycznej pod-
kreśla jednak, że wprawdzie zapis o taryfach gwarantowanych jest sukcesem to jed-
nak w samej ustawie jest wiele kwestii budzących zastrzeżenia, jak chociażby system
aukcyjny, który wiąże się z dotowaniem tych inwestycji, które produkują najtańszą
energię, co może zablokować wprowadzenie najbardziej innowacyjnych rozwiązań
i nie sprawdziło się w innych państwach

15

.

Niewątpliwie duże znaczenie we wspieraniu energetyki prosumenckiej mogą mieć

jednostki samorządu terytorialnego, szczególnie gminy, które zgodnie z prawem są
odpowiedzialne za proces planowania energetycznego oraz za zwiększenie efek-
tywności energetycznej. Może to przyjmować różne formy od promocji energetyki
prosumenckiej do dążenia do niezależności energetycznej gminy, jak to ma miejsce

Kisielice: zbiorniki fermentacyjne biogazowni na kiszonkę kukurydzy, wytwarzający się biogaz gro-

madzi się pod membranowym dachem

Fo

to ›

www.kisielice.pl

Nr 1/2015

14

NA TEMAT

1 Jan Popczyk, Energetyka rozproszona. Od dominacji energetyki w gospodarce do zrównoważo-
nego rozwoju, od paliw kopalnych do energii odnawialnej i efektywności energetycznej, Polski Klub
Ekologiczny Okręg Mazowiecki, Warszawa 2011, s. 5
2 Por. http://www.chronmyklimat.pl/wiadomosci/polityka-klimatyczna/spoldzielnie-energe-
tyczne-niewykorzystana-szansa-na-bezpieczenstwo-dostaw-i-dobry-zarobek, dostęp:
27.02.2015.
3 J. Popczyk, dz. cyt., s. 5.
4 http://ise.ews21.pl/index.php?page=ise
5 http://www.chronmyklimat.pl/wiadomosci/energetyka/obywatele-wygrali-bitwe-o-oze
6 Por. Jan Popczyk, dz. cyt., s. 5.
7 Piotr Dziamski, Maria Kamińska, Katarzyna Michałowska-Knap, Grzegorz Wiśniewski, Ener-
getyka rozproszona, Warszawa 2011, http://www.ine-isd.org.pl/theme/UploadFiles/File/publika-
cje/broszury/3_energetyka_rozproszona_screen.pdf.
8 D. Dzwonkowska, Energetyka rozproszona motorem rozwoju lokalnego, Wybraniec – profesjo-
nalny kwartalnik radnego, (2014)3, ss. 30-35.
9 http://ise.ews21.pl/index.php?page=ise; dostęp: 22.02.2015.
10 http://www.chronmyklimat.pl/wiadomosci/polityka-klimatyczna/spoldzielnie-energetyczne-
-niewykorzystana-szansa-na-bezpieczenstwo-dostaw-i-dobry-zarobek, dostęp: 27.02.2015.
11 Tamże.
12 Tamże.
13 http://www.chronmyklimat.pl/wiadomosci/energetyka/obywatele-wygrali-bitwe-o-oze
14 Tamże.
15 Tamże.
16 http://www.globenergia.pl/oze-i-ee/kisielice-dobry-przyklad-dla-polskich-gmin, dostęp:
27.02.2015.
17 Tamże.

w przypadku gminy Kisielice. Ta niewielka gmina położona w województwie warmiń-
sko-mazurskim jest liderem w dążeniu do zrównoważonej produkcji energii i zdo-
bywcą licznych nagród za swoją działalność. Celem gminy jest: zredukowanie emisji,
zmniejszenie zależności od węgla, poprawa jakości powietrza, uzyskanie niezależ-
ności energetycznej. Aby osiągnąć te cele gmina wykorzystuje energię wiatru oraz
biomasę. „W roku 2006 oddana została do użytku pierwsza w gminie farma wiatrowa
składająca się z 27 turbin o mocy 1,5 MW każda. Wówczas był to pierwszy park wia-
trowy w województwie i jeden z pierwszych w Polsce

16

.” Od tamtej pory zainstalowa-

no 52 turbiny o łącznej mocy 94,5 MW. Ponadto w gminie wybudowano nowoczesny
system ciepłowniczy oraz ciepłownie o mocy 6 MW zasilaną biomasą. Dzięki temu
ograniczono niską emisję w gminie, między innymi poprzez zlikwidowanie wielu tra-
dycyjnych kotłowni. Dane pokazują, że emisja zmniejszyła się znacząco: SO

2

– 22,22

Mg/rok; NO

2

– 4,74 Mg/rok; CO

2

– 4909,22 Mg/rok; pyły – 24,10 Mg/rok

17

. Obecnie

gmina buduje trzecią farmę wiatrową o mocy 24 MW, ponadto uzyskano dofinanso-
wanie na instalacje fotowoltaiczne o mocy 99,84 kW. W gminie funkcjonuje również
elektrociepłownia biogazowa o mocy 1 MW, zasilana kiszonką kukurydzy i produku-
jąca ciepło dla miasta. Wiele z tych projektów było współfinansowanych ze środków
funduszy ochrony środowiska, a inwestycje poprawiają jakość życia mieszkańców
Kisielic. Jednocześnie cały czas gmina organizuje spotkania dla mieszkańców, aby
podnosić świadomość ekologiczną, i podkreślać korzyści, jakie płyną z tych zmian,
takie jak: tańsza energia cieplna, mniejsze zanieczyszczenie powietrza, możliwość
wykorzystania nadwyżek rolnych. Gmina Kisielice jest imponującym przykładem po-
kazującym, że niezależność energetyczna od dużych producentów energii jest moż-
liwa również w warunkach polskich, a wprowadzone niedawno zmiany w prawie po-
zwalają na rozwój energetyki prosumenckiej.

15

Efektywność energetyczna

SAMORZĄD W RÓWNOWADZE

KRZYSZTOF BUCZKOWSKI

–Jak wojewódz-

two mazowieckie, polski lider rozwoju, rea-
lizuje walkę o czyste środowisko?

ADAM STRUZIK

– W Polsce w ciągu ostatnich

10 lat dokonał się ogromny postęp w zakresie
efektywności energetycznej. Energochłonność
naszego PKB spadła blisko o jedną trzecią, a to
za sprawą m.in. takich działań jak szeroko
prowadzone termomodernizacje budynków
i modernizacje oświetlenia ulicznego czy też
optymalizacja procesów przemysłowych.
Na Mazowszu nasze działania w obszarze
poprawy efektywności energetycznej skupiały
się na inwestycjach w instalację systemów
ciepłowniczych i ich źródeł ciepła, a także
przesyłu energii elektrycznej. Dzięki tym sta-
raniom udało się na praktycznie zrównoważyć
bilans produkcji i konsumpcji energii w naszym
województwie.
Położyliśmy nacisk na kompleksowe termomo-
dernizacje budynków użyteczności publicznej
i budynków mieszkalnych, a także wspierali-
śmy sektor małych i średnich przedsiębiorstw
w zakresie zmniejszenia strat energii, ciepła
i wody. Dzięki takim działaniom jak wymiana
wyposażenia na energooszczędne, wdraża-
nie nowoczesnych technologii produkcji czy
korzystanie z energooszczędnych systemów
transportu i konsumpcji mazowieckim firmom
udało się znacznie poprawić swoją efektyw-
ność energetyczną.
W ostatnich latach na Mazowszu, podobnie
jak w całym kraju, nastąpiło ograniczenie
uciążliwości źródeł ciepła dla środowiska.
Jednakże istnieje ciągła potrzeba przeprowa-
dzania remontów, instalowania urządzeń
oczyszczających oraz likwidacji kotłowni lokal-
nych w miastach na rzecz rozbudowy syste-
mów ciepłowniczych.
Aby zmniejszyć energochłonność polskiej
gospodarki samorząd województwa mazo-
wieckiego pracuje nad wdrożeniem założeń
do innowacyjnego systemu Smart Metering

w budynkach użyteczności publicznej. Smart
Metering to nic innego jak opomiarowanie
mediów doprowadzonych do budynków (są
to tzw. liczniki „na wejściu”). Dzięki temu
będziemy mogli nie tylko mierzyć, ale też
optymalizować pobory energii. Wdrażanie
systemów inteligentnych przyczyni się do ra-
cjonalnego zarządzania energią w budynkach
i zwiększy łatwość przyłączania odnawialnych
źródeł energii.
Na Mazowszu planujemy stworzenie mode-
lowej placówki (spełniającej większość norm
efektywności energetycznej), gdzie zainsta-
lowany zostanie pełny system monitoringu
mediów, stanowiący podstawę do stworzenia
systemu BMS (Building Management System)
umożliwiającego kompleksowe zarządzanie
poborem mediów w budynku. Monitorowanie
zużycia mediów będzie możliwe za pomocą
podłączenia „inteligentnych liczników” do
Mazowieckiego Centrum Zarządzania Energią
– systemu planowanego do utworzenia przez
Mazowiecką Agencję Energetyczną.

Ekoenergetyczne Mazowsze

Z ADAMEM STRUZIKIEM, marszałkiem województwa mazowieckiego rozmawia

KRZYSZTOF BUCZKOWSKI

Adam Struzik – marszałek województwa mazowieckiego

Fo

to ›

www.mazovia.pl

Nr 1/2015

16

SAMORZĄD W RÓWNOWADZE

Efektywność energetyczna samorządów
lokalnych jest jednym z priorytetów nowej
perspektywy finansowej na lata 2014-2020.
Które z zadań zasługują na szczególne pod-
kreślenie?

Do 2020 r. 15 proc. wytwarzanej w Polsce
energii powinno pochodzić z odnawialnych
źródeł energii – tak zakłada pakiet energe-
tyczno-klimatyczny. Znaczne środki na wy-
konanie tego planu pochodzić będą z RPO WM
2014-2020, w którym alokacja przeznaczona
na tzw. przejście na gospodarkę niskoemisyjną
to aż 324 mln euro. To, że jest to druga pozy-
cja po rozwoju transportu regionalnego w na-
szym RPO podkreśla jak ważne, potrzebne
i oczekiwane są to działania. Z tej kwoty 78,6
mln zostanie przeznaczonych na inwestycje
w sektorze publicznym i mieszkaniowym, bo
tu zgodnie z najnowszym RPO są największe
szanse na zmniejszenie w wykorzystaniu
energii. Energię oszczędzać będzie można
również remontując bądź modernizując
oświetlenie ulic czy placów. Z drugiej strony
będziemy promować projekty termomoderni-
zacji budynków użyteczności publicznej i bu-
dynków mieszkalnych. W ramach nowego
RPO samorząd województwa mazowieckiego
zamierza udzielać dotacji i pożyczek np. na
ocieplenia budynku, wymianę okien i drzwi

zewnętrznych czy zmianę oświetlenia na
energooszczędne. Chcemy ponadto dotować
przebudowę systemów grzewczych, wentylacji
i klimatyzacji a także instalację OZE w moder-
nizowanych energetycznie budynkach oraz
instalację systemów chłodzących, w tym rów-
nież z OZE.
Samorząd chce wspierać także inicjatywy bu-
dowy lub przebudowy jednostek wytwarzania
energii elektrycznej i ciepła w kogeneracji.

Gdzie mazowieckie samorządy mogą szukać
pomocy przy projektowaniu swych działań
na rzecz efektywności energetycznej?

Wsparciem w tym zakresie służy Mazowiecka
Agencja Energetyczna (MAE), której działal-
ność koncentruje na trzech obszarach: plano-
wanie energetyczne, energetyka odnawialna
(OZE) oraz efektywność energetyczna.
W ramach planowania energetycznego MAE
oferuje pomoc samorządom w opracowaniu
dla nich projektów założeń do planów zaopa-
trzenia w energię oraz projektów programów
gospodarki niskoemisyjnej. Współpraca z zain-
teresowanymi gminami rozpoczyna się od
analizy ich potencjału energetycznego.
Pracownicy MAE analizują stan bieżący oraz
przyszłe zapotrzebowanie na energię danego
samorządu, weryfikują jego potencjał w zakre-

Ogniwa fotowoltaiczne

17

Efektywność energetyczna

SAMORZĄD W RÓWNOWADZE

sie odnawialnych źródeł energii i wskazują
działania, które mają pomóc w zapewnieniu
zrównoważonego rozwoju danej gminy.
MAE doradza również instytucjom publicznym,
samorządom oraz podmiotom podlegającym
ustawie prawo zamówień publicznych jak ob-
niżyć koszty związane z zakupem i dystrybucją
energii elektrycznej.
Samorządy lokalne, jak również jednostki
sektora finansów publicznych poszukujące
nowych rozwiązań w zakresie działań na rzecz
poprawy efektywności energetycznej mogą
korzystać z kompleksowej obsługi jaką w tym
zakresie zapewnia MAE.

Niezmiernie ważna jest również edukacja
młodego pokolenia w obszarze chociażby
odnawialnych źródeł energii czy zielonych
zawodów? Jakie działania podejmuje samo-
rząd województwa mazowieckiego w tym
temacie?

Działania edukacyjne, wykształcenie odpo-
wiednich kadr na potrzeby planowania i orga-
nizacji energetyki lokalnej oraz wprowadze-
nie motywacji ekonomicznych dla gmin,
przedsiębiorstw i innych inwestorów – bez
tych działań nie można prowadzić efektywnej
polityki energetycznej. Wychodząc naprzeciw
obecnemu zapotrzebowaniu MAE proponuje
nowy kierunek studiów podyplomowych –
Samorządowy Menedżer Energii (SME). Są to
pierwsze tego typu studia w Polsce skierowane
do urzędników samorządu terytorialnego Ma-
zowsza, którzy chcą poszerzyć swoją wiedzę
m.in. z zakresu prawa, ekonomii, efektywności
energetycznej w jednostkach samorządu tery-
torialnego czy też dystrybucji i obrotu energią.
Słuchacze dowiedzą się jak planować, zarzą-
dzać i finansować energetykę. Dzięki temu
będą mogli stawić czoło lokalnym projektom
energetycznym. Projekt realizowany jest przez
Wyższą Szkołę Ekologii i Zarządzania w War-
szawie oraz dofinansowany ze środków Woje-
wódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej w Warszawie.
Wiele kontrowersji z zakresu odnawialnych
źródeł energii budzą również biogazownie
rolnicze. Dlatego właśnie MAE prowadzi cykl
bezpłatnych warsztatów pt. „Biogazownia
w twojej gminie”, które mają rozwiać wątpli-
wości i zwiększyć świadomość mieszkańców

oraz samorządowców w tym temacie. Projekt
realizowany jest w ramach ogólnopolskiej
kampanii informacyjno-edukacyjnej współfi-
nansowanej ze środków Narodowego Fundu-
szu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
w Warszawie.

Dziękuję za rozmowę.

Linia wysokiego napięcia

Nr 1/2015

18

STUDIUM PRZYPADKU

System Zarządzania Energią – pierwszy krok

do stworzenia Społeczeństwa Energetycznie

Inteligentnego w mieście Brasov

(spol. Braszów)

ANDREEA PIUARU

– Kierownik Projektu w ABMEE

System Zarządzania Energią jest aplikacją internetową stworzoną w 2004 roku przez
lokalną agencję zarządzania energią (ABMEE) w Braszowie. Jego celem jest oce-
na sposobu budowy miejsc użyteczności publicznej i ich analiza pod kątem zużycia
energii i wody.

Posiadając odpowiednie dane dotyczące zużycia energii i wody w budynkach uży-

teczności publicznej, miasto Braszów rozpoczęło pierwszy etap budowy Społeczeń-
stwa Energetycznie Inteligentnego (Eng. Energy Smart Community).

Rozwiązanie problemu/Zaspokajanie potrzeb/Wzrost oczekiwań

Prognozuje się, że do roku 2020 budynki będą zużywać 40% energii i wytwarzać

36% dwutlenku węgla w całej Unii Europejskiej. Poprawa efektywności energetycz-
nej takich obiektów jest dobrym sposobem na walkę z ociepleniem klimatu i szansą
na podniesienie poziomu bezpieczeństwa energetycznego, jak również sposobem na
stworzenie dodatkowych miejsc pracy, zwłaszcza w sektorze budowlanym (Dyrekty-
wa EPBD 2002/91/EC).

W 2004 roku, kiedy System Zarządzania Energią został stworzony, dostęp do baz

danych poprzez aplikacje internetowe, pozwalające sprawdzić ilość zużycia energii
i wody w budynkach użyteczności publicznej, nie był tak szeroko znaną praktyką
w Braszowie. Przedszkola, szkoły, uczelnie jako pierwsze włączyły się w stworzenie
Systemu Zarządzania Energią. Obecnie systemem objęte są także inne miejsca, a na-
leżą do nich: centra sportowe (lodowisko, pływalnia, hala sportowa, stadion), teatr,
opera, budynki socjalne (domy opieki dla bezdomnych, domy seniora), żłobki, urząd
skarbowy, urząd miasta. W sumie dwieście nieruchomości o łącznej powierzchni
240 tys. m² jest monitorowanych przez System Zarządzania Energią.

O każdym budynku w systemie zarządzania energią można pozyskać informacje

dot. całkowitej powierzchni grzewczej, powierzchni drzwi, okien, systemu grzewcze-
go (ilość zużycia gazu, obszaru grzewczego, inne), jak również można uzyskać dane
dotyczące zużycia energii i wody na podstawie rachunków za media, liczników, liczby
studentów i/lub pracowników, itp.

Bazując na tych danych, system tworzy dokumenty, takie jak:

Roczny Indeks Zużycia Energii kWh/m²,
Indeks Rocznego Zużycia Wody kWh/m²,
Raport porównawczy wszystkich budynków w systemie,
Ranking budynków pod kątem efektywności energetycznej.

›

›

›

›

19

Efektywność energetyczna

STUDIUM PRZYPADKU

Główne korzyści dla miasta Braszów z posiadania

Systemu Zarządzania Energią:

Stały internetowy dostęp do kompleksowej bazy danych dotyczącej budynków
użyteczności publicznej (powierzchnia, objętość, instalacje wewnętrzne, reali-
zowane działania na rzecz podwyższenia efektywności energetycznej, liczba
użytkowników, godziny otwarcia, itp.) oraz ich miesięcznego i rocznego zużycia
energii i wody,
Możliwość łatwej oceny inwestycji pod kątem efektywności energetycznej,
Łatwa prognoza zużycia energii i wody,
Prostsze prognozowanie budżetu pod kątem zużycia energii i wody w budynkach
użyteczności publicznej,
Wsparcie dla średnio i długoterminowych planów energetycznych.

Co czyni System Zarządzania Energią lepszym od podobnych narzędzi oferowa-

nych przez lokalną agencję energetyczną? Produkt, który jest trudny w użyciu lub
słabo rozwinięty, nie może być pozytywnie oceniony przez użytkownika. W związku
z tym lokalne agencje energetyczne wspierają wdrażenie Systemów Zarządzania
Energią poprzez powołanie oficera energetycznego w każdej z instytucji publicznej,
która planuje lub wdrożyła System Zarządzania Energią. Oficer energetyczny jest to
osoba posiadająca dostęp do informacji dotyczącej ilości zużycia energii i wody, ko-
ordynująca również działania sprzyjające ich obniżeniu.

Agencja energetyczna wspiera oficerów energetycznych, prowadząc szkolenia

z użycia aplikacji internetowych oraz udziela odpowiedzi na pytania związane z za-
rządzaniem energią. W Braszowie działa obecnie sześćdziesięciu trzech oficerów
energetycznych pracujących w dwustu budynkach, które posiadają System Zarzą-
dzania Energią. Otrzymują oni co miesiąc uaktualnione informacje o zużyciu energii
i wody poprzez aplikacje internetowe.

System Zarządzania Energią wpływa pozytywnie na podwyższenie świadomości

wśród władz lokalnych. Miasto Braszów w 2007 roku zatwierdziło Lokalną Strategię
Energetyczną, a od 2009 roku jest członkiem Konwentu Burmistrzów (

http://www.

eumayors.eu

). W 2010 roku miasto oficjalnie zaakceptowało Lokalny Plan Działań

dotyczący efektywności energetycznej (Eng. SEAP), który zawiera wskaźniki mie-
rzalności służące obniżeniu o 32% emisji dwutlenku węgla w energetyce i sektorze
transportowym.

Obecnie System Zarządzania Energią poprzez bazę danych monitoruje Lokalny

Plan Działań dot. efektywności energetycznej i wdrożenia go w budynkach użytecz-
ności publicznej.

System Zarządzania Energią jest dostosowany do specjalnych potrzeb rumuńskich

miast. Aktualnie dziesięć miast w Rumunii używa tego systemu (Aiud, Baia-Mare,
Bystrzyca, Braszów, Deva, Moinesti, Sacele, Sfantu Gheorghe, Temeszwar, Zalau)

›

›

›

›
›

ABMEE – Braszowska Agencja Zarządzania Środowiskiem i Energią (Ang. Agency
of Brasov for the Management of Energy and Environment), której głównym za-
daniem jest promocja zrównoważonego rozwoju, efektywnego zarządzania energią
i ochrona środowiska w mieście Braszów. ABMEE jest również krajowym punktem
kontaktowym programów unijnych i wspiera działania lokalne na rzecz osiągnięcia
wytycznych Unii Europejskiej 20/20/20 dotyczących efektywności energetycznej.

Nr 1/2015

20

WIEM JAK...

Zanieczyszczenie powietrza w Polsce

a rozwój zielonej gospodarki

Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI, PIOTR KAWAŁKOWSKI

– CIFAL Płock

„Zanieczyszczenia powietrza są szkodliwe dla zdrowia człowieka i ekosystemów. Znacz-
na część ludności nie mieszka w środowisku uznanym za przyjazne dla zdrowia zgodnie
z obowiązującymi normami. Aby wejść na ścieżkę zrównoważonego rozwoju, Europa
będzie musiała podjąć ambitne działania wykraczające poza ramy obowiązującego pra-
wodawstwa”.

Hans Bruyninckx, Dyrektor Wykonawczy Europejskiej Agencji Środowiska (EEA)

Szkodliwy wpływ zanieczyszczeń atmosferycznych na stan zdrowia człowieka został
potwierdzony wynikami badań i współcześnie nie powinien budzić żadnych wątpli-
wości. Zawarte w powietrzu substancje szkodliwe stanowią podwójne obciążenie dla
zdrowia ludzkiego, będąc nie tylko przyczyną przedwczesnych zgonów i przewlekłych
schorzeń, ale także postępującej degradacji środowiska, w którym żyjemy. Niestety,
pomimo intensywnych działań zmierzających do ograniczenia emisji do atmosfe-
ry substancji trujących, które doprowadziły w Europie do istotnej poprawy jakości
powietrza, to jednak koncentracja szkodliwych związków w powietrzu, którym od-
dychamy, jest wciąż zbyt wysoka (ok. 90 % mieszkańców europejskich miast jest
narażonych na oddziaływanie jednego z najbardziej szkodliwych zanieczyszczeń po-
wietrza na poziomie uznanym za niebezpieczny dla zdrowia przez Światową Orga-
nizację Zdrowia

1

).

Eksploatacja różnego typu nośników energii stanowi nieodłączną konsekwencję

cywilizacyjnego postępu. Praktycznie każda działalność gospodarcza odpowiedzialna
jest za emisję zanieczyszczeń do atmosfery. Zasięg negatywnych skutków związa-

Fo

to ›

Hans Braxmeier (www.pixabay.com)

21

Efektywność energetyczna

WIEM JAK...

nych z produkcją i konsumpcją energii, na czele z ich ujemnym wpływem na śro-
dowisko i ludzkie zdrowie, jest bardzo rozległy. Zwiększający się wraz z rozwojem
społeczno-gospodarczym popyt na energię, przy jednoczesnym wyczerpywaniu się
jej tradycyjnych źródeł (zwłaszcza paliw kopalnych takich jak: węgiel, ropa naftowa
czy gaz ziemny) oraz następujący w wyniku ich zużycia wzrost zanieczyszczenia śro-
dowiska naturalnego, sprawiają że coraz więcej krajów w tworzeniu swoich strate-
gii rozwoju w oparciu o czynnik energetyczny zwraca się w kierunku wykorzystania
potencjału odnawialnych źródeł energii. Nieuchronnym następstwem eksploatacji
zasobów nieodnawialnych jest zupełne ich wyczerpanie, jest więc naturalnym, że
kwestia bezpieczeństwa energetycznego oraz uniezależnienia się od dostaw energii
z importu nabiera szczególnego znaczenia. Nie powinno zatem dziwić, że tworzone
obecnie programy rozwoju gospodarczego wielu krajów, w swoim perspektywicznym
rachunku ekonomicznym uwzględniają ograniczoność zasobów paliw kopalnych. Nie
od dziś wiadomo, że problem zapewnienia ciągłości dostaw surowców jest bardzo
często przyczyną konfliktów politycznych (niejednokrotnie zbrojnych). W kontekście
stale kurczących się złóż konwencjonalnych surowców energetycznych, a co za tym
idzie, wzrostu ich cen, niezwykle istotnym jest inwestowanie w najbliższej przy-
szłości w rozwijanie nowoczesnych technologii. Pozwoli to na zachowanie nie tylko
bezpieczeństwa i stabilnego rozwoju ekonomicznego, ale również wzmocni konku-
rencyjność naszego regionu wobec takich wschodzących potęg gospodarczych jak
Indie czy Chiny. W związku z powyższym tak ważne jest, oprócz względów zdrowot-
nych i przyrodniczych, stawianie na dywersyfikację źródeł energii oraz stwarzanie
warunków do rozwoju tzw. energii rozproszonej – bazującej na zasobach lokalnie
dostępnych.

Fo

to ›

Ralf Kunze (www.pixabay.com)

Nr 1/2015

22

WIEM JAK...

Próbą znalezienia skutecznych i bezpiecznych rozwiązań dla czekających nas

w niedalekiej przyszłości klimatycznych oraz geopolitycznych wyzwań są działania
Unii Europejskiej zmierzające do stopniowej dekarbonizacji sektora energetyczne-
go. We wspomnianym procesie kluczowym jest pojęcie efektywności energetycznej,
która definiowana jest jako: stosunek uzyskanej wielkości efektu użytkowego da-
nego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, w typowych warunkach ich
użytkowania lub eksploatacji, do ilości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie
techniczne lub instalację, niezbędnej do uzyskania tego efektu

2

. Koncepcja ener-

getycznej efektywności stanowi obecnie czynnik, bez którego nie sposób myśleć
o zrównoważonym rozwoju w jakiejkolwiek perspektywie. Termin ten uzupełnia idea
tzw. „zeroenergetycznego” wzrostu, czyli wzrostu gospodarki następującego bez
wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną (zawartą w pierwotnych nośnikach
energii pozyskiwanych bezpośrednio z naturalnych odnawialnych i nieodnawialnych
zasobów

3

).

Branża energetyczna odpowiada za większość
emisji gazów cieplarnianych, tym samym przyczy-
nia się do przemian klimatycznych spowodowanych
działalnością człowieka. Elektroenergetyka węglowa
jest współcześnie jedną z najpoważniejszych przy-
czyn pogarszającego się stanu jakości powietrza.

Na zły stan powietrza zarówno w skali krajowej jak i całego kontynentu europejskiego
nie bez istotnego wpływu pozostają również zanieczyszczenia pochodzące z sekto-
ra transportowego, przemysłowego, rolniczego, a także ogrzewnictwo indywidualne
i komunalne.

Poniżej przestawiono zestawienie typów zanieczyszczeń powietrza w odniesieniu do
podstawowych źródeł ich emisji (źródło: http://www.ekoportal.gov.pl):

dwutlenek siarki SO2

– spalanie paliw w energetyce zawodowej i sektorze ko-

munalno-bytowym;

dwutlenek azotu NO2

– energetyczne spalanie paliw i transport;

pyły zawieszone PM10, PM2,5

(od ang. particulate matter) - energetyka przemy-

słowa, technologie przemysłowe, sektor komunalno bytowy;

dwutlenek węgla CO2

– transport i energetyka zawodowa;

metan CH4

– wydobycie i dystrybucja paliw oraz rolnictwo;

niemetanowe lotne związki organiczne (NMLZO)

- źródła naturalne (przyroda)

i transport;

amoniak NH3

– rolnictwo (hodowla zwierząt i zastosowanie nawozów);

metale ciężkie i trwałe związków organiczne (POPs)

– hutnictwo i przemysł

chemiczny.

›
›

›
›

›

›
›

›

23

Efektywność energetyczna

WIEM JAK...

Węgiel w ogrzewnictwie oraz w sektorze elektroenergetycznym stanowi źródło

znacznej ilości pyłów zawieszonych (PM), dwutlenku siarki (SO2) oraz tlenków azotu
(NOx) – ostatnia z tych substancji ma wpływ na powstawanie tzw. „złego ozonu”.
Z opublikowanego przez Europejską Agencję Środowiska raportu

4

jasno wynika, że

elektrownie mają największy udział w negatywnym oddziaływaniu zanieczyszczeń
atmosferycznych pochodzenia przemysłowego na zdrowie publiczne oraz środowisko
w Europie. Obecnie uznaje się, że zanieczyszczenia takie jak pył zawieszony, dwu-
tlenek azotu i ozon troposferyczny (O

3

) stanowią największe zagrożenie dla zdrowia

ludzkiego

5

. Szkodliwy wpływ długotrwałego wdychania powietrza zanieczyszczonego

tymi substancjami został udokumentowany wynikami licznych badań

6

. Wśród naj-

groźniejszych skutków dla ludzkiego zdrowia należy tu wymienić choćby występowa-
nie przewlekłych chorób układu oddechowego takich jak zapalenie oskrzeli, rozedma
płuc, nowotwory, zaostrzenie napadów astmy oraz choroby układu krążenia – za-
wały mięśnia sercowego, niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca, arytmia.
Szczególnie narażone w tym względzie są kobiety w ciąży, dzieci, osoby starsze czy
cierpiące z powodu współistniejących schorzeń. Spalanie węgla jest ponadto źródłem
emisji bardzo niebezpiecznych metali ciężkich

7

takich jak rtęć, ołów, arsen, kadm,

chrom czy nikiel. Substancje te znacząco zwiększają ryzyko występowania nowo-
tworów, a kakże mogą w nieodwracalny sposób doprowadzić do uszkodzenia płodu.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r.

w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. poz. 1031), w Pol-
sce corocznie dokonywana jest ocena jakości powietrza pod kątem jego zanieczysz-

Fo

to ›

Iwona Olczyk (www.pixabay.com)

Nr 1/2015

24

WIEM JAK...

czenia: dwutlenkiem siarki, dwutlenkiem azotu, tlenkiem węgla, benzenem, ozo-
nem, pyłem zawieszonym PM10 i PM2,5 oraz zanieczyszczeniami oznaczanymi
w pyle PM1056: ołowiem, arsenem, kadmem, niklem i benzo(a)piranem. Z uwagi
na fakt, że polski sektor energetyczny w znacznej mierze opiera się na funkcjono-
waniu elektrowni węglowych o dużej mocy i zaawansowanym wieku instalacji, nasz
kraj zajmuje niechlubne pierwsze miejsce w Unii Europejskiej pod względem emi-
sji szkodliwych zanieczyszczeń do atmosfery

8

. Informacje te znajdują potwierdzenie

w opublikowanym przez Najwyższą Izbę Kontroli raporcie

9

, według którego Polska od

lat ma najbardziej zanieczyszczone powietrze w Unii Europejskiej. Szczególnie alarmują-
co brzmią zawarte w raporcie doniesienia o odnotowanych w wielu polskich miastach
wielokrotnych przekroczeniach dopuszczalnych norm stężenia toksycznych i rako-
twórczych pyłów PM10 oraz benzo(a)pirenu. Jak wynika z raportu, średnia wartość
przekroczeń we wszystkich kontrolowanych w 2013 r. miastach wyniosła aż 500%.
Powołując się na dane Europejskiej Agencji Środowiska NIK stwierdziła, że aż sześć
polskich miast znalazło się w pierwszej dziesiątce miast europejskich z największą
liczbą dni w roku, w których przekroczono dobowe dopuszczalne stężenie pyłu PM10
(pozostałe cztery miasta są w Bułgarii). W wydanej przez NIK ocenie można ponadto
przeczytać, że organy władzy publicznej działają nieskutecznie w sferze ochrony powie-
trza, nie zapewniając dostatecznej ochrony ludzi i środowiska naturalnego przed negatyw-
nymi skutkami jego zanieczyszczenia.

Wskaźniki średniego narażenia na pył PM2,5 dla poszczególnych miast

powyżej 100 tys. mieszkańców

25

Efektywność energetyczna

W dyskusji na temat przyszłego kształtu polityki energetycznej Polski często pod-

noszonym argumentem jest cena energii pozyskanej z węgla, która zdaniem niektó-
rych mediów oraz ekspertów, ma być dużo tańsza od kosztów poniesionych podczas
produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Takie twierdzenie wynika jednak z nie-
odpowiedniego rachunku ekonomicznego, w którym uwzględnia się jedynie koszty
bezpośrednie powstałe przy produkcji energii pomijając jednocześnie wydatki ze-
wnętrzne związane z energetyką węglową. Wydatki te ponoszone są przez zwykłych
obywateli, krajowe systemy opieki zdrowotnej i ogólnie rozumianą gospodarkę –
– głównie ze względu na spadek wydajności siły roboczej. Następstwem dolegliwości
zdrowotnych są zwolnienia chorobowe, które obniżają produktywność i zwiększają
koszty dla całej gospodarki. Potrzeba hospitalizacji czy zażywania lekarstw stanowią
obciążenie nie tylko dla domowych budżetów, ale całego systemu opieki zdrowotnej.

Obliczenia przeprowadzone w oparciu o zaawansowany model oceny skutków

zdrowotnych EcoSense

10

, który został opracowany w ramach programu badawczego

finansowanego przez Unię Europejską, wskazują że zanieczyszczenia emitowane przez
elektrownie i elektrociepłownie węglowe działające w Polsce tylko w roku 2010 przyczyniły
się do skrócenia życia ludzkiego o około 57 000 lat, co odpowiada około 5 400 przedwcze-
snym zgonom. Oszacowano ponadto, że z powodu chorób i niezdolności do pracy spowodo-
wanych wspomnianymi zanieczyszczeniami, wyemitowanymi w samym 2010 r. przez pol-
skie elektrownie, utracono ok. 1,2 miliona dni pracy

11

. Naturalnie elektroenergetyka nie

jest jednym sprawcą pogorszenia jakości powietrza, którym oddychamy. Nie należy
zapominać, że równie groźne jest skażenie pochodzące z tzw. niskiej emisji (nie my-
lić z gospodarką niskoemisyjną), czyli z emisji szkodliwych pyłów i gazów na niskiej
wysokości, powstałych w wyniku nieefektywnego spalania paliw (węgla kamiennego,
węgla drzewnego, benzyny, oleju napędowego itp.) w domach i samochodach oraz
kotłowniach przemysłowych.

Fo

to ›

echosystem/Jarosław Bialik (www.pixabay.com)

WIEM JAK...

Nr 1/2015

26

WIEM JAK...

Globalny kryzys gospodarczy, rosnące ceny surowców i materiałów, degradacja

ekosystemów oraz zmiany klimatyczne sprawiły, że postrzeganie środowiska, w któ-
rym żyjemy – zarówno jego stanu jak i zasobności – uległo zmianie. Świadomość
tych przemian oraz płynących z nich konsekwencji doprowadziła do stworzenie kon-
cepcji zielonej gospodarki. Jej kluczowym założeniem jest podejmowanie takich dzia-
łań na ścieżce rozwoju ekonomicznego, które będą koncentrowały się na poprawie
efektywności korzystania z zasobów środowiska oraz minimalizowaniu wywieranej
na nie presji, przy jednoczesnym uwzględnieniu społecznego dobrobytu (przeciw-
działanie wykluczeniu, uczciwy podział obciążeń). Podczas gdy w UE dominującym
w sektorze energetycznym trendem jest stawianie na odnawialne źródła energii,
energetykę rozproszoną oraz decentralizację rynku energii, w Polsce planuje się bu-
dowę ponad dziesięciu nowych elektrowni węglowych

12

. Według autorów opraco-

wania Alternatywna Polityka Energetyczna (APE) nasz rynek zdominowany jest przez
państwowe skonsolidowane korporacje energetyczne, zaś w sektorze energetycz-
nym, szczególnie w jego części sieciowej, mamy nadal do czynienia z funkcjonującą
kulturą monopolu

13

. Polska jako członek Unii Europejskiej zobowiązała się do wy-

pełnienia celów Pakietu klimatyczno-energetycznego, nazywanego skrótowo pakie-
tem „3 x 20%”. Zakłada on: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych przynajmniej
o 20% w 2020 r. w porównaniu do bazowego 1990 r.; zwiększenie udziału energii ze
źródeł odnawialnych w zużyciu energii końcowej do 20% w 2020 r. oraz zwiększenie
efektywności wykorzystania energii o 20% do 2020 r. w porównaniu do prognozy
zapotrzebowania na paliwa i energię). Biorąc pod uwagę kryterium równych wy-
siłków krajów członkowskich w przypadku Polski przyjęto następujące cele, rożne
od średnich dla krajów członkowskich UE: możliwość 14% wzrostu emisji w 2020
roku w porównaniu do 2005 roku w sektorach nieobjętych EU ETS (Europejski Sys-
tem Handlu Emisjami), kierując się wielkością Produktu Krajowego Brutto (PKB) na
mieszkańca, niższą w Polsce od średniej w UE; zwiększenie udziału energii ze źródeł
odnawialnych do 15% w 2020 roku, zamiast 20% jak średnio w UE z uwagi na mniej-
sze zasoby i efektywność odnawialnych źródeł energii w Polsce.

W opublikowanym w grudniu 2011 r. dokumencie Energetyczna Mapa Drogowa 2050

(ang. Energy Road Map 2050) Komisja Europejska przyjęła, że intensywne oszczę-
dzanie energii i zastępowanie paliw kopalnych lokalnymi zasobami energii ze źródeł
odnawialnych da Europie, oprócz znacznego obniżenia emisji gazów cieplarnianych
i substancji toksycznych do atmosfery, szansę na poprawę zdrowia publicznego,
przyspieszenie rozwoju technologicznego, zmniejszenie uzależnienia od importu pa-
liw, a także rozwój wysoce specjalistycznego rynku „zielonych miejsc pracy”

14

. Pol-

ska stoi współcześnie przed ogromnym wyzwaniem modernizacyjnym. Konieczność

Fo

to ›

Anna Przybyszewska

Zakład rafineryjny i petrochemiczny w Płocku

27

WIEM JAK...

Efektywność energetyczna

1 http://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2013
2 (ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, Dz. U. Nr 94, poz. 551,
z późn. zm.)
3 GUS, 2006. Zasady metodyczne sprawozdawczości statystycznej z zakresu gospodarki paliwami
i energią oraz definicje stosowanych pojęć [online]. [dostęp 23 lutego 2015]. Dostępny w interne-
cie: http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/zasady_metodyczne_sprawozdawczosci_stat_
paliw_2006.pdf
4 Europejska Agencja Środowiska, Revealing the costs of air pollution from industrial facilities
in Europe. European Environment Agency, Kopenhaga 2011.
5 http://www.eea.europa.eu/themes/air/intro
6 WHO, Review of evidence on health aspects of air pollution – REVIHAAP Project.Technical
Report, World Health Organization, WHO Regional Office for Europe, Kopenhaga 2013.
7 EEA Europejska Agencja Środowiska, The European Pollutant Release and Transfer Register,
2012, [dostęp 23 lutego 2015] http://prtr.ec.europa.eu/FacilityLevels.aspx.
8 Lauri Myllyvirta, Jiri Jerabek, Iwo Łoś, dr hab. Leszek Pazderski, Węgiel zabija. Analiza kosztów
zdrowotnych emisji zanieczyszczeń z polskiego sektora energetycznego, Fundacja Greenpeace Polska,
Warszawa 2013
9 NIK. 2014. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami. Informacja o wynikach kontroli.
10 Model EcoSense stworzony został w ramach projektów ExternE i NEEDS przez Instytut
Ekonomii Energetyki i Racjonalnego Wykorzystania Energii (IER, ang. – Institute for Energy
Economics and the Rational Use of Energy), jest podstawowym narzędziem wykorzystywanym
do modelowania rozprzestrzeniania zanieczyszczeń gazowych w skali lokalnej i regionalnej
oraz szacunku kosztów zewnętrznych powodowanych przez punktowe źródła zanieczyszczeń
gazowych.
11 Lauri Myllyvirta, Jiri Jerabek, Iwo Łoś, dr hab. Leszek Pazderski, Węgiel zabija. Analiza kosztów
zdrowotnych emisji zanieczyszczeń z polskiego sektora energetycznego, Fundacja Greenpeace Polska,
Warszawa 2013
12 http://www.rynek-energii-elektrycznej.cire.pl/st,33,335,tr,145,0,0,0,0,0,budowane-i-plano-
wane-elektrownie.html [dostęp 24 lutego 2015]
13 Instrumenty realizacji alternatywnej polityki energetycznej polski do 2030 roku (wybrane zagadnie-
nia), , Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa, 2012
14 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52011DC0112&from=EN

zmian wymuszają na naszym kraju nie tylko międzynarodowe zobowiązania, ale tak-
że dynamicznie zmieniająca się rzeczywistość tak na poziomie naszego regionu jak
w kontekście całej naszej planety. W obliczu nieuchronnych zmian klimatu wysiłki
podejmowane na rzecz zmniejszenia podatności społeczeństw na ich skutki wydają
się być nie tylko potrzebne, ale wręcz niezbędne zarówno ze względów społecznych
jak i ekonomicznych. Każdy z nas oddycha powietrzem. Jego jakość nie jest indywidu-
alną sprawą pojedynczego przedsiębiorstwa, koncernu energetycznego, ugrupowania
politycznego czy sprawującego obecnie funkcję rządu. W naszym wspólnym interesie
winno być dążenie do redukcji poziomu zanieczyszczeń w naszym ekosystemie, gdyż
jego kondycja jest nierozerwalnie związana z jakością naszego życia. Tymczasem
niska świadomość polskiego społeczeństwa w odniesieniu do negatywnych skutków
obecnie funkcjonującego modelu w sektorze energetyki i ciepłownictwa sprawia, że
w kształtowaniu gospodarki naszego kraju przeważają nierzadko partykularne inte-
resy grup, które nad racjonalny i zrównoważony rozwój ogółu w długim horyzoncie
czasowym przedkładają doraźny bilans zysków i strat w biznesie, z którego czer-
pią korzyści. Należy pamiętać, że decyzje podejmowane dziś będą miały kluczowe
znaczenie w perspektywie kilkudziesięciu następnych lat. Dlatego tak istotne jest
prowadzenie, obok kampanii uświadamiających obywateli, szerokiej i otwartej dla
wszystkich debaty na temat kierunku rozwoju gospodarki naszego kraju, tak aby
kolejne pokolenia nie musiały płacić za nasze błędy w przyszłości.

Nr 1/2015

28

GŁOS SIECI CIFAL

Złota nić łącząca trzy wymiary

zrównoważonego rozwoju

Zrównoważona energia – energia cechująca
się dostępnością, czystością oraz wydajnością
zużycia – napędza rozwój. Pobudza gospodarkę,
oświetla domy, szkoły oraz szpitale, wspiera
równouprawnienie i lokalne społeczności.
Wszystkim toruje drogę, prowadząc z biedy do
dobrobytu. (ONZ „Zrównoważona energia dla
wszystkich”)

Bezprecedensowy wzrost zamożności spo-

łeczeństw na świecie w ostatnich dwóch deka-
dach doprowadził do znacznego pomniejsze-
nia się bogactw naturalnych na Ziemi. Fakt,
że wielkość światowej gospodarki podwaja
się z każdym kolejnym pokoleniem, sprawia,
iż stajemy przed największym społecznym
wyzwaniem naszych czasów – jak poprawić
jakość życia wszystkich mieszkańców naszej
planety przy jednoczesnej polityce odcho-
dzenia rozwijającego się świata od zgubnego
w skutkach, praktykowanego przez Zachód,
modelu konsumpcji i niekontrolowanego
przyrostu gospodarczego?

Owo wyzwanie najbardziej uwidacznia się

na przykładzie pilnej potrzeby dekarbonizacji
(czy, mówiąc prościej, odwęglenia) sektora
energetycznego oraz zintensyfikowania tym
samym działań na rzecz rozwoju zrównowa-
żonego. Dostęp do energii jest wstępnym
czynnikiem warunkującym rozwój społecz-
no-gospodarczy, ponieważ praktycznie każda
aktywność wytwórcza potrzebuje energii jako
wkładu, aby mogła zaistnieć. Mimo iż zarówno
w dziedzinie promocji energetycznej wydajno-
ści, jak i w kwestii obniżenia kosztów tech-
nologii niskoemisyjnych poczyniono istotne
postępy, są one zagrożone przez zyskujące
od pewnego czasu na popularności praktyki
wydobywania oraz eksploatacji „niekonwen-
cjonalnych” złóż ropy i gazu na świecie, takich
jak mająca obecnie miejsce gazowa „rewolucja
łupkowa” czy wzmożona ekstrakcja ropy z ro-
ponośnych piasków bitumicznych.

W kręgach ONZ energia postrzegana jest

jako złota nić łącząca ekonomiczny wzrost
z szansą upowszechnienia społecznej równości
oraz dbałością o środowisko naturalne. Jest
swego rodzaju środkiem służącym urzeczy-
wistnieniu wizji harmonijnego rozwoju świata.
Zasoby energetyczne są współcześnie jednym
z podstawowych problemów w takich regio-
nach, jak Afryka, Azja czy Ameryka Łacińska,
w których wykorzystanie energii ze źródeł
odnawialnych jest wciąż na bardzo niskim
poziomie.

Bank Światowy szacuje, że około jedna trze-

cia światowej populacji – przeszło 2 miliardy
ludzi – nie ma dostępu do energii elektrycz-
nej. Dla przykładu, zgodnie z prognozą do
roku 2050 populacja Afryki ma się podwoić,
przy czym ocenia się, że jej zapotrzebowanie
energetyczne w tym czasie ma wzrosnąć jesz-
cze szybciej. W świetle niedawno opublikowa-
nego raportu Międzynarodowej Agencji Energii
Odnawialnej zapewnienie pełnego dostępu do
elektryczności dla wszystkich mieszkańców
Afryki będzie wymagało podwojenia do 2030 r.
całkowitej produkcji energii elektrycznej w tej
części świata w stosunku do obecnego pozio-
mu produkcji. Olbrzymi i niewykorzystany
potencjał odnawialnych źródeł energii na tym
kontynencie jest w stanie zaspokoić większość
jego zapotrzebowania na energię w przyszło-
ści, gdyż gwarantuje dostawy prądu zarówno
dla skoncentrowanych, wysoce zurbanizowa-
nych terenów miejskich, jak i rozproszonych
obszarów wiejskich – oczywiście przy założe-
niu, że zostanie on odpowiednio „ujarzmiony”.

Sekretarz Generalny ONZ Ban Ki-moon

zapoczątkował ogólnoświatową inicjatywę pod
nazwą Zrównoważona energia dla wszystkich,
która za priorytet stawia sobie wypełnienie
trzech powiązanych ze sobą celów: zapewnie-
nie powszechnego dostępu do nowoczesnych
usług dostawy energii, podwojenie współ-
czynnika podniesienia wydajności energetycz-

MAY EAST

– Dyrektor CIFAL Szkocja

29

Efektywność energetyczna

GŁOS SIECI CIFAL

nej na świecie oraz podwojenie udziału energii
pochodzącej ze źródeł odnawialnych w glo-
balnym zużyciu energii. W celu utrzymania
rozmachu i impetu w rozwijaniu rozwiązań na
rzecz czystszej i wydajniejszej energii, Sekre-
tarz Generalny ogłosił lata 2014-2024 „Deka-
dą zrównoważonej energii dla wszystkich”.

Jak pokazują doświadczenia, sektor energii

odnawialnej okazuje się być najefektywniej-
szy wtedy, gdy kluczowi na tym polu gracze,
tacy jak: inwestorzy, producenci, użytkownicy,
propagatorzy oraz organy kontroli połączą
swoje siły w celu przezwyciężenia barier.
Szkocja stanowiła w tym przypadku swoiste
pole doświadczalne dla niezliczonych projek-
tów obejmujących programy produkcji zielonej
energii przez społeczności lokalne, dzięki
czemu odegrała kluczową rolę w programie
Zrównoważona energia dla wszystkich. Kraj
ten zasobny jest w rezerwy energii wiatrowej
i wodnej (energia prądów morskich, pływów
i falowania), które stanowią aż 25% wiatro-
wych zasobów energetycznych Europy oraz
25% jej potencjału pochodzącego z morskiej
energii pływowej. Ponadto Szkocja posiada
solidny i prężnie rozwijający się sektor prze-
mysłu bazujący na energii odnawialnej i tech-
nologiach niskoemisyjnych, jak również do-
brze prosperujący model partnerstwa między
rządem, biznesem oraz działalnością badaw-
czo-rozwojową.

Inicjując działania w ramach „Dekady zrów-

noważonej energii dla wszystkich”, CIFAL
Szkocja oraz Uniwersytet Strathclyde wspólnie
opracowały internetowy kurs pod nazwą
„Odnawialne energie dla krajów rozwijają-
cych się”. Celem kursu jest podniesienie
kompetencji osób z sektora publicznego (lo-
kalnych decydentów, urzędników wydziałów
zajmujących się energią lub zrównoważonym
rozwojem), by umożliwić im podejmowanie
świadomych decyzji dotyczących tego, które
z technologii pozyskiwania energii odnawial-
nej w sposób optymalny zaspokoją energe-
tyczne zapotrzebowanie danego regionu czy
społeczności lokalnej. Realizowany w ramach
e-learningowej platformy Instytutu ONZ
ds. Badań i Szkoleń (UNITAR) kurs oferuje
wgląd w dziedzinę zarządzania przedsięwzię-
ciami dotyczącymi proekologicznych oraz
bezpiecznych zrównoważonych technologii
pozyskiwania energii odnawialnej, począwszy

od projektów na małą skalę, na wielkich inwe-
stycjach kończąc.

Żyjemy w czasach niestabilnych cen ropy,

następstwem czego są dysproporcje w dyna-
mice wzrostowej krajów rozwijających się.
Gospodarki tych państw cierpią wskutek gwał-
townie zwyżkujących kosztów energii, co
nie pozostaje bez wpływu na ich podatne na
załamania budżety krajowe. W efekcie środki
otrzymywane z międzynarodowych funduszy
rozwojowych na zredukowanie narodowych
długów muszą być przeznaczane na centralne
programy walki z ubóstwem.

Rok 2015 daje nadzieję na epokowe prze-

miany, stanowiąc dziejowy moment, w któ-
rym udało się w końcu osiągnąć globalny
konsensus w sprawie ramowego programu
zrównoważonego rozwoju odpowiadającego
na kluczowe dylematy naszych czasów, takie
jak choćby zapewnienie w przyszłości bardziej
zrównoważonej energii dla wszystkich.

www.cifalscotland.org

Nr 1/2015

30

GŁOS SIECI CIFAL

Organizacja Narodów Zjednoczonych ogło-
siła rok 2015 Rokiem Światła, chcąc zwrócić
uwagę społeczeństw na kwestie związane ze
światłem i jego zastosowaniami oraz wskazać,
w jaki sposób technologie oparte na świetle
przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju
i znalezienia rozwiązań dla globalnych wyzwań
w dziedzinie energetyki, edukacji, rolnictwa
i zdrowia.

Sekretarz Generalny ONZ, Ban Ki-moon

w swoim przemówieniu na rozpoczęcie Mię-
dzynarodowego Roku Światła 20 stycznia
2015 r. zaznaczył, iż światło wpływa znaczą-
co na wdrożenie Milenijnych Celów Rozwoju,
osiągnięcie przyszłych Celów Zrównoważone-
go Rozwoju oraz przeciwdziałanie zmianom
klimatycznym.

Rok 2015 – Międzynarodowym

Rokiem Światła

MARZENA WOŹNIAK-TROJANOWSKA

– koordynator programu, CIFAL Płock

Wspomniał on również o swojej inicjatywie

Zrównoważona Energia dla Wszystkich, dzięki
której nastąpiło znaczne przyspieszenie dzia-
łań na rzecz trzech zasadniczych celów, które
powinny zostać osiągnięte do 2030 r. Należą
do nich: zapewnienie powszechnego dostępu
do energii, istotna poprawa efektywności
energetycznej oraz zwiększenie udziału energii
ze źródeł odnawialnych. Dzięki temu mamy
niezakłócony dostęp do energii w domach,
szpitalach, firmach, co czyni naszą przyszłość
bezpieczniejszą.

Celem Międzynarodowego Roku Światła jest

również wzmocnienie współpracy środowisk
naukowych na rzecz krajów rozwijających się
oraz rozwój edukacji i nauki w tych regionach.

Więcej informacji na temat Międzynarodowego Roku Światła jest dostępnych na stronie

http://www.light2015.org/Home/About.html

Źr

ódło ›

www.light2015.org

31

W dniach 18-19 lutego 2015 roku w Hotelu Westin w Warszawie odbyło się Smart City
Forum – nowa inicjatywa poświęcona inteligentnym miastom w Polsce. Konferen-
cja zgromadziła ponad 500 uczestników, w tym wybitnych ekspertów, prezydentów
polskich miast, licznych przedstawicieli urzędów marszałkowskich, administracji lo-
kalnej i biznesu, a Magazyn „Innowacja i Rozwój” wydawany przez płocki CIFAL objął
wydarzenie patronatem medialnym.

Uroczystego otwarcia konferencji dokonali: Tomasz Misiak (Przewodniczący Rady

Nadzorczej MM Conferences) oraz Mariusz Gaca (Przewodniczący Rady Programo-
wej, Wiceprezes Orange Polska). Gościem Honorowym był Prezydent Wrocławia Rafał
Dutkiewicz. W Forum udział wzięli, m.in. Roman Dmowski (Wiceminister Admini-
stracji i Cyfryzacji), Marcin Krupa (Prezydent Katowic), Wojciech Szczurek (Prezydent
Gdyni), Tadeusz Krzakowski (Prezydent Legnicy), Robert Biedroń (Prezydent Słup-
ska), Michał Olszewski (Wiceprezydent Warszawy).

Pierwszy blok tematyczny poświęcony był idei Smart City oraz Smart Society,

w którym prelegenci, m.in. Mark Day (Microsoft), Michał Olszewski (Wiceprezydent
Warszawy) i Braam Burggraaff (Iconics) przedstawili konkretne przykłady wdrażania
rozwiązań Smart City w Londynie, Barcelonie i Warszawie oraz podali rekomendacje,
w jaki sposób usprawnić funkcjonowanie miast.

Zarządzanie inteligentnym miastem to także coraz większy udział samych miesz-

kańców w podejmowaniu konkretnych decyzji. Standardem są już konsultacje spo-
łeczne czy budżety partycypacyjne, ale przyszłość będzie wymagała od decydentów
zarówno uwzględnienia kolejnych kanałów dystrybucji, jak i pozyskiwania informacji.

SMART CITY FORUM –

– relacja z konferencji

Dr KRZYSZTOF BUCZKOWSKI

– CIFAL Płock

WYDARZENIA

SMART CITY FORUM – HOTEL WESTIN w Warszawie

Fo

to ›

CIFAL Płock

Nr 1/2015

32

Paweł Jakubik z Microsoft Polska nie wyobraża sobie budowy smart city bez włą-
czenia użytkowników różnego rodzaju urządzeń mobilnych, takich jak smartfony
czy tablety, których w Polsce jest już 25 milionów. Są już w naszym kraju miasta,
które wychodzą naprzeciw tym oczekiwaniom. Jednym z liderów jest niewątpliwie
Poznań, który od kilku lat zachęca mieszkańców do dzielnia się pomysłami i aktyw-
nego udziału w tworzeniu mobilnych aplikacji w ramach programu Cyfrowy Poznań.
Aktualnie oferuje już ich kilkanaście, a jak obiecuje Wojciech Pelc z Urzędu Miasta
w Poznaniu, będą przybywały nowe.

Pierwszego dnia omówione zostały również kwestie korzyści dla mieszkańców

i przedsiębiorców płynące z zastosowania otwartych rozwiązań technologicznych,
a po wystąpieniu prelegentów odbył się panel dyskusyjny z udziałem, m.in. Leszka
Hołdy (Integrated Solutions), Jana Buczkowskiego (MPECWiK – Środa Wielkopolska)
i dra Krzysztofa Głuca (Sądeckie Wodociągi Sp.z o.o.). Pierwszy dzień konferencji
zakończył blok tematyczny dotyczący aspektów prawnych i organizacyjnych Smart
Cities.

WYDARZENIA

Konferencja zgromadziła liczne grono polskich samorządowców,

po prawej Rafał Dutkiewicz – Prezydent Wrocławia.

SMART CITY FORUM

Więcej na:

www.polskainfrastruktura.pl

Fo

to ›

CIFAL Płock

Fo

to ›

CIFAL Płock

33

Efektywność energetyczna

WYDARZENIA

W drugim dniu z kolei zostały poruszone kwestie dotyczące m.in. sposobów płat-

ności w miastach i miasteczkach przyszłości. W dyskusji moderowanej przez Jacka
Uryniuka zabrali głos, m.in. Jakub Kiwior (Visa Europe), Karol Stec (Polska Organiza-
cja Handlu i Dystrybucji) oraz Paweł Bułgaryn, (Ministerstwo Finansów). O źródłach
danych i zarządzaniu informacją mówili, m.in. Krzysztof Łukaszuk (AMG.net/Atos
Polska), Bogusław Prokop (Białostocka Komunikacja Miejska) oraz dr hab. prof. An-
drzej Sobczak (Instytut Informatyki i Gospodarki Cyfrowej, SGH w Warszawie). Rola
ICT w zarządzaniu infrastrukturą Smart Cities to temat, który zakończył drugi dzień
Kongresu. O obecnym, potencjalnym i przyszłym stanie mówili, m.in. przedstawiciele
miasta Wrocławia oraz dyrektorzy i kierownicy spółek technologicznych. Poruszone
zostały kwestie makrokorzyści z mikronawigacji i beaconów, synergii podsystemów
infrastruktury oraz wykorzystania systemu e-usług w zarządzaniu infrastrukturą
spółdzielni mieszkaniowej. Blok zakończył się panelem dyskusyjnym podsumowują-
cym najlepsze dotychczasowe praktyki i rozwiązania.

Wszyscy prelegenci zgodnie przyznawali, że powstawanie smart city to proces

długotrwały i warunkowany prawidłowo opracowanym planem działania. Podsumo-
wując swoje wystąpienie, dr hab. Andrzej Sobczak dodał, iż miasto, pełniąc rolę swo-
istego architekta, winno przygotować adekwatną do wyzwań przyszłości strategię
swojego rozwoju, tak by dzięki wdrażaniu uzupełniających się projektów korzystać
z efektu synergii. Kluczem do sukcesu będzie oczywiście także dobór odpowiednich
narzędzi, zarówno technicznych, jak i organizacyjnych, czyli uwzględnienie możliwie
najszerszego kręgu interesariuszy.

Smart City Forum to pierwsze tego typu wydarzenie zorganizowane na taką skalę,

umożliwiające spotkanie z decydentami szczebla krajowego oraz znanymi eksper-
tami z takich branż, jak: IT, telekomunikacja, infrastruktura, transport, energetyka.
Szerokie grono ekspertów nie tylko potwierdziło trafność zaproponowanych nowych
rozwiązań dla mniejszych miast, ale dało szansę na nawiązanie współpracy pomiędzy
uczestnikami forum a podmiotami, które wdrożyły inicjatywę smart city. (oprac. Cifal
Płock, MMC Polska)

SMART CITY FORUM – HOTEL WESTIN w Warszawie

Nr 1/2015

34

CIFAL Płock to afiliowany ośrodek szkoleniowy ONZ Instytutu ds. Szkoleń i Badań
UNITAR, członek światowej sieci CIFAL. Celem działalności jest prowadzenie szkoleń
z zakresu zrównoważonego rozwoju społecznego w kontekście odpowiedzialności
władz lokalnych. Biorą w nich udział wybitni specjaliści oraz władze samorządowe
i centralne, NGO, sektor prywatny i środowiska akademickie z 22 krajów Europy
Środkowo-Wschodniej, w tym Polski.
Jak dotąd CIFAL Płock zorganizował kilkadziesiąt wydarzeń konferencyjnych i szkole-
niowych o tematyce związanej z usługami miejskimi (transport, woda, energia, odpa-
dy), rozwojem biznesu (PPP, ekonomia społeczna) i ekologią (zmiany klimatyczne,
ekorozwój miast), nad którymi patronaty objęli: Prezydent RP, Ministerstwa RP
(Infrastruktury, Gospodarki, Środowiska, Rozwoju Regionalnego), a także przedsta-
wiciele sektora prywatnego (Veolia Environnement, DEXIA, Alcatel, Gesellschaft für
Internationale Zusammen-arbeit GIZ, PKN ORLEN SA), agend ONZ (UNDP, UNEP Grid,
UNHCR) i innych instytucji z Polski i zagranicy (PwC, Deloitte, KAPE).
Dzięki 10-letniemu doświadczeniu CIFAL Płock oferuje bezpośredni kontakt z eks-
pertami z całego świata.

Zapraszamy do współpracy.

Mapa sieci CIFAL

WYDARZENIA

WIEM JAK...

WYDARZENIA

Międzynarodowe Centrum Rozwoju Lokalnego CIFAL Płock Sp. z o.o.