Donatien Alphonse Francois de Sade - NIEDOLE CNOTY I ZBRODNIE MIŁOŚCI.

przełożyli Jacek Trznadel i Jerzy Łojek.

WYDAWNICTWO ŁÓDZKIE .

Skanował, opracował i błędy poprawił Roman Walisiak.

Spis treści

Sade...spóźniony przybysz do Polski...5

NIEDOLE CNOTY ...21

ZBRODNIE MIŁOŚCI

Florville i Courval czyli fatalizm ...132

Eugenia de Franval ...173

Posłowie ...232 .

Niedole cnoty .

Cóż to byłby za triumf dla filozofii rozjaśnić ciemne drogi opatrzności, zobaczyć, jak przeprowadza

ona swe zamiary względem człowieka, następnie nakreślić podług tego jakiś plan postępowania,

aby ten biedny dwunożny osobnik, będący wieczną igraszką tej istoty, która, jak powiadają, rządzi

nim tak despotycznie, mógł znaleźć jakiś sposób rozumienia dotyczących go zrządzeń opatrzności,

drogę, której powinien się trzymać, aby uprzedzić dziwaczne kaprysy fatum, przybierającego

dwadzieścia różnych nazw, a przecież dotąd jeszcze dokładniej nie określonego.

Wychodząc bowiem od naszych społecznych konwenansów i nie tracąc dla nich nigdy

poszanowania, w jakie wdrożono nas przez wychowanie, zobaczymy niestety, że z powodu

przewrotności innych natrafialiśmy jedynie na kolce, podczas gdy niegodziwcy zbierali tylko róże;

i czy wtedy ludzie nie posiadający dostatecznie wytrwałej cnoty, pozwalającej przejść ponad

wnioskami płynącymi z tych smutnych okoliczności, nie wymyślą sobie, że lepiej dać się ponieść

prądowi, niż mu się opierać, czyż nie powiedzą, że choć piękną jest cnota, to jednak gdy na

nieszczęście zbyt słabą się staje, by móc walczyć przeciw występkowi, wybór jej jest najgorszą

rzeczą, a w wieku całkowicie znieprawionym najsłuszniej postępować tak jak wszyscy.

Nieco bardziej uczeni, nazwijmy to tak, nadużywając nauk, jakie zdobyli, czyż nie rzekną za

aniołem Jesradem z Zadiga, że nie ma takiego zła, z którego nie rodzi się dobro, i czyż sami od

siebie nie dorzucą tutaj, że skoro w niedoskonałym urządzeniu świata suma zła równa jest sumie

dobra, to dla utrzymania równowagi konieczne jest, aby tyluż było ludzi dobrych, co złych, i że

wobec tego dla całości jest zgoła obojętne, że ten lub ów jest raczej dobry niż zły: że jeśli

nieszczęście prześladuje cnotę, a pomyślność prawie zawsze towarzyszy występkowi, i jest to zgoła

obojętne dla natury, to nieskończenie lepiej znaleźć się pomiędzy złymi, którym dobrze się dzieje,

niż wśród cnotliwych, których czeka zagłada.

23 .

Nie można więc dopuścić do tych niebezpiecznych filozoficznych sofizmatów i trzeba ukazać

koniecznie, że przykłady nieszczęśliwej cnoty przedstawione duszy znieprawionej, w której jednak

pozostało jeszcze kilka słusznych zasad, mogą sprowadzić tę duszę na dobrą drogę i to równie

niezawodnie, co w wypadku ofiarowania jej na drodze cnoty najjaśniejszych zaszczytów i

najbardziej kuszącego wynagrodzenia.

To niewątpliwie konieczność okrutna: odmalować tyle nieszczęść, przygniatających słodką i

wrażliwą kobietę, szanującą cnotę, zaś z drugiej strony najwspanialszą fortunę drugiej, która

pogardza cnotą przez całe życie; jeśli jednak może się zrodzić jakieś dobro z naszkicowania tych

dwu obrazków, czyż można sobie wyrzucać, że ukaże się je publiczności?

Czyż można mieć jakiekolwiek wyrzuty sumienia dlatego, że stwierdziło się fakt, który

człowiekowi mądremu, czytającemu z pożytkiem tak owocną naukę o poddaniu się rozkazom

opatrzności, przyniesie częściowo rozwiązanie najtajniejszych tej opatrzności zagadek oraz

ostrzeżenie fatalne, że niebo często Uderza obok nas w osoby, które wypełniły nawet jak najlepiej

swoje obowiązki, uderza często po to właśnie, aby przypomnieć nam o naszych obowiązkach?

Z takimi właśnie uczuciami bierzemy pióro do ręki i zakładając dobrą wiarę czytelników

prosimy ich o trochę uwagi i zastanowienia nad niedolą smutnej i nieszczęsnej Justyny.

Pani hrabina de Lorsańge była "jedną z tych kapłanek Wenery, których fortuna jest dziełem

czarownych kształtów, wielce złego prowadzenia się i szelmostwa, a których najbardziej

majestatyczne tytuły można odnaleźć jedynie w archiwach Cytery, wymyślone bezczelnie przez

tego, który je przyjmuje, a podtrzymane przez głupią łatwowierność nadającego.

Bardzo żywa, brunetka o pięknej kibici, o cudownym wyrazie czarnych oczu, pełna sprytu, a

zwłaszcza zgodnie z modą pozbawiona wiary, co dorzuca tylko soli namiętnościom i każe jeszcze

żywiej ubiegać się o kobietę, którą o brak ten podejrzewamy;

otrzymała przecież najświetniejsze możliwe wykształcenie; córka wielkiego hurtownika z

ulicy Saint-Honore, była wychowana, z siostrą młodszą od niej o trzy lata, w jednym z najlepszych

paryskich klasztorów, gdzie do piętnastego roku życia nie zabrakło jej żadnej rady, żadnego

nauczyciela, żadnej dobrej książki i talentu.

W tym okresie, tak zgubnym dla cnoty młodej dziewczyny, wszystko to przepadło w jednym dniu.

Straszliwe bankructwo zepchnęło jej ojca w tak okrutną sytuację, że aby uniknąć najgorszego,

musiał jak najszybciej wyjechać do Anglii;

córki pozostawił przy matce, ta zaś umarła ze zmartwienia w tydzień po wyjeździe męża.

Dziewczynki miały jeszcze jakichś krewnych, którzy zaczęli się zastanawiać, co z nimi zrobić, i

gdy każdej przypadło w udziale około stu talarów, postanowili zostawić im wolną drogę, dać to, co

się należy, i pozwolić decydować o sobie.

Pani de Lorsańge, która wtedy nazywała się Julietta, a której charakter i umysł były prawie tak

ukształtowane, jak w wieku lat trzydziestu, to znaczy, w jakim była, gdy dzieje się nasza opowieść,

doznała tylko przyjemności swobody i nie zastanawiała się nawet przez chwilę, jakie to okrutne

przeciwności losu kruszą jej kajdany.

Odczuła za to całą okropność swojej sytuacji Justyna, jej siostra, która właśnie doszła do

dwunastego roku życia, obdarzona charakterem ponurym i melancholijnym, czułością i

zadziwiającą wrażliwością; w porównaniu jednak z przebiegłością i zręcznością swojej siostry była

tylko naiwną, niewinną i uczciwą, co miało jej zgotować tyle zasadzek.

Ta młoda dziewczyna wyglądała zupełnie inaczej niż Julietta; o ile w rysach tej ostatniej widać było

grę, opanowanie, kokieterię, o tyle u drugiej podziwiało się wstydliwość, delikatność i nieśmiałość.

Wygląd dziewicy, wielkie niebieskie oczy pełne wyrazu, olśniewająca cera, delikatna i lekka

sylwetka, przejmujący ton głosu, zęby jak z kości słoniowej i piękne jasne włosy oto jak rysuje się

obraz uroczej młodszej siostry, której naiwne wdzięki i rozkoszne rysy wymagały bardzo

delikatnych dotknięć pędzla, aby zostać odmalowane.

Jednej i drugiej pozostawiono dwadzieścia cztery godziny na opuszczenie klasztoru, zdając

je na własne staranie o siebie, by się gdzieś umieścić ze swoimi stu talarami.

Julietta, uradowana, że sama sobie jest panią, przez chwilę chciała uśmierzyć płacz Justyny, ale

widząc, że nie da rady, zaczęła ją łajać zamiast pocieszać, powiedziała więc siostrze, że jest głupia,

że nie zdarzyło się jeszcze, aby dziewczyny w ich wieku i o ich wyglądzie umarły z głodu; dała jej

przykład córki sąsiadów, która uciekłszy od rodziców była teraz bogatą utrzymanką poborcy

generalnego i jeździła karetą po Paryżu.

Justyna przeraziła się tak zgubnego przykładu, powiedziała więc, że wolałaby umrzeć niż ją

naśladować, i odmówiła stanowczo zamieszkania z siostrą, ujrzawszy, że chce ona prowadzić

wychwalane przez siebie niegodne życie.

Siostry rozstały się więc, nie obiecując sobie żadnego spotkania, jak tylko okazało się, że

mają tak różne zamiary.

Czy Julietta mająca zostać wielką damą, jak postanowiła, zgodziłaby się ujrzeć dziewczynę, której

cnotliwe i niskie skłonności, musiałyby ją hańbić, a z drugiej strony, czyż Justyna zechciałaby

narazić swe obyczaje w towarzystwie istoty zepsutej, która miała stać się ofiarą rozpusty i

znieprawienia publicznego?

25 .

Każda poczyniła starania na własną rękę i nazajutrz opuściły klasztor, tak jak to było przewidziane.

Justyna, pieszczona dzieckiem przez krawcową swojej matki, wyobraziła sobie, że ta

kobieta rozczuli się nad jej losem, odnalazła ją więc, opowiedziała o swoim nieszczęśliwym

położeniu i prosiła o pracę, została jednak bezwzględnie odepchnięta.

O Boże powiada to nieszczęsne stworzenie czy już pierwszy samodzielny krok na tym

świecie zrobiony musi być powodem zmartwień...

ta kobieta kochała mnie niegdyś, dlaczegóż więc mnie dzisiaj odpycha?

... Niestety, jedyny powód, to że jestem sierotą i biedną...

że nie mam już oparcia na świecie, a ludzi ceni się tylko według pomocy lub korzyści, jakich po

nich można się spodziewać.

Co widząc, Justyna odnajduje proboszcza ze swojej parafii, prosi go o kilka rad, ale

czcigodny duchowny odpowiada jej dwuznacznie, że parafia jest przeciążona, że nie ma mowy, aby

mogła uzyskać coś z jałmużn, że gdyby jednak chciała mu służyć, umieści ją chętnie u siebie;

ponieważ jednak mówiąc to świętobliwy mąż ujął ją za podbródek, wyciskając pocałunek zbyt

światowy jak na sługę kościoła, Justyna, dobrze pojmując, o co chodzi, szybko się wycofuje i

powiada:

Proszę księdza, nie chcę ani jałmużny, ani miejsca jako służąca, zbyt niedawno opuściłam,

stan wyższy od tego, w którym trzeba dopraszać się o te dwie łaski, bym już była do tego

zmuszona;

proszę o rady, których potrzebuje moja młodość i moje nieszczęście, ksiądz zaś każe mi je

kupić za cenę zbrodni...

Proboszcz, wzburzony takim słowem, otwiera drzwi, wypędza ją brutalnie, Justyna zaś,

dwukrotnie odepchnięta pierwszego dnia, w którym została skazana na osamotnienie, wchodzi do

domu, gdzie ujrzała ogłoszenie, wynajmuje mały umeblowany pokoik, płaci z góry i

nieskrępowanie oddaje się żałości nad swoim położeniem i okrucieństwem tej garstki ludzi, z

którymi miała do czynienia za zrządzeniem swej nieszczęsnej gwiazdy.

Niech wybaczy nam czytelnik, że pozostawimy ją przez jakiś czas w tej nędznej dziurze i

powrócimy do Julietty, aby opowiedzieć jak najkrócej, w jaki sposób, wyszedłszy z prostego stanu,

stała się w ciągu piętnastu lat kobietą utytułowaną, posiadającą z górą trzydzieści tysięcy liwrów

renty, przepiękne klejnoty, dwa lub trzy domy na wsi i w Paryżu, w tej chwili zaś serce, bogactwo i

zaufanie pana de Corville, radcy stanu, człowieka cieszącego się wielkim poważaniem i mającego

wkrótce objąć urząd ministerialny...

Droga była ciernista...

trudno o tym wątpić, przecież przez najtwardsze i bezwstydne terminowanie torują sobie

drogę te panienki, a ta, która dzisiaj jest w łóżku księcia, nosi jeszcze być może na sobie poniżające

piętno brutalności zdeprawowanych libertynów, w których ręce oddały ją trudne początki, młodość

i brak doświadczenia.

Wyszedłszy z klasztoru Julietta odnalazła po prostu kobietę, o której wspominała jej

niegdysiejsza przyjaciółka z sąsiedztwa, ta, która zeszła na złą drogę; zapamiętała adres i oto

przychodzi bezwstydnie, z zawiniątkiem pod pachą, sukienką w nieładzie, z najśliczniejszą buzią na

świecie i z minką uczennicy; opowiada tej kobiecie o sobie i błaga ją o podobną opiekę, jakiej

udzieliła kilka lat temu dawnej przyjaciółce.

Ile masz lat, dziecko?

pyta ją pani Du Buison.

Za kilka dni skończę piętnaście, proszę pani.

I nikt nigdy...

Nie, proszę pani, przysięgam.

Bo czasem w klasztorach, a to ojciec jałmużnik, zakonnica, przyjaciółka...

muszę mieć niezbite dowody.

Tylko od pani zależy, żeby je uzyskać...

I pani Du Buisson, wsadziwszy na nos okulary i zbadawszy sama dokładnie stan rzeczy, mówi do

Julietty:

Moje dziecko, możesz tutaj zostać, trzeba słuchać moich rad, mieć wielkie zrozumienie dla

tego, co robię, być czystą i oszczędną, szczerą wobec mnie, z przyjaciółkami ton światowy, a

szelmostwo z mężczyznami, a za kilka lat od tej chwili doprowadzę cię do tego, że zamieszkasz w

pokoju z komodą, lustrem, służącą, zaś sztuka, którą nabędziesz u mnie, pozwoli ci zapewnić sobie

resztę.

Du Buisson chwyciła zawiniątko Julietty, pyta ją o posiadane pieniądze, gdy zaś Julietta w

zbytniej szczerości wyznała, że ma sto talarów, droga mamusia porywa je, zapewniając młodą

uczennicę, że umieści tę sumę na korzystnym procencie, nie trzeba bowiem, aby tak młoda osoba

miała pieniądze...

jest to przecież sposób czynienia zła, a w czasach takiego zepsucia uczciwa i dobrze urodzona

dziewczyna powinna troskliwie unikać wszystkiego, co mogłoby się dla niej źle skończyć.

Po tym kazaniu Du Buisson przedstawiła nowo przybyłą towarzyszkom, wskazano jej pokój i już

nazajutrz nowalijki dziewczyny wystawiono na sprzedaż; przez cztery miesiące ten sam towar

został sprzedany kolejno osiemdziesięciu osobom, z których każda płaciła jako pierwszy nabywca, i

dopiero pod koniec tego ciernistego nowicjatu Julietta zdobyła prawa siostry zakonnej.

27 .

Od tej chwili została uznana za dziewczynę należącą rzeczywiście do domu i podzieliła lubieżne

trudy...

znów nowicjat!

Jeśli w jednym Julietta służyła mniej więcej naturze, zapomniała o jej prawach w drugim:

zbrodnicze ciekawości, bezwstydne przyjemności, nieczuła i łajdacka rozpusta, skandaliczne i

dziwaczne gusty, poniżające fantazje, a wszystko to było z jednej strony owocem pragnienia, aby

doznawać rozkoszy nie narażając zdrowia, z drugiej zaś zgubnego przesytu, co deprawując

wyobraźnię pozwala się jej rozwijać jedynie w stronę wybryków i nasycać się nie inaczej niż przez

rozwiązłość...

Julietta zupełnie zepsuła swe obyczaje w tej drugiej szkole, a triumfy osiągnięte przez występek

poniżyły całkowicie jej duszę, czuła, że będąc zrodzona do zbrodni, nie powinna zadowolić się

zbrodnią małą i że należy się wyrzec próżnego wyczekiwania w niższym służebnym stanie, który

każąc jej popełniać te same błędy i podobnie ją poniżając, nie przynosi jej jednak równie wielkiej

korzyści.

Spodobała się pewnemu staremu, bardzo rozpustnemu magnatowi, który sprowadził ją tylko na

kwadrans przygody, umiała jednak stać się kosztowną utrzymanką i pojawiła się na

przedstawieniach, na przechadzkach obok znakomitości orderu Cytery; patrzono na nią, mówiono o

niej, zazdroszczono jej, a łajdaczka umiała się do tego tak dobrze zabrać, że w cztery lata

zrujnowała trzech mężczyzn, z których najbiedniejszy miał sto tysięcy talarów renty.

To wystarczyło, by zapewnić jej rozgłos, takie jest już zaślepienie ludzi w tym wieku, że im

większej nieuczciwości dowiedzie jedna z tych ladacznic, tym bardziej rośnie pożądanie, aby

znaleźć się na jej liście, tak że sądzić można, iż stopień jej upodlenia i zepsucia staje się miarą

uczuć, bezwstydnie jej okazywanych.

Julietta doszła właśnie do lat dwudziestu, gdy hrabia Lorsange, szlachcic z Angvin, mający

około czterdziestki, tak się w niej zadurzył, że postanowił dać jej nazwisko, gdyż nie był

dostatecznie bogaty, żeby ją utrzymywać: przyznał jej dwanaście tysięcy liwrów renty, zapewnił jej

resztę swej fortuny, która dochodziła do ośmiu tysięcy, na wypadek gdyby umarł przed nią, dał jej

dom, ludzi, lokajów i pewien rodzaj poważania w świecie, które pozwoliło w dwa lub trzy lata

zapomnieć, od czego zaczęła.

I wtedy właśnie ta łajdaczka Julietta, niepomna na jakiekolwiek za sady poczciwego

pochodzenia i dobrego wychowania, zepsuta przez złe książki i złe rady, spiesząc się do

samodzielnych uciech, chcąc mieć nazwisko, ale bez żadnych więzów, ośmieliła się dopuścić

niecną myśl o skróceniu życia swojego męża...

Powzięła ten zamiar i wykonała go, na nieszczęście dostatecznie skrycie, by znaleźć się poza

zasięgiem dochodzeń, grzebiąc zaś małżonka, który jej przeszkadzał, zatarła wszelkie ślady swego

haniebnego występku.

Stawszy się osobą wolną i hrabiną, pani de Lorsange wróciła do dawnych swoich

zwyczajów, ale uważając się już za kogoś w świecie, robiła to z większą przyzwoitością: nie była

już utrzymywaną dziewczyną, była bogatą wdową, wydającą piękne kolacje, a zaproszenie przez

nią stanowiło zbytek szczęścia dla miasta i dworu; sypiała jednak za dwieście ludwików i oddawała

się za pięćset miesięcznie.

Do dwudziestego szóstego roku życia dokonała jeszcze świetnych podbojów, zrujnowała -trzech

ambasadorów, czterech poborców generalnych, dwu biskupów i trzech kawalerów orderów, a

ponieważ zdarza się rzadko, aby ktoś poprzestał na pierwszej zbrodni, zwłaszcza jeśli się udała,

Julietta, łajdaczka i winowajczyni Julietta, zmazała swą duszę dwiema nowymi zbrodniami

podobnymi do pierwszej; najpierw więc, aby okraść jednego ze swych kochanków, który bez

wiedzy swojej rodziny powierzył jej znaczną sumę;

pieniądze te przypadły pani de Lorsange skutkiem tej haniebnej zbrodni; drugą zaś

popełniła, aby wcześniej otrzymać w spadku sto tysięcy franków, które jeden z jej wielbicieli wpisał

do swego testamentu, dla niej, lecz na nazwisko osoby trzeciej, mającej zwrócić tę sumę za

niewielkim wynagrodzeniem.

Do tych okropności pani de Larsange dołączyła dwa lub trzy dzieciobójstwa; obawa przed

zepsuciem pięknej kibici, chęć ukrycia podwójnej intrygi, wszystko to skłoniło ją do wielokrotnego

tracenia dziecka, i zbrodnie te, ukryte jak i inne, nie przeszkodziły tej zręcznej i ambitnej istocie w

znajdowaniu co dzień nowych głupców i powiększania w każdej chwili swego majątku przez

dorzucanie wciąż nowych zbrodni.

Jest więc niestety aż nazbyt prawdziwe, że powodzenie może towarzyszyć zbrodni i że nawet wśród

rozpusty i najbardziej przemyślanego zepsucia wszystko, co ludzie nazywają szczęściem, może

ozłocić nić życia; niech jednak nie przeraża ta okrutna i fatalna prawda, niech przykład odwrotny,

który niebawem ukażemy, przykład nieszczęścia, które wszędzie towarzyszy cnocie, nie dręczy tym

bardziej duszy uczciwych ludzi.

Ta korzyść ze zbrodni jest tylko pozorna; nie mówiąc już, że opatrzność musi na pewno ukarać

takie powodzenie, winowajca żywi w głębi duszy robaka, co gryząc go bez przerwy, zabrania mu

cieszyć się blaskiem otaczającej go szczęśliwości i zamiast niej pozostawia mu tylko rozdzierające

wspomnienie zbrodni, za pomocą których ją zdobył.

Wobec nieszczęścia dręczącego cnotę, nieszczęśnik, którego prześladuje los, może pocieszać się

swoim sumieniem, a tajemna radość czerpana z niewinności wynagrodzi mu wkrótce

niesprawiedliwość ludzką.

29 .

Taki więc był stan interesów pani de Lorsange, gdy pan de Corville, mężczyzna pięćdziesięcioletni i

cieszący się poważaniem, o którym wspominaliśmy wyżej, postanowił poświęcić się całkowicie tej

kobiecie i przywiązać ją ostatecznie do siebie.

Bądź sprawiła to jego troskliwość, bądź sposób poczynania, a może mądrość pani de Lorsange dość

że dopiął swego do tego i już od czterech lat żył z nią całkowicie jak z legalną małżonką, gdy

nabycie dla niej wspaniałej posiadłości koło Montargis skłoniło ich oboje do spędzenia tam kilku

letnich miesięcy.

Pewnego czerwcowego wieczoru piękna pogoda zachęciła ich do przechadzki aż do miasta, byli

jednak zbyt zmęczeni, aby powrócić w ten sam sposób, weszli do oberży, w której zatrzymuje się

poczta lyońska, z zamiarem pchnięcia stamtąd człowieka konno, aby sprowadził dla nich powóz z

pałacu; wypoczywali w niskiej i chłodnej sali wychodzącej na podwórze, gdy poczta o której

mówiliśmy, zajechała do gospody.

Któż nie lubi oglądać podróżnych, czy znajdzie się taki, kto w momencie bezczynności nie zapełni

jej tą rozrywką, skoro się nadarza?

Pani de Lorsange wstała, jej kochanek udał się za nią i ujrzeli w oberży całe podróżujące

towarzystwo.

Zdawało się, że w pojeździe nie ma już nikogo, gdy gwardzista straży, zsiadający z kosza, wziął na

ręce od jednego ze swych towarzyszy, również siedzącego na tym samym miejscu, młodą

dziewczynę, w wieku około dwudziestu sześciu do dwudziestu siedmiu lat, otuloną w lichy,

perkalowy płaszcz i związaną jak zbrodniarka.

Gdy pani de Lorsange wydała okrzyk zdumienia i przerażenia, młoda dziewczyna odwróciła się,

pozwalając ujrzeć rysy tak słodkie i delikatne, figurę tak cienką i smukłą, że pan de Corville i jego

kochanka nie mogli sobie odmówić zajęcia się tą nieszczęsną istotą.

Pan de Corville przybliża się i pyta jednego ze strażników, co uczyniła owa nieboraczka.

Doprawdy, panie ; odpowiada strażnik jest oskarżona o trzy lub cztery wielkie zbrodnie,

chodzi o kradzież, zabójstwo i podpalenie, wyznam jednak, że ja i mój towarzysz nigdy równie

niechętnie nie prowadziliśmy zbrodniarza; jest to istota najłagodniejsza i zdaje się najuczciwszą...

Ach, ach mówi pan de Corville czy nie chodzi tutaj o jedną z tych zwykłych pomyłek

niższego trybunału?

A gdzie miało miejsce wykroczenie?

W pewnej oberży o trzy mile od Lyonu, to Lyon ją właśnie osądził, jedzie do Paryża dla

potwierdzenia wyroku i powróci na egzekucję do Lyonu.

Pani de Lorsange, która przybliżyła się i słyszała rozmowę, zwierzyła cicho panu de

Corville chęć usłyszenia z ust samej dziewczyny historię jej nieszczęść, a pan de Corville, który

miał podobne życzenie, oznajmił o tym ludziom prowadzącym dziewczynę, mówiąc im, kim jest;

nie mieli nic przeciwko temu, zdecydowano spędzić noc w Montargis, zażądano wygodnego

pomieszczenia, przy którym znalazłaby się izba dla strażników, pan de Corville zaręczył za

uwięzioną, rozwiązano ją i przeszła do mieszkania pana de Corville i pani de Lorsange, strażnicy

zjedli kolację i poszli spać obok, gdy zaś dano trochę jeść nieszczęśliwej, pani de Lorsange, nie

mogąc się powstrzymać od najwyższego dla niej zainteresowania i bez wątpienia mówiąc sobie po

cichu:

Ta nieszczęśliwa istota i może niewinna traktowana jest jak zbrodniarka, podczas gdy mnie

otacza powodzenie mnie, która na pewno jestem bardziej winna niż ona pani de Lorsange, mówię

więc, zobaczywszy, że młoda dziewczyna trochę przyszła do siebie, nieco pocieszona pieszczotami

i zainteresowaniem, jakie zdawano się jej okazywać, nakłoniła ją, by opowiedziała, jak to być

może, że mając tak uczciwy i tak skromny wyraz twarzy, znajduje się w okropnej sytuacji.

Opowiedzieć pani historię mego życia mówi piękna nieszczęśliwa, zwracając się do hrabiny

to dać uderzający przykład uciśnionej niewinności.

Byłoby to oskarżenie opatrzności, żaleniem się, to właściwie przestępstwo i nie śmiem doprawdy...

Z oczu tej biednej dziewczyny popłynęły obficie łzy, a gdy wypłakała się trochę, rozpoczęła

swoją opowieść w tych słowach.

Pozwoli mi pani zataić moje nazwisko i pochodzenie, nie będąc sławne, jest jednak uczciwe

i nie byłam przeznaczona dla poniżenia, które jest powodem prawie wszystkich moich nieszczęść.

Straciłam rodziców będąc bardzo młodą, wierzyłam, że z małym zabezpieczeniem, które mi

pozostawili, doczekam się uczciwego miejsca pracy, i nie przyjmując wciąż tych zajęć, które do

uczciwych nie należały, nie spostrzegłam się nawet, kiedy zjadłam tę odrobinę, która mi przypadła.

Im bardziej stawałam się biedna, tym bardziej mnie nie znoszono; im bardziej potrzebowałam

pomocy, tym mniej spodziewałam się ją otrzymać lub tym bardziej ofiarowywano mi pomoc

niegodną i nieprawą.

Z wszystkich nieprzyjemności, których doznawałam w tej nieszczęsnej sytuacji, ze wszystkich

okropnych słów, które usłyszałam, przypomnę tylko to, co zdarzyło się u pana Dubourg, jednego z

najbogatszych lekarzy stolicy.

Posłano mnie do niego jako człowieka, którego wpływy i bogactwo mogły z pewnością złagodzić

mój los, ale ci, co dali mi podobną radę, albo chcieli mnie oszukać, albo też nie znali nieczułości

jego duszy i zepsucia obyczajów.

31 .

Wyczekałam się dwie godziny w przedpokoju, nim mnie na koniec wprowadzono; pan Dubourg,

mężczyzna w wieku około czterdziestu pięciu lat, dopiero wstał, owinięty w rozwiewający się

szlafrok, który ledwie go zakrywał, czesano go właśnie, kazał wyjść swemu pokojowemu i zapytał

mnie, z czym przychodzę.

Niestety, proszę pana odpowiedziałam mu jestem biedną sierotą, która nie ma jeszcze

czternastu lat, a jednak poznała wszelkie rodzaje niedoli.

Wyliczyłam swoje niepowodzenia, trudności znalezienia miejsca, to, że szukając go,

wydałam już na nieszczęście tę niewielką sumę, którą posiadałam, powiedziałam o doznanych

odmowach, o trudności znalezienia pracy nawet w sklepie lub jako pokojówka, a także wyraziłam

nadzieję, że ułatwi mi zdobycie środków do życia.

Wysłuchawszy mnie dosyć uważnie, pan Dubourg zapytał, czy zawsze byłam cnotliwa.

Nie byłabym ani taka biedna, ani w takich kłopotach, proszę pana powiedziałam mu

gdybym nie chciała pozostać cnotliwa.

Moje dziecko powiedział mi na to i dlaczegóż chcesz, aby bogactwo przyszło ci z pomocą,

jeśli mu do niczego nie służysz?

Chcę służyć, proszę pana, nie chodzi mi o nic innego.

Posługi dziecka, którym jesteś, niewiele przydadzą się w domu, nie o tym myślę, nie masz

ani odpowiedniego wieku, ani zręczności, żeby cię zatrudnić, jak o to prosisz, mogłabyś jednak,

rezygnując częściowo z śmiesznej surowości, zapewnić sobie przyzwoite życie u wszystkich

libertynów.

I tylko do tego powinnaś dążyć, ta cnota, którą tak obnosisz, nie przydaje się na nic w świecie,

możesz się nią popisywać, ale nie przyniesie ci to nawet szklanki wody.

Ludzie tacy jak my, udający dawanie jałmużny, to znaczy dający jak najmniej, bo to ich najbardziej

odstręcza chcą mieć korzyść z pieniędzy, które opuszczają ich kieszeń, a cóż może dać taka

dziewczynka, jak ty w zamian za pomoc, jeśli nie zupełną zgodę na to, czego zechce się od niej

wymagać?

Och, proszę pana, nie ma więc już dobroczynności ani uczciwych uczuć w sercu ludzi?

Bardzo mało, moje dziecko, bardzo mało, i wyrzekliśmy się już tej materii, aby

przysługiwać się za darmo drugim; duma była tym może na chwilę połechtana, ale ponieważ nie ma

nic bardziej chimerycznego i znikającego tak szybko, jak jej uciechy, zapragnęliśmy uciech bardziej

realnych, i wiadomo, że z taką dziewczynką, jak ty na przykład, byłoby o wiele lepiej jako owoc

tych zaliczek zerwać wszystkie przyjemności, których może użyczyć rozpusta, niż wbijać się w

dumę z powodu ofiarowanej jałmużny.

Opinia człowieka szczodrego, jałmużnika, dobroczyńcy niewarta jest dla mnie najmniejszego

odczucia tych rozkoszy, których możesz użyczyć, a podobnie jest z wszystkimi prawie ludźmi

moich upodobań i wieku, pogódź się więc z tym, moje dziecko, że pomogę ci tylko w zamian za

uległość w tym wszystkim, czego będzie mi się podobało od ciebie zażądać.

Jakaż nieczułość, panie, cóż za nieczułość!

I sądzisz pan, że niebo nie ześle na cię żadnej kary?

Dowiedz się, małe niewiniątko, że niebo jest tym, co nas najmniej interesuje na świecie; czy

to, co czynimy na ziemi, podoba mu się, czy nie, to nas najmniej niepokoi; upewnieni w tym, że

niewiele ma ono władzy nad ludźmi, mierzymy się z nim codziennie bez drżenia, a nasze

namiętności tylko wtedy mają urok, jeśli w najlepsze przekraczają jego zamiary lub co najmniej to,

co głupcy za nie podają, ale co w istocie jest tylko pozornym łańcuchem, którym oszustwo chciało

najsilniej zniewolić.

Panie, przy takich zasadach nieszczęśliwiec musi zginąć.

Cóż z tego?

We Francji jest więcej poddanych niż potrzeba;

rząd, który widzi wszystko w wielkiej skali, mało się kłopocze jednostkami, jeśli tylko

całość się zachowuje.

Czy wierzy pan jednak, że dzieci uszanują ojca, jeśli są przez niego prześladowane?

Co znaczy dla ojca, posiadającego za dużo dzieci, miłość tych, które mu nic nie przynoszą?

To już lepiej było udusić nas przy narodzeniu.

Może i tak, ale zostawmy politykę, z której nie możesz nic rozumieć.

Dlaczegóż skarżyć się na los, jeśli ujarzmienie go zależy tylko od nas?

Za jaką cenę, wielkie nieba!

Za cenę chimery, której wartość, polega tylko na wkładanej w nią dumie...

zostawmy jednak to twierdzenie i zajmijmy się tylko tym, co nas obojga dotyczy.

Tobie zależy bardzo na tej chimerze, a mnie niewiele, i dlatego zostawiam ci ją; obowiązki, które ci

nałożę i za które otrzymasz porządne, choć nie przesadne wynagrodzenie, będą zupełnie inne.

Umieszczę cię przy mojej gospodyni, będziesz jej służyć i co ranka w mojej obecności bądź ta

kobieta, bądź mój pokojowiec podda cię...

O pani, jakże opowiedzieć o tej wstrętnej propozycji?

Zbyt upokorzona, że każe mi się to czynić, jakby zagłuszając w sobie te słowa w chwili, gdy je

wypowiadano...

33 .

zbyt zawstydzona, żeby je powtórzyć, zechce pani łaskawie sama je uzupełnić...

Okrutnik, naznaczył mi arcykapłanów, a ja miałam służyć za ofiarę...

Oto wszystko, co mogę dla ciebie zrobić, moje dziecko mówił dalej ten niegodziwy

człowiek, wstając w nieprzyzwoity sposób a na dodatek nie obiecuje ci za tę długą zawsze i

ciernistą ceremonię dłuższego utrzymania niż przez dwa lata.

Masz teraz czternaście lat, mając szesnaście będziesz mogła swobodnie szukać szczęścia gdzie

indziej, a do tego czasu będziesz ubierana, karmiona i dostaniesz miesięcznie jednego ludwika.

To zupełnie przyzwoicie, nie dawałem tyle dziewczynie, którą zastąpisz; to prawda, że nie miała,

jak ty, zachowanej cnoty, o którą tak ci chodzi, a którą szacuję, jak widzisz, mniej więcej na

pięćdziesiąt talarów rocznie, jest to więc suma wyższa od tej, jaką otrzymywała twoja

poprzedniczka.

Zastanów się więc dobrze, pomyśl zwłaszcza o nędznym stanie, w jakim cię przyjmuję,

uprzytomnij sobie, że w tym nieszczęsnym kraju, gdzie jesteś, ci, którzy nie mają z czego żyć,

muszą cierpieć, żeby zarobić, że podobnie jak oni będziesz cierpieć, to prawda, ale zarobisz za to o

wiele więcej niż większość z nich.

Niecne słowa tego potwora rozpłomieniły jego namiętność, chwycił mnie brutalnie za

kołnierzyk od sukienki i powiedział, że za pierwszym razem sam pokaże mi, o co chodzi...

Ale moje nieszczęście użyczyło mi sił odwagi, zdołałam się uwolnić i rzucając się do drzwi

powiadam mu, uciekając:

Wstrętny człowieku, niechże niebo, które tak okrutnie obrażasz, ukarze cię pewnego dnia,

jak na to zasługujesz za swoje wstrętne barbarzyństwo; nie jesteś godny ani tych bogactw, których

używasz tak niecnie, ani nawet powietrza, którym oddychasz w świecie zbrukanym przez twoje

okrucieństwa.

Powróciłam ze smutkiem do domu, pochłonięta tymi smutnymi i ponurymi rozmyślaniami,

które rodzą się niechybnie w zetknięciu, z okrucieństwem i zepsuciem ludzkim, gdy nagle wydało

się, że zabłysnął przede mną promień pomyślności.

Kobieta, u której mieszkałam, znająca moje nieszczęścia, przyszła mi powiedzieć, że znalazła w

końcu dom, gdzie przyjmą mnie z przyjemnością, jeśli tylko będę się dobrze zachowywać.

O nieba, proszę pani powiedziałam, całując ją w uniesieniu sama postawiłabym też taki

warunek, niech pani sama zobaczy, czy nie przyjmuję tego z rozkoszą.

Człowiek, któremu miałam służyć, był starym lichwiarzem, który, jak powiadano, wzbogacił

się nie tylko pożyczając na procent, lecz także okradając bezkarnie wszystkich, gdy tylko uważał,

że może to bezpiecznie zrobić.

Zamieszkiwał na ulicy Quincampoix, na pierwszym piętrze, ze starą kochanką, którą nazywał żoną

i która była co najmniej równie niegodziwa, jak on sam.

Zofio powiada do mnie ten skąpiec Zofio takie bowiem było moje imię, jakie przybrałam,

by ukryć własne pierwsza cnota, jaka potrzebna jest w moim domu, to uczciwość...

jeślibyś kiedykolwiek sprzeniewierzyła dziesiątą część dolara, każę cię powiesić, zobaczysz, Zofio,

ale powiesić tak, żebyś już nie mogła przyjść do siebie.

Jeśli moja żona i ja doznajemy jakichś słodkości na starość, to jest to owocem naszej ogromnej

pracy i naszej głębokiej trzeźwości...

Czy dużo jesz, moje dziecko?

Kilkanaście uncji chleba dziennie, proszę pana odpowiedziałam mu wodę i trochę zupy, gdy

jestem na tyle szczęśliwa, że mogę ją mieć.

Zupa, do licha, zupa...

widziałaś, moja droga powiedział stary skąpiec do żony oto godny ubolewania postęp zbytku.

Od roku szuka posady, umiera z głodu od roku i chciałaby zajadać zupę.

My ledwo możemy sobie na to pozwolić i to tylko w niedzielę, my, którzy pracujemy jak galernicy

od czterdziestu lat.

Będziesz dostawać trzy uncje chleba dziennie, córko, pół butelki wody z rzeki, starą suknię mojej

żony co osiemnaście miesięcy, aby zrobić sobie spódniczki, i trzy talary pensji na końcu roku, jeśli

będziemy zadowoleni z twoich usług, jeśli jesteś równie oszczędna jak my i jeśli w końcu

porządkiem i staraniem przyczynisz korzyści dla domu.

Służenie nam nie wymaga prawie niczego, jesteś sama, trzeba sprzątnąć i glansować trzy razy

tygodniowo sześciopokojowe mieszkanie, słać moje łóżko i mojej żony, otwierać drzwi wejściowe,

pudrować moją perukę, czesać moją żonę, zająć się psem, kotem i papugą, pilnować kuchni,

czyścić naczynia, czy były używane czy nie, pomagać mojej żonie, gdy przyrządza nam coś do

zjedzenia, i poświęcać resztę dnia na zajmowanie się bielizną, pończochami, czepkami i innymi

drobnymi rzeczami.

Jak widzisz, Zofio, to nic wielkiego, zostanie ci dużo czasu dla siebie, pozwolimy ci używać go dla

własnej potrzeby i zająć się na własny użytek bielizną i ubraniem, którego będziesz potrzebować.

Rozumie pani dobrze, że trzeba było nędzy, w jakiej byłam, aby przyjąć podobne miejsce;

było o wiele więcej pracy, niż na to pozwalał mój wiek i moje siły, i czyż mogłam wyżyć z tego, co

mi dawano?

Nie chciałam jednak sprawiać wrażenia trudnej i przyjęłam miejsce tego samego wieczoru.

35 .

Gdyby okrutna moja sytuacja, pozwoliła mi pamiętać o zabawieniu pani, a nie o tym, że

poruszyć jej duszę na moją korzyść, to sądzę, że ubawiłabym panią, opowiadając o wszystkich

objawach skąpstwa, którego byłam świadkiem w tym domu.

Ale już na początku drugiego roku oczekiwało mnie tam tak straszne nieszczęście, że trudno mi

jest, gdy nad tym rozmyślam, użyczyć pani kilku przyjemnych szczegółów, nie opowiedziawszy

najpierw o tej klęsce.

Trzeba pani wiedzieć, że w tym domu nigdy nie zapalano światła; pokój pana i pani znajdował się

szczęśliwie przy latarni ulicznej, co wystarczało im w zupełności, nigdy nie korzystali z innego

światła, gdy kładli się do łóżka.

Jeśli chodzi o bieliznę, nie używali jej wcale, przy rękawie marynarki pana, podobnie jak przy sukni

pani, znajdowało się po parze starych mankietów, przyszytych do materiału, i prałam je w każdą

sobotę wieczór, żeby nadawały się do włożenia w niedzielę; nie było prześcieradeł ani ręczników,

aby uniknąć prania, rzeczy dla domu kosztownej, jak utrzymywał mój czcigodny pan Du Harpin.

Nigdy nie piło się u niego wina, czysta woda, jak powiadała pani Du Harpin, jest naturalnym

napojem, którego używali pierwsi ludzie, i jedynym zalecanym nam przez naturę; za każdym

razem, gdy krajano chleb, umieszczano pod spodem koszyk, aby zebrać okruchy, dołączano do nich

pilnie resztki pozostałe po jedzeniu i wszystko to, usmażone w niedzielę z odrobiną zjełczałego

masła, stanowiło uroczyste danie w ten dzień odpoczynku.

Nigdy nie wolno było trzepać ubrań ani mebli, z obawy, że się zniszczą, tylko omiatać delikatnie

piórkiem;

buty pana i pani były podbite żelazem, a oboje przechowywali jeszcze z czcią te, które

służyły im w dniu wesela; jednak bardziej dziwaczna była czynność, którą musiałam spełniać

regularnie raz na tydzień.

Było w mieszkaniu dość duże pomieszczenie, którego ściany nie były niczym obite; musiałam iść z

nożem, zeskrobać trochę gipsu ze ściany, przesiewałam go następnie przez gęste sitko, a to, co

zostawało po tej czynności, stawało się pudrem do toalety, którym ozdabiałam co ranka i pańską

perukę, i kok pani.

Dałby Bóg, żeby te obrzydliwości były jedynymi, które wyczyniali ci wstrętni ludzie; nic bardziej

naturalnego, jak chęć zachowania swojego dobra, ale chęć jego podwojenia czyjąś własnością to nie

to samo, a wystarczyło niewiele czasu, żeby zrozumieć, że tylko w ten sposób pan Du Harpin

dochodził do takiego bogactwa.

Nad nami mieszkał jegomość żyjący w dostatku, posiadający dość ładne klejnoty, a jego rzeczy

były znane mojemu panu bądź to z powodu sąsiedztwa, bądź że przeszły mu przez ręce.

Słyszałam często, jak ze swoją żoną wyrażał żal z powodu losu pewnej złotej szkatułki, wartości

trzydziestu do czterdziestu ludwików, która na pewno zostałaby przy nim, gdyby, jak powiadał,

jego pomocnik miał trochę więcej inteligencji; żeby sobie w końcu wynagrodzić brak szkatułki,

czcigodny pan Du Harpin zamyślał ją ukraść i na mnie właśnie spadło wykonanie tego zamiaru.

Po wygłoszeniu wielkiej mowy o nieszkodliwości kradzieży, a nawet użyteczności jej w

społeczeństwie, ponieważ przywraca pewną równowagę, zdecydowanie naruszoną przez nierówne

rozłożenie bogactw, pan Du Har pin dał mi podrobiony klucz, zapewnił, że otworzę nim mieszkanie

sąsiada, znajdę szkatułkę w sekreterze, nigdy nie zamykanej, przyniosę ją bez żadnego

niebezpieczeństwa, a za tę tak istotną przysługę otrzymam przez dwa lata pensję podwyższoną o

jednego talara.

Och, proszę pana wykrzyknęłam czyż to możliwe, aby pan ośmielał się tak psuć swoją

sługę?

Co zabroni mi zwrócić przeciwko wam broń, którą wkładacie mi do ręki, i jakie racje możecie mi

przeciw stawić, jeśli okradną was podług waszych zasad?

Pan Du Harpin, bardzo zdziwiony moją odpowiedzią, nie ośmielając się więcej nalegać, ale

kryjąc urazę, powiedział, że wszystko to miało mnie wypróbować, szczęśliwie się więc stało, że

oparłam się tej niegodziwej propozycji z jego strony i że zostałabym powieszona, gdybym uległa.

Zadowoliłam się taką odpowiedzią, ale czułam od tego czasu, że cała ta sprawa grozi mi

nieszczęściem, i zrozumiałam, jaką sobie wyrządziłam szkodę odmawiając tak stanowczo.

Nie było jednak innej rady: albo trzeba było popełnić zbrodnię, o której mi mówiono, lub też

jedynym wyjściem było ostre odrzucenie tej propozycji; mając większe doświadczenie odeszłabym

natychmiast z tego domu, ale było już zapisane w księdze mego przeznaczenia, że każdy z

uczciwych odruchów, do których skłaniał mnie mój charakter, musiał być opłacony nieszczęściem,

trzeba więc było przyjąć swój los, skoro nie było innych możliwości.

Pan Du Harpin przeczekał miesiąc, to znaczy prawie do chwili, gdy rozpoczął się drugi rok

mojego pobytu u niego, bez słowa i nie okazując najmniejszej urazy z powodu odmowy, z którą się

spotkał z mojej strony.

Aż tu nagle pewnego wieczoru, gdy po skończeniu pracy zamknęłam się w swoim pokoju, aby

zażyć kilku godzin wypoczynku, słyszę nagle, że drzwi otwierają się gwałtownie, i ze strachem

ujrzałam pana Du Harpin prowadzącego w stronę mego łóżka komisarza i czterech strażników.

Niech pan czyni swoją powinność powiedział do przedstawiciela sprawiedliwości ta

łajdaczka ukradła mi diament wart tysiąc talarów, znajdziecie go w jej pokoju lub przy niej, nie

może być inaczej.

37 .

Ja pana okradłam?

mówię, wyskakując z łóżka cała wzburzona ja, panie, któż wie lepiej niż pan, jaką odrazą przejmuje

mnie podobny czyn i jakim niepodobieństwem jest, abym go mogła popełnić!

Ale pan Du Harpin kazał szukać dalej czyniąc wiele hałasu, aby nie usłyszano moich słów, i

nieszczęsny pierścień został znaleziony w jednym z materaców.

Wobec tak przekonywających dowodów nie można się było sprzeciwiać, w jednej chwili zostałam

pochwycona, skrępowana i haniebnie poprowadzona do więzienia śledczego, nie udzielono mi

nawet możliwości, aby zostało wysłuchane choćby jedno słówko, które mogłabym powiedzieć na

swoje usprawiedliwienie.

Proces biednej dziewczyny, która nie ma ani nazwiska, ani oparcia, odbywa się we Francji

bardzo szybko.

Uważa się, że cnota nie idzie w parze z nędzą, i niedola jest w naszych trybunałach pełnym

dowodem przeciw oskarżonemu; niesłuszne uprzedzenie każe wierzyć, że popełnia zbrodnię ten,

kto powinien ją popełnić, uczucia ocenia się według stanu, do jakiego człowiek należy, i jeśli tytuły

i fortuna nie udowodnią zaraz, że musisz być uczciwym człowiekiem, stanowi to natychmiast

dowód, że nie możesz nim być.

Cóż z tego, że się broniłam, cóż z tego, że podsunęłam urzędowemu obrońcy, którego

przyznano mi na chwilę, najlepsze argumenty, mój pan oskarżył mnie, diament znalazł się w moim

pokoju, było więc jasne, że go ukradłam.

Gdy napomknęłam o okropnym postępku pana Du Harpin, by wykazać, że nieszczęście, które mi

się wydarzyło, wynika tylko z jego zemsty i chęci usunięcia osoby, która będąc w posiadaniu

tajemnicy, miała w ręku jego reputację, potraktowano te oskarżenia jako zniesławienie,

powiedziano, że pan Du Harpin jest znany od czterdziestu lat jako człowiek prawy i niezdolny do

takiej okropności, i już widziałam, jak płacę życiem za odmowę uczestnictwa w zbrodni, gdy

zdarzył się nieoczekiwany wypadek, który zwrócił mi wolność, jednocześnie jednak miał mnie

pogrążyć w nowych klęskach, czekających mnie jeszcze na świecie.

Kobieta lat czterdziestu, którą nazywano Dubois, słynna z okropności wszelkiego rodzaju,

była również w przededniu zasądzenia kary śmierci, przynajmniej bardziej zasłużonej niż moja,

ponieważ jej zbrodnie zostały stwierdzone, a przeciw mnie nic nie dało się znaleźć.

Wzbudziłam w tej kobiecie pewne zainteresowanie; któregoś wieczoru, niewiele dni przed

terminem, w którym i ja, i ona miałyśmy utracić życie, kazała mi nie kłaść się spać, ale wraz z nią,

niczego po sobie nie okazując, trzymać się jak najbliżej bramy więziennej.

Między północą a godziną pierwszą mówiła dalej ta szczęśliwa łotrzyca w budynku

wybuchnie pożar...

to dzieło moich zabiegów, być może ktoś się spali, to nie ma znaczenia, pewne jest natomiast, że

my uciekniemy; trzech mężczyzn, moich wspólników i przyjaciół, przyłączy się do nas i gwarantuję

ci wolność.

Ręka nieba, karząc niewinność w mojej osobie, przysłużyła się zbrodni w osobie mojej

protektorki, wybuchł pożar, ogień był okropny, dziesięć osób spaliło się, ale my uciekliśmy; tego

samego dnia dotarliśmy do chaty kłusownika w lesie Bondy, łotrzyka innego rodzaju, ale bliskiego

przyjaciela naszej bandy.

Jesteś więc wolna, droga Zofio mówi mi Dubois możesz teraz wybrać taki rodzaj życia, jaki

ci się spodoba, chciałabym jednak dać ci jedną radę, mianowicie, żebyś się wyrzekła cnotliwych

praktyk, które, jak widzisz, nigdy nie przynoszą powodzenia; niestosowne skrupuły zaprowadziły

cię do stóp szafotu, wstrętna zbrodnia ocala mnie od niego; spójrz, do czego przydaje się dobro na

świecie i czy warto mu się poświęcać.

Jesteś młoda i ładna, jeśli zechcesz, zapewnię ci dostatek w Brukseli; jadę tam, to moja ojczyzna;

w dwa lata będziesz wysoko, ostrzegam cię jednak, że nie poprzez wąskie ścieżki cnoty

poprowadziłabym cię do fortuny; w twoim wieku trzeba jąć się niejednego zawodu, posłużyć do

niejednej intrygi, gdy chce się szybko dojść do czegoś...

Rozumiesz mnie, Zofio...

rozumiesz, zdecyduj się więc szybko, gdyż musimy się oddalić, tutaj jesteśmy bezpieczni tylko

przez kilka godzin.

Och, pani powiedziałam mojej dobrodziejce winnam pani wiele, uratowała mi pani życie,

jestem zrozpaczona tym, że bez wątpienia zawdzięczam je zbrodni, i może być pani pewna, że

gdybym miała do niej przyłożyć rękę, wolałabym zginąć raczej, niż to uczynić.

Zbyt dobrze wiem, na jakie niebezpieczeństwa się naraziłam, powodując się pragnieniem

uczciwości, które zawsze istnieć będzie w moim sercu, ale gdyby nawet droga cnoty była

najbardziej ciernista, będę ją zawszę przedkładać nad fałszywe blaski powodzenia, niebezpieczne

łaski, które przez chwilę towarzyszą zbrodni.

Są we mnie przekonania religijne, które dzięki niebiosom nie opuszczą mnie nigdy.

Jeśli opatrzność sprawi, że droga mojego życia będzie ciężka, będę za to wynagrodzona w lepszym

świecie; ta nadzieja pociesza mnie, łagodzi wszystkie moje zmartwienia, ucisza żale, umacnia w

przeciwnościach i każe mi zmierzyć się z całym złem, które opatrzności spodoba się na mnie

zesłać.

Ta radość zagasłaby rychło w moim sercu, gdybym je zmazała zbrodniami, bałabym się klęsk

jeszcze większych na tym świecie,

39 .

a na tamtym przypadłyby mi w udziale tylko okropne kary, które sprawiedliwość niebieska

przygotowuje dla tych, co ją znieważają.

Oto absurdalne przekonania, które wkrótce zaprowadzą cię do szpitala, moja córko mówi

Dubois marszcząc brwi wierz mi, nie zajmuj się sprawiedliwością niebieską, karami czy przyszłymi

nagrodami, trzeba zapomnieć o tym wszystkim wychodząc ze szkoły albo umrzeć z głodu, jeśli

popełnia się to głupstwo, że wierzy się dalej.

Nieczułość bogaczy usprawiedliwia szelmostwo ubogich, moje dziecko; niech ich trzos otworzy się

dla naszych potrzeb, niech w sercach ich zapanują ludzkie uczucia, a wtedy i w naszych sercach

mogłyby osiedlić się cnoty, ale dopokąd nasza niedola, nasza cierpliwość w znoszeniu jej, nasza

dobra wiara, nasze zniewolenie będą służyć tylko podwojeniu naszych kajdan, nasze zbrodnie będą

ich dziełem i bylibyśmy głupi, wyrzekając się tych zbrodni, skoro mogą choćby trochę zmniejszyć

jarzmo, którym bogaci się obciążają.

Natura zrodziła nas wszystkich równymi, Zofio; jeśli losowi podoba się burzyć tę najpierwszą

zasadę ogólnych praw, to my musimy naprawić jego kaprysy i naszą zręcznością odzyskać to, co

biorą silniejsi...

Lubię ich słuchać, tych bogaczy, sędziów, urzędników, lubię, jak prawią nam kazania o cnocie;

trudno jest im powstrzymać się od kradzieży, chociaż mają trzy razy tyle, ile potrzeba do życia,

trudno im zgoła nie myśleć o zabójstwie, choć otoczeni są pochlebcami tylko i usłużnymi

niewolnikami, jakże ciężko zdobyć się na umiarkowanie i trzeźwość, skoro upaja ich żądza, a

otaczają najbardziej soczyste kąski, jak trudno im o prawdomówność, choć nigdy nie mają żadnej

korzyści z kłamstwa.

Ale my, Zofio, my przez tę barbarzyńską opatrzność, z której uczyniłaś sobie bożka w swoim

szaleństwie, skazani na pełzanie po ziemi jak wąż w trawie, my, na których patrzy się tylko ze

wstrętem, gdyż jesteśmy biedni, których się poniża, gdyż jesteśmy słabi, my, którzy ostatecznie

znajdujemy na powierzchni globu tylko żółć i ciernie, chcesz, żebyśmy się bronili przed zbrodnią,

skoro tylko jej dłoń otwiera drzwi życia, podtrzymuje nas w nim, zachowuje lub broni nas przed

jego utratą;

chcesz, żeby nam, zawsze poddanym i poniżonym, przypadł w udziale tylko trud,

przygnębienie i boleść, tylko niedostatek i łzy, tylko piętno i szafot, podczas gdy na klasę, która nas

ujarzmia, spływają wszelkie łaski fortuny!

Nie, nie, Zofio, nie, albo ta opatrzność, którą czcisz, jest godna tylko naszej wzgardy albo inne są

jej zamiary...

Poznaj ją lepiej, Zofio, poznaj ją lepiej i przekonaj się o tym, że kiedy stawia nas ona w pewnej

sytuacji, w której zło staje się konieczne, a jednocześnie daje nam możliwość dokonania go, to

znaczy, że to zło służy jej zasadom podobnie jak dobro i że zyskuje tyleż na jednym, co na drugim.

Stan, w którym stwarza nas ona, jest równością, człowiek, który go zakłóca, nie jest bardziej winien

niż ten, kto dąży do przywrócenia go, obaj działają zgodnie z otrzymanymi podnietami, obaj muszą

ich słuchać, zawiązać sobie na oczach opaskę i korzystać z życia.

Wyznam, że jeśli kiedykolwiek coś mnie zachwiało, to właśnie uwodzicielstwo tej sprytnej

kobiety, ale jeszcze silniejszy był głos, który zwalczał jej sofizmaty w moim sercu, posłuchałam go

i oświadczyłam po raz ostatni, że jestem zdecydowana nigdy nie ulec zepsuciu.

Dobrze mówi do mnie Dubois rób, co chcesz, zostawiam cię na łaskę złego losu, jeśli jednak

kiedyś zostaniesz uwięziona, czego nie unikniesz, gdyż fatalność, ocalając zbrodnię, niszczy w

sposób nieunikniony cnotę, dobrze pamiętaj, aby przynajmniej nic o nas nie mówić.

Podczas gdy tak rozprawialiśmy, trzej towarzysze Dubois pili z kłusownikiem, a ponieważ

wino na ogół pozwala złoczyńcy zapomnieć o popełnionych zbrodniach i zachęca go często do ich

powtórzenia, nawet nad brzegiem przepaści, z której ocalił się przed chwilą łotrzykowie patrzyli

więc na moje postanowienie ujścia z ich rąk nie bez chęci zabawienia się moim kosztem.

Ich zasady, obyczaje, ponure miejsce, w którym się znajdowaliśmy, podchmielenie, mój wiek,

niewinność i figura, wszystko to zachęcało ich.

Wstali od stołu, naradzili Się między sobą, poradzili się Dubois; wszystkie te tajemnicze czynności

sprawiły, że drżałam z trwogi, wynik zaś był taki, że miałam przejść przez ręce wszystkich

czterech, zanim odejdę, albo decydując się na to dobrowolnie, albo ulegając sile; jeślibym to zrobiła

dobrowolnie, każdy z nich da mi talara, abym mogła pójść, gdzie zechcę, skoro nie pragnę im

towarzyszyć; jeśliby jednak trzeba było użyć siły, aby mnie zmusić, rzecz i tak by się dokonała, ale

dla zachowania tajemnicy ostatni z czterech, zabawiający się ze mną, miał mi zatopić nóż w łonie, a

potem miano mnie zakopać pod drzewem.

Niech pani pomyśli, jakie wrażenie wywarła na mnie ta odrażająca propozycja;

rzuciłam się do stóp Dubois, zaklinałam ją, aby stała się po raz drugi moją protektorką, ale

zbrodniarka śmiała się tylko z tej tak strasznej dla mnie sytuacji, która zresztą wydawała się jej

bagatelką.

Do licha mówi mi ona czujesz się nieszczęśliwa, że posłużysz czterem tak zbudowanym

chłopcom!

Paryżu jest dziesięć tysięcy kobiet, moja córko, które dałyby dosyć krągłych talarów, żeby być teraz

na twoim miejscu...

Słuchaj dorzuciła jednak, zastanowiwszy się chwilę mam dosyć władzy nad tymi cudakami, aby

puścili cię wolno, jeśli chcesz okazać się tego godna.

41 .

Biada, o pani, co trzeba zrobić?

wykrzyknęłam zalewając się łzami rozkazuj, jestem gotowa.

Pójść z nami, przystać do nas i popełniać to, co my, bez najmniejszej odrazy, za tę cenę

przyrzekam ci resztę.

Nie można się było wahać; przyjmując propozycję narażałam się na nowe

niebezpieczeństwa, to prawda, były one jednak jeszcze daleko, mogłam ich umknąć, podczas gdy

to, co groziło mi w tej chwili, było nie do uniknięcia.

Pójdę wszędzie, pani mówię do Dubois pójdę wszędzie, przyrzekam to, proszę mnie ocalić

od wściekłości tych ludzi, a nie opuszczę pani nigdy.

Chłopcy mówi Dubois do czterech rzezimieszków ta dziewczyna należy do bandy;

przyjmuję ją i biorę do nas, zabraniam ją gwałcić, nie obrzydzajmy jej zawodu od pierwszego dnia;

widzicie, jak mogą się nam przydać jej wiek i wygląd, posłużymy się tym dla naszych korzyści i nie

poświęcajmy jej naszym przyjemnościom...

Ale namiętności osiągają pewien stopień w mężczyźnie, gdy już żaden głos nie może ich

opanować; ludzie, z którymi miałam do czynienia, byli w takim stanie, że nic do nich nie docierało,

podeszli do mnie wszyscy czterej jednocześnie, w stanie niedającym zgoła nadziei na moje

ocalenie, i oświadczyli zgodnie Dubois, że nawet gdyby szafot miał tu stanąć, muszę stać się ich

ofiarą.

Najpierw moja mówi pierwszy, chwytając mnie w ramiona.

Jakim prawem ty masz rozpocząć?

mówi drugi, odpychając towarzysza i wyrywając mnie brutalnie z jego rąk.

Do diabła, wy dopiero po mnie powiada trzeci.

Kłótnia robi się coraz większa, czterej współzawodnicy biorą się za łby, przewracając na ziemię,

okładając razami, tarzają się, ja zaś, nie wierzę szczęściu, że te okoliczności dają mi czas do

ucieczki, podczas gdy Dubois usiłuje ich rozdzielić, rzucam się, wpadam do lasu i w jednej chwili

tracę z oczu chatę.

Istoto najwyższa powiadam, rzucając się na kolana, gdy tylko poczułam się bezpieczna

najwyższa istoto, prawdziwy obrońco mój i przewodniku, zechciej zlitować się nad moją nędzą;

widzisz moją słabość i niewinność, widzisz, z jakim zaufaniem pokładam w tobie całą moją

nadzieję; zechciej wyrwać mnie z niebezpieczeństw, które mnie ścigają, lub też poprzez śmierć

mniej niesławną niż ta, której się wyrwałam, zechciej przywołać mnie rychło do siebie.

Modlitwa jest najsłodszą pociechą nieszczęśliwego, pomodliwszy się, zostaje umocniony;

wstałam pełna odwagi, a ponieważ zaczynało się ściemniać, zanurzyłam się w zarośla, aby spędzić

bezpieczniej noc;

bezpieczeństwo, jakie czułam, znużenie, jakie mnie ogarnęło, odrobina radości, jakiej

zakosztowałam, wszystko to sprawiło, że spędziłam dobrą noc i słońce było już bardzo wysoko,

gdy moje oczy otwarły się na światło.

Chwila przebudzenia się jest dla ludzi nieszczęśliwych najbardziej nieznośna; odpoczynek ciała,

spokój myśli, chwilowe zapomnienie przeciwności, wszystko to jeszcze z większą siłą przypomina

im nieszczęście i bardziej uciążliwym czyni jego ciężar.

Jest więc prawda, mówię sobie, że są ludzkie istoty, którym natura przeznacza ten sam los,

co dzikim zwierzętom!

Skryta w ich ostępie, uciekając przed ludźmi, jak one, jakąż widzę różnicę między nimi a sobą?

Czyż warto było urodzić się dla tak żałosnego losu?

I łzy płynęły obficie z moich oczu podczas tych smutnych rozmyślań.

Ledwo się uspokoiłam, gdy usłyszałam koło siebie hałas; przez chwilę myślałam, że to jakieś

zwierzę, ale powoli rozpoznałam głosy dwu mężczyzn.

Chodź, drogi, chodź mówił jeden z nich tu będzie wspaniale;

okrutna i nieznośna obecność mojej matki przynajmniej nie przeszkodzi, abym mógł

zakosztować z tobą przez chwilę tak drogich mi rozkoszy...

Przybliżają się, umieszczają się tak blisko mnie, że żadne z ich słów...

żaden z ich ruchów nie może mi umknąć, i widzę...

O nieba, pani powiada Zofia przerywając jak to możliwe, by los stawiał mnie zawsze w tak

okropnych sytuacjach, że równie trudną rzeczą jest dla cnoty słuchanie o nich, jak i ich opisywanie?

... Ta okropna zbrodnia, która znieważa na równi i naturę, i prawa, to przerażające przestępstwo, na

które ręka boska opuściła się już tyle razy, ta hańba, jednym słowem, tak nowa dla mnie, że ledwo

ją zrozumiałam, dokonała się na moich oczach, z wszystkimi odrażającymi szczegółami, do jakich

jest zdolne najbardziej przemyślne zepsucie.

Jeden z tych ludzi, ten, który rozkazywał drugiemu, miał około dwudziestu czterech lat,

nosił zielony surdut i był na tyle porządnie ubrany, że wydawał się kimś, kto musi pochodzić ze

szlachetnego stanu;

drugi wyglądał na młodszego sługę z jego domu, miał około siedemnastu do osiemnastu lat i

piękną twarz.

Scena była tyleż długa, co skandaliczna, a dłużyło mi się tym okrutniej, że nie ośmielałam się

ruszyć, żeby nie zostać zauważona.

Występni aktorzy tej sceny, nasyceni zapewne, wstali w końcu, aby dojść do drogi

prowadzącej do domu, gdy pan przybliżył się do ukrywających mnie zarośli dla załatwienia małej

potrzeby.

Mój wysoki czepek zdradza mnie, zostaję zauważona.

43 .

Jaśminie mówi do młodszego Adonisa jesteśmy odkryci, mój drogi...

dziewczyna, obca, widziała nasze tajemnice, chodź, wyciągnijmy stamtąd tę szelmę i dowiemy się,

co tam porabia.

Nie czekałam na ich pomoc, aby wyjść z mego schronienia; przecisnęłam się sama i padłam

im do nóg.

O, panowie wykrzyknęłam wyciągając do nich ramiona zechciejcie mieć litość nad

nieszczęśliwą, której los jest bardziej żałosny, niż myślicie; mało jest przeciwności, które mogą

wyrównać moim;

okoliczności, w jakich mnie znaleźliście, nie mają w sobie nic podejrzanego, to raczej wynik

mojej nędzy niż błędów; nie powiększajcie liczby moich klęsk, zmniejszcie je raczej, pomóżcie mi

uniknąć prześladowania, które mi grozi.

Pan de Bressac, tak bowiem nazywał się młody człowiek, w którego ręce wpadłam, wielce

rozwiązły w duchu, nie miał zbyt wiele współczucia w swym sercu.

Zbyt niestety powszechny to widok, że zboczenie zmysłów gasi zupełnie w człowieku litość;

zwykłym wynikiem rozpusty jest nieczułość, bądź dlatego, że większość jej wykroczeń wymaga

pewnego zobojętnienia duszy, bądź dlatego, że gwałtowny wstrząs, który wywiera na całość

nerwów, zmniejsza wrażliwość ich działania; w każdym razie prawdziwy zboczeniec rzadko jest

człowiekiem litościwym.

Do tego naturalnego okrucieństwa duchowego ludzi, których charakter staram się nakreślić,

dołączała się jeszcze w osobie pana de Bressac, niechęć tak wyraźna do mojej płci, nienawiść tak

zakorzeniona do tego wszystkiego, co ją określa, że trudno było przypuścić, aby udało mi się

wzbudzić w jego duszy te uczucia, którymi chciałam go poruszyć.

Cóż to więc w końcu porabiasz, turkaweczko leśna?

oto była cała odpowiedź człowieka, którego chciałam zmiękczyć.

Mów prawdę, widziałaś wszystko, co zdarzyło się między tym młodym człowiekiem i mną,

nieprawdaż?

Skądże, panie wykrzyknęłam co rychlej nie sądząc, że jest coś złego w zatajeniu tej prawdy

niech pan będzie pewny, że widziałam tylko zwykłe rzeczy; widziałam jednego pana i drugiego, jak

siedzieliście obaj w trawie, zdawało mi się, że rozmawialiście przez chwilę, wierzcie, możecie być

pewni, że to wszystko.

Chciałbym w to uwierzyć odpowiedział pan de Bressac i to dla twego spokoju, gdyż

jeślibym podejrzewał, że mogłaś widzieć coś innego, nigdy nie wyszłabyś z tych zarośli...

No cóż, Jaśminie, jest wcześnie, mamy czas, możemy wysłuchać przygód tej dziewki;

niech nam je zaraz opowie, potem przywiążemy do tego grubego dębu i wypróbujemy na jej

ciele nasze myśliwskie noże.

Młodzi ludzie, usiedli, rozkazali mi zająć miejsce obok i tam opowiedziałam im szczerze o

tym wszystkim, co działo się ze mną, odkąd jestem na świecie.

Do dzieła Jaśminie powiedział pan de Bressac wstając, jak tylko skończyłam postąpmy, jak

należy, choćby raz w życiu, mój drogi; sprawiedliwa Temida skazała tę szelmutkę, nie pozwólmy,

by zamiary bogini zostały tak okrutnie pogwałcone, i spełnijmy na zbrodniarce wyrok, który miał

być wykonany; nie popełnimy zbrodni, mój przyjacielu, będzie to postępek cnotliwy, jako że

przywrócimy moralny porządek rzeczy, a ponieważ na szczęście czasem go naruszamy,

przywróćmy go dzielnie przynajmniej wtedy, gdy nadarza się okazja.

I porwawszy mnie z miejsca, okrutni, ciągnęli mnie już do wskazanego drzewa, nie

przejmując się ani moimi jękami, ani łzami.

Przywiążmy ją w ten sposób powiedział Bressac do swego sługi, obracając mnie brzuchem

do drzewa.

Za pomocą swoich podwiązek, chustek i czego się dało po minucie skrępowali mnie tak

okrutnie, że nie mogłam ruszyć ręką ani nogą;

po skończeniu tej operacji zbrodniarze zerwali ze mnie spódniczkę, zarzucili mi koszulę na

ramiona, a gdy wzięli do ręki noże myśliwskie, byłam przekonana, że obetną wszystkie tylne części

mego ciała, które tak brutalnie odsłonili.

Dosyć powiedział Bressac, nim jeszcze zadano mi jakikolwiek cios to wystarczy, aby nas

poznała i zobaczyła, do czego jesteśmy zdolni, wystarczy także, aby była od nas zależna.

Zofio ciągnął dalej, rozwiązując moje więzy ubierz się, nic nie mów i idź za nami;

jeśli przystaniesz do mnie nie będziesz tego żałować, moje dziecko, pokażę cię mojej matce,

która potrzebuje drugiej pokojówki...

wierząc twoim opowieściom, wezmę odpowiedzialność za twoje postępowanie, jeśli jednak

nadużyjesz mojej dobroci lub jeśli zdradzisz moje zaufanie, przyjrzyj się dobrze temu drzewu, które

miało ci służyć za śmiertelne łoże, pamiętaj, że stoi o jedną tylko milę od zamku, gdzie cię

zaprowadzę, i że za najlżejsze przewinienie będziesz tu natychmiast przyprowadzona...

Już ubrana, ledwo mogłam znaleźć wyrazy, by podziękować mojemu dobroczyńcy, rzuciłam

się do jego stóp...

całowałam jego kolana, przysięgałam na wszystko, że będę się dobrze sprawować, ale pan de

Bressac, równie nieczuły na moją radość, jak i boleść, powiedział tylko:

Chodźmy, twoje zachowanie będzie mówić za ciebie i tylko ono zadecyduje o twoim losie.

Szliśmy więc.

Jaśmin i jego pan rozmawiali ze sobą, a ja postępowałam za nimi pokornie, nie mówiąc ani słowa;

45 .

za małą godzinkę znaleźliśmy się w zamku pani hrabiny de Bressac i wspaniałość otoczenia

przekonała mnie, że jakiekolwiek stanowisko zajmę w tym domu, będzie ono dla mnie na pewno

korzystniejsze niż zajęcie pierwszej służącej u pana i pani Du Harpin.

Kazano mi zaczekać w kredensie, gdzie Jaśmin dał mi uczciwe śniadanie; w tym samym czasie pan

de Bressac poszedł do swojej matki, uprzedził ją i w pół godziny później przyszedł sam po mnie,

aby mnie do niej zaprowadzić.

Pani de Bressac była kobietą czterdziestopięcioletnią, bardzo jeszcze piękną i wydała mi się

bardzo uczciwą, a przede wszystkim bardzo ludzką, chociaż w zasadach jej było trochę surowości,

tak jak i w jej słowach; od dwu lat była wdową po człowieku z wielkiego domu, który ożenił się z

nią nie przynosząc jej nic poza świetnym nazwiskiem, tak więc cały majątek, którego mógł się

spodziewać młody markiz de Bressac, zależał od matki, a to, co miał po ojcu, ledwo wystarczało

mu na utrzymanie.

Pani de Bressac dołączyła do tego znaczną pensję, dużo jednak brakowało do tego, aby

wystarczyła na tak znaczne i tak niezrównoważone wydatki jej syna; majątek przynosił co najmniej

sześćdziesiąt tysięcy liwrów renty, a pan de Bressac nie miał ani brata, ani siostry;

nigdy też nie udało się go namówić, aby oddał się jakiejś stałej pracy;

wszystko, co oddalało go od wyszukanych przyjemności, było dla niego tak nieznośne, że

nie potrafił nałożyć sobie żadnych więzów.

Pani hrabina i jej syn spędzali trzy miesiące w roku w wiejskiej posiadłości, a resztę czasu w

Paryżu, i te trzy miesiące, kiedy wymagała, aby syn jej towarzyszył, były już wielkim ciężarem dla

człowieka, który nie opuszczał nigdy miejsca swoich przyjemności nie wpadając w rozpacz.

Markiz de Bressac kazał mi opowiedzieć matce to samo, co opowiedziałam jemu, i gdy

skończyłam moją opowieść, pani de Bressac powiedziała:

Twoja czystość i naiwność nie pozwalają wątpić o twojej niewinności.

Nie zasięgnę o tobie żadnych informacji prócz tych, które potwierdzą, czy rzeczywiście jesteś, jak

to mówisz, córką człowieka, którego wymieniłaś, jeśli tak jest naprawdę, to znałam twojego ojca, i

jeszcze jeden to powód, żeby się tobą zająć.

Jeśli chodzi o twoją sprawę u tych Du Harpin, to ja już to załatwię, wystarczy mi odwiedzić dwa

razy kanclerza, mojego starego przyjaciela; w całej Francji nie ma tak prawego człowieka jak on;

trzeba mu tylko udowodnić, że jesteś niewinna, żeby obalić to wszystko, co ci zarzucano, i będziesz

mogła bez obawy pokazać się w Paryżu...

Zrozum jednak dobrze, Zofio, że obiecuję ci to wszystko tylko pod warunkiem nienagannego

zachowania; jak widzisz, wdzięczność, jakiej będę od ciebie wymagać, przyniesie ci zawsze

korzyść.

Rzuciłam się do stóp pani de Bressac, zapewniłam ją, że będzie ze mnie zawsze

zadowolona, i natychmiast zostałam przyjęta jako druga pokojówka.

Okazało się po trzech dniach, że informacje, których zasięgnęła pani de Bressac w Paryżu, są dla

mnie jak najbardziej korzystne, i wszystkie myśli o nieszczęściu opuściły mnie w końcu, a zastąpiła

je nadzieja słodkich pociech, których mogłam oczekiwać;

nie było jednak zapisane w niebie, że biedna Zofia może być kiedykolwiek szczęśliwa, i

jeśli przypadkiem miała kilka chwil spokojnych, to aby uczynić jeszcze bardziej gorzkimi te chwile

okropne, które miały nastąpić.

Ledwo znaleźliśmy się w Paryżu, pani de Bressac zaczęła za łatwiać moje sprawy.

Pierwszy przewodniczący zapragnął mnie zobaczyć, wysłuchał z zainteresowaniem opowieści o

moich nieszczęściach, szelmostwo pana Du Harpin po bliższym zbadaniu zostało udowodnione,

przekonano się także, że jeśli skorzystałam z pożaru więzienia, to wszakże nie spowodowałam go w

najmniejszej mierze, i cała procedura upadła, jak mnie zapewniono, a zajmujący się tym urzędnicy

nie uważali nawet za potrzebne dopełniać innych formalności.

Łatwo sobie wyobrazić, jak bardzo podobne czyny przywiązywały mnie do pani de Bressac,

czyż zresztą nie okazywała mi wszelkiej dobroci, i jakżeż podobne postępowanie nie przywiązałoby

mnie na zawsze do tak nieocenionej protektorki?

Jednak zamiarem młodego markiza de Bressac nie było wcale tak bliskie przywiązanie mnie do

jego matki;

nie tylko popełniał tak okropne występki, jak wyżej opisany, a młody ten człowiek pogrążał

się w nich na ślepo daleko bardziej w Paryżu niż na prowincji, ale, jak to szybko zauważyłam, w

największym stopniu nienawidził hrabiny.

To prawda, że robiła ona wszystko, co tylko można, aby powstrzymać jego rozpustę, albo jej się

przeciwstawiać, była jednak może trochę za surowa, więc markiz, jeszcze bardziej rozpalony z

powodu tej surowości, oddawał się rozpuście tym goręcej, a biedna hrabina zyskiwała swoimi

prześladowaniami tylko najwyższą nienawiść.

Nie sądź jednak mówił mi często markiz że moja matka sama przez się działa w twoich

sprawach; wierz mi Zofio, że gdybym jej ciągle nie nagabywał, przypomniałaby sobie z trudem, że

obiecała ci pomoc.

Każe ci doceniać wszystkie swoje poczynania, podczas gdy naprawdę zostały one dokonane przeze

mnie.

Mogę powiedzieć, że winna jesteś wdzięczność jedynie mnie, a to, czego od ciebie wymagam,

powinno ci się wydać tym bardziej bezinteresowne, że choć jesteś ładna, nie chodzi mi o twoje

względy...

47 .

wiesz przecież dosyć, aby być tego pewną.

Nie, Zofio, nie, przysługi, których oczekuję od ciebie, są innego rodzaju, i gdy dobrze zrozumiesz,

co dla ciebie zrobiłem, spodziewam się, że znajdę w twojej duszy wszystko, czego mam prawo

oczekiwać...

Te słowa wydały mi się tak niejasne, że nie wiedziałam, co odpowiedzieć, odpowiedziałam

więc, co popadło, i być może zbyt łatwo.

Tutaj muszę pani wyznać jedyny prawdziwy błąd, który mam sobie do wyrzucenia w

życiu...

co ja mówię, nie błąd, lecz wybryk, nie mający sobie równych...

nie jest to jednak zbrodnia, to zwykła pomyłka, za którą ja tylko zostałam pokarana, i zdaje mi się,

że nie musiała się nią posłużyć sprawiedliwa ręka niebios, aby pociągnąć mnie w otchłań

otwierającą się niepostrzeżenie pod moimi nogami.

Jak tylko widziałam markiza de Bressac, przyciągał mnie do niego nieprzeparty odruch czułości.

Cóż z tego, że rozmyślałam o jego oddaleniu od kobiet, o deprawacji jego uczuć, o odległości

dzielącej nas pod względem moralnym, nic, nic na świecie nie mogło ugasić tej rodzącej się

namiętności, i gdyby markiz zażądał ode mnie życia, poświęciłabym je dla niego tysiąc razy,

uważając zarazem, że nic jeszcze dla niego nie robię.

Nie podejrzewał jednak wcale moich uczuć, gdyż kryłam je starannie zamknięte w moim sercu...

niewdzięcznik, daleki był od odkrycia przyczyny łez, przelewanych co dzień przez nieszczęśliwą

Zofię nad haniebnymi występkami, które go gubiły, było jednak niemożliwe, aby nie domyślał się,

że pragnęłam wciąż uprzedzać wszystkie jego zachcianki, i nie mógł nie dostrzec moich

uprzejmości.

W zbytnim zaślepieniu dochodziłam nawet do tego, że służyłam jego błędom, przynajmniej o tyle,

o ile mogła mi na to pozwolić przyzwoitość, i przyczyniłam się do ciągłego ukrywania ich przed

jego matką.

Podobne postępowanie zaskarbiło mi w pewnej mierze zaufanie markiza, a wszystko, co od niego

pochodziło, było mi tak drogie, zaślepiałam się tak bardzo z powodu tej odrobiny, którą dawało mi

jego serce, że czasem zdejmowała mnie pycha i wierzyłam, że nie jestem mu obojętna, ale jakże

szybko rozczarował mnie nadmiar jego wybryków!

Było tak, że nie tylko dom wokół mnie roił się od służby o tym wstrętnym zachowaniu, ale markiz

utrzymywał jeszcze tłum łajdaków poza domem i albo on chodził do nich, albo oni codziennie

przychodzili do niego, a ponieważ ten pociąg nie tylko jest odrażający, lecz także kosztowny,

markiz niezwykle się rujnował.

Niekiedy pozwalałam sobie przedstawić mu wszystkie niedogodności jego prowadzenia się;

słuchał mnie bez sprzeciwu, ale na zakończenie zawsze mówił, że z tego rodzaju występku,

w którego jest władzy, nigdy nie można się wyzwolić; że istniejąc w tysiącu różnych form, ma on

odrębne odmiany dla każdego wieku, które przynoszą co dziesięć lat nowe doznania i aż do grobu

trzymają się uwięzi tych, co mają nieszczęście im schlebiać...

Jednak gdy próbowałam mu mówić o jego matce i zmartwieniach, jakich jej przysparza, widziałam

tylko złość, niechęć, gniew i niecierpliwość, że majątek, który powinien już należeć do niego,

pozostaje tak długo w jej rękach, zaciekłą nienawiść do tej tak czcigodnej matki i najoczywistszy

bunt przeciwko naturalnym uczuciom.

Czyżby więc było prawdą, że kiedy dojdzie się do tak zasadniczej zmiany upodobań w

skłonnościach tego świętego organu, koniecznym następstwem tej pierwszej zbrodni jest okropna

łatwość popełniania bezkarnie innych?

Niekiedy posługiwałam się sposobami religii; prawie zawsze udzielała mi ona pociechy,

usiłowałam więc przelać jej słodycz w duszę tego zboczeńca, prawie pewna, że ujarzmię go tymi

więzami, jeśli uda mi się, aby podzielił ich uroki.

Ale markiz niedługo pozwalał mi na takie postępowanie; zdecydowany przeciwnik naszych

świętych tajemnic, zawzięcie występujący przeciw czystości dogmatów, zajadle negujący istnienie

najwyższego bytu, pan de Bressac, zamiast pozwolić się przeze mnie nawrócić, usiłował raczej

doprowadzić mnie do zepsucia.

Wszystkie religie wychodzą od fałszywej zasady, Zofio mówił mi wszystkie zakładają kult

istoty stwórcy; jeśli jednak ten wieczny świat, jak wszystkie, wpośród których unosi się on w

nieskończonych przestrzeniach, nie miał nigdy początku i nigdy nie może się skończyć, jeśli

wszystko to, co stwarza natura, jest wynikiem praw, które rządzą nią samą, jeśli jego wieczne

dzianie się i działanie każą przypuszczać istnienie ruchu nieodłącznego od jego istoty, na cóż zdaje

się motor, którego użyczasz mu tak łatwo?

Zechciej uwierzyć, Zofio, ten bóg, którego zakładasz, jest tylko z jednej strony owocem ignorancji,

a tyranii z drugiej; gdy silniejszy zapragnął ujarzmić słabszego, wmówił mu, że jakiś bóg uświęcił

kajdany, w które go właśnie zakuwa, zaś słabszy, ogłupiały w swej nędzy, uwierzył we wszystko,

czego pragnął silny.

Wszystkie religie, fatalne następstwo tej pierwszej bajki, zasługują jedynie na pogardę, tak jak i

ona;

nie ma ani jednej, która by nie miała w herbie szalbierstwa i głupoty;

we wszystkich tajemnicach, które każą drżeć rozsądkowi, widzę zasady znieważające naturę

i groteskowe ceremonie, które budzą tylko śmiech.

Ledwo otarłem oczy, Zofio, a już nienawidziłem tych okropieństw, prawem moim stało się

podeptanie ich i przysięgłem sobie, że póki życia mego nie zmienię tego nigdy; bierz ze mnie

przykład, jeśli chcesz być rozsądna.

49 .

O, proszę pana odpowiedziałam markizowi pozbawiłby pan nieszczęśliwą jej najsłodszej nadziei,

gdyby odebrał jej pan pociechę religii; niezłomnie przywiązana do tego, czego ona naucza,

całkowicie przekonana, że wszystkie ciosy jej zadawane są tylko wynikiem wyuzdania i

namiętności, czyżbym miała- poświęcić najsłodsze przekonania mego życia dla sofizmów

przyprawiających mnie o drżenie?

Tutaj dorzucałam tysiąc innych argumentów, dyktowanych mi przez rozum, idących z głębi

serca, ale markiz śmiał się tylko z tego i jego podstępne zasady, wsparte na dodatek męską

wymową, podtrzymywane książkami, których na szczęście nigdy nie czytałam, obalały zawsze

moje.

Nie było to tajemnicą dla pani de Bressac, pełnej cnoty i pobożności, że syn jej podtrzymuje swoje

zdrożności wszystkimi paradoksami niewiary; ubolewała nad tym nieraz wraz ze mną, a ponieważ

znajdowała we mnie nieco więcej rozsądku niż u innych otaczających ją kobiet, lubiła zwierzać mi

swoje troski.

Tymczasem widziała złe postępki swego syna pomnożone w dwójnasób;

doszedł już do tego, że nie krył się przed nią i nie tylko otoczył swoją matkę

niebezpiecznymi kanaliami, służącymi jego rozkoszy, ale bezczelność swoją posunął do tego

stopnia, że oświadczył jej, nie krępując się moją obecnością, że jeśli ośmieli się jeszcze sprzeciwiać

jego skłonnościom, przekona ją o ich uroku, oddając się im w jej oczach.

Ubolewałam nad tymi słowami i jego postępowaniem, i chciałam, w ten sposób ugasić w mojej

duszy nieszczęsną namiętność, która ją po żerała...

ale czy miłość jest złem, z którego można się wyleczyć?

Cokolwiek usiłowałam jej przeciwstawić, podsycało jeszcze bardziej jej płomień i perfidny de

Bressac nie wydawał mi się nigdy bardziej miły, jak w owej chwili, gdy ujrzałam dokładnie to

wszystko, co powinno mnie skłonić do nienawiści.

Byłam już cztery lata w tym domu, wciąż gnębiona przez te same cierpienia, wciąż

pocieszana przez te same słodycze, gdy nagle został mi objawiony w całej swej grozie okropny

powód uprzejmości markiza.

Przebywaliśmy wtedy na wsi, byłam sama przy hrabinie, jej pierwsza pokojowa uzyskała

pozwolenie na pozostanie w Paryżu przez lato, w związku z jakimiś sprawami swojego męża.

Pewnego wieczoru, ledwo opuściłam swoją panią i wyszłam na balkon, by zaczerpnąć powietrza,

gdyż nie mogłam się jeszcze położyć z po wodu niemożliwego upału, oto nagle markiz puka do

moich drzwi i prosi, abym pozwoliła mu porozmawiać ze mną tejże nocy...

Nie stety, każda chwila, którą ofiarowywał mi ten okrutny sprawca niesz część, wydawała mi się

zbyt cenna, żebym mogła ją odrzucić; wchodzi więc, starannie zamyka drzwi i rzuca się na fotel

obok mnie.

Posłuchaj, Zofio mówi do mnie z pewnym zakłopotaniem muszę ci wyznać coś, co

pociągnie za sobą najpoważniejsze skutki, zacznijmy od tego, że przysięgniesz mi nigdy nie

zdradzić ani jednego słowa z tego, co ci powiem.

O, proszę pana, myśli pan, że mogłabym nadużyć jego zaufania?

Nie zdajesz sobie sprawy, co by ci groziło, gdyby się okazało, że niesłusznie ci zaufałem.

Największą moją troską byłaby utrata tego zaufania, nie potrzeba mi większej groźby.

A więc, Zofio, postanawiam targnąć się na życie mojej matki i chcę to spełnić właśnie twoją

ręką.

Ja?

Panie!

wykrzyknęłam, cofając się ze zgrozy o nieba, jak to możliwe, że dwa podobne zamiary przyszły

panu do głowy?

Oddaję ci swoje życie, panie, należy do ciebie, rozporządzaj nim, tobie je zawdzięczam, ale nie

wyobrażaj sobie, że kiedykolwiek zgodzę się, aby przyczynić się do zbrodni, sama myśl o tym jest

nie do zniesienia dla mego serca.

Posłuchaj, Zofio mówi mi pan de Bressac, powstrzymując mnie spokojnie nie wątpiłem o

twojej odrazie, ale ponieważ jesteś roztropna, powiedziałem sobie, że ją przezwyciężę, ukazując ci,

że ta zbrodnia, którą uważasz za tak ogromną, jest w gruncie rzeczy bardzo zwykłą rzeczą.

Dwa przestępstwa ukazują się tutaj twoim mało filozoficznym oczom:

zgładzenie bliźniego i zło, które powiększa ten czyn, gdy bliźni ten jest naszą matką.

Jeśli chodzi o zgładzenie bliźniego, to bądź tego pewna, Zofio, jest to czysta chimera, władza

niszczenia nie jest dana człowiekowi, co najwyżej może on odmienić formy, ale nie może ich

unicestwić; tymczasem w oczach natury każda forma jest równie dobra, nic nie ginie w tym

ogromnym tyglu, w którym dokonują się wszystkie jej zmiany, wszystkie części materii, które tam

wpadają, odnawiają się bez przerwy pod innymi postaciami i jakikolwiek byłby nasz wpływ na to

wszystko, żaden z naszych czynów nie obraża bezpośrednio natury, żaden nie mógłby jej

pogwałcić, dokonane przez nas zniszczenia ożywiają jej władzę, utrzymują jej energię i żadne jej

nie zmniejsza.

I cóż to szkodzi zawsze twórczej naturze, że to skupienie ciała, dziś podobne do kobiety, odrodzi się

jutro w kształcie tysiąca różnych owadów?

Czyż ośmieliłabyś się powiedzieć, że stworzenie takiej jak my osoby kosztuje naturę więcej niż

stworzenie robaczka i że zatem przykłada do tego większe znaczenie?

51 .

Jeśli więc stopień znaczenia, lub raczej obojętności, jest taki sam, cóż to może dla niej znaczyć, że

przez to, co nazywa się zbrodnią jednego człowieka, ktoś drugi zostaje zmieniony w muchę lub w

sałatę?

Gdy udowodni mi się wyższość naszego gatunku, gdy wykaże mi się, że jest on tak ważny dla

natury, że jej prawa zostają naruszone z powodu jego zagłady, wtedy będę mógł uwierzyć, że ta

zagłada jest zbrodnią; gdy jednak najbardziej głębokie badanie natury udowodni mi, że wszystko,

co żyje na tym globie, nawet najmniej doskonałe z jej dzieł, ma w jej oczach taką samą wartość, nie

przypuszczę nigdy, by przemiana tych bytów na tysiąc innych mogła kiedykolwiek naruszyć prawa

natury; powiem sobie: wszyscy ludzie, wszystkie rośliny, wszystkie zwierzęta, wzrastając, żyjąc,

niszcząc się podobnym sposobem, nie ulegając nigdy prawdziwej śmierci, ale jedynie prostej

zmianie w tym właśnie co ich różni, wszystko, mówię, popychając się, niszcząc, odradzając się

obojętnie, ukazuje się przez chwilę w jednej formie, a chwilę potem w innej, i wszystko to może,

według zachcianki istoty pragnącej lub mogącej je wprawić w ruch, odmienić się tysiące i tysiące

razy w ciągu jednego dnia, nie naruszając ani na chwilę jednego nawet prawa natury.

Ten byt jednak, któremu się przeciwstawiam, jest moją matką, to istota, która nosiła mnie w swoim

łonie.

I cóż, to próżne stwierdzenie ma mnie zatrzymać?

I z jakiejże to przyczyny miałoby tego dokonać?

Czyż moja matka myślała o mnie, gdy jej lubieżność poczęła płód, z którego powstałem?

Czyż winien jej jestem wdzięczność, że zajmowałem się swoją rozkoszą?

Skądinąd to nie krew matki kształtuje dziecko, ale jedynie ojca; łono samicy owocuje, utrzymuje,

przekształca, ale nie dostarcza niczego, oto przekonanie, które nigdy by mi nie pozwoliło nastawać

na dni mego ojca, podczas gdy uważam za zwykłą rzecz przecięcia nici żywota mojej matki.

Jeśli jest więc możliwe, aby serce dziecka mogło wzruszyć się w sposób uzasadniony jakimś

uczuciem wdzięczności wobec matki, to jedynie z powodu tego, co dla nas zrobiła, gdy byliśmy już

w wieku, który pozwalał tym się cieszyć.

Jeśli czyniła dobrze, możemy ją kochać, może nawet powinniśmy; jeśli wyrządzała nam tylko zło,

to, nie związani żadnym prawem natury, nie tylko nie winniśmy jej nic, ale wszystko każe nam się

jej pozbyć, przez potężną siłę egoizmu, która człowieka skłania naturalnie i nieprzezwyciężenie do

uwolnienia się od wszystkiego, co mu szkodzi.

Och, panie odpowiedziałam markizowi, przejęta grozą ta obojętność, którą przypisujesz

naturze, jest przecież tylko dziełem twoich namiętności; zechciej przez chwilę posłuchać swego

serca, a nie namiętności; zobaczysz wtedy, jak potępi to bezwzględne rozumowanie twego

wyuzdania.

To serce, przed którego trybunał cię odsyłam, nie jest świątynią, w której znieważana przez ciebie

natura pragnie być słuchana i respektowana?

Jeśli wyryła w nim największą grozę wobec tej zbrodni, którą zamyślasz, nie przyznasz mi, że jest

ona godna potępienia?

Powiesz może, że płomień twoich namiętności w jednej chwili niszczy tę grozę, ale nim jeszcze

uzyskasz zadowolenie, już ona się odradza, już daje się słyszeć przez bezwzględny głos wyrzutów

sumienia.

Im większa jest twoja wrażliwość, tym bardziej będziesz w ich nieszczęsnej mocy...

każdego dnia, każdej minuty będziesz widział przed oczyma tę czułą matkę, zepchniętą do grobu

twoją barbarzyńską ręką, będziesz słyszał jej żałosny głos, wymawiający znów słodkie imię, które

nadawało urok twemu dzieciństwu...

będzie ci się ukazywać na jawie, będzie cię prześladować w snach, otworzy zakrwawionymi dłońmi

rany, które jej zadasz; od tej chwili nie zabłyśnie dla ciebie na tej ziemi ani jedna szczęśliwa chwila,

zatrute będą wszystkie twoje rozkosze, zmącą się wszystkie myśli, a ręka boża, której władzy nie

doceniasz, pomści zniszczone życie, zatruwając dni twoje, i nie nacieszywszy się swym

przestępstwem, zginiesz od śmiertelnej zgryzoty, że ośmieliłeś się tego dokonać.

Wymawiając ostatnie słowa, uderzyłam w płacz, rzuciłam się do kolan markiza, zaklinałam

go na to, co ma najdroższego, aby zapomniał o tym niegodnym zbłąkaniu, przysięgłam ukryć je,

póki żyję, nie znałam jednak serca, które chciałam zmiękczyć.

Jeśli jeszcze była w nim jakaś siła, zbrodnia połamała powodujące nią sprężyny i porywcze

namiętności pozwalały w nim rządzić tylko zbrodni.

Markiz wstał chłodno.

Widzę już, że pomyliłem się, Zofio powiada jestem z tego powodu równie może zły na

siebie, jak na ciebie; nie szkodzi, znajdę inne sposoby, ty stracisz u mnie wiele, a twoja pani nic na

tym nie zyska.

Ta groźba odmieniła zupełnie moje myśli; nie zgadzając się na zbrodnię, której dokonanie

mi proponowano, ryzykowałam wiele, jeśli chodzi o mnie samą, a moja pani zginęłaby niechybnie;

zgadzając się na wspólnictwo, chroniłam się od gniewu mego młodego pana i na pewno ocalałam

jego matkę.

Ta myśl, która powstała we mnie w jednej chwili, kazała mi natychmiast zmienić rolę, ponieważ

jednak zmiana tak szybka mogła się wydać podejrzana, zwlekałam długo z poddaniem się, kazałam

markizowi powtarzać wiele razy jego sofizmaty, powoli zaczęłam udawać, że nie wiem, co na nie

odpowiedzieć, markiz uwierzył, że uległam, uzasadniłam swoją słabość potęgą jego wymowy, na

koniec udałam, że na wszystko przystaję, i markiz rzucił mi się na szyję...

53 .

Jakąż radością napełniłby mnie ten gest, gdybym mogła go jeszcze kochać, gdyby nie to, że te

barbarzyńskie zamiary zniszczyły wszystkie uczucia, które śmiały powstać w moim słabym sercu...

Jesteś pierwszą kobietą, którą całuję powiedział mi markiz i naprawdę z całego serca...

Jesteś rozkoszna, moje dziecko, promień filozofii przeniknął więc twoje myśli; bo czy to możliwe,

aby ta urocza główka tonęła tak długo w ciemnościach?

I zaraz uzgodniliśmy postępowanie; aby niechybnie wyprowadzić markiza w pole,

zachowywałam nadal trochę niechętny wyraz twarzy, za każdym razem, gdy rozwijał jeszcze

bardziej swój zamiar i wyjaśniał mi sposoby po temu, i właśnie to udanie, całkowicie uprawnione w

moim nieszczęsnym położeniu, pozwoliło oszukać go bardziej niż wszystkie inne.

Ustaliliśmy, że za dwa lub trzy dni mniej więcej, zależnie od moich możliwości, wrzucę zręcznie

szczyptę trucizny, dostarczonej mi przez markiza, do filiżanki czekolady, którą hrabina miała

zwyczaj pić co ranka; markiz ręczył za rezultat i przyrzekł mi dwa tysiące talarów renty na

utrzymanie, albo przy nim, albo gdziekolwiek chciałabym się umieścić na przyszłość; poręczył mi

to na piśmie, bez wyszczególnienia, za co doznaję tej łaski, i rozstaliśmy się.

Tymczasem wydarzyła się rzecz zbyt szczególna, aż nazbyt dozwalająca ujrzeć charakter

tego okrutnika, z którym miałam do czynienia.

Przerwę więc na chwilę opowiadanie, mimo że czeka pani na pewno końca tej okrutnej sprawy, w

którą zostałam uwikłana.

Oto nazajutrz po naszym spotkaniu markiz otrzymał nowinę, że wuj, na spadek po którym wcale

nie liczył, umierając, pozostawił mu osiemdziesiąt tysięcy liwrów renty.

O nieba, mówię sobie, dowiadując się o tym, czyż to tak sprawiedliwość niebieska karze uknucie

przestępstwa?

Ja miałam stracić życie odmówiwszy popełnienia o wiele mniejszego, a ten oto człowiek zostaje

wyniesiony do szczytu powodzenia, mimo że zamierzył rzecz przerażającą.

Ale wkrótce pożałowałam tego bluźnierstwa przeciw opatrzności,- rzuciłam się na kolana, prosiłam

Boga, żeby mi wybaczył, i łudziłam się, że ten nieoczekiwany spadek zmieni chociaż zamiary

markiza...

Jakże się myliłam, mój Boże!

O, moja droga Zofio mówi mi pan de Bressac, przybiegłszy tego samego wieczora do mego

pokoju spływa na mnie dreszcz obfitości!

Mówiłem ci to dwadzieścia razy, zamysł zbrodni sprzyja najbardziej nadejściu szczęścia, wydaje

się, jakby tylko dla złoczyńców otwierała się łatwo jego droga.

Osiemdziesiąt i sześćdziesiąt, moje dziecko, oto sto czterdzieści tysięcy liwrów renty, które będą

służyć mym przyjemnościom.

Jak to, panie odpowiedziałam ze zdziwieniem, nieco powstrzymywanym przez okoliczności,

które mnie wiązały czyż ta niespodziewana fortuna nie skłania pana do cierpliwego oczekiwania na

tę śmierć, którą chciałbyś przyspieszyć?

Czekać?

Nie będę czekał nawet dwu minut, moje dziecko;

czy pomyślałaś o tym, że mam dwadzieścia osiem lat i że nie tak łatwo jest czekać w moim

wieku?

Błagam cię, niechaj to w niczym nie zmienia naszych planów i niech nam to spadnie z głowy przed

powrotem do Paryża...

Staraj się to zrobić jutro lub najpóźniej pojutrze, pilno mi już do wyliczenia ci twojej pensji za

kwartał i przekazania ci całości.

Starałam się jak najpilniej ukryć przerażenie, które odczuwałam wobec tej zaciekłości w

zbrodni, odegrałam tę samą rolę, co poprzedniego dnia, lecz wszystkie moje uczucia wygasły już

ostatecznie, zrozumiałam, że powinnam odczuwać tylko zgrozę wobec tak zatwardziałego

zbrodniarza.

Moja sytuacja należała do najtrudniejszych; jeśli nie wykonam wszystkiego, markiz

spostrzeże wkrótce, że go oszukuję, jeśli ostrzegłabym panią de Bressac, to niezależnie od tego,

jaką decyzję powzięłaby ona po wyjawieniu zbrodni, młody człowiek zrozumiałby, że został

zdradzony, i być może wkrótce zdecydowałby się na bardziej pewne środki, które również

zgładziłyby matkę i wystawiły mnie na wszelką zemstę syna.

Pozostawała mi droga odwołania się do sprawiedliwości publicznej, ale za nic na świecie nie

zgodziłabym się jej wybrać;

zdecydowałam się więc, cokolwiek miałoby się wydarzyć, ostrzec hrabinę;

ze wszystkich możliwych decyzji ta wydała mi się najlepsza i tak właśnie postąpiłam.

O, pani mówię jej na drugi dzień po moim ostatnim widzeniu się z markizem mam jej do

wyjawienia rzecz największej wagi, ale niezależnie od tego, że tak bardzo to pani dotyczy, jestem

zdecydowana wszystko zamilczeć, jeżeli nie da mi pani wpierw słowa honoru, że nie okaże pani

swojemu synowi żadnej urazy w związku z tym, co zuchwale przedsięwziął, będzie pani działać,

postąpi pani jak najstosowniej, ale nie rzeknie mu pani ani słowa, proszę mi to przyrzec lub nie

powiem nic.

Pani de Bressac, sądząc, że chodzi tylko o jakieś zwykłe zdrożności jej syna, złożyła

przysięgę, której żądałam, a wtedy wyjawiłam jej wszystko.

Nieszczęśliwa matka zalała się łzami, dowiadując się o tej hańbie.

Zbrodniarz wykrzyknęła zawsze starałam się tylko o jego dobro!

Jeśli chciałam przeciwdziałać jego występkom lub chciałam, aby się poprawił, jakież inne

powodowały tą surowością motywy, jeśli nie jego szczęście i spokój?

55 .

Komuż zawdzięcza ten spadek, który mu przypadł, jeśli nie moim staraniom?

Jeśli to przed nim ukryłam, to tylko przez delikatność.

Potwór!

O, Zofio, udowodnij mi okropność jego zamiaru, ukaż mi tak sytuację, abym o niej już nie wątpiła,

potrzebuję wszystkiego, co zgładzi w moim sercu naturalne uczucia...

Wtedy pokazałam hrabinie paczkę z trucizną, którą miałam przy sobie;

dałyśmy małą jej dawkę psu, którego zamknęłyśmy starannie, i po dwu godzinach zdechł on

w potwornych konwulsjach.

Hrabina, nie wątpiąc już więcej, postanowiła natychmiast, co zrobi, kazała sobie oddać resztę

trucizny i zaraz wysłała list przez umyślnego do księcia de Sonzeval, swego krewnego, prosząc, aby

udał się potajemnie do ministra, powiadomił go o występku, którego ofiarą miała paść nazajutrz,

zaopatrzył się w list z nakazem aresztowania jej syna, przybył co prędzej z tym listem do

posiadłości, wraz z urzędnikiem policji, i wyzwolił ją, jak tylko można najszybciej, od potwora

spiskującego przeciw jej życiu...

Było jednak zapisane w niebie, że ta potworna zbrodnia dopełni się i że znieważona cnota ulegnie

sile występku.

Nieszczęsny pies, na którym dokonałyśmy próby odkrył wszystko markizowi.

Usłyszał jego wycie; wiedząc, że pies jest ulubieńcem matki, pospieszył z zapytaniem, co jest psu i

gdzie się znajduje.

Ci, do których się zwrócił, nic nie wiedząc, nie odpowiedzieli mu.

Od tej chwili na pewno zaczął coś podejrzewać; nie mówił nic, ale ujrzałam, że jest niespokojny,

podniecony i że ma się na baczności przez cały dzień.

Doniosłam o tym hrabinie, ale nie pora już była, aby zmieniać decyzje, wszystko, co można było

uczynić, to przyspieszyć kuriera i ukryć przedmiot jego misji.

Hrabina oznajmiła synowi, że wysyła pospiesznie list do Paryża prosić księcia de Senozeval, aby

zechciał natychmiast zająć się sprawą spadku po wuju, który właśnie odziedziczono, gdyż jeśli ktoś

nie pojawi się natychmiast, można się obawiać procesów; dorzuciła jeszcze, że prosi księcia o

przybycie i zdanie sprawy ze wszystkiego, by mogła sama zdecydować się na wyjazd z synem, jeśli

sprawa będzie tego wymagać.

Dla markiza, który był za dobrym fizjonomistą, by nie zauważyć zakłopotania na twarzy swojej

matki, by nie dostrzec i pewnego pomieszania na mojej, wystarczyło to zupełnie i miał się jeszcze

bardziej na baczności.

Pod pretekstem przechadzki ze swymi ulubieńcami oddala się od pałacu, czeka na kuriera w

miejscu, którędy musiał przejeżdżać.

Człowiek ów, oddany bardziej markizowi niż jego matce, nie czyni żadnych trudności z

przekazaniem mu listów;

markiz, upewniony o tym, co niewątpliwie nazywał moją zdradą, daje gońcowi sto

ludwików z rozkazem, aby nigdy już nie pokazywał się w domu, i powraca rozjuszony.

Opanowuje się jednak, jak tylko może, spotyka mnie, pochlebia mi jak zwykle, zapytuje, czy

wszystko odbędzie się nazajutrz, czyni uwagę, że najważniejsze, aby się to stało, nim przybędzie

książę, i kładzie się spokojnie spać, nie dając nic poznać po sobie.

Jeśli ta fatalna zbrodnia została popełniona, jak doniósł mi o tym wkrótce markiz, mogło się to stać

tylko w następujący sposób...

Pani wypiła nazajutrz swoją czekoladę, jak to miała w zwyczaju, a ponieważ filiżanka przeszła

tylko przez moje ręce, jestem pewna, że niczego tam nie domieszano; ale koło dziesiątej rano

markiz wszedł do kuchni i zastawszy tam tylko kucharza, kazał mu iść natychmiast poszukać

brzoskwiń w ogrodzie.

Kucharz wymawiał się, iż nie może pozostawić przygotowanych potraw, markiz nalegał jednak,

mówiąc o wielkiej oskomie na brzoskwinie, i obiecał przypilnować kuchni.

Kucharz wychodzi, markiz bada wszystkie dania na obiad i wrzuca, prawdopodobnie do

karczochów, które pani tak lubiła, fatalną truciznę, mającą przeciąć nić jej żywota.

Nadchodzi obiad, hrabina zjada oczywiście zgubne danie i zbrodnia się dokonuje.

Wszystko to są tylko moje przypuszczenia; pan de Bressac zapewnił mnie w dalszym ciągu tej

nieszczęsnej sprawy, że jego plan został wykonany i że to, co zrobiłam, przyniosło mi tylko tyle, że

mógł tak właśnie spełnić swój zamiar.

Pozostawmy jednak na boku te okropne domysły i przejdźmy do opisania okrutnego sposobu, w

jaki zostałam ukarana za to, że nie chciałam uczestniczyć w tej potworności i że ją wyjawiłam...

Gdy wstano od stołu, markiz zbliżył się do mnie.

Posłuchaj, Zofio mówi, pozornie bardzo spokojny znalazłem pewniejszy środek, żeby

dopełnić moich zamiarów, niż ten, który ci zaproponowałem, chodzi jednak jeszcze o pewien

drobiazg; nie śmiem tak często chodzić do twego pokoju, boję się, że wszyscy zobaczą;

spotkajmy się dokładnie o piątej na końcu parku, przyjdę po ciebie i wybierzemy się na

dalszy spacer, podczas którego wytłumaczę ci wszystko.

Muszę wyznać, że bądź z powodu przyzwolenia opatrzności, bądź nadmiaru naiwności,

bądź zaślepienia, nic nie zapowiadało mi ohydnego nieszczęścia, które mnie oczekiwało; czułam się

tak pewna tajemnicy i działań hrabiny, że nie przyszłoby mi nigdy do głowy, aby markiz mógł je

odkryć.

Byłam jednak bardzo zaniepokojona.

57 .

"Cnotą krzywoprzysięstwo, kiedy zbrodnię karze" powiedział jeden z naszych poetów

tragicznych, ale krzywoprzysięstwo jest zawsze ohydne dla wrażliwej i delikatnej duszy, która musi

się do niego uciec;

moja rola niepokoiła mnie, nie trwało to jednak długo.

Ohydne postępki markiza dostarczyły mi innych powodów do boleści i uspokoiły mnie co do tej

sprawy.

Markiz podszedł do mnie z najweselszą i najszczerszą miną i zagłębiliśmy się w las, a on nie

przestał śmiać się i żartować, jak to miał w zwyczaju w mojej obecności.

Gdy chciałam skierować rozmowę na sprawę, będącą powodem jego prośby o spotkanie, mówił mi

wciąż, że jeszcze nie czas, że boi się, że nas obserwują, i że jeszcze nie jesteśmy bezpieczni.

Niepostrzeżenie doszliśmy do tych zarośli i do tego wielkiego dębu, gdzie spotkał mnie po raz

pierwszy;

nie mogłam powstrzymać się od drżenia widząc znów to miejsce, moja nieostrożność i cała

groza mojego położenia stanęły mi wtedy przed oczyma w całej rozciągłości, i proszę pomyśleć, jak

wzmogło się moje przerażenie, gdy u stóp tego nieszczęsnego dębu, gdzie już doznałam tak

okropnego losu, zobaczyłam dwu młodych faworytów markiza, którzy uchodzili za jego

najulubieńszych.

Gdy zbliżyliśmy się, wstali i rzucili na trawę sznury, bykowce i inne przyrządy, które przejęły mnie

dreszczem.

Wtedy markiz zaczął używać już tylko najbardziej ordynarnych i najokropniejszych epitetów:

K...

mówi do mnie, nim młodzi ludzie mogli go jeszcze usłyszeć poznajesz te krzaki, z których

wyciągnąłem cię jak dzikie zwierzę, żeby wrócić ci życie, choć- zasłużyłaś, by je utracić?

Poznajesz to drzewo, pod którym przyrzekłem cię postawić, jeśli każesz mi pożałować mojej

dobroci?

Dlaczego podejmowałaś się działać przeciw mojej matce, gdy cię o to prosiłem, jeśli miałaś zamiar

mnie zdradzić, i jakże to chciałaś służyć cnocie, zagrażając wolności tego, któremu zawdzięczasz

życie?

Postawiona niechybnie pomiędzy dwiema zbrodniami, dlaczegóż wybrałaś najbardziej niegodną?

Mogłaś przecież odmówić tego, czego od ciebie żądałem, a nie godzić się po to tylko, żeby mnie

zdradzić.

I markiz opowiedział mi wszystko, co przedsięwziął, aby przechwycić listy kuriera, i jakie

podejrzenia go do tego skłoniły.

Cóż osiągnęłaś przez swój fałsz, niegodna istoto?

ciągnął dalej naraziłaś swoje życie, nie chroniąc życia mojej matki, zamiar został spełniony i mam

nadzieję ujrzeć po powrocie, że udało mi się całkowicie.

Muszę jednak cię ukarać, musisz się dowiedzieć, że ścieżka cnoty nie zawsze jest najlepsza i że są

sytuacje w świecie, gdy wspólnictwo w zbrodni jest lepsze od donosicielstwa.

Znając mnie dostatecznie dobrze, jak mogłaś się ośmielić mnie oszukać?

Czyżbyś sobie wyobraziła, że uczucie litości, nawiedzające moje serce tylko w celu zaspokojenia

własnych przyjemności, lub może kilka zasad religijnych, które bez przerwy deptałem nogami,

będą zdolne mnie powstrzymać?

... lub może liczyłaś na swoje wdzięki?

dorzucił tonem najokrutniejszego szyderstwa...

Dobrze więc, dowiodę ci, że te wdzięki, odsłonięte jak tylko można, posłużą jedynie dla lepszego

rozpłomienienia mojej zemsty.

I nie dając mi czasu na odpowiedź, nie przejmując się zgoła strumieniem łez, którymi się

zalałam, chwycił mnie silnie za ramiona i pociągnął do swoich przybocznych.

Oto ona mówił im ta, która chciała otruć moją matkę i być może spełniła już tę ohydną

zbrodnię, mimo moich wysiłków, aby temu zapobiec; być może zrobiłbym lepiej oddając ją w ręce

sprawiedliwości, ale wtedy musiałaby stracić życie; chcę, żeby jej pozostało, będzie cierpieć dłużej;

zedrzyjcie z niej wszystko i przywiążcie ją brzuchem do drzewa, niech ją ukarzę, jak na to

zasługuje.

Rozkaz został wykonany prawie tak szybko, jak został wydany, zawiązano mi usta chustką,

musiałam przycisnąć się do drzewa, przywiązano mnie za ramiona i nogi, pozostawiając wolną

resztę ciała, aby nic nie mogło go ochronić od razów, które miały spaść.

Markiz, niezwykle podniecony, pochwycił bykowiec; nim zaczął bić, okrutnik chciał zobaczyć

moje zachowanie; można by powiedzieć, że pasł oczy zarówno moimi łzami, jak i oznakami bólu i

przerażenia, które rysowały się na mojej twarzy...

Wtedy stanął poza mną w odległości około trzech stóp i w tej chwili poczułam uderzenia z całych

sił, jak tylko to możliwe, od połowy pleców aż po łydki.

Mój kat zatrzymał się na chwilę i dotknął brutalnie rękami wszystkich miejsc, które okaleczył...

nie wiem, co powiedział po cichu do jednego ze swoich towarzyszy, ale zaraz zakryto mi głowę

chustką, która nie pozwoliła mi już widzieć żadnego z ich ruchów; działo się jednak dużo rzeczy

poza mną, zanim przystąpiono do nowych krwawych scen, dla jakich jeszcze mnie przeznaczono...

Tak, dobrze, tak, właśnie, powiedział markiz przed następnym ciosem i ledwo to słowo, z którego

nic nie pojęłam, zostało wypowiedziane, gdy uderzenia rozpoczęły się z jeszcze większą

gwałtownością; znów przerwa, ręce dotknęły raz jeszcze poprzecinanych miejsc ciała, znów

mówiono do siebie po cichu...

Jeden z młodych ludzi powiedział głośno: Czy nie lepiej, jak jestem w ten sposób?

59 .

i po tych nowych słowach, równie dla mnie niezrozumiałych, na które markiz odpowiedział

jedynie: Bliżej, bliżej, nastąpiła trzecia chłosta, jeszcze silniejsza niż poprzednie, podczas której

Bressac powiedział dwa lub trzy razy kolejno te słowa, którym towarzyszyły okropne przekleństwa:

Idźcie już, idźcie już obaj, czyż nie widzicie, że chcę, aby tu padła na miejscu z mojej ręki?

Te słowa, wypowiadane coraz silniejszym głosem, zakończyły owe wielkie jatki, jeszcze kilka

minut trwała cicha rozmowa, usłyszałam nowe poruszenia i poczułam, że moje więzy rozluźniają

się.

Trawa zalana była moją krwią, zobaczyłam, w jakim jestem stanie; markiz był sam, jego pomocnicy

zniknęli...

No, łajdaczko powiedział, patrząc na mnie z tym rodzajem niesmaku, jaki następuje po

szaleństwie namiętności czy nie uważasz, że cnota kosztuje cię trochę za dużo i że dwa tysiące

talarów pensji były więcej warte niż sto uderzeń bykowcem?

...Upadłam u stóp drzewa i byłam bliska zemdlenia...

łotr, niezaspokojony jeszcze okropnościami, których się na mnie dopuścił, okrutnie podniecony

widokiem moich cierpień, tratował mnie nogami, tak że zaczęłam się dusić.

Jestem naprawdę dobry, darowując ci życie powtórzył dwa lub trzy razy uważaj

przynajmniej na to, jak użyjesz tej mojej nowej łaski...

Potem kazał mi wstać i ubrać się, a ponieważ krew ciekła zewsząd, więc aby nie poplamić

sobie ubrania, jedynego, jakie mi pozostało, zrywałam machinalnie trawę, aby się wytrzeć.

Tymczasem markiz przechadzał się tam i z powrotem, pozostawiając mnie w spokoju, zajęty

bardziej swoimi myślami niźli mną.

Opuchnięcie ciała, krew ciągle płynąca, okropne bóle, które odczuwałam, wszystko to sprawiło, iż

nie mogłam się ubrać, i ani przez chwilę ten okrutny człowiek, z jakim miałam do czynienia, ani

przez chwilę ten potwór, który doprowadził mnie do takiego strasznego stanu, ten, za którego

dałabym swoje życie przed kilku dniami, ani przez chwilę, powiadam, nie uległ najlżejszemu

uczuciu litości, aby chociaż udzielić mi pomocy; gdy byłam już gotowa, zbliżył się do mnie.

Idź, gdzie chcesz powiedział do mnie musiało ci zostać trochę pieniędzy w kieszeni, nie

odbieram ci ich, ale strzeż się pokazać u mnie, czy to w Paryżu, czy na wsi.

Ostrzegam cię, że przed całym światem stajesz się morderczynią mojej matki, jeśli ona jeszcze

oddycha, sprawię, żeby poszła do grobu z tą myślą; cały dom dowie się o tym; oskarżę cię przed

prawem.

Nie możesz więc mieszkać w Paryżu, tym bardziej, że pierwsza sprawa, którą uważałaś za

zakończoną, została tylko chwilowo zawieszona, uprzedzam cię o tym.

Powiedziano ci, że sprawa już nie istnieje, ale cię oszukano; wyrok nie został wcale obalony;

pozostawiono cię w tej sytuacji, żeby zobaczyć, jak się będziesz prowadzić.

Masz więc w tej chwili dwa procesy zamiast jednego i na miejscu nędznego lichwiarza masz jako

przeciwnika człowieka bogatego i potężnego, zdecydowanego ścigać cię aż do piekieł, jeślibyś

przez oszczercze skargi nadużyła tego życia, które jestem skłonny ci pozostawić.

Och, panie odpowiedziałam mimo surowości, jaką mi okazałeś, nie obawiaj się niczego z

mojej strony; uważam za swój obowiązek wystąpić przeciwko tobie, gdy chodziło o życie pańskiej

matki, nie będę przedsiębrać nic, jeśli chodzi tylko o nieszczęśliwą Zofię.

Żegnaj, panie, i oby twoje zbrodnie uczyniły cię równie szczęśliwym, jak twoje okrucieństwa

przyczyniają mi boleści, i jakikolwiek będzie los, który ześle ci niebo, jak tylko długo zachowa

mnie przy nędznym życiu, użyję tego życia po to tylko, by się modlić za ciebie.

Na te słowa markiz uniósł głowę, nie mógł się powstrzymać, żeby nie przyjrzeć mi się

uważnie, i ponieważ zobaczył mnie zalaną łzami, z trudem trzymającą się na nogach, w obawie

zapewne, aby się nie wzruszyć, okrutnik oddalił się i nie spojrzał już więcej w moją stronę.

Jak tylko zniknął, osunęłam się na ziemię i oddając się całkowicie boleści, napełniłam powietrze

jękami i polałam trawę łzami.

O, mój Boże wykrzyknęłam chciałeś tego, było twoją wolą, aby niewinny stał się znów

ofiarą winnego; rozporządzaj mną, o panie mój, jeszcze mi daleko do tych mąk, które ty

wycierpiałeś dla nas;

oby te, które ja znoszę, czcząc ciebie, mogły pewnego dnia uczynić mnie godną nagrody,

którą obiecujesz słabszemu, gdy ciebie ma za cel swój w troskach i skoro wychwala cię w swych

cierpieniach!

Noc nadchodziła, nie byłam w stanie iść dalej, ledwo trzymałam się na nogach;

przypomniałam sobie krzaki, gdzie spałam cztery lata temu w sytuacji na pewno o wiele mniej

nieszczęsnej, zawlokłam się tam jakoś i umieściwszy się na tym samym miejscu, cierpiąc od ran

jeszcze krwawiących, przygnieciona cierpieniami ducha i troskami serca, spędziłam najokrutniejszą

z nocy, jaką można sobie wyobrazić.

Wytrzymałość mojego wieku i mojego ciała udzieliły mi nieco siły o brzasku, a wtedy, zbyt

przerażona sąsiedztwem okrutnego pałacu, oddaliłam się od niego szybko, opuściłam las,

postanawiając udać się, na los przypadku, do pierwszych ludzkich siedzib, jakie napotkam, i

przybyłam do miasteczka Claye, oddalonego od Paryża około sześciu mil.

61 .

Ludzie, zapytywani przeze mnie, wskazali mi dom chirurga; poprosiłam go o opatrzenie ran,

powiedziałam, że uciekłszy z powodu sprawy sercowej z domu matki w Paryżu, trafiłam

nieszczęśliwie do tego właśnie lasu Bondy, gdzie łotrzykowie potraktowali mnie tak, jak to można

zauważyć;

opatrzył mnie, pod warunkiem, że złożę oświadczenie przed pisarzem gminnym; przystałam

na to; prawdopodobnie poczyniono poszukiwania, o których nie dowiedziałam się nigdy, a chirurg,

zgodziwszy się, abym pozostała u niego aż do wyzdrowienia, zajął się leczeniem tak sprawnie, że

przed upływem miesiąca zupełnie przyszłam do siebie.

Jak tylko stan mego zdrowia pozwolił mi wyjść na dwór, moją pierwszą troską było

znalezienie w wiosce jakiejś młodej dziewczyny, dosyć zręcznej i dosyć inteligentnej, aby mogła

się udać do pałacu pana de Bressac i dowiedzieć się, co zaszło tam od mojego odejścia.

Ciekawość nie była jedynym motywem, który skłonił mnie do tego przedsięwzięcia; ciekawość

taka, być może niebezpieczna, byłaby z pewnością nie na miejscu, ale w moim pokoju pozostała

niewielka suma pieniędzy zarobionych u hrabiny, przy sobie miałam ledwo sześć ludwików, a w

zamku pozostało ich prawie trzydzieści.

Nie wyobrażałam sobie, że markiz będzie na tyle okrutny, by mi odmówić tego, co należało mi się

także z prawa, i byłam przekonana, że gdy jego pierwsza wściekłość minęła, nie wyrządzi mi już

nowej krzywdy;

napisałam list tak przejmujący, jak tylko mogłam...

Niestety, był może zbyt przejmujący, moje smutne serce przemówiło w nim może, wbrew mnie, na

korzyść tego obłudnika; ukryłam przed nim całkowicie miejsce mojego pobytu i błagałam go o

odesłanie mi rzeczy i nie wielkiej sumy pieniędzy, które znajdowały się w moim pokoju.

pewna wieśniaczka, mająca około dwudziestu, a najwyżej dwudziestu pięciu lat, żywa i

bardzo sprytna, obiecała zanieść list i zasięgnąć ukradkiem wiadomości, by móc udzielić mi po

powrocie wyjaśnień dotyczących różnych spraw, powiedziałam jej, czego chcę się dowiedzieć;

poleciłam wyraźnie, aby zataiła, skąd przychodzi, i nie wspominała o mnie, o liście zaś miała

powiedzieć, że otrzymała go od mężczyzny, który przyniósł go z odległości co najmniej piętnastu

mil.

Żaneta, bo takie imię miała moja posłanka, wyruszyła w drogę i w dwadzieścia cztery godziny

przyniosła odpowiedź.

Musi się pani dowiedzieć, co zaszło u markiza de Bressac, zanim pokażę list, który od niego

otrzymałam.

Hrabina de Bressac, zachorowawszy ciężko w dzień mojego odejścia, umarła nagle tej samej

nocy.

Nikt z Paryża nie przybył do zamku, a markiz w największym zmartwieniu (szelma) utrzymywał,

że matka jego została otruta przez pokojową imieniem Zofia, która uciekła tego samego dnia;

poszukiwano tej pokojowej z zamiarem stracenia jej na szafocie, gdyby udało się ją odnaleźć.

Markiz stał się przez ten spadek o wiele bogatszy, niż przewidywał, a opancerzone skrzynie,

klejnoty pani de Bressac, wszystkie te przedmioty, o których niewiele wiedziano, czyniły markiza,

niezależnie od dochodów, posiadaczem z górą sześciuset tysięcy franków w kosztownościach lub w

gotówce.

Poprzez jego afektowaną boleść przebijała, jak powiadano, z trudem ukrywana radość, a krewni,

zawezwani na sekcję zwłok, której markiz zażądał, użaliwszy się losowi nieszczęsnej hrabiny i

przysięgłszy ją pomścić, jeśli ta, która popełniła taką zbrodnię, wpadnie im kiedy w ręce,

pozostawili młodego człowieka w spokoju wraz ze wszystkimi owocami jego łotrostwa.

Pan de Bressac sam rozmawiał z Żanetą, postawił jej kilka pytań, na które młoda dziewczyna

odpowiedziała z takim zdecydowaniem i szczerością, że postanowił dać jej odpowiedź, nie

nalegając już więcej.

Oto on, oto fatalny list powiedziała Zofia, wyjmując go z kieszeni oto on, proszę pani,

czasem potrzebny jest memu sercu, i zachowam go aż do ostatniego tchnienia; niech go pani

przeczyta, jeśli może to pani zrobić i nie zadrżeć.

Pani de Lorsange, wziąwszy list z rąk naszej pięknej awanturnicy odczytała z niego

następujące słowa:

"Zbrodniarka, która była zdolna otruć moją matkę, bardzo jest zuchwała, ośmielając się do

mnie pisać po tym ohydnym przestępstwie.

Umie za to dobrze zataić, gdzie się ukrywa; może być pewna, że nie przeszłoby jej gładko, gdyby

została tam odkryta.

Czegóż jeszcze ośmiela się żądać...

co powiada o pieniądzach i rzeczach?

To, co może pozostawiła, czyż równoważy kradzieże, których dokonała, bądź podczas swego

pobytu w domu, bądź dokonując swojej ostatniej zbrodni?

Niech unika drugiej podobnej przesyłki, gdyż oświadcza się jej, że wysłanniczka zostanie

zatrzymana do chwili, póki sprawiedliwość nie odnajdzie miejsca, gdzie ukrywa się winna."

Mów dalej, moje drogie dziecko powiedziała pani de Lorsange, zwracając Zofii list oto

postępowanie, które budzi grozę...

Nurzać się w złocie, a nieszczęśliwej, która nie chciała popełnić zbrodni, odmówić tego, co

sprawiedliwie zarobiła, to zupełnie bezprzykładna nikczemność.

Niestety, proszę pani mówiła Zofia, podjąwszy dalszy ciąg swojej historii dwa dni

przepłakałam nad tym nieszczęsnym listem i ubolewałam bardziej nad okropnością postępowania,

które się w nim malowało, niż z powodu odmowy, którą zawierał.

63 .

A więc to ja jestem winna, wykrzyknęłam, po raz drugi oddana pod sąd, dlatego że zbyt

szanowałam sprawiedliwość...

Niech już tak będzie, nie żałuję tego; cokolwiek mogłoby mi się przydarzyć, nie zaznam ani boleści

duchowej, ani wyrzutów sumienia, dopokąd tylko dusza moja będzie czysta, i niech to tylko

pozostanie moim błędem, że zbyt skłoniłam się do uczuć sprawiedliwości i cnoty, które nie

opuszczają mnie nigdy.

W żaden sposób nie mogłam jednak uwierzyć w realność poszukiwań, o których mówił mi

markiz; wydawały się one tak mało prawdopodobne, postawienie mnie przed sądem było dla niego

tak niebezpieczne, że, jak sądziłam, musiał w skrytości ducha czuć się nieskończenie bardziej

przerażony moją obecnością blisko niego, gdyby ją zdołał odkryć, niż ja miałam powody drżeć

wobec jego pogróżek.

Te rozmyślania skłoniły mnie do pozostania w tym samym miejscu, gdzie się znajdowałam, i jeśli

to możliwe, znalezienie pracy, aż do chwili, gdy będę miała więcej gotówki, co pozwoli mi się

oddalić.

Pan Rodin, bo tak nazywał się chirurg, u którego byłam, sam zaproponował mi służbę u siebie.

Był to mężczyzna trzydziestopięcioletni, twardego charakteru, gwałtowny, brutalny, ale skądinąd

cieszący się świetną opinią w całej okolicy;

oddany swojemu zajęciu, nie mając u siebie żadnej kobiety, był zadowolony, wracając do

domu, że jest tam ktoś, kto dba o jego osobę i gospodarstwo; zaofiarował mi dwieście franków

rocznie i pewne dochody z jego praktyki, ja zaś zgodziłam się na wszystko.

Pan Rodin znał aż nazbyt dokładnie moje ciało, wiedział więc, że nigdy nie poznałam mężczyzny,

był także powiadomiony o moim ostatecznym pragnieniu, aby zawsze pozostać czystą, i przyrzekł

mi, że nigdy nie sprawi mi kłopotu pod tym względem; wobec tego uzgodniliśmy wszystko dość

szybko...

nie zwierzyłam się jednak wcale mojemu nowemu panu i nigdy nie dowiedział się, kim jestem.

Byłam w tym domu już od dwu lat i choć nie będę kryła, że praca była tu bardzo ciężka,

pewien rodzaj spokoju ducha, którym tam się cieszyłam, pozwolił mi prawie zapomnieć o moich

zmartwieniach, gdy niebo, które jeśli zezwalało memu sercu na jakiś cnotliwy czyn, to natychmiast

potem zsyłało na mnie niedolę, pospieszyło raz jeszcze wyrwać mnie ze smutnej szczęśliwości,

jakiej chwilowo zażywałam, i pogrążyć w nowych nieszczęściach.

Pewnego dnia, gdy byłam sama w domu i chodziłam kolejno w różne miejsca, dokąd

wzywała mnie praca, wydało mi się nagle, że słyszę jęki wydobywające się z głębi piwnicy;

zbliżam się...

słyszę wyraźnie, to krzyki młodej dziewczyny; oddzielają mnie jednak od niej szczelnie zamknięte

drzwi; żadnej możliwości otwarcia kryjówki, w której była uwięziona.

Tysiączne myśli przeleciały mi przez głowę...

co mogła tam czynić ta istota?

Pan Rodin nie miał przecież dzieci, nie było mi także nic wiadomo o siostrach czy bratanicach,

którymi by się zajmował;

jego tryb życia, w najwyższym stopniu umiarkowany, nie pozwalał sądzić, że ta młoda

dziewczyna miała służyć jego rozwiązłości.

Z jakiego więc powodu ją zamykał?

Płonąc ciekawością i aby rozwiązać te wątpliwości, ośmieliłam się skierować pytanie do tego

dziecka, co tam czyni i kim jest.

O ja biedna odpowiada płacząc nieboga jestem córką drwala z lasu i mam dopiero

dwanaście lat; wczoraj, w chwili, gdy mój ojciec oddalił się, pan,który tutaj mieszka, porwał mnie,

ze swoim przyjacielem; wspólnie związali mnie, włożyli do worka z otrębami, abym nie mogła

krzyczeć, wrzucili z tyłu na konia i wieczorem przy wieźli mnie po ciemku do tego domu; od razu

umieścili mnie w tej piwnicy; nie wiem, co chcą ze mną uczynić, po przybyciu rozebrali mnie

jednak do naga, dokładnie zbadali moje ciało, pytali się, ile mam lat, a w końcu ten, który wyglądał

na pana domu, powiedział drugiemu, że należy odłożyć operację na pojutrze wieczór z powodu

mojego przerażenia i że jeśli się trochę uspokoję, ich doświadczenie będzie lepsze, a zresztą, że

spełniam dobrze warunki, jakich można wymagać od obiektu.

Po tych słowach dziewczynka zamilkła i zaczęła jeszcze bardziej gorzko płakać; uspokoiłam

ją, jak mogłam, i obiecałam coś zrobić.

Nie było, mi łatwo zgadnąć, co pan Rodin i jego przyjaciel, chirurg jak i on, zamierzali uczynić z tą

nieszczęśliwą; jednakowoż słowo obiekt, które słyszałam od nich często przy innych okazjach,

zrodziło we mnie zaraz uzasadnione podejrzenie, iż mieli przerażający projekt zrobienia jakiejś

sekcji anatomicznej na tym nieszczęśliwym dziecku;- nie mogąc jeszcze uwierzyć w takie

okrucieństwo, postanowiłam jednak dowiedzieć się czegoś pewniejszego.

Rodin wraca ze swoim przyjacielem, spożywają kolację, każą mi się oddalić, ja udaję, że jestem im

posłuszna, chowam się, a ich rozmowa utwierdza mnie tym bardziej w przekonaniu o okropnym

zamiarze, nad którym się naradzają.

Nigdy rzecze jeden z nich nie poznamy dokładnie tej części anatomii, jeśli nie zostanie

zbadana z największą uwagą na dwunasto- lub trzynastoletnim obiekcie, operowanym i

jednocześnie doznającym bólu swoich nerwów, to okropne, że takie błahe względy zatrzymują

postęp nauki...

65 .

No cóż, poświęca się jednostkę, aby ocalić miliony;

czy można się wahać stojąc wobec takiego rachunku?

Zbrodnia dokonywana przez prawo czyż innego jest rodzaju niż ta, którą popełniamy

przeprowadzając naszą operację, a celem tych tak mądrych praw nie jestże poświęcenie jednostki,

aby ocalić tysiące?

Niech więc nic nas nie powstrzymuje.

Och, jeśli chodzi o mnie, jestem zdecydowany podjął drugi i już dawno bym to zrobił,

gdybym się na to sam ośmielił.

Nie zdołam pani powtórzyć reszty rozmowy; ponieważ dotyczyła tylko spraw zawodowych,

mało do mnie dotarło, od tej chwili myślałam tylko o tym, aby za wszelką cenę uratować tę

nieszczęśliwą ofiarę umiejętności cennej bez wątpienia pod każdym względem, ale jej postęp

wydawał mi się jednak zbyt drogo opłacony ofiarą niewinnej istoty.

Obaj przyjaciele rozstali się, a Rodin położył się spać nic mi o niczym nie mówiąc.

Nazajutrz, w dniu przeznaczonym na tę okrutną ofiarę, wyszedł jak zwykle, mówiąc mi, że jak

poprzedniego dnia wróci dopiero na kolację ze swym przyjacielem; ledwo znalazł się na dworze,

zabrałam się do urzeczywistnienia mojego planu...

Niebo przyszło mi z pomocą, nie ośmielę się jednak powiedzieć, czy dopomogło zagrożonej

niewinności czy tylko odruchowi litości nieszczęsnej Zofii, którą chciało później ukarać...

Powiem, jak było, a pani zadecyduje o rzeczy samej, ja jestem tak przygnieciona zrządzeniami

niewytłumaczalnej opatrzności, że zbadanie jej celów jest dla mnie niemożliwe; usiłowałam

wspomagać jej zamiary, zostałam za to okrutnie ukarana, tyle tylko mogę powiedzieć.

Schodząc do piwnicy, na nowo dopytując się małej...

wciąż te same słowa, wciąż te same obawy; pytam, czy nie wie, gdzie położyli klucz, odchodzący z

jej komórki...

Nic o tym nie wiem, odpowiada mi, myślę, że zabierają go ze sobą...

Szukam na wszelki wypadek, aż nagle czuję coś w piasku pod stopami, schylam się...

to klucz, otwieram drzwi...

Nieszczęśliwe biedactwo rzuca mi się do kolan, zlewa moje ręce łzami wdzięczności, ja zaś, nie

podejrzewając, na co się narażam, nie myśląc o losie, który mnie oczekuje, zajmuję się tylko

ucieczką dziecka, szczęśliwie udaje się nam wyjść z wioski nie napotkawszy nikogo, wyprowadzam

ją na leśną drogę, całuję, ciesząc się wraz z nią jej szczęściem, a także szczęściem, które przyniesie

ojcu, gdy pojawi się przed nim, a potem podążam szybko do domu.

O oznaczonej godzinie wracają nasi dwaj chirurdzy, pełni nadziei na wykonanie swoich niegodnych

zamiarów; jedzą kolację równie radośnie, co szybko, i skończywszy schodzą zaraz do piwnicy.

Wszystko, co mogłam zrobić, aby ukryć swój postępek, to wyłamać zamek i schować klucz w tym

samym miejscu, gdzie go znalazłam, aby stworzyć pozory, że mała uciekła sama, ale ci, których

chciałam oszukać, nie należeli do gatunku ludzi, którym łatwo zamydlić oczy...

Rodin wściekły wraca na górę, rzuca się na mnie pokrywając mnie razami, pyta, co uczyniłam z

zamkniętym przez niego dzieckiem; najpierw zaprzeczam...

ale moja nieszczęsna szczerość sprawia w końcu, że wyznaję wszystko.

Nic równie popędliwego i brutalnego jak wymyślania tych dwu łotrów, jeden chciał posłużyć się

mną zamiast dzieckiem, które ocaliłam, drugi poddać mnie gorszym jeszcze torturom, zaś zdaniom

tym i projektom towarzyszyły ciosy, które rzucały mnie od jednego do drugiego i wkrótce

ogłuszyły do tego stopnia, że upadłam bez czucia na ziemię.

To uśmierzyło trochę ich wściekłość.

Rodin przywołał mnie do przytomności, a jak tylko przyszłam do siebie, rozkazali mi rozebrać się

do naga.

Co czynię, cała drżąca; jak tylko znalazłam się w tym stanie, o który im chodziło, jeden z nich

trzyma mnie, a drugi operuje; ucinają mi po jednym palcu u każdej nogi, sadzają mnie i każdy

wyrywa mi jeden ząb trzonowy.

To nie wszystko mówi Rodin, wkładając do ognia żelazo wziąłem ją wychłostaną, chcę ją

odesłać napiętnowaną.

I podczas gdy jego przyjaciel mnie trzyma, nikczemnik, mówiąc to, przykłada mi do

ramienia rozpalone żelazo, którym piętnuje się złodziei...

Niechże teraz ośmieli się pokazać gdziekolwiek, łajdaczka, niech tylko się ośmieli powiada

rozwścieczony Rodin a wskazując tę hańbiącą literę dość będę miał racji przemawiających za tak

nagłym i tak potajemnym wydaleniem.

Ledwo to powiedział, biorą mnie obaj; była już noc; prowadzą na skraj lasu i bezlitośnie tam

pozostawiają, przedstawiając całe niebezpieczeństwo, gdybym chciała ich skarżyć w tym stanie

poniżenia, w jakim jestem.

Jakakolwiek inna dziewczyna niewiele by sobie robiła z tej groźby;

jeśli tylko można było udowodnić, że to, co ze mną uczyniono, nie było dziełem żadnego

trybunału to i czegóż się obawiać?

Ale moja słabość, moja zwykła naiwność, przerażenie moimi nieszczęściami paryskimi i w zamku

de Bressac, wszystko to ogłuszyło mnie, przeraziło i myślałam jedynie o tym, aby oddalić się z tego

nieszczęsnego miejsca, jak tylko uspokoją się nieco bóle, których doznałam; ponieważ starannie

zabandażowali mi rany, już następnego ranka bolały mnie mniej, spędziwszy przeto pod drzewem

jedną z najokropniejszych nocy w moim życiu, wyruszyłam, jak tylko się rozwidniło.

67 .

Rany na moich nogach nie pozwalały mi posuwać się szybko, przynaglona jednak chęcią oddalenia

się z okolicy tak złowrogiego dla mnie lasu, zdołałam przejść w tym pierwszym dniu cztery mile,

tyleż nazajutrz i dnia następnego, ale nie zwracając należytej uwagi na kierunek i nie pytając o

drogę, krążyłam tylko naokoło Paryża i czwartego dnia mojego marszu, wieczorem znalazłam się w

Liersaint; wiedząc, że ta droga może mnie wyprowadzić ku południowym prowincjom Francji,

postanowiłam kroczyć nią dalej i tak czy inaczej dotrzeć do tych oddalonych okolic, spodziewając

się, że spokój i odpoczynek, których tak okrutnie odmówiono mi w moich stronach, czekają może

mnie na końcu świata.

Fatalna pomyłka!

Iluż niepowodzeń miałam jeszcze doznać!

Moje zarobki były o wiele bardziej liche u Rodina niż u markiza de Bressac, nie chowałam więc

pieniędzy; na szczęście miałam wszystkie przy sobie, to znaczy około dziesięciu ludwików, suma,

na którą składało się i to, co ocaliłam u markiza, i to, co zarobiłam u chirurga.

Wobec nadmiaru moich nieszczęść, byłam jeszcze uradowana, że nie zabrano mi tego oparcia, i

łudziłam się myślą, że wystarczy mi to co najmniej do chwili, gdy będę mogła znaleźć dla siebie

jakieś miejsce.

Hańbiące znaki, które mi poczyniono, nie były widoczne, miałam nadzieję, że uda mi się je zawsze

ukryć i że to napiętnowanie nie przeszkodzi mi zarabiać na życie; miałam dwadzieścia dwa lata,

mocne zdrowie, choć byłam delikatna i szczupła, twarz, którą na moje nieszczęście zbyt chwalono,

kilka cnót, które chociaż na ogół mi szkodziły, pocieszały mnie jednak wewnętrznie i kazały mi się

spodziewać, że jeśli nawet opatrzność nie przyzna mi wreszcie wynagrodzenia, to przynajmniej

przestanie zsyłać nieszczęścia, będące skutkiem tych cnót.

Pełna nadziei i odwagi szłam tak aż do Sens; tutaj jednak źle wyleczone nogi zaczęły mnie strasznie

boleć i postanowiłam odpocząć kilka dni, ale nie ośmielając zwierzyć się nikomu, z jakiego powodu

tak cierpię i przypomniawszy sobie lekarstwa, którymi posługiwał się Rodin przy podobnych

ranach, zakupiłam je i leczyłam się sama.

Tydzień odpoczynku sprawił, że wróciłam całkowicie do zdrowia; być może udałoby mi się znaleźć

jakieś miejsce w Sens, przeświadczona jednak o konieczności oddalenia się, nie chciałam nawet o

to pytać, poszłam więc dalej, mając zamiar szukać szczęścia w Dauphine; w dzieciństwie słyszałam

wiele o tych okolicach, wyobrażałam sobie, że tam właśnie znajdę szczęście; zobaczymy jeszcze,

jak mi się tam powiodło.

W żadnych okolicznościach mojego życia nie opuszczały mnie uczucia religijne; czując

niechęć do próżnych sofizmów biegłych umysłów, uważając, że wszystkie one wywodzą się raczej

z wyuzdania niż z pewności przekonań, przeciwstawiłam im swoje sumienie i serce;

to one dostarczały mi wszystkiego, czego tylko trzeba, by się przeciwstawić sofizmatom.

Jeśli nawet czasem nieszczęścia zmuszały mnie do zaniedbania pobożnych praktyk, naprawiałam te

błędy, jak tylko nadarzała się okazja.

Wyruszyłam właśnie z Auxerre siódmego czerwca, nigdy nie zapomnę tej pory, zrobiłam około dwu

mil i upał zaczynał mi już dokuczać, postanowiłam więc wejść na mały wzgórek pokryty drzewami,

wznoszący się niedaleko po lewej stronie drogi, gdyż chciałam się ochłodzić i zdrzemnąć na parę

godzin mniejszym kosztem niż w jakiejś oberży i bezpieczniej niż przy głównej drodze.

Wspinam się więc i zasiadam u stóp dębu, a po bardzo skromnym śniadaniu, złożonym z odrobiny

chleba i wody, zapadam w słodki sen; zażywam go przeszło dwie godziny w całkowitym spokoju.

Po obudzeniu spoglądałam z przyjemnością na rozległy widok roztaczający się przede mną, na lewo

od drogi; zdawało mi się, że pośrodku lasu, rozciągającego się jak okiem sięgnąć, o trzy mile ode

mnie, widać wieżyczkę kościoła wznoszącą się skromnie na tle nieba.

O rozkoszna samotności, powiadam, jakimż pożądaniem napełnia mnie twoja siedziba!

Musiały się tam schronić zakonnice lub jakieś samotne świątobliwe osoby, zajęte jedynie

pełnieniem swych obowiązków, całkowicie poświęcone rzeczom nabożnym, oddalone od tego

zgubnego społeczeństwa, gdzie zbrodnia walcząca bez przerwy z niewinnością zawsze zdoła nad

nią zatriumfować; jestem pewna, że zamieszkują tam wszystkie cnoty.

Byłam zajęta tymi rozmyślaniami, gdy nagle ukazała się moim oczom młoda dziewczyna, w

moim wieku, pasąca na wzgórku kilka owiec;

zapytałam ją o budowlę, ona zaś odpowiedziała, iż jest to klasztor franciszkanów,

zajmowany przez czterech samotnych mnichów, których religijności, wstrzemięźliwości i

skromności nie da się z niczym porównać.

Chodzimy tam powiedziała mi dziewczyna raz do roku, z pielgrzymką do obrazu Matki

Boskiej Cudownej, od której ludzie pobożni uzyskują wszystko, o co proszą.

Poruszona chęcią, aby udać się tam także i uzyskać jakąś pomoc u stóp Świętej Bożej Matki,

zapytałam dziewczynę, czy nie poszłaby tam ze mną; odpowiedziała jednak, że nie może, gdyż

właśnie oczekuje jej matka, ale że droga jest nietrudna; wskazała mi ją i rzekła, że ojciec gwardian,

najczcigodniejszy i najświętszy z ludzi, nie tylko przyjmie mnie najlepiej, ale nawet ofiaruje mi

pomoc, jeśli właśnie jej potrzebuję.

69 .

Nazywają go czcigodnym ojcem Rafaelem mówiła dalej dziewczyna jest Włochem, spędził

jednak życie we Francji, umiłował sobie tę samotnię i nie przyjął od papieża, którego był krewnym,

wielu świetnych beneficjów; jest to człowiek pochodzący ze znakomitej rodziny, łagodny, uczynny,

pełen gorliwości i nabożności, ma około pięćdziesięciu lat i wszyscy w okolicy uważają go za

świętego.

Opowiadanie pasterki rozpaliło mnie jeszcze bardziej i nie mogłam się już oprzeć udania się

z pielgrzymką do klasztoru, aby tam odkupić wszystkie zaniedbania, których byłam winna, jak

największą ilością nabożnych aktów.

Odczuwając sama potrzebę dobroczynności, ofiarowuję coś dziewczynie i oto już jestem na drodze

do Matki Boskiej Leśnej, bo tak nazywał się klasztor, do którego się udawałam.

Gdy znalazłam się znów na równinie, nie było już widać wieżyczki i tylko las kierował moimi

krokami, nie przyszło mi do głowy, by zapytać dziewczyny, ile jest mil od miejsca gdzie ją

spotkałam, do klasztoru, i wkrótce zauważyłam, że jest znacznie dalej, niż to początkowo sądziłam.

Nic jednak nie jest mnie w stanie zatrzymać, dochodzę do brzegu lasu i widząc, że jest jeszcze

dosyć jasno, postanawiam zapuścić się w głąb, będąc prawie pewna, że przybędę do klasztoru przed

nocą...

Tymczasem nie dostrzegam żadnych śladów obecności człowieka, żadnego domu, a cała droga to

niezbyt wydeptana ścieżka, którą posuwam się na los szczęścia; począwszy od wzgórza zrobiłam

już co najmniej pięć mil, a zdawało mi się wówczas, że tylko trzy mile dzielą mnie od miejsca

przeznaczenia, i nic jeszcze nie było widać przede mną, gdy tuż przed zniknięciem słońca

usłyszałam w końcu dźwięk dzwonu, z odległości niecałej mili.

Kieruję się w stronę dźwięku, pospieszam, ścieżka się rozszerza...

i po upływie godziny od chwili, gdy usłyszałam głos dzwonu, spostrzegłam wreszcie jakiś

żywopłot, a zaraz potem klasztor.

Nic bardziej dzikiego od tej pustelni, w pobliżu żadnej ludzkiej siedziby, najbliższa znajdowała się

o sześć mil z okładem, a w tym co najmniej trzy mile lasu; pustelnia była położona w zagłębieniu i

musiałam długo schodzić, by do niej dojść, to właśnie było przyczyną, że utraciłam z oczu

wieżyczkę, jak tylko znalazłam się na równinie.

Domek brata ogrodnika przylegał do ścian wewnętrznego budynku i tu właśnie trzeba się było

zgłosić wchodząc.

Pytam tego świętego pustelnika, czy można mówić z ojcem gwardiuszem...

zapytuje, o co chodzi...

daję mu do zrozumienia, że potrzeby religijne...

że właśnie ślub uczyniony sprowadza mnie do tego świętego miejsca odosobnienia i że będę

wynagrodzona za wszystkie trudy, które poniosłam, aby tu przybyć, jeśli będę mogła rzucić się na

chwilę do stóp Najświętszej Panny i świętego przełożonego, w świątyni, gdzie znalazł schronienie

ten cudowny obraz.

Brat, poprosiwszy mnie, abym usiadła, wchodzi zaraz do klasztoru, a ponieważ zapadła już noc, a

ojcowie byli, jak powiedział, na kolacji, zeszło trochę czasu, nim powrócił.

Ukazując się wreszcie wraz z zakonnikiem.

Oto i ojciec Clement mówi mi braciszek to szafarz klasztorny, przychodzi zobaczyć, o co ci

chodzi i czy warto trudzić ojca gwardiana.

Ojciec Clement był mężczyzną czterdziestopięcioletnim, niebywałej tuszy, gigantycznego

wzrostu, ze spojrzeniem złowrogim i posępnym, dźwięk głosu chrapliwy i twardy a jego

zachowanie raczej przy prawiło mnie o drżenie, niż uspokoiło...

Zaczęłam mimowolnie dygotać, nie mogąc się od tego powstrzymać, a jednocześnie przebiegło mi

przez myśl wspomnienie wszystkich moich nieszczęść.

Czego chcesz powiedział do mnie ten mnich dosyć twardym głosem czy to jest pora

przychodzenia do kościoła?

Widać, że masz minę awanturnicy.

Świątobliwy ojcze powiadam, skłaniając się wydawało mi się, że zawsze jest czas sposobny,

by ukazać się w domu bożym; przychodzę z daleka, aby go nawiedzić, pełna gorliwości i

pobożności, chciałabym się wyspowiadać, jeśli to możliwe, a kiedy poznacie moje sumienie,

zobaczycie, czy nie zasługuję na to, aby pokłonić się nisko u stóp cudownego obrazu, który

przechowujecie w waszym świętym przybytku.

Godzina nie jest jednak zbyt odpowiednia do spowiedzi mówi mnich, łagodniejąc nieco

gdzie spędzisz noc?

Nie mamy stosownego miejsca, by cię umieścić; lepiej było przyjść rankiem.

Wykładam mu więc wszystkie powody, które mi na to nie pozwoliły, a wtedy, nic już nie

mówiąc, poszedł zdać sprawę gwardianowi.

Kilka minut później usłyszałam, że otwierają kościół, ojciec gwardian wyszedł sam naprzeciw mnie

do domku ogrodnika, prosząc, abym udała się z nim do świątyni.

Warto od razu opisać pierwsze wrażenie, jakie zrobił na mnie ojciec Rafael, mężczyzna w wieku,

jak mi podano, ale któremu nie dałoby się czterdziestki; szczupły, dość wysoki, o obliczu

uduchowionym i słodkim, mówiący bardzo dobrze po francusku, jakkolwiek z lekkim akcentem

włoskim, ugrzeczniony i ujmujący z pozoru, a naprawdę ponury i złowrogi, jak się o tym pani aż

zbyt dobrze przekona po tym wszystkim, co powiem.

Moje dziecko mówi łaskawie zakonnik chociaż godzina jest zupełnie nieodpowiednia i nie

mamy zwyczaju, aby przyjmować tak późno,

71 .

wysłucham jednakowoż twojej spowiedzi, a potem postaramy się, abyś mogła przyzwoicie spędzić

noc, aż do godziny, gdy będziesz mogła jutro uczcić święty obraz znajdujący się w naszym

posiadaniu.

Powiedziawszy to, mnich zapala kilka lamp wokół konfesjonału, powiada, abym zajęła

miejsce, i nakazawszy wyjść braciszkowi i zamknąwszy wszystkie drzwi, skłania mnie, abym mu

się zwierzyła z całym zaufaniem; otrząsnąwszy się całkowicie z lęku, jaki wzbudził we mnie ojciec

Clement, wobec tak łagodnego pozornie człowieka, po akcie pokory u stóp mego spowiednika

otworzyłam przed nim całkowicie swe serce i z naiwnością i zwykłym moim zaufaniem nie

pominęłam niczego, co mnie dotyczyło.

Wyznałam mu wszystkie swoje winy i zwierzyłam wszystkie moje nieszczęścia niczego nie tając,

nawet haniebnego znaku, którym napiętnował mnie ohydny Rodin.

Ojciec Rafael wysłuchał mnie z największą uwagą, z miną pełną litości i zainteresowania

kazał mi nawet powtarzać liczne szczegóły...

a jego najważniejsze i wielokrotnie ponawiane pytania dotyczyły następujących spraw:

1 Czy jest prawdą, że jestem sierotą i że pochodzę z Paryża.

2 Czy to prawda, że nie mam tuż krewnych ani przyjaciół, ani opieki, ani nikogo, gdzie

mogłabym napisać.

3 Czy tylko pasterce zwierzyłam się, że zamierzam udać się do klasztoru, i czy nie

umówiłam się z nią na spotkanie po powrocie.

4 Czy rzeczywiście jestem dziewicą i mam tylko dwadzieścia dwa lata.

5 Czy na pewno nikt za mną nie szedł i nikt zgoła nie widział mnie wchodzącej do

klasztoru.

Gdy zupełnie go zadowoliłam odpowiedziami z najnaiwniejszym wyrazem twarzy na

wszystkie te pytania, mnich podniósł się i powiedział biorąc mnie za rękę:

Dobrze więc, chodź moje dziecko, jest już zbyt późno, abyś mogła złożyć pokłon Matce

Boskiej dziś wieczór, postaram się, abyś z błogością przyjęła jutro komunię u stóp obrazu,

pomyślmy jednak najpierw o twoim posiłku wieczornym i noclegu.

Mówiąc to poprowadził mnie w stronę zakrystii.

Jak to mówię do niego z pewnym niepokojem, nad którym nie mogłam zapanować jak to,

mój ojcze, wewnątrz waszego klasztoru?

A gdzież by, czarująca pątniczko odpowiedział mnich otwierając jedne z drzwi klauzury,

wychodzące na zakrystię, a prowadzące do samego wnętrza...

Co, boisz się spędzić noc z czterema zakonnikami?

Och, zobaczysz, mój aniele, że my nie jesteśmy takimi bigotami, na jakich wyglądamy, i że umiemy

się zabawić z ładną dziewczyną.

Te słowa sprawiły, że cała zadrżałam.

O sprawiedliwe nieba, mówię sama do siebie, byłażbym więc znów ofiarą moich dobrych uczuć,

zaś pragnienie zbliżenia się do tego, co religia ma najczcigodniejszego, zostanie znów ukarane jak

zbrodnia?

Tymczasem posuwaliśmy się wciąż w ciemności; na końcu jednej ze stron dziedzińca ukazały się

wreszcie schody, mnich kazał mi iść przed sobą, widząc zaś, że nieco się opieram, powiedział ze

złością, zmieniając swój obłudny ton na jak najbardziej bezczelny:

Dziwko podwójna, chyba nie myślisz, że pora się teraz cofnąć?

Ach, do diabła, zobaczysz wkrótce, czy nie lepiej było ci wpaść do kryjówki złodziei niż pomiędzy

czterech franciszkanów.

Znajduję się wobec tylu przerażających spraw, że nawet nie mam czasu wpaść w popłoch,

słysząc te słowa; ledwo mnie one uderzyły, gdy już nowe zatrważające rzeczy dają się zauważyć;

drzwi otwierają się i widzę przy jednym stole trzech mnichów i trzy młode dziewczyny, wszyscy

sześcioro w najbardziej nieprzyzwoitym stanie; dwie z tych dziewczyn były już zupełnie nagie,

trzecią właśnie rozbierano, zaś mnisi byli prawie w tym samym stanie...

Moi przyjaciele powiedział wchodząc Rafael brakowało nam jeszcze jednej, oto i ona;

pozwólcie, że przedstawię wam prawdziwe zjawisko: oto Lukrecja, która ma na ramieniu piętno

dziewcząt złego prowadzenia się, zaś tutaj ciągnął czyniąc gest tyleż znaczący, co nieprzyzwoity...

tutaj, moi przyjaciele, niezbity dowód niewątpliwego dziewictwa.

Ze wszystkich stron sali odezwały się wybuchy śmiechu w związku z tym szczególnym

przyjęciem, a ojciec Clement, ten, którego zobaczyłam najpierw, wykrzyknął zaraz, już w połowie

pijany, że należałoby natychmiast sprawdzić, jak rzeczy wyglądają.

Konieczność odmalowania ludzi, wśród których się znalazłam, zmusza mnie tutaj do przerwania

opowieści; postaram się jednak, aby nie czekała pani długo na dalszy ciąg mojej historii:

Zna pani już dostatecznie Rafaela i Clementa, tak że mogę teraz zająć się resztą.

Antonin, trzeci z ojców tego klasztoru, był to mężczyzna czterdziestoletni, mały, suchy, szczupły, o

ognistym temperamencie, twarzy satyra, owłosiony jak niedźwiedź, o nieokiełznanej rozwiązłości,

gotów zawsze droczyć się i niezwykle złośliwy.

Ojciec Hieronim, najstarszy wiekiem w klasztorze, był starym rozpustnikiem, w wieku

sześćdziesięciu lat, mężczyzną równie twardym i równie brutalnym, co Clement, ale jeszcze

większym pijanicą,

73 .

będąc zaś znudzony normalnymi rozkoszami, zmuszony był, aby odnaleźć jakieś przebłyski

pożądania, uciekać się do pomysłów równie zdeprawowanych, co niesmacznych.

Florena, najmłodsza z kobiet, pochodziła z Dijon, miała około czternastu lat, była córką

bogatego mieszczanina z tego miasta i została porwana przez ludzi Rafaela, który będąc bogaty i

mając wielkie zaufanie w swoim zakonie, nie zaniedbywał niczego, co mogło służyć jego

namiętnościom; była brunetką o pięknych oczach i zmysłowych rysach.

Kornelia miała około lat szesnastu, była blondynką o bardzo interesującym wyglądzie, pięknych

włosach, olśniewającej skórze i kształtach tak pięknych, jak tylko można sobie wyobrazić;

pochodziła z Auxerre, była córką handlarza win i została uwiedziona przez samego Rafaela, który

potajemnie zwabił ją w zastawioną pułapkę.

Omfala była kobietą trzydziestoletnią, dużego wzrostu, o bardzo łagodnej i bardzo przyjemnej

twarzy, wydatnie rozwiniętych kształtach, wspaniałych włosach, piersiach niezrównanej piękności i

najczulszych oczach, jakie można ujrzeć; była córką właściciela winnicy z Joigny, wszystko

układało się jej doskonale, miała właśnie poślubić człowieka, który przyniósłby jej majątek, gdy

Hieronim porwał ją od rodziny, uwiódłszy niezwykłymi sposobami, gdy miała lat szesnaście.

Takie właśnie było towarzystwo, w którym miałam żyć, tak wyglądała ta kloaka nieczystości i

brudu, a łudziłam się, że znajdę tam wszystkie cnoty, jak w należnym im i godnym poszanowania

miejscu.

Dano mi więc rychło do zrozumienia, że znalazłam się w tak przerażającym gronie i że

najlepsze, "co mogłam zrobić, to naśladować uległość moich towarzyszek.

Chyba dobrze rozumiesz powiedział mi Rafael że nie przyda ci się na nic stawianie oporu w

tym niedostępnym miejscu, gdzie zawiodła cię twoja zła gwiazda.

Doznałaś, jak powiadasz, dosyć nieszczęść, i jak wynika z twoich opowiadań, wszystko to prawda,

zauważ jednak, że największego ze wszystkich dla cnotliwej dziewczyny brakowało jeszcze na

liście twoich niepowodzeń.

Czy to naturalne, aby być jeszcze dziewicą w twoim wieku, i czy nie należy w tym widzieć raczej

szczególnego cudu, który nie mógł trwać dłużej?

... Oto twoje towarzyszki, które, tak jak ty, opierały się widząc, do czego ich potrzebujemy, i które,

tak jak i ty to grzecznie uczynisz, podporządkowały się w końcu, gdy zobaczyły, że opór może

tylko prowadzić do kar i złego traktowania.

W sytuacji, w jakiej jesteś, Zofio, jakąż masz nadzieję, że potrafisz się obronić?

Zwróć uwagę, w jakim opuszczeniu znajdujesz się na świecie; jak sama wyznałaś, nie masz ani

krewnych, ani przyjaciół; czy widzisz swoją sytuację na bezludziu, pozbawiona wszelkiej pomocy,

gdy nikt na świecie o tobie nie wie, w rękach czterech libertynów, którzy oczywiście wcale nie mają

chęci cię oszczędzić...

do kogóż więc się zwrócisz, czy do tego boga, którego wzywasz z takim nabożeństwem, a który

korzysta z twojego zapału, aby jeszcze pewniej popchnąć cię w zasadzkę?

Widzisz więc, że nie ma takiej potęgi, ani ludzkiej, ani boskiej, której udałoby się wyswobodzić cię

z naszych rąk, nie ma także sposobu ani wśród rzeczy możliwych, ani cudownych, który mógłby

pozwolić ci zachować dłużej tę cnotę, z której jesteś tak dumna, i który ochroniłby cię, abyś się nie

stała, pod każdym względem i na wszelki wyobrażalny sposób, łupem nieczystych wykroczeń,

którym wszyscy czterej z tobą się oddamy.

Rozbieraj się więc, Zofio, i jak największą uległością zjednaj sobie nasze łaski, jeśli zaś nie

będziesz uległa, zasłużysz natychmiast na traktowanie jak najbardziej surowe i sromotne, które

narazi cię na jeszcze większe nasze rozdrażnienie, a nie uchroni przed naszym nieopanowaniem i

brutalnością.

Czułam aż nadto, że to okropne przemówienie nie pozostawiało mi żadnej możliwości

obrony, czyż jednak nie byłabym winna nie broniąc się tak, jak dyktowało mi serce i jak natura

pozwalała mi jeszcze to uczynić?

Rzucam się więc do stóp Rafaela i z całej duszy błagam go, aby nie nadużywał mojego położenia,

najbardziej gorzkie łzy oblewają jego kolana, płacząc próbuję wszystkiego, co dusza może mi

poddać najbardziej patetycznego, nie wiedziałam jednak, że w oczach zbrodni i zboczenia łzy są

jeszcze jednym urokiem więcej, nie wiedziałam, że wszystko, czego próbowałam, aby poruszyć

tych potworów, miało ich jeszcze bardziej rozpalić...

Rafael wstaje rozwścieczony:

Bierz tę łajdaczkę, Antonin powiada marszcząc brwi rozbierz ją co żywo do naga przed

nami i naucz, że do takich jak my współczucie nie ma przystępu.

Antonin pochwycił mnie swoją suchą i nerwową ręką i przeplatając słowa i gesty

niewiarygodnymi przekleństwami, w ciągu dwu minut zrzuca ze mnie ubranie i ukazuje mnie nagą

oczom zebranych.

Oto piękna istota mówi Hieronim niech mnie klasztor przy wali, jeśli w ciągu trzydziestu lat

widziałem piękniejszą.

Chwileczkę powiada gwardian wprowadźmy nieco porządku w nasze poczynania; znacie,

moi przyjaciele, nasze przepisy powitalne;

niech się podda im wszystkim, bez pomijania żadnego, i niech w tym czasie trzy pozostałe

kobiety stoją wokół nas, aby uprzedzać nasze potrzeby lub je podsycać.

Rychło tworzy się koło, umieszczają mnie pośrodku i tam przeszło przez dwie godziny

jestem badana, oglądana, macana przez czterech libertynów, zbierając kolejno od każdego

pochwały lub zarzuty.

75 .

Pozwoli mi pani, powiedziała nasza piękna więźniarka, rumieniąc się cudownie, że ukryję przed nią

część nieskromnych szczegółów, które miały miejsce podczas tej pierwszej ceremonii, niech pani

wyobraźnia przywoła wszystko, co rozwiązłość może w takich okolicznościach dyktować

rozpustnikom, niech zobaczy ich, jak przechodzą kolejno od moich towarzyszek do mnie,

porównują, przymierzają, zestawiają, omawiają, a będzie to jeszcze prawdopodobnie tylko

przybliżony obraz tego, co działo się podczas tych pierwszych orgii, zgoła niewinnych w

porównaniu z wszystkimi okropieństwami, których miałam się wkrótce stać ofiarą.

Do dzieła powiedział Rafael, który, jak się zdaje, nie mógł już powstrzymać swych

niezwykle pobudzonych żądz czas już złożyć ofiarę; niech każdy z nas przygotuje się, by

doświadczyć swoich ulubionych rozkoszy.

I niegodziwiec, położywszy mnie na sofie w postawie dogodnej dla jego obrzydliwych

rozkoszy, każe mnie przytrzymywać Antoninowi i Clementowi...

Rafael, Włoch, występny mnich, zaspokaja się obelżywie, nie pozbawiając mnie dziewictwa.

O szczycie zboczenia!

Można by powiedzieć, że każdy z tych świntuchów za powód do chwały poczytywał sobie, aby

zapomnieć o naturze, wybierając swe niegodne rozkosze.

Wysuwa się Clement, podrażniony widokiem niegodnych postępków swego przełożonego, a

jeszcze bardziej tym, czemu się oddawał im się przyglądając.

Oświadcza mi, że nie będzie dla mnie bardziej niebezpieczny niż gwardian i że miejsce, gdzie się

odbędzie jego hołd, nie narazi mej cnoty na niebezpieczeństwo.

Każe mi uklęknąć, przyciskając się do mnie w tej postawie, i wybiera takie miejsce dla swoich

perfidnych namiętności, że nie pozwala mi to podczas ofiary uskarżać się na jej nienormalność.

Następuje po nim Hieronim, jego świątynia była ta sama, co Rafaela, lecz nie wchodził do

sanktuarium; zadowalając się przedsionkiem, poruszony prymitywnymi epizodami, których

nieprzystojności wcale nie da się odmalować, dochodził w końcu do zaspokojenia swoich pragnień

tylko poprzez barbarzyńskie sposoby, których o mało nie stałam się ofiarą u Dubourga, a byłam nią

w rękach pana de Bressac.

Oto szczęsne przygotowania powiedział Antonin, chwytając mnie chodź, cipuniu, niech cię

pomszczę za nienormalność moich braci zakonnych i niech w końcu zbiorę ponętne nowalijki, które

pozostawiło mi ich nieokiełznanie...

Jakież jednak szczegóły...

wielki Boże...

nie mogę ich opisać;

można by powiedzieć, że ten łotr, największy rozpustnik ze wszystkich czterech, choć

najmniej, zdawałoby się, oddalony od natury, zgodził się na przybliżenie do niej i uczczenie jej

bardziej prawidłowo, tylko wetując sobie ten pozór mniejszej deprawacji przez to wszystko, co tym

bardziej jeszcze mogło mnie znieważyć...

Niestety, jeśli kiedykolwiek moja wyobraźnia zboczyła na te przyjemności, sądziłam, że są tak

czyste, jak bóg, który je stworzył, dane przez naturę, aby służyły na pociechę ludziom, zrodzone z

miłości na wzór dzikich zwierząt, może odczuwać rozkosz jedynie przyprawiając o drżenie swoje

towarzyszki; doświadczyłam tego, i to w takim nasileniu gwałtu, że ból naturalnego rozdarcia mego

dziewictwa był najmniejszym, jaki mi przypadł w tym groźnym napadzie, ale dopiero w chwili

ostatecznej, gdy Antonin kończył tak wściekłymi okrzykami, tak zabójczym chwytaniem

wszystkich części mego ciała, kąsaniem tak podobnym krwawym pieszczotom tygrysa, przez

chwilę uwierzyłam, że jestem łupem jakiegoś dzikiego zwierzęcia, które zaspokoi się wtedy tylko,

gdy mnie pożre.

Po zakończeniu tych okropności padłam na ołtarz, na którym zostałam poświęcona, prawie bez

czucia i ruchu.

Rafael rozkazał kobietom, aby się mną zajęły i dały mi jeść, ale napad szalonej żałości

zawładnął moją duszą w tym okrutnym momencie; nie mogłam się pogodzić z okropną myślą, że w

końcu straciłam skarb dziewictwa, za który tysiąc razy wolałabym oddać życie, widząc się

pohańbioną przez tych, od których, wprost przeciwnie, oczekiwałam największej pomocy i

pociechy moralnej.

Zalewałam się łzami, moje krzyki rozbrzmiewały w sali, tarzałam się po ziemi, wyrywałam sobie

włosy, błagałam moich katów, aby zadali mi śmierć, i chociaż ci zbrodniarze, zupełnie nieczuli na

taki widok, zajęli się raczej smakowaniem nowych przyjemności z moimi towarzyszkami niż

niesieniem ulgi mojemu bólowi, niepokojeni jednak krzykami zdecydowali się w końcu odesłać

mnie na odpoczynek w miejsce, skąd już nie mogli ich słyszeć...

Omfala miała mnie tam właśnie zaprowadzić, gdy przewrotny Rafael, patrząc na mnie jeszcze z

lubieżnością, pomimo mojego okrutnego stanu, oświadczył, że nie pozwala na moje odejście, nim

nie stanę się raz jeszcze jego ofiarą...

Ledwo powziął ten plan, a już go dopełnia...

lecz żądze jego potrzebowały dużo większego podniecenia, dopiero więc używszy okrutnych

środków Hieronima, zdołał znaleźć siły niezbędne do dopełnienia swojej nowej zbrodni...

Cóż za wybuch zboczenia, wielki Boże!

Czy to możliwe, aby ci zboczeńcy byli aż tak okrutni, że wybrali właśnie tę chwilę, gdy czułam tak

niebywały ból moralny, by zadać mi tak barbarzyński ból fizyczny?

77 .

O, do diabła mówi Antonin także biorąc się za mnie cóż można zrobić lepszego, niż pójść za

przykładem swego superiora?

Nic nie jest równie pieprzne, jak powtórzenie: boleść, jak powiadają, skłania do rozkoszy, jestem

pewien, że to śliczne dziecko uczyni mnie najszczęśliwszym z ludzi.

I pomimo moich wstrętów, pomimo okrzyków i błagań, staję się znów, po raz drugi, celem

bezczelnych żądz tego nędznika...

Wreszcie pozwalają mi wyjść.

Gdyby nie to, że wziąłem już zaliczkę, gdy ta piękna księżniczka przybyła mówi Clement

do diabła, nie wyszłaby nie służąc po raz drugi moim namiętnościom, ale i tak to jej nie ominie.

Przyrzekam jej to samo mówi Hieronim i daje mi odczuć siłę swego ramienia w chwili, gdy

przechodzę koło niego ale dziś chodźmy już spać.

Ponieważ Rafael był tego samego zdania, przerwano orgie; zatrzymał przy sobie Florettę,

która bez wątpienia spędziła z nim noc i wszyscy się rozeszli.

Mną zajęła się Omfala; ta najstarsza ze wszystkich nałożnica miała, jak mi się zdawało, opiekować

się siostrami; zaprowadziła mnie do naszego wspólnego pomieszkania, rodzaju kwadratowej wieży,

gdzie w każdym rogu było łóżko dla każdej z nas.

Jeden z mnichów szedł zwykle za dziewczętami, gdy wracały do siebie, i zamykał drzwi na dwie

lub trzy zasuwy; tym razem Clement zajął się tą czynnością;

nie było sposobu, aby się stamtąd wydostać, jedyne drzwi z pokoju prowadziły do

przylegającego ustępu, gdzie można było załatwić swoje potrzeby i umyć się, jego okno zaś było

równie zakratowane, jak i tam, gdzie sypiałyśmy.

Nie było zresztą żadnych mebli, krzesło i stolik obok łóżka, osłoniętego lichą perkalową kotarą,

kilka drewnianych skrzynek w toalecie, dziurawe krzesła, bidety i wspólny stół jako gotowalnia;

zauważyłam to wszystko dopiero nazajutrz; zbyt przybita, by cokolwiek zobaczyć w pierwszej

chwili, zajmowałam się tylko swoim bólem.

O sprawiedliwe nieba, mówiłam sobie, jest więc zapisane, że żaden cnotliwy uczynek mojego serca

nie może się obyć bez rychłej kary?

Wielki Boże, i cóż złego uczyniłam, chcąc przybyć tutaj, aby w domu bożym spełnić pobożne

praktyki, czy naprawdę obrażałam niebo, chcąc im się oddać, czy była to nagroda, jakiej mogłam

się za to spodziewać?

O niezrozumiałe wyroki opatrzności, stańcie się na chwilę zrozumiałe dla mnie, jeśli nie mam się

zbuntować przeciw waszym prawom!

Gorzkie łzy były następstwem tych rozmyślań i byłam jeszcze nimi zalana, gdy o świcie Omfala

przybliżyła się do mego łóżka.

Droga towarzyszko powiedziała mi chcę ci dodać odwagi;

w pierwszych dniach płakałam jak i ty, a teraz przyzwyczaiłam się, z tobą będzie podobnie;

pierwsze chwile są okropne, męka naszego życia nie polega tylko na obowiązku nieustannego

zaspokajania rozpasanych żądz tych zboczeńców, stanowi ją utrata naszej wolności, brutalny

sposób, w jaki jesteśmy traktowane w tym haniebnym domu...

Nieszczęśni pocieszają się, widząc, że inni także cierpią wokół nich;

i jakkolwiek piekące były moje boleści, przytłumiłam je na chwilę i poprosiłam moją

towarzyszkę, aby zechciała mi powiedzieć, jakich klęsk mogę jeszcze oczekiwać.

Słuchaj mówi mi Omfala, siadając przy moim łóżku chcę ci coś powiedzieć w zaufaniu,

pamiętaj jednak nie zawieść go nigdy...

Najgorszym naszym złem, droga przyjaciółko, jest niepewność naszego losu; nie wiadomo wcale,

co się dzieje z tymi, co opuszczają to miejsce.

O ile nasze odosobnienie pozwala mieć na to dowody, dziewczyny zwolnione przez mnichów nigdy

już nie wracają do świata; oni sami uprzedzają nas o tym, nie kryjąc, że to ustronie jest naszym

grobem;

a jednak każdego roku opuszcza je dwoje lub troje dziewcząt.

Cóż więc dzieje się z nimi?

Pozbywają się ich?

Czasem mówią nam, że tak, innym razem zapewniają, że nie, ale żadna z tych, które wyszły,

niezależnie od poczynionych nam obietnic, że wniosą skargę przeciw klasztorowi i postarają się o

nasze wyswobodzenie, żadna, powtarzam, nigdy nie dotrzymała słowa.

Czy mnichom udaje się oddalać te skargi, czy też pozbawiają dziewczyny możności ich wnoszenia?

Gdy domagamy się od świeżo przybyłych wieści o tych, co wyszły, nie mogą nam nigdy nic

powiedzieć.

Cóż się więc dzieje z tymi nieszczęśnicami?

Oto, co nas dręczy, Zofio, oto fatalna niepewność, która zmienia nasze nieszczęsne dni w

prawdziwą udrękę; jestem już w tym miejscu czternaście lat i widziałam, jak opuściło je z górą

pięćdziesiąt dziewcząt...

gdzie one są?

Dlaczegóż, mimo przysięgi, że coś dla nas zrobią, żadna z nich nigdy nie dotrzymała słowa?

Jest nas tutaj cztery...

a w każdym razie w tym pokoju, gdyż wszystkie jesteśmy bardziej niż pewne, że jest inna wieża,

podobna do tej, gdzie trzymają tyle samo dziewcząt;

wiele cech ich zachowania, a także wiele ich powiedzeń przekonało nas o tym, jeśli jednak

nawet te nasze towarzyszki istnieją, to przecież nigdy ich nie widziałyśmy.

To, że nigdy nie posługują się nami przez dwa dni z rzędu, jest najbardziej przekonywującym

dowodem ich istnienia; zostałyśmy użyte wczoraj, dziś będziemy odpoczywać; a ci rozpustnicy na

pewno nie powstrzymują się ani na jeden dzień.

79 .

Na dodatek nic nie uzasadnia naszego odesłania, ani wiek, ani zmiana wyglądu, znudzenie,

niesmak, nic innego prócz kaprysu nie skłania ich do udzielenia nam tego fatalnego zwolnienia, o

którym nie możemy nawet wiedzieć, co nam przyniesie.

Widziałam tutaj kobietę siedemdziesięcioletnią, wyszła zaledwie zeszłego lata; przebywała tutaj

przez sześćdziesiąt lat i podczas gdy ją zatrzymano, widziałam, jak zwolniono przeszło tuzin

dziewcząt nie mających jeszcze lat szesnastu.

Widziałam takie, które wychodziły w trzy dni po przybyciu, inne po upływie miesiąca, inne po

wielu latach; nie ma na to żadnego prawa prócz ich chęci, a raczej ich kaprysu.

Sposób zachowywania się także nie ma na to wpływu:

widziałam takie, które prześcigały się w spełnianiu kaprysów i wychodziły po upływie

sześciu tygodni; inne, które były ponure i kapryśne, pozostawiali przez długie lata.

Na nic się więc niezda, aby dać jakiś przepis postępowania nowo przybywającej; ich widzimisię

obala wszystkie prawa i nie pozostawia nic pewnego.

Co do samych mnichów, zmian jest mało; Rafael jest tutaj od lat piętnastu, Clement przebywa tu od

szesnastu lat, Hieronim od trzydziestu, a Antonin od dziesięciu;

to jedyny, którego przybycie widziałam, zastąpił mnicha lat sześćdziesięciu;

który umarł w przystępie rozwiązłości...

Rafael, Florentyńczyk z pochodzenia, jest bliskim krewnym papieża, z którym jest w bardzo

dobrych stosunkach; to dopiero od jego czasów Panna Cudowna zapewnia klasztorowi poważanie i

powstrzymuje niechętnych od zbyt bliskiego przyglądania się temu, co się tutaj dzieje, ale miejsce

to było już takie, jak to widzisz, w chwili, gdy on tu nastał.

Podobno klasztor utrzymuje się w tym stanie już prawie osiemdziesiąt lat i wszyscy gwardiani,

którzy tutaj przybyli, zachowywali ten porządek, tak korzystny dla ich rozkoszy; Rafael, jeden z

najbardziej rozwiązłych mnichów obecnego wieku, postarał się o skierowanie tutaj, ponieważ

wiedział o tym miejscu, i jego zamiarem jest utrzymanie tajemnych przywilejów tak długo, jak

tylko można.

Należymy do diecezji Auxerre, biskup wie o wszystkim lub nie wie, niemniej jednak nigdy nie

widziałyśmy, aby przybył w to miejsce; na ogół jest ono mało uczęszczane; z wyjątkiem czasu

święta, który przypada pod koniec sierpnia, nie przychodzi tutaj w ciągu roku nawet dziesięć osób.

Gdy jednak pojawią się jacyś obcy, gwardian stara się dobrze ich przyjąć i wykazać im poprzez

niezliczone pozory surowości i religijności; powracają zadowoleni, wychwalają klasztor i w ten

sposób bezkarność tych zbrodniarzy wspiera się na dobrej wierze ludu i łatwowierności dewotów.

Nic tu nie ma zresztą surowego, prócz przepisów określających nasze zachowanie, i nie ma

dla nas nic niebezpieczniejszego niż jakiekolwiek im uchybienie.

Jest rzeczą pierwszej wagi, abym pomówiła z tobą o szczegółach tej zasady, ciągnęła moja

nauczycielka, gdyż nie ma tutaj wymówki w rodzaju: Proszę mnie nie karać za złamanie tego

prawa, gdyż o nim nie wiedziałam; albo trzeba się wszystkiego nauczyć od towarzyszek, albo samej

wszystko zgadnąć;

nie uprzedzają cię o niczym, ale karzą za wszystko.

Jedyna istniejąca kara to bat; było jasne, że któraś z rozkoszy tych łotrów stanie się ich ulubioną

karą; doświadczyłaś jej wczoraj, nie będąc winną, doznasz wkrótce za popełnione wykroczenie,

wszyscy czterej oddają się tej barbarzyńskiej manii i każdy po kolei jest wykonawcą kary.

Co dzień inny z nich jest, jak go nazywają, regentem, to on właśnie odbiera raporty od starszej

pokoju, on zajmuje się wewnętrznym porządkiem seraju, wszystkim, co dzieje się podczas kolacji,

do których jesteśmy dopuszczone, on ocenia błędy i sam je karze; rozpatrzmy każdą z tych zasad.

Jesteśmy obowiązane wstawać i ubierać się o godzinie dziewiątej rano; o dziesiątej przynoszą nam

chleba i wody na śniadanie; o drugiej podają nam obiad, na który składa się dosyć dobra zupa,

kawałek mięsa z rosołu, danie z jarzyn, czasem trochę owoców i butelka wina na nas cztery.

Każdego dnia, bez wyjątku w lecie czy zimie, o piątej po południu regent zjawia się u nas; wtedy

właśnie wysłuchuje doniesień starszej; skargi, które ona może wnieść, dotyczą zachowania się

dziewcząt z pokoju: czy nie było żadnych nieprzyjemnych lub buntowniczych zdań, czy wszystkie

wstały o przepisanej godzinie, czy umyły się i uczesały dokładnie, czy jedzenie odbyło się w

porządku i czy nie zamyślano żadnej "ucieczki.

Trzeba zdać dokładnie sprawę z tego wszystkiego i my same narażamy się na ukaranie, jeśli tego

nie uczynimy.

Potem regent wchodzi do naszej gotowalni i ogląda tam różne rzeczy; po odbyciu swojej

powinności wychodzi, ale rzadko się zdarza, by nie zabawił się przedtem z jedną z nas, a często z

wszystkimi czterema.

Jak tylko wyjdzie, jeśli nie jest to dzień naszej kolacji, możemy swobodnie czytać lub rozmawiać,

oddawać się wspólnym rozrywkom i położyć Się, kiedy mamy ochotę; jeśli zaś tego dnia mamy

zjeść kolację z mnichami, dzwoni dzwonek i uprzedza nas, że trzeba się przygotować; regent

przychodzi po nas osobiście, schodzimy do tej sali, gdzie nas widziałaś, i pierwsza rzecz, którą się

robi, to czytanie z zeszytu win popełnionych od ostatniego przyjścia; najpierw winy popełnione

podczas ostatniej kolacji, polegające na zaniedbaniach, zbytnim chłodzie wobec mnichów, w chwili

gdy im służymy, braku uprzedzających gestów, uległości lub czystości; do tego dołącza się lista win

popełnionych w pokoju podczas dwu dni według doniesień starszej.

81 .

Winowajczynie stają po kolei na środku sali; regent określa ich winę i ocenia ją; potem zostają

obnażone przez starszą lub jej zastępczynię, jeśli to tamta właśnie coś zaniedbała, i regent wymierza

karę w tak energiczny sposób, że trudno jej nie zapamiętać.

Te łotry celują w tym, że jest prawie niemożliwością, aby upłynął choćby jeden dzień bez

wymierzenia kilku kar.

Po dopełnieniu tej czynności rozpoczynają się orgie, nie da się zgoła ich szczegółowo opisać; czy

można w ogóle uporządkować tak dziwaczne kaprysy?

Najważniejsze, to aby nigdy niczego nie odmawiać...

wszystko uprzedzać, i nawet ten sposób, dobry na pewno, nie zawsze zapewnia bezpieczeństwo.

Wpośród orgii je się kolację; uczestniczymy w tym posiłku, zawsze bardziej delikatnym i

wykwintnym niż nasze;

bachanalia ponawiają się, gdy mnisi są już na wpół pijani; o północy wszystko się kończy i

każdy z nich może zatrzymać jedną z nas na noc, faworyta spędza noc w celi mnicha, który ją

wybrał, i wraca do nas nazajutrz; inne idą do siebie, znajdują posprzątany pokój, uporządkowane

łóżka i garderobę.

Czasem rankiem, gdy wstaniemy, zdarza się przed śniadaniem, że któryś z mnichów zażąda jednej z

nas do swojej celi; wtedy przychodzi po nią zajmujący się nami braciszek, prowadzi ją do mnicha,

który sobie jej życzy, ten zaś sam ją odprowadza lub każe odprowadzić temu samemu bratu, jeśli

już jej nie potrzebuje.

Cerber, który porządkuje nasze pokoje i czasem nas odprowadza, to starszy brat wkrótce go

zobaczysz w wieku siedemdziesięciu lat, ślepy na jedno oko, kulawy i niemy; w służbie klasztornej

pomaga mu trzech innych, jeden przygotowuje jedzenie, drugi sprząta w celach ojców, wszędzie

zamiata i trochę pomaga w kuchni, trzeci zaś to odźwierny, którego widziałaś przy wejściu.

Z owych braci widujemy tylko tego, który nam służy, i najmniejsze nawet wypowiedziane do niego

słowo byłoby największym przestępstwem.

Czasem przychodzi do nas gwardian, następuje wtedy kilka ustalonych ceremonii, które zobaczysz

w praktyce, a niespełnienie ich staje się zbrodnią, gdyż rozkosz, jaką znajdują w wynajdywaniu

przestępstw i ich karaniu, każe im codziennie mnożyć je bez końca.

Rafael przychodzi do nas bardzo rzadko bez określonych zamiarów, a zamiary te albo są okrutne,

albo zboczone, jak miałaś okazję o tym się przekonać.

Zresztą jesteśmy dokładnie zamknięte i nie ma żadnej okazji w ciągu roku, aby wyjść na powietrze,

chociaż jest spory ogród, jednak nie ogrodzony kratą i obawiają się ucieczki, tym bardziej

niebezpiecznej, iż donosząc do sądu świeckiego czy duchownego o wszystkich tutaj popełnionych

zbrodniach, doprowadziłoby się wkrótce do zaprowadzenia tu porządku.

Nigdy nie spełniamy żadnych praktyk religijnych; zarówno jest nam zabronione myśleć o tym, jak i

mówić; podobne słowa są jednym z występków, które najpewniej doczekają się kary.

Oto wszystko, co mogę ci powiedzieć, droga towarzyszko, dorzuciła mi starsza, doświadczenie

nauczy cię reszty; jeśli potrafisz, zdobądź się na odwagę, ale na zawsze wyrzeknij się świata, nie

ma żadnego dowodu, że którakolwiek z dziewczyn, co opuściły ten dom, powróciła między ludzi.

Strasznie zaniepokojona tym ostatnim stwierdzeniem, zapytałam Omfali, co sądzi naprawdę

o losie zwolnionych dziewcząt.

Cóż mam ci na to odpowiedzieć powiada mi ona i tak co chwila nadzieja przeciwstawia się

temu nieszczęsnemu sądowi; wszystko dowodzi mi, że miejscem ich zwolnienia jest grób, ale co

chwila tysiące myśli, będących tylko dziećmi nadziei, przeciwstawia się tej zbyt fatalnej pewności.

O zamierzonym zwolnieniu którejś z nas ciągnęła dalej Omfala uprzedzają nas dopiero rano; regent

przychodzi przed obiadem i mówi na przykład tak: Omfalo, zapakuj swoje rzeczy, klasztor cię

zwalnia, przyjdą po ciebie z zapadnięciem zmroku i wychodzi.

Zwolniona całuje towarzyszki, przyrzeka im tysiąc razy pomoc, obiecuje, iż wniesie skargę,

rozgłosi, co się tu dzieje; wybija godzina, zjawia się mnich, dziewczyna odchodzi i wszelki ślad po

niej ginie na zawsze.

Jeśli jest to akurat dzień kolacji, odbywa się ona normalnie; jedynie, jak to zauważyłyśmy; w te dni

mnisi o wiele mniej sobie używają, piją dużo więcej i odsyłają nas wcześniej, a żadna nie zostaje

nigdy na noc z nimi.

Droga przyjaciółko powiedziałam do starszej, dziękując jej za pouczenia miałaś być może

do czynienia tylko z dziećmi, które nie miały dosyć siły, aby dotrzymać przyrzeczeń...

Czy chcesz, abyśmy sobie nawzajem złożyły taką obietnicę?

Przysięgam ci z góry, od razu, na wszystko, co mam najświętszego na świecie, że albo umrę, albo

zniszczę tę hańbę.

Czy przyrzekasz mi to samo?

Z pewnością mówi mi Omfala bądź jednak przekonana o daremności tych obietnic;

dziewczyny dużo od ciebie starsze i może jeszcze bardziej poruszone tym wszystkim, jeśli to w

ogóle możliwe, należące do najlepszych sfer w tym kraju, a przez to już lepiej uzbrojone niż ty,

jednym słowem, takie dziewczyny, które by przelały dla mnie swoją krew, nie spełniły podobnych

przysiąg; pozwól więc memu okrutnemu doświadczeniu uważać naszą przysięgę za daremną i zgoła

już na nią nie liczyć.

Oddałyśmy się następnie omawianiu charakteru mnichów i naszych towarzyszek.

Nie ma nikogo w Europie mówiła Omfala kto byłby niebezpieczniejszy od Rafaela i

Antonina;

83 .

fałsz, niegodziwość, złośliwość, podła przekora, okrucieństwo i brak uczuć religijnych to ich

naturalne przymioty i nigdy nie można zobaczyć radości w ich oczach, jeśli nie oddają się w

najlepsze tym występkom.

Clement, który wydaje się najgwałtowniejszy, jest jednak najlepszy z nich wszystkich i należy się

go obawiać tylko wtedy, gdy jest pijany; trzeba bardzo uważać, żeby mu wtenczas w "czym nie

uchybić, naraziłabyś się na największe ryzyko.

Jeśli chodzi o Hieronima, jest z natury brutalny, policzki, kopniaki i ciosy pięścią są absolutnie

pewne w jego towarzystwie, gdy jednak ugasi swoje żądze, staje się słodki jak baranek, zasadnicza

różnica pomiędzy nim i dwoma pierwszymi, którzy ożywiają swoje pasje tylko poprzez zdrady i

okropności.

Jeśli chodzi o dziewczęta, kontynuowała starsza, niewiele można na ten temat powiedzieć; Florena

to dziecko bez większej inteligencji i można z nią zrobić, co się zechce.

Kornelia ma dużo uczucia i wrażliwości, i nic nie może jej pocieszyć w tej sytuacji.

Otrzymawszy te wszystkie pouczenia, zapytałam moją towarzyszkę, czy nie można w żaden

sposób dowiedzieć się, czy istnieje druga wieża, mieszcząca inne, podobne nam nieszczęśnice.

Jeśli one są tutaj, jak tego jestem prawie pewna powiedziała Omfala można by się o tym

dowiedzieć tylko z jakiejś niedyskrecji popełnionej przez mnichów lub od niemego brata, który nas

obsługuje, a niewątpliwie i tamte; ale podobne wyjaśnienia mogłyby się stać bardzo niebezpieczne.

Do czegóż zresztą przydałoby się to, że wiemy, czy jesteśmy tu same czy nie, gdy nie możemy się

wzajemnie wspomagać?

Jeśli pytasz mnie teraz, jaki mam dowód, że ten fakt jest więcej niż prawdopodobny, powiem ci, że

wiele wypowiedzianych przez nich zdań, nad którymi się nie zastanawiają, wystarcza w zupełności,

żeby nas o tym przekonać; zresztą wychodziłam raz rano od Rafaela, z którym spałam, i byłam

właśnie na progu, on zaś miał wyjść, by mnie sam odprowadzić, gdy zauważyłam, czego on nie

dostrzegł, niemego brata wchodzącego do Antonina z piękną siedemnasto- lub osiemnastoletnią

dziewczyną, i nie była to żadna z naszego pokoju.

Brat, widząc, że patrzę, popchnął ją szybko do celi Antonina, jednak dostrzegłam ją; nie wniósł

żadnej skargi i na tym się skończyło; groziłoby mi może wiele, gdyby się o tym dowiedziano.

To pewne więc, że oprócz nas są tutaj także inne kobiety, a ponieważ tylko co drugi dzień jemy

kolację z mnichami, one jedzą ją w pozostałe dni, i prawdopodobnie liczba ich odpowiada naszej.

Ledwo Omfala skończyła mówić, gdy Florena wróciła od Rafaela, z którym spędziła noc, a

ponieważ było surowo zabronione dziewczynom opowiadać sobie wzajemnie, co się z nimi wtedy

działo, widząc, że nie śpimy, powiedziała nam tylko "dzień dobry" i rzuciła się wyczerpana na

swoje łóżko, gdzie pozostała aż do godziny dziewiątej, pory, o której wszystkie wstajemy.

Przybliżyła się do mnie czuła Kornelia, zapłakała patrząc na mnie...

i powiedziała:

Moja droga, jakież z nas nieszczęśliwe istoty!

Przyniesiono śniadanie, towarzyszki zmusiły mnie, abym trochę zjadła, zrobiłam to dla nich,

dzień przeszedł dosyć spokojnie.

O piątej, jak to zapowiedziała Omfala, przyszedł regent: był to Antonin, śmiejąc się zapytał mnie,

jak znajduję swoją przygodę, a ponieważ nie odpowiadałam mu, tylko spuściłam oczy zalane łzami,

powiedział drwiąco:

Włoży się, włoży, w żadnym domu we Francji nie kształci się dziewcząt lepiej jak tutaj.

Zrobił przegląd, wziął listę uchybień z rąk starszej, ta zaś, zbyt dobra, by tę listę czynić

długą, mówiła często, że nie ma nic do oznajmienia;

przed wyjściem Antonin przybliżył się do mnie...

Zadrżałam, czując, że raz jeszcze stanę się ofiarą tego potwora, ale jeśli to mogło się przydarzyć w

każdej chwili, cóż za różnica, czy zdarzy się teraz czy nazajutrz?

Tymczasem skończyło się na kilku brutalnych pieszczotach, po czym rzucił się na Kornelię, każąc

nam wszystkim, abyśmy jednocześnie służyły jego rozkoszy.

Przepełniony żądzami łotr, nie odmawiając sobie zaspokojenia żadnej z nich, swoje poczynania z tą

nieszczęśliwą kończy podobnie jak ze mną poprzedniego wieczoru, to znaczy wśród najbardziej

wymyślnych epizodów brutalności i zboczenia.

Takie" wyczyny grupowe odbywały się bardzo często; było to prawie zawsze zwyczajem, że gdy

któryś z mnichów zabawiał się z jedną z naszych sióstr, trzy inne otaczały go, aby podniecić jego

zmysły, tak aby żądza mogła przeniknąć w niego poprzez wszystkie organy.

Podaję tutaj umyślnie te nieczyste szczegóły, aby już nigdy do nich nie powracać, gdyż nie chcę się

rozwodzić więcej nad tymi niegodnymi scenami.

Nakreślenie jednej starcza na odmalowanie wszystkich i z mojego długiego pobytu w klasztorze

chcę opowiedzieć pani tylko o zasadniczych wydarzeniach, nie przerażając jej już więcej

szczegółami.

Ponieważ nie był to dzień naszej kolacji, byłyśmy dosyć spokojne, moje towarzyszki pocieszały

mnie, jak mogły, ale nic nie może złagodzić takich jak moje zmartwień; na próżno się o to starały,

im więcej mówiły o moich bólach, tym bardziej wydawały mi się nieznośne.

Następnego dnia o dziewiątej gwardian przyszedł mnie zobaczyć, chociaż nie był to jego

dzień, zapytał Omfali, czy zaczęłam godzić się ze swoim losem, i nie zwróciwszy zbytniej uwagi na

odpowiedź, otworzył jeden z kufrów w naszej gotowalni, skąd wyjął wiele ubrań kobiecych.

85 .

Ponieważ nie posiadasz niczego powiada musimy pomyśleć o ubraniu cię, być może

bardziej ze względu na nas niż na ciebie;

tak więc obejdzie się bez wdzięczności; ja sam uważam te wszystkie ubrania za

niepotrzebne i gdybyśmy pozwolili dziewczynom; co nam służą, chodzić nago jak zwierzęta,

niewiele by to zaszkodziło, ale nasi ojcowie są ludźmi światowymi, pożądającymi zbytku i strojów,

trzeba więc ich zadowolić.

To mówiąc rzucił na łóżko wiele sztuk bielizny, z pół tuzina koszul, kilka czepków,

pończochy i trzewiki i kazał mi to wszystko przymierzyć;

uczestniczył przy ubieraniu i obmacywał mnie nieprzyzwoicie, jak tylko mu na to sytuacja

pozwalała.

Znalazły się trzy komplety z tafty i jeden z perkalu, które były na mnie dobre; pozwolił mi je

zatrzymać i przysposobić sobie także resztę rzeczy, przypominając mi tylko, że wszystko jest

własnością klasztoru i muszę oddać te ubrania, jeśli nie zużyję ich, nim wyjdę; te rozmaite

szczegóły wzbudziły w nim pewne wyobrażenia, które go podnieciły, kazał mi, abym własnowolnie

zajęła pozycję, o której wiedziałam, że mu odpowiada...

chciałam prosić o zmiłowanie, ale widząc gniew i wściekłość ukazujące się już w jego oczach,

zrozumiałam, że najprościej jest być mu posłuszną, umieściłam się...

rozpustnik, otoczony trzema dziewczętami, zaspokoił się, jak to miał w zwyczaju, wbrew

przystojności, religii i naturze.

Rozpłomieniłam go, zajmował się mną dużo przy kolacji i miałam z nim spędzić noc; moje

towarzyszki wyszły i zostałam w jego pokoju.

Nie powiem już pani nic więcej o moich wstrętach i mojej boleści, nie wątpię, że odmaluje je sobie

pani w najczarniejszych barwach, a monotonne ich przedstawienie szkodziłoby być może temu, co

muszę jeszcze ukazać.

Rafael miał uroczą celę, umeblowaną przez pożądanie i dobry gust; nie brakło nic z tego, co

mogłoby uczynić tę samotnię tyleż przyjemną, co służącą rozkoszy.

Skoro znaleźliśmy się tam zamknięci, Rafael rozebrawszy się do naga i każąc mi iść za swoim

przykładem, długo kazał się podniecać do rozkoszy tymi samymi środkami, jakimi rozpalał się

potem sam.

Mogę powiedzieć, że podczas tego wieczoru przeszłam lekcję rozpusty równie pełną, jak u

ladacznicy najlepiej wykształconej w tych nieczystych praktykach.

Najpierw stałam się nauczycielką, a potem zaraz uczennicą, dużo jednak brakowało, abym ja

czyniła to, co czyniono ze mną, a chociaż wcale nie proszono mnie o wyrozumiałość, to ja już

wkrótce prosiłam o nią, zalewając się gorącymi łzami; wydrwiono jednak moje prośby, moim

gestom zostały przeciwstawione najbardziej barbarzyńskie zabiegi, a gdy ujrzał,

że panuje nade mną, przez dwie godziny byłam traktowana z bezprzykładną surowością.

Nie ograniczał się do części ciała do tego przeznaczonych, przebiegał wszędzie, bez różnicy,

miejsca najbardziej temu przeciwne, najdelikatniejsze zaokrąglenia, nic nie uszło wściekłości

mojego kata, którego pożądliwe dotknięcia stosowały się do bolesnych oznak, skrzętnie łowionych

przez jego spojrzenia.

Połóżmy się powiedział do mnie w końcu być może to trochę za wiele dla ciebie, a na

pewno za mało dla mnie; nie sposób się znużyć tymi świętymi praktykami, a wszystko jest tylko

przybliżeniem tego, co chciałoby się robić naprawdę.

Położyliśmy się do łóżka; Rafael był równie wyuzdany, co zboczony jak zawsze, i na całą

noc uczynił mnie niewolnicą swych zbrodniczych rozkoszy.

Skorzystałam z chwili, w której wydał mi się spokojniejszy wśród tej rozpusty, i zaczęłam go

błagać, aby mi powiedział, czy mogę mieć nadzieję, że kiedyś opuszczę to miejsce.

Na pewno odpowiedział Rafael wyjdziesz, jak weszłaś; gdy wszyscy czterej zdecydujemy

się na twoje zwolnienie, na pewno je otrzymasz.

Czy nie obawiacie się jednak powiedziałam, aby z niego coś wydobyć, że młodsze

dziewczyny i niezdolne do zachowania do końca życia takiej dyskrecji, jak ja, zdradzą, co się u was

dzieje?

To jest niemożliwe odpowiedział gwardian.

Niemożliwe?

Z pewnością...

Czy mogę wiedzieć, dlaczego?

...

Nie, to nasza tajemnica.

Mogę ci jednak rzec, że czy będziesz dyskretna, czy nie, nie będziesz absolutnie mogła nic

powiedzieć, gdy znajdziesz się poza murami klasztoru, o tym, co tutaj się działo.

Powiedziawszy to, brutalnie rozkazał mi zmienić temat, a ja nie śmiałam się już odezwać.

O siódmej rano kazał bratu odprowadzić mnie do mojego pokoju, ja zaś, łącząc to, co mi

powiedział, z tym, co usłyszałam od Omfali, mogłam na nieszczęście dojść tylko do przekonania,

że było więcej niż pewne, że przedsiębrano najbardziej gwałtowne środki wobec dziewczyn

opuszczających ten dom i że jeśli nigdy nie powiedziały słowa, to dlatego że zamknięte w trumnie,

zostały pozbawione wszelkich po temu możliwości.

Drżałam długo na tę potworną myśl i przezwyciężywszy ją w końcu siłą nadziei, durzyłam się nią

jak moje towarzyszki.

W ciągu jednego tygodnia obeszłam wszystkich po kolei i w tym okresie mogłam się

przekonać z obrzydliwą łatwością o rozmaitych zboczeniach i różnorodnych nieprawościach

dokonywanych kolejno przez każdego z mnichów,

87 .

ale u wszystkich, jak u Rafaela, pochodnia rozpusty zapalała się dopiero przy przebraniu miary w

okrucieństwie, i tak jakby ten właśnie występek znieprawionych serc musiał być dla nich powodem

i przyczyną innych, dopiero jemu się oddając dochodzili szczytu rozkoszy.

Najwięcej cierpiałam z powodu Antonina; nie sposób sobie wprost wyobrazić, do jakiego

stopnia posuwał swoje okrucieństwo w szale swych zboczeń.

Kierował się zawsze tylko tymi ciemnymi występkami, bo tylko one umożliwiały mu rozkosz i

podtrzymywały jej płomienie, gdy ją odczuwał, i one doprowadzały ją do szczytu, gdy dochodziła

już swego kresu.

Zdziwiona bądź co bądź, że sposób, którego używał, pomimo ścisłego dopełniania, nie uczyniły

ciężarną którejś z jego ofiar, zapytałam naszej starszej, w jaki sposób się przed tym zabezpieczał.

Niszcząc natychmiast powiedziała mi Omfala owoc utworzony jego zapałem; jak tylko

spostrzeże jakiekolwiek objawy, każe nam pić przez trzy dni z rzędu sześć wielkich kubków

pewnych ziół, które już czwartego dnia usuwają wszelkie ślady jego niepohamowania;niedawno

przytrafiło się to Kornelii, a mnie przydarzyło się, to trzy razy, nie pociąga to za sobą żadnych

ujemnych skutków dla naszego zdrowia, przeciwnie, czujemy się chyba lepiej potem.

Zresztą tylko on jeden, jak wiesz kontynuowała moja towarzyszka może powodować obawę przed

tym niebezpieczeństwem; zboczone pożądanie pozostałych sprawia, że nie boimy się niczego.

Wtedy Omfala zapytała mnie, czy nie jest prawdą, iż spośród nich wszystkich Clement

najmniej daje powodów, by się na niego uskarżać.

Niestety odpowiedziałam wpośród masy okropieństw i nie czystości, które już to przejmują

niesmakiem, już to buntem, trudno mi odpowiedzieć, który z nich męczy mnie najmniej; mam już

dosyć ich wszystkich i chciałabym znaleźć się poza klasztorem, niezależnie od losu, jaki mnie tam

oczekuje.

Możliwe, że już niedługo twoje pragnienie ziści się ciągnęła Omfala przyszłaś tutaj tylko

przypadkowo, nie liczono wcale na ciebie;

tydzień przed twoim przybyciem dokonano zwolnienia, a nigdy tego nie robią, jeśli nie są

pewni zastępstwa.

Nie zawsze oni sami zajmują się rekrutacją; mają dobrze płatnych agentów, służących im z

oddaniem, jestem prawie pewna, że wkrótce przybędzie nowa, w ten sposób twoje życzenia

mogłyby się spełnić.

A zresztą znajdujemy się w przeddzień święta.

Rzadko zdarza się, aby ten okres czegoś im nie przyniósł:

albo uwodzą młode dziewczęta za pomocą spowiedzi, albo zamykają którąś z nich, rzadko

jednak bywa, aby to wydarzenie nie przyniosło gąski do schrupania.

Nadeszło i ono, to sławetne święto; czy uwierzyłabyś, o pani, do jakiej potwornej

bezbożności posunęli się mnisi w tym wypadku?

Wymyślili, że widoczny cud pomnożyłby rozgłos ich reputacji, ubrali więc Florettę, najmłodszą i

najmniejszą z nas, we wszystkie przybrania Najświętszej Panny, przywiązali ją w pasie za pomocą

niewidocznych sznurów i rozkazali jej wznieść z namaszczeniem ramiona do nieba, gdy zostanie

uniesiona hostia.

Ponieważ tej małej, nieszczęsnej istotce groziło najokrutniejsze traktowanie, jeśliby odważyła się

wyrzec choć jedno słowo lub nie wykonać swojej roli, wywiązała się z niej jak najlepiej i odniosła

sukces, jakiego oczekiwano; lud okrzyknął cud, zostawił liczne dary Najświętszej Pannie i odszedł

bardziej niż dotąd przekonany o skuteczności łask niebieskiej matki.

Chcąc osiągnąć jeszcze większą bezbożność, nasi rozpustnicy postanowili, aby Floretta

ukazała się przy kolacji w tych samych szatach, które przyniosły jej tyle hołdów, i każdy z nich

wzniecił swoje wstrętne żądze, poddając ją w tym stroju zboczeniom swoich kaprysów.

Podnieceni tą pierwszą zbrodnią, potwory, nie ograniczyli się do niej;

rozciągnęli ją nagą na brzuchu na ogromnym stole, zapalili gromnice, umieścili nad jej

głową naszego Zbawiciela i ośmielili się spełnić na lędźwiach tej nieszczęśliwej najstraszliwszą z

naszych tajemnic.

Na ten okropny widok straciłam przytomność, nie mogłam go wytrzymać.

Widząc to Rafael powiedział, że aby mnie przyzwyczaić, trzeba, abym to ja posłużyła z kolei za

ołtarz.

Pochwycono mnie, umieszczono na tym samym miejscu, co Florettę, i nikczemny Włoch, czyniąc

szczegóły jeszcze okrutniejszymi i odmieniając świętokradztwa, spełnił na mnie tę samą okropność,

której dopuścił się właśnie na mojej towarzyszce.

Zdjęto mnie stamtąd bez czucia, musiano mnie zanieść do mego pokoju, gdzie przez trzy dni z

rzędu opłakiwałam gorzkimi łzami okropną zbrodnię, której posłużyłam wbrew sobie...

To wspomnienie rozdziera jeszcze moje serce, proszę pani, nie mogę o nim myśleć, nie przelewając

łez;

religia jest we mnie wyrazem uczuć, wszystko, co ją krzywdzi lub obraża, wytacza krew z

mego serca.

Tymczasem nie wydawało się, aby spośród ludu, który zgromadził się z okazji święta,

porwano nową towarzyszkę, jak tego oczekiwałyśmy; być może przyjęcie miało miejsce w drugim

seraju, ale do nas nic nie dotarło.

W ten sposób upłynęło kilka tygodni; przeszło ich już sześć od czasu, gdy byłam w tym wstrętnym

domu, gdy około godziny dziewiątej rano Rafael wkroczył do naszej wieży.

Wydawał się bardzo podniecony, pewien rodzaj roztargnienia rysował się w jego spojrzeniu;

obejrzał nas wszystkie, umieścił jedną po drugiej w ulubionej przez siebie postawie, a zwłaszcza

zatrzymał się przy Omfali.

85 .

Przez długie minuty przygląda się jej w tej pozie, podnieca się skrycie, oddaje się jednej ze swych

ulubionych fantazji, ale nie dopełnia niczego...

W końcu każe jej wstać i patrzy na nią przez pewien czas surowym wzrokiem, a okrucieństwo

maluje się w jego rysach.

Dosyć nam już służyłaś powiedział jej w końcu zakon zwalnia cię, przynoszę ci uwolnienie;

przygotuj się, ja sam przyjdę po ciebie, gdy zapadnie noc.

Powiedziawszy to, przygląda się jej z tym samym wyrazem twarzy i wychodzi gwałtownie z

pokoju.

Jak tylko znalazł się za drzwiami, Omfala rzuciła się w moje objęcia.

Ach mówi do mnie, płacząc oto chwila, której zarówno się lękam, jak pragnę...

cóż się ze mną stanie, wielki Boże!

Robiłam wszystko, co mogłam, by ją uspokoić, ale na próżno;

przysięgła mi, zaklinając się na wszystkie świętości, że uczyni wszystko, aby nas uwolnić i

wnieść skargę na tych zdrajców, jeśli tylko będzie to w jej mocy, a sposób, w jaki to przyrzekła, nie

pozostawiał wątpliwości, że albo tego dopełni, albo rzecz jest niemożliwa do wykonania.

Dzień upłynął jak zwykle, a około szóstej przyszedł ponownie Rafael we własnej osobie.

Chodźmy powiedział gwałtownie do Omfali jesteś gotowa?

Tak, mój ojcze.

Chodźmy, chodźmy szybko.

Pozwólcie mi ucałować moje towarzyszki.

Dobrze, dobrze, na cóż to wszystko powiedział mnich, pociągając ją za ramię czekają na

ciebie, chodź za mną.

Wtedy zapytała, czy nie powinna zabrać ze sobą ubrania.

Nie, nic mówi Rafael przecież wszystko należy do nas, nie będziesz już tego potrzebować.

Potem poprawiając się jak ktoś, kto za dużo powiedział:

Wszystkie te rzeczy będą ci niepotrzebne, zrobisz sobie na swoją miarę, będzie ci w nich o

wiele lepiej.

Zapytałam mnicha, czy mi pozwoli odprowadzić Omfalę jedynie do drzwi domu,

odpowiedział mi jednak spojrzeniem tak dzikim i twardym, że cofnęłam się przerażona, nie

ponawiając prośby.

Nasza nieszczęśliwa towarzyszka wyszła, rzucając na mnie spojrzenie pełne niepokoju i łez, a gdy

znalazła się za drzwiami, wszystkie trzy oddałyśmy się cierpieniu, spowodowanemu tą rozłąką.

Pół godziny później przyszedł po nas Antonin, by zabrać nas na kolację; Rafael ukazał się dopiero

w jakąś godzinę po naszym zejściu, miał bardzo podniecony wyraz twarzy, wiele razy mówił coś po

cichu do innych, a jednak wszystko odbyło się jak zwykle.

Niemniej jednak zauważyłam, jak uprzedziła mnie o tym Omfala, że odprawiono nas dużo

wcześniej do naszego pokoju i że mnisi, którzy pili o wiele więcej, niż to mieli we zwyczaju,

ograniczyli się do podniecania swoich żądz, nie pozwalając sobie ani razu na ich spełnienie.

Jakie wnioski wyciągnąć z tych spostrzeżeń?

Poczyniłam je, ponieważ w podobnych okazjach zwraca się uwagę na wszystko, jeśli zaś chodzi o

wnioski nie miałam jednak do tego głowy i być może nie odmalowałabym pani tych szczegółów,

gdyby nie zadziwiające wrażenie, jakie na mnie zrobiły.

Przez cztery dni oczekiwałyśmy wiadomości od Omfali, bądź to przekonane, że spełni

przysięgi, które złożyła, bądź w chwilę później pewne, że okrutne środki przeciw niej

przedsięwzięte uniemożliwiły jej oddanie nam tej przysługi; na koniec zwątpiłyśmy o wszystkim i

nasz niepokój stał się jeszcze większy.

Czwartego dnia po odejściu Omfali kazano nam, jak zwykle, zejść na kolację, jakież jednak było

nasze zdziwienie, gdy zobaczyłyśmy nową towarzyszkę, wchodzącą przez drzwi zewnętrzne w tej

samej chwili, gdy my ukazałyśmy się w naszych.

Oto ta, którą zakon przeznacza, by zastąpiła ostatnio zwolnioną powiedział Rafael żyjcie z

nią jak z siostrą i łagodźcie jej los w tym wszystkim, co od was zależy.

Zofio powiedział mi następnie superior wiek twój tego wymaga, mianuję cię starszą; znasz swe

obowiązki, wypełniaj je dokładnie.

Oczywiście, że wolałabym odmówić, ale nie mogąc tego uczynić, zmuszona wciąż do

poświęcania swoich pragnień i chęci dla tych nie godziwych ludzi, skłoniłam się i przyrzekłam

robić wszystko tak, żeby był zadowolony.

Zdjęto więc z naszej towarzyszki wierzchnie okrycie i zasłony z gazy zakrywające jej postać

i głowę, i zobaczyłyśmy młodą dziewczynę w wieku lat piętnastu, o najpiękniejszej i

najdelikatniejszej buzi; jej oczy, chociaż wilgotne od łez, wydały się nam wspaniałe; podniosła je z

wdziękiem na każdą z nas i mogę powiedzieć, że w życiu nie widziałam bardziej rozczulających

spojrzeń; miała długie jasnopopielate włosy, spływające na ramiona w naturalnych splotach,

rumiane, świeże usta, szlachetnie osadzoną głowę i coś tak uwodzącego w całej postawie, że

patrząc na nią, czuło się bezwiedny pociąg.

Od niej samej dowiedziałyśmy się wkrótce (zaznaczam to, aby powiedzieć od razu wszystko, co jej

dotyczy), że ma na imię Oktawia, jest córką wielkiego kupca z Lyonu, otrzymała wykształcenie w

Paryżu i właśnie wracała z guwernantką do rodziców, gdy pomiędzy Auxerre i Vermenton

napadnięto ją nocą i porwano, aby przywieżć tutaj,

91 .

nigdy też nie dowiedziała się, co się stało z pojazdem, którym jechała, i z towarzyszącą jej kobietą;

od godziny była zamknięta w położonym niżej pokoju i oddawała się rozpaczy, gdy przyszli po nią,

by ją tu przyprowadzić, ale żaden z mnichów nie odezwał się do niej jeszcze ani jednym słowem.

Nasi czterej rozpustnicy, wpadłszy w ekstazę wobec tylu wdzięków, przez chwilę byli zdolni

tylko do podziwu; potęga piękna zmusza do poszanowania, nawet najbardziej zepsuty łotr otacza je

mimo wszystko pewną czcią, której nie narusza się bez wyrzutów sumienia.

Ale takie potwory, z jakimi miałyśmy do czynienia, nie mają zbyt silnych hamulców.

A więc, panienko powiedział gwardian pokaż nam, proszę, czy reszta twoich wdzięków

odpowiada tym, które natura umieściła tak rozrzutnie na twojej twarzy.

Ale ponieważ piękna dziewczyna zmieszała się, zaczerwieniła, nie rozumiejąc, co to znaczy,

brutalny Antonin chwycił ją za ramię i powiedział, dorzucając przekleństwa i okrzyki zbyt

nieprzyzwoite, aby można je było powtarzać:

Nie rozumiesz więc, laleczko, iż powiedziano ci, że masz zaraz rozebrać się do naga?

Znów płacz...

znów wzbranianie się, ale Clement pochwyciwszy ją, natychmiast, w ciągu jednej minuty, zdejmuje

wszystko, co osłania wstyd tej pięknej istoty.

Wdzięki ukryte przez wzgląd na przystojność nie mogły lepiej harmonizować z tymi, które obyczaj

pozwalał jej ukazywać.

Nie widziano z pewnością bielszej skóry, szczęśliwszych kształtów, a jednak tyle świeżości,

niewinności i delikatności miało się stać łupem tych barbarzyńców.

Natura zdawała się być tak rozrzutna w udzielaniu jej tylu zalet jakby po to właśnie, by zostały

pohańbione;

koło zamknęło się wokół niej i, podobnie jak to było ze mną, obiegła je we wszystkich

kierunkach.

Rozpłomieniony Antonin nie ma już siły, by się powstrzymać, okrutny zamach na te rodzące się

wdzięki rozpoczyna ofiarę, a kadzidło spala się u stóp ołtarza...

Rafael widzi, że czas już po myśleć o rzeczach bardziej istotnych; sam nie może już zwlekać,

chwyta ofiarę, umieszcza ją zgodnie ze swymi żądzami; nie zdaje się tylko na własne wysiłki, prosi

Clementa, aby ją przytrzymał.

Oktawia płacze, ale nikt jej nie słucha; w oczach wstrętnego Włocha błyszczą płomienie, jako pan

obszan, który weźmie szturmem, wydaje się obserwować wszystkie drogi, aby lepiej uprzedzić

wszelki opór;

nie używa żadnych podstępów, nie czyni przygotowań.

Pomimo wielkiej dysproporcji pomiędzy atakującym i buntownicą rozpoczyna podbój;

przeszywający krzyk ofiary obwieszcza nam w końcu jej klęskę.

Nic jednak nie łagodzi postępowania dumnego zwycięzcy; im bardziej ona zdaje się błagać o łaskę,

tym okrutniej naciska, i nieszczęsna za moim przykładem zostaje niegodnie pohańbiona, nie

przestając być dziewicą.

Nigdy laury nie przyszły trudniej powiada Rafael, przychodząc do siebie zdawało mi się po

raz pierwszy w życiu...

nie uda mi się ich zdobyć.

Niech ja ją tu pochwycę powiedział Antonin, nie pozwalając jej wstać jest więcej szczelin w

szańcu, a ty zawładnąłeś tylko jedną.

Mówi to, dumnie rusza do boju i już po minucie jest panem położenia;

słychać nowe jęki...

Bogu chwała mówi ten okropny potwór gdyby nie żale zwyciężonej, wątpiłbym o

zwycięstwie, a triumf swój wtedy tylko doceniamy gdy zapłacono zań płaczem.

Doprawdy powiada Hieronim, wysuwając się z rózgą w ręce ja też nie zepsuję tej słodkiej

postawy, sprzyja ona jak najbardziej moim zamiarom.

Przygląda się, dotyka, maca, a powietrze rozbrzmiewa zaraz okropnym świstem.

Piękne ciało zmienia kolor, najżywsza różowość miesza się z kolorem liliowym, ale to, co być

może przyczyniłoby się na chwilę do urozmaicenia miłości, gdyby umiarkowanie kierowały tą

manią, staje się niezwłocznie zbrodnią przeciw jej prawom.

Nic nie zatrzymuje perfidnego mnicha, im bardziej uczennica lamentuje, tym bardziej sroży się

regent...

wszystko jest traktowane w podobny sposób, nic nie zyskuje prawa do litości w jego oczach;

wkrótce nie ma już ani kawałka tego pięknego ciała, który by nie nosił śladów barbarzyństwa, i

dopiero na końcu, na krwawych śladach swych wstrętnych rozkoszy, perfidny mnich gasi swoje

ognie.

Ja będę słodszy od tego wszystkiego mówi Clement, chwytając ślicznotkę w ramiona i

wyciskając na jej koralowych ustach nieczysty pocałunek oto świątynia, gdzie złożę ofiarę...

Kilka nowych pocałunków złożonych na tej rozkosznej buzi, uformowanej przez samą

Wenus, rozpłomienia go jeszcze bardziej.

Zmusza nieszczęsną dziewczynę do niecności, którymi się rozkoszuje, i błogosławiony organ

rozkoszy, najsłodsze schronienie miłości, zostaje w końcu splamiony okropieństwem.

Reszta wieczoru miała podobny przebieg jak wszystko, co już pani zna, ale piękność,

ujmujący wiek tej młodej dziewczyny podniecają jeszcze bardziej łotrów, wszystkie ich

okrucieństwa powtórzyły się i raczej nasycenie niż litość odesłało nieszczęsną do jej pokoju, gdzie

chociaż na kilka godzin oczekiwał ją tak potrzebny odpoczynek.

93 .

Chcia łam ją pocieszyć choćby podczas tej pierwszej nocy, ale zmuszona do spędzenia jej z

Antoninem, sama znalazłam się w sytuacji wymagającej opieki; miałam nieszczęście nie tyle

podobać się, słowo to nie byłoby odpowiednie, ale bardziej płomiennie niż inne dziewczyny

podniecać przeklęte żądze tego zboczeńca, i już od dawna mało było takich tygodni, abym nie

spędzała czterech czy pięciu nocy w jego pokoju.

Powróciwszy nazajutrz, znalazłam moją towarzyszkę we łzach, powiedziałam jej to wszystko, co

mnie powiedziano, aby mnie uspokoić, nie osiągając z nią więcej, niż osiągnięto ze mną.

Nie jest łatwo pocieszyć się po tak nagłej zmianie losu; na dodatek ta młoda dziewczyna obdarzona

była przymiotami nabożności, cnoty, honoru i uczuć, wobec czego uważała swoje położenie za

jeszcze bardziej okrutne.

Rafael, który bardzo sobie w niej upodobał, spędził z nią wiele kolejnych nocy, i powoli, tak jak

wszystkie, uspokoiła się, w nadziei, że jej nieszczęścia skończą się któregoś dnia.

Omfala miała rację mówiąc mi, że czas pobytu nie ma nic wspólnego ze zwolnieniami, że są one

dyktowane jedynie kaprysami mnichów lub jakimiś uprzednimi poszukiwaniami i że można

otrzymać zwolnienie po tygodniu, jak i po dwudziestu latach; nie upłynęło jeszcze sześć tygodni,

jak Oktawia była z nami, gdy Rafael przybył zapowiedzieć jej zwolnienie...

poczyniła nam takie same przyrzeczenia jak Omfala i jak ona zniknęła, a my nie dowiedziałyśmy

się nigdy, co się z nią stało.

Przeszedł prawie cały miesiąc i nie ujrzałyśmy, by przybyła jakaś nowa.

W tym właśnie okresie miałam okazję przekonać się, jak Omfala, że nie byłyśmy jedynymi

dziewczętami zamieszkującymi ten dom i że drugi budynek bez wątpienia ukrywał podobną ich

liczbę, ale Omfala mogła to tylko podejrzewać, moja zaś przygoda, zgoła inaczej, potwierdziła

moje podejrzenia; oto jak się to zdarzyło.

Spędziłam noc u Rafaela i wychodziłam stamtąd jak zwykle o siódmej rano, gdy brat, równie stary i

równie nieprzyjemny jak nasz, a którego jeszcze nigdy nie widziałam, pojawił się nagle na

korytarzu z wysoką osiemnasto-lub dwudziestoletnią dziewczyną; wydała mi się bardzo ładna, jak z

Obrazu.

Rafael, który miał mnie odprowadzić, dawał na siebie czekać; doszło więc do tego, że znalazłam się

na wprost tej dziewczyny, brat zaś nie wiedział, gdzie ją wepchnąć, aby usunąć ją sprzed moich

oczu.

Gdzie prowadzisz tę dziewczynę?

zapytał gwardian z wściekłością.

Do wielebnego ojca powiada odrażający przewodnik.

Wasza wysokość zapomina, że wczoraj wieczorem mi to rozkazał.

Powiedziałem ci: o dziewiątej godzinie.

O siódmej; Wasza wielebność powiedział, że chce ją widzieć przed mszą.

Przez cały ten czas spoglądałam na jego towarzyszkę, która patrzyła na mnie z podobnym

zdziwieniem.

No cóż, niech będzie powiedział Rafael, wprowadzając mnie z powrotem do pokoju i każąc

tam wejść dziewczynie.

Słuchaj, Zofio rzekł do mnie, zamknąwszy drzwi i każąc zaczekać bratu ta dziewczyna zajmuje w

drugiej wieży takie samo stanowisko, jakie ty zajmujesz w waszej, jest starszą; nie widzę

przeszkód, żeby nasze dwie starsze nie miały się poznać, i aby znajomość była bardziej zażyła,

Zofio, pokażę ci naszą Mariannę zupełnie nagą.

Marianna, która wydała mi się dziewczyną bardzo wyuzdaną, rozebrała się w jednej chwili,

a Rafael, każąc mi podniecać swoje żądze, poddał ją w moich oczach swoim ulubionym rozkoszom.

Oto czego z nią chciałem powiedział nikczemnik, jak tylko się zaspokoił wystarczy, że

spędzę noc z jedną dziewczyną, aby rano pożądać nowej; nic nie jest równie niezaspokojone, jak

nasze zachcianki, im więcej im się oddajemy, tym bardziej nas rozgrzewają; i chociaż jest to zawsze

prawie to samo, oczekuje się ciągle nowej ponęty, a moment nasycenia, gaszący nasze pragnienia z

jedną, jest zarazem rozpalaniem ich tą samą rozpustą z drugą.

Jesteście dwiema zaufanymi dziewczynami, zachowajcie więc obie milczenie; odejdź, Zofio,

odejdź, brat cię odprowadzi; muszę uczcić z twoją towarzyszką jeszcze jedną nową tajemnicę.

Przyrzekłam dotrzymać sekretu, jak tego ode mnie żądano, i odeszłam, upewniona, że nie

byłyśmy jedynymi, które służyły potwornym rozkoszom tych nieokiełznanych rozpustników.

Tymczasem Oktawie zastąpiła wkrótce nowa: mała dwunastoletnia wieśniaczka, świeża i

śliczna, choć nie tak jak tamta, zajęła jej miejsce;

nim upłynęły dwa lata, byłam już najstarsza.

Floretta i Kornelia odeszły po kolei, przysięgając mi jak Omfala, że nadeślą o sobie wiadomości, i

nie udało im się to, podobnie jak tamtej nieszczęsnej; jedna i druga zostały zastąpione.

Florena przez piętnastoletnią dziewczynę z Dijon, grubą i pucułowatą, której jedyną zaletą była

świeżość i wiek, Kornelia przez dziewczynę z Autun szczególnej piękności i należącą do bardzo

czcigodnej rodziny.

Ta ostatnia, szesnastolatka, odebrała mi szczęśliwie serce Antonina, ale spostrzegłam się, że jeśli

straciłam łaski tego rozpustnika, stanę zaraz wobec utraty mych łask u innych.

Wobec niestałości tych nieszczęśników zadrżałam z trwogi o własny los, wiedziałam dobrze, że

zapowiada to moje zwolnienie, a zbyt byłam pewna, że to okrutne zwolnienie jest wyrokiem

śmierci, by nie zdjęła mnie przez chwilę trwoga.

Powiadam: przez chwilę!

Czyż mogło mi zależeć na życiu, skoro byłam tak nieszczęśliwa, i czyż największym dobrem, jakie

mogło mnie spotkać, nie było pożegnać się z życiem?

Te rozmyślania pocieszyły mnie i kazały mi oczekiwać mojego losu z taką rezygnacją, że nie

używałam żadnych środków, by powrócić do łask.

Przygniatało mnie złe obchodzenie się i nie było chwili, by nie skarżono się na mnie, ani jednego

dnia, żebym nie została ukarana; błagałam niebo i oczekiwałam na swój wyrok; byłam może w

przeddzień otrzymania go, gdy opatrzność, znużona już dręczeniem mnie w ten sam sposób,

wyciągnęła mnie z tej nowej przepaści, by wkrótce pogrążyć w innej.

Nie uprzedzajmy wypadków i opowiedzmy najpierw o tym, który wyzwolił nas w końcu wszystkie

z rąk tych osławionych zboczeńców.

Trzeba było, abym i w tym wypadku ujrzała okropne przykłady występku, który zostaje

nagrodzony, jak to zawsze było dla mnie widoczne, w każdym zdarzeniu mego życia; było

zapisane, że ci, którzy mnie męczyli, upokarzali, trzymali w kajdankach, bez przerwy otrzymywali

w moich oczach nagrodę za swoje występki, tak jakby opatrzność powzięła sobie za cel, aby ukazać

mi bezowocność cnoty; zgubna lekcja, która nie poprawiła mnie wcale, i jeśli uniknę jeszcze

miecza, wiszącego nad moją głową, nie powstrzyma mnie zgoła przed pozostaniem na zawsze

niewolnicą tego, co boskie w moim sercu.

Pewnego ranka, zupełnie nieoczekiwanie, ukazał się w naszym pokoju Antonin i doniósł

nam, że wielebny ojciec Rafael, krewny i protegowany Ojca Świętego, został mianowany przez

Jego Świątobliwość generałem zakonu Świętego Franciszka.

A ja, moje dzieci, zostaję gwardianem w Lyonie; dwu nowych ojców zastąpi nas wkrótce w

tym klasztorze, być może przybędą jeszcze dzisiaj;

nie znamy ich, jest równie możliwe, że odeślą was wszystkie do domu, jak i że was

zatrzymają, ale niezależnie od tego, co się stanie, doradzam wam ze względu na was same, abyście

zataiły szczegóły naszego postępowania, a wyznały to tylko, czego zupełnie ukryć nie można.

Wiadomość ta niezwykła nie pozwoliła nam odmówić mnichowi tego, czego zdawał się

pragnąć; obiecałyśmy spełnić jego pragnienia, a rozpustnik chciał jeszcze pożegnać nas wszystkie.

Spodziewany koniec pozwolił nam znieść ostatnie ciosy bez narzekania; nie odmówiłyśmy mu

niczego i wyszedł, aby opuścić nas na zawsze.

Podano obiad jak zwykle; mniej więcej w dwie godziny później ojciec Clement wkroczył do

naszego pokoju z dwoma duchownymi, czcigodnymi wiekiem i wyglądem.

Niech ojciec przyzna powiedział jeden z nich do Clementa niech ojciec przyzna, że ta

rozwiązłość jest ohydna, i dosyć to szczególne, że niebo znosiło ją tak długo.

Clementpewna, że to okrutne zwolnienie jest wyrokiem śmierci, by nie zdjęła mnie przez

chwilę trwoga.

pokornie zgodził się ze wszystkim, wytłumaczył, że ani on, ani jego współtowarzysze niczego tu

nowego nie wprowadzili i że przekazują taki właśnie stan rzeczy, jaki zastali; oczywiście

dziewczyny zmieniały się, ale nawet ta różnorodność była już wcześniej ustalona, we wszystkim

więc kontynuowali jedynie zwyczaj wprowadzony przez poprzedników.

Być może podjął ten sam ojciec, który wydawał się nowym gwardianem i który był nim w

istocie być może, ale zniszczymy szybko tę wstrętną rozpustę, mój ojcze, oburzałaby ludzi

światowych, a możesz się domyślić, czym jest dla duchownych.

Po czym zakonnik zapytał nas, co chciałybyśmy ze sobą począć.

Każda odpowiedziała, że pragnie wrócić do swoich stron rodzinnych albo do domu.

Tak będzie, moje dzieci powiedział mnich a nawet każda dostanie sumę niezbędną, by móc

się tam udać, trzeba jednak, abyście wyruszyły jedna po drugiej, z dwudniową przerwą, żebyście

odeszły same, piechotą i nigdy nie zdradziły, co tutaj się działo.

Przysięgłyśmy...

ale przełożony nie zadowolił się tą przysięgą, zachęcił nas do przyjęcia świętych sakramentów;

żadna z nas nie odmówiła i tam, u stóp ołtarza, kazał nam przysiąc, że na zawsze zataimy, co się

działo w klasztorze.

Uczyniłam tak, podobnie jak wszystkie, i jeśli wobec ciebie, pani, naruszam to przyrzeczenie, to

dlatego, iż trzymam się raczej ducha niż litery przysięgi wymaganej przez tego zacnego księdza;

zasadą było, aby nigdy nie wnieść żadnej skargi, a jestem przekonana, opowiadając pani tę

przygodę, że nie wyniknie z tego nigdy nic złego dla zakonu tych ojców.

Moje towarzyszki wyruszyły pierwsze, a ponieważ zabroniono nam umawiać się i zostałyśmy

rozdzielone od chwili przybycia nowego gwardiana, nie spotkałyśmy się już więcej.

Oświadczyłam, że pójdę do Grenoble, dano mi więc dwa ludwiki, bym mogła się tam udać;

odebrałam ubranie, które miałam na sobie, przybywając do klasztoru, odnalazłam tam osiem

ludwików, które jeszcze pozostały, i pełna zadowolenia, że wreszcie uciekam na zawsze z tego

przerażającego przybytku grzechu, że opuszczam go w sposób tak zwykły i tak nieoczekiwany,

zagłębiłam się w las i znalazłam się na drodze do Auxerre w tym samym miejscu, które opuściłam,

aby sama rzucić się w topiel, dokładnie w trzy lata po popełnieniu tego głupstwa, to znaczy mając

wówczas dwadzieścia pięć lat bez kilku tygodni.

97 .

Moją pierwszą troską było paść na kolana, by na nowo błagać Boga o przebaczenie popełnionych

mimo woli win; zrobiłam to z jeszcze większą skruchą niż wobec zbrukanych ołtarzy przeklętego

klasztoru, który opuściłam z taką radością.

Łzy żalu popłynęły wreszcie z moich oczu.

Niestety, powiedziałam sobie, gdy opuszczałam niegdyś tę drogę, byłam czysta, wiedziona przez

pobożność, którą tak haniebnie wykorzystano...

a w jakim smutnym stanie widzę siebie teraz!

Gdy radość, że wreszcie jestem wolna, złagodziła nieco te nieszczęsne rozmyślania, puściłam się w

dal szą drogę.

Aby nie zanudzić pani szczegółami, które mogłyby nadużyć jej cierpliwość, zatrzymam się tylko,

jeśli pani zezwoli, na wypadkach, które pouczyły mnie o sprawach zasadniczych lub które zmieniły

znów bieg mego życia.

Odpoczywając kilka dni w Lyonie, rzuciłam przypadkowo okiem na zagraniczną gazetę, należącą

do kobiety, u której mieszkałam i jakież było moje zdziwienie, gdy zobaczyłam znów, że zbrodnia

została nagrodzona; przeczytałam bowiem, iż jeden z głównych sprawców moich nieszczęść

dostąpił wysokich zaszczytów.

Przeklęty Rodin, który tak okrutnie mnie ukarał, gdyż uniemożliwiłam mu zbrodnię, zmuszony do

opuszczenia Francji, dopuściwszy się bez wątpienia innych występków, został, jak donosiła gazeta,

mianowany ze znaczną pensją pierwszym chirurgiem króla szwedzkiego.

Niech zdobędzie fortunę ten łotr, powiedziałam sobie, nieCh tak będzie, skoro chce tego

opatrzność, a ty, nieszczęsna istoto, cierp w samotności, cierp bez skargi, ponieważ jest zapisane, że

zmartwienia i kary muszą być okropnym udziałem cnoty!

Wyruszyłam z Lyonu po upływie trzech dni kierując się na drogę do Dauphine, pełna

szalonej nadziei, że w tej prowincji oczekuje mnie trochę powodzenia.

Ledwo znalazłam się o dwie mile od Lyonu, idąc jak zwykle piechotą, z dwiema koszulami i

chustkami w zawiniątku, gdy spotkałam starą kobietę, która podeszła do mnie z boleściwą twarzą i

zaklinała, abym dała jej jakąś jałmużnę.

Pełna współczucia z natury, pewna, że nic na świecie nie da się porównać z rozkoszą oddanej

przysługi, wyciągam natychmiast portmonetkę, chcąc wyjąć kilka sztuk monet, by dać je tej

kobiecie, ale niegodna istota, o wiele zręczniejsza ode mnie, choć uznałam ją zrazu za starą i

steraną, chwyciła zręcznie moją sakiewkę, przewraca mnie mocnym ciosem pięści w żołądek i gdy

się już podniosłam, ukazuje się moim oczom w odległości stu kroków w towarzystwie czterech

nicponiów, wygrażających mi, gdy tylko chciałam się zbliżyć.

O sprawiedliwe nieba, wykrzyknęłam gorzko, nie może więc powstać we mnie żaden cnotliwy

zamiar, żeby nie został natychmiast ukarany przez najokrutniejsze nieszczęścia, jakie grożą na tym

świecie!

W tej okropnej chwili o mało nie straciłam całej swojej odwagi.

Dzisiaj proszę niebo o przebaczenie, lecz serce moje było bliskie buntu.

Znalazłam się w obliczu dwóch okropnych decyzji:

chciałam albo przyłączyć się do oszustów, którzy właśnie skrzywdzili mnie tak okrutnie,

albo też powrócić do Lyonu i oddać się nierządowi...

Bóg był tak łaskaw, że nie upadłam i chociaż nadzieja, którą zapalił na nowo w mojej duszy, była

tylko jutrzenką jeszcze okropniejszych przeciwności, dziękuję mu jednak za to, że mnie

podtrzymał.

Łańcuch nieszczęść, prowadzący mnie dzisiaj, chociaż niewinną, na szafot, nie przyniesie mi nigdy

nic oprócz śmierci; postępując inaczej zyskałabym wstyd, wyrzuty sumienia, hańbę, a śmierć jest

przecież dla mnie o wiele mniej okrutna niż wszystko inne.

Szłam dalej, postanawiając sprzedać w Vienne trochę rzeczy, które miałam przy sobie, by

móc dostać się do Grenoble.

Wlokłam się w smutku, gdy o czwartą część mili przed miastem zobaczyłam na prawo od drogi, na

równinie, dwu jeźdźców, którzy tratowali końskimi kopytami jakiegoś mężczyznę i zostawiwszy go

bez czucia, uciekli pędząc, co koń wyskoczy.

Ten okrutny widok wycisnął mi z oczu łzy...

Biada, powiedziałam sobie, oto nieszczęśnik bardziej jeszcze godny litości ode mnie, nie brak mi

przynajmniej zdrowia i sił, mogę zarobić na życie, a on, być może niebogaty, podobnie jak ja,

zostanie jeszcze kaleką do końca swoich dni.

Cóż się z nim stanie?

I choć powinnam była bronić się przed uczuciem litości, choć miałam być za nie tak okrutnie

ukarana, nie mogłam się powstrzymać przed wcieleniem go w życie.

Zbliżam się do tego umarlaka;

miałam przy sobie trochę alkoholu, daję mu do powąchania; otwiera oczy na światło,

pierwszy odruch wdzięczności, jaki mi okazuje, sprawia, że pomagam mu dalej; drę jedną z moich

koszul na bandaże, jedną z tych nielicznych rzeczy, które miały mi zapewnić utrzymanie, drę ją na

kawałki dla tego człowieka, tamuję krew płynącą z licznych jego ran, daję mu się napić trochę

wina, które miałam ze sobą w butelce, by pokrzepić się w marszu w przystępie zmęczenia,

zużywam resztę do przemycia jego ran.

W końcu nieszczęsny odzyskuje siły i zapał; chociaż był pieszo i licho ubrany, nie wydawał się

miernego stanu, miał na sobie kilka drogich rzeczy, pierścienie, zegarek i inne klejnoty, ale mocno

naruszone w wypadku.

Gdy mógł już mówić, pyta mnie, cóż to za anioł-dobroczyńca przynosi mu pomoc-i co może zrobić,

aby okazać swoją wdzięczność.

Nie straciłam jeszcze naiwnej wiary, że dusza zdjęta wdzięcznością powinna mi się oddać bez

reszty, wydaje mi się więc, że bezpiecznie cieszę się słodką przyjemnością podzielenia się łzami, z

tym, który przelał swoje łzy w moich ramionach, opowiadam mu wszystkie moje przygody, słucha

ich z uwagą i gdy kończę mówiąc o ostatniej katastrofie,

99 .

która mi się przydarzyła, a opowieść moja ukazuje mu okrutny stan nędzy, w jakim się znajduję,

wykrzykuje:

Jakże jestem szczęśliwy, że mogę się chociaż odwdzięczyć za to wszystko, co dla mnie

uczyniłaś!

Nazywam się Dalville -!

- ciągnie ten awanturnik w górach o piętnaście mil stąd posiadam piękny zamek;

możesz tam zamieszkać, jeśli zechcesz się tam ze mną udać, i żeby ta propozycja nie

obraziła twojej delikatności, wytłumaczę zaraz, do czego posłużysz.

Jestem żonaty, moja żona potrzebuje zaufanej kobiety; odesłaliśmy właśnie niedobrą sługę,

ofiarowuję ci jej miejsce.

Podziękowałam pokornie mojemu protektorowi i zapytałam, jak to być może, że człowiek

jego stanu naraża się na podróżowanie bez służby i wystawia się na niebezpieczeństwo, że będzie

poturbowany przez rzezimieszków, jak właśnie się to przydarzyło.

Będąc nieco otyły, ale młody i mocny powiedział Dalville od dawna mam zwyczaj udawać

się z domu do Vienne w ten sposób;

zyskuje na tym moje zdrowie i sakiewka.

Nie znaczy to, że muszę zwracać uwagę na wydatki, gdyż Bogu dzięki jestem bogaty i zaraz się o

tym przekonasz, jeśli zrobisz mi tę przyjemność i zgodzisz się do mnie.

Ci dwaj ludzie, z którymi miałem sprawę, to mizerna szlachta z kantonu, nie posiadająca nic poza

opończą i mieczem, jeden jest strażnikiem a drugi żandarmem, to znaczy obaj są oszustami; tydzień

temu wygrałem od nich sto ludwików w pewnym domu w Vienne; ponieważ obaj razem nie mieli

nawet trzydziestej części tej sumy, zadowoliłem się ich słowem, spotkałem ich dzisiaj, żądam tego,

co mi są winni...

i widzisz, jak mi zapłacili.

Użaliłam się nad tym uczciwym szlachcicem i z powodu podwójnego nieszczęścia, którego

stał się ofiarą, on zaś zaproponował, abyśmy udali się w drogę.

Dzięki twoim staraniom czuję się nieco lepiej powiedział Dalville zbliża się noc, dojdźmy

do gospody, która znajduje się około dwóch mil stąd, a stamtąd na koniach, które weźmiemy rano,

będziemy mogli przybyć do mnie jeszcze tego samego dnia wieczorem.

Całkowicie zdecydowana, żeby skorzystać z pomocy, którą niebo zdawało mi się zsyłać,

pomagam Dalvilleowi ruszyć w drogę, podtrzymuję go w czasie marszu, schodzimy z

uczęszczanych dróg i posuwamy się polnymi ścieżkami w kierunku Alp.

Rzeczywiście po przejściu około dwu mil znajdujemy oberżę, o której mówił Dalville, wesoło i z

zachowaniem wszelkiej przyzwoitości jemy razem kolację; po posiłku Dalville poleca mnie

gospodyni domu, która układa mnie do snu obok siebie, a nazajutrz na dwu wynajętych mułach,

eskortowanych przez pieszego parobka z oberży, dochodzimy do granic Dauphine, kierując się

wciąż w stronę gór.

Mocno pokiereszowany Dalville nie mógł jednak dłużej już jechać, a ja też nie miałam nic przeciw

temu, żeby się zatrzymać, niezbyt przyzwyczajona do takich podróży i również bardzo zmęczona.

Zatrzymaliśmy się w Virieu, gdzie byłam otoczona taką samą troską i doznałam podobnych

grzeczności ze strony mego przewodnika, a nazajutrz doszliśmy do podnóża gór; ponieważ droga

była teraz prawie nie do przejścia, Dalville z obawy wypadku nakazał mulnikowi, aby mnie nie

odstępował, i zagłębiliśmy się w górskie wąwozy; prawie przez cztery mile same zakręty i

podejścia, a oddaliliśmy się tak bardzo od wszelkiej ludzkiej osady i uczęszczanej drogi, iż zdawało

mi się, że jestem na końcu świata.

Mimowolnie poczułam się nieswojo.

Błądząc tutaj pomiędzy niedostępnymi skałami, przypomniałam sobie zakręty drogi w borze, gdzie

znajdował się klasztor Matki Boskiej Leśnej, a niechęć, jaką miałam do tych wszystkich

osamotnionych miejsc, przyprawiła mnie o drżenie.

Zobaczyliśmy w końcu jakiś zamek, uczepiony nad brzegiem okropnej przepaści, który, zdając się

zawieszony na czubku stromej skały, sprawiał raczej wrażenie mieszkania duchów niż ludzi

związanych ze społeczeństwem.

Widzieliśmy ten zamek, ale ani śladu prowadzącej do niego drogi; ta, którą szliśmy, uczęszczana

tylko przez kozice, pełna wszędzie kamieni, prowadziła tam jednak, lecz nieskończonymi

ślimakami.

Oto mój dom, powiedział Dalville, gdy zobaczył, że zamek przyciągnął mój wzrok, a kiedy

wyraziłam zdziwienie, że zamieszkuje miejsce tak samotne, odpowiedział mi dosyć ostro, że

mieszka się tam, gdzie się może.

Byłam równie wstrząśnięta, co przerażona jego tonem;

w nieszczęściu zauważamy wszystko, najlżejsza zmiana intonacji u ludzi, od których

zależymy, gasi lub ożywia nadzieję; ponieważ nie czas jednak było się cofać, udałam, że nic nie

zauważyłam.

Gdy okrążyliśmy raz jeszcze tę starożytną ruderę, nagle znalazła się naprzeciw nas; tutaj Dalville

zsiadł z muła i każąc mi zrobić podobnie, oddał cugle zwierząt parobkowi, zapłacił mu i kazał

zawrócić, kolejna czynność niemiła w najwyższym stopniu.

Dalville zauważył mój niepokój.

Nie przejmuj się, Zofio powiedział kierując naszymi krokami do swej siedziby nie jesteś

poza Francją, ten zamek znajduje się na granicy Dauphine, ale jeszcze do niego należy.

Być może odpowiedziałam jak jednak mogło panu przyjść do głowy, aby zamieszkać w

takiej zbójeckiej jaskini?

Jaskinia zbójecka?

101 .

Nie, powiada Dalville, patrząc na mnie z ukrytą myślą, w miarę jak posuwaliśmy się naprzód nie

można powiedzieć, żeby to była jaskinia zbójecka, ale nie jest to także miejsce zamieszkania

naprawdę uczciwych ludzi.

Ach, panie odpowiedziałam przyprawiasz mnie o drżenie, gdzie mnie więc prowadzisz?

Będziesz służyć fałszerzom pieniędzy, dziwko powiedział Dalville, chwytając mnie za ramię

i przeprowadzając siłą przez most zwodzony, który opuścił się przed nami i podniósł natychmiast.

Jesteś na miejscu dorzucił, gdy znaleźliśmy się na dziedzińcu czy widzisz tę studnię?

ciągnął dalej, pokazując mi wielki i głęboki zbiornik koło bramy; koło napełniające zbiornik wodą

poruszane było przez dwie nagie i przywiązane łańcuchami kobiety.

Oto twoje towarzyszki i twoja praca; to właśnie będziesz robić dwadzieścia godzin dziennie, kręcąc

koło, będziesz jak twoje towarzyszki bita za każdym razem, gdy zaprzestaniesz pracy, i dostaniesz

sześć uncji czarnego chleba i jedną porcję bobu dziennie.

Wyrzeknij się wolności, nigdy już nie będziesz na swobodzie; gdy umrzesz ze zmęczenia,

zostaniesz wrzucona do tej szczeliny, którą widzisz koło studni, do tych trzydziestu czy czterdziestu

kobiet, które tam się znajdują, i inna cię zastąpi.

Wielkie nieba, panie wykrzyknęłam, rzucając się do stóp Dalvillea zechciej sobie

przypomnieć, że uratowałam ci życie i że wzruszony uczuciem wdzięczności przez chwilę zdawałeś

się ofiarować mi szczęście, nie, tego więc nie mogłam się spodziewać.

Co rozumiesz, proszę ja ciebie, przez uczucie wdzięczności, jakim, jak ci się zdaje,

zjednałaś mnie sobie powiedział Dalville.

Pomyśl lepiej kreaturo, co czyniłaś, przynosząc mi pomoc?

Mogłaś pójść swoją drogą lub podejść do mnie, wybrałaś to drugie, jako odruch dyktowany ci

sercem...

Oddałaś się więc przyjemności?

I, do diabła, uważasz jeszcze, że jestem zobowiązany wynagrodzić cię za przyjemność, którą sobie

sprawiłaś?

Jak w ogóle mogło ci przyjść na myśl, że człowiek taki jak ja, nurzający się w złocie i bogactwie,

człowiek mający z górą milion dochodu i gotów wyruszyć do Wenecji, by używać fortuny, miałby

upaść tak nisko, żeby mieć jakiekolwiek zobowiązania wobec nieszczęsnej istoty twojego rodzaju?

Nawet gdybyś przywróciła mi życie, nie winienem ci nic, skoro trudziłaś się tylko dla siebie.

Do pracy, niewolnico, do pracy!

Dowiesz się, że cywilizacja, obalając urządzenia natury, nie zniosła wcale jej praw; od zarania już

stworzyła istoty silne i słabe, i zamiarem jej było, aby jedne były podporządkowane drugim, jak

baranek w stosunku do lwa, jak owad wobec słonia; zręczność i inteligencja człowieka

zróżnicowały sytuację jednostek; już nie siła fizyczna określa pozycję, lecz siła posiadanych

bogactw.

Człowiek najbogatszy stał się człowiekiem najsilniejszym, najbiedniejszy najsłabszym; lecz nie

zmieniło to zasad rządzących potęgą; wyższość silnego nad słabym stanowiła zawsze prawo natury,

której było wszystko jedno, czy łańcuch wiążący słabego będzie trzymany przez bogacza czy przez

najsilniejszego i czy miażdży najsłabszego czy najbiedniejszego.

Natura nie zna uczuć wdzięczności, których pragniesz, Zofio, nigdy nie znała takiego prawa, aby

przyjemność, której ktoś się oddaje, wyświadczając przysługę, mogła się stać powodem dla

otrzymującego, by zrzekł się swoich praw nad tamtym.

Czy u zwierząt, które bierzemy za przykład, spostrzegasz uczucia, którymi się chełpisz?

Panując nad tobą bogactwem albo siłą, czy postąpiłbym naturalnie, wyrzekając się dla ciebie

swoich praw, bądź dlatego że oddałaś sobie samej przysługę, bądź że twoja przebiegłość kazała ci

się wkupić, służąc mi?

Lecz choćby nawet przysługa została oddana równemu przez równego, przenigdy duma wzniosłej

duszy nie pozwoliłaby się poniżyć przez wdzięczność.

Czyż ten, który otrzymuje od drugiego, nie jest zawsze poniżany, a to poniżenie, które odczuwa, nie

jest dla drugiego wystarczającą zapłatą za oddaną przysługę?

Czyż nie jest radością dla dumy wznieść się ponad swego bliźniego i czyż ten, co przysługę oddaje,

potrzebuje jeszcze czegoś innego, i jeśli wdzięczność, poniżając dumę tego, co otrzymuje, staje się

dla niego ciężarem, jakim prawem można go zmuszać, aby jej dochował?

Dlaczegóż mam się zgodzić na poniżenie za każdym razem, gdy pada na mnie wzrok tego, który mi

się przysłużył?

Tak więc niewdzięczność miast być wadą jest cnotą dumnych dusz, tak jak na pewno

dobroczynność zaletą dusz słabych; niewolnik prosi o nią pana, ponieważ jej potrzebuje, ale ów,

jako że namiętność i natura są mu lepszym przewodnikiem, powinien kierować się tylko tym, co

mu służy lub co go pociąga.

Niechże dobrze czyni, kto tego pragnie, jeśli znajduje w tym przyjemność, niech jednak nie

wymaga niczego za to, że było mu przyjemnie.

I gdy to Dalville wypowiedział, nie dając mi nawet czasu na odpowiedź, dwu parobków

pochwyciło mnie na jego rozkaz, zdarli ze mnie ubranie i przywiązali mnie obok dwu towarzyszek,

i już tego samego wieczoru musiałam im pomagać, nie mogąc nawet odpocząć po przebytej

męczącej drodze.

Nie minął kwadrans, jak się znajdowałam przy tym fatalnym kole, gdy cała banda fałszerzy, którzy

skończyli swój dzień pracy, przyszła do mnie ze swym naczelnikiem, żeby mi się przyjrzeć.

Wszyscy obrzucali mnie szyderstwami i zniewagami w związku z hańbiącym mnie znamieniem,

które niewinnie nosiłam na swym nieszczęsnym ciele; podeszli do mnie, obmacywali mnie

brutalnie, gdzie się tylko dało, krytykując kąśliwymi żartami wszystko, co wbrew sobie

wystawiałam na pokaz.

103 .

Po zakończeniu tej bolesnej sceny oddalili się trochę; Dalville pochwycił wtedy bat, zawsze przy

nas leżący, i wymierzył mi pięć czy sześć uderzeń, całym rozmachem ręki bijąc po całym ciele.

Oto jak będziesz traktowana, szelmo powiedział do mnie, zadając mi ciosy gdy na swoje

nieszczęście nie dopełnisz swoich obowiązków; nie dlatego to robię, że czegoś zaniedbałaś, ale

żeby ci pokazać, jak traktuję te, które coś zaniedbają.

Każde uderzenie przecinało mi skórę, nigdy nie odczuwałam tak silnego bólu, ani w rękach

de Bressaca, ani barbarzyńskich mnichów, wydawałam więc głośne okrzyki, szamocząc się w

kajdanach; moje skręcanie się i wycie posłużyły za pośmiewisko dla obserwujących mnie

potworów i dana mi została okrutna wiedza, że jeśli są ludzie, którzy przez chęć zemsty lub

niegodne żądze mogą zabawiać się bólem drugich, istnieją także inni, tak barbarzyńsko

ukształtowani, że doznaję tych samych przyjemności tylko przez wzgląd na pychę czy

najokropniejszą ciekawość.

Człowiek jest więc zły z natury i jest taki prawie w tej samej mierze w szaleństwie swych

namiętności, jak i wtedy, gdy jest spokojny, a w każdym wypadku nieszczęścia bliźniego mogą się

stać dla niego wstrętnymi przyjemnościami.

Trzy ciemne nory, oddzielone jedna od drugiej, zamknięte jak więzienne cele, znajdowały

się wokół studni; jeden z parobków, który mnie przywiązał, wskazał mi moją i schroniłam się w

niej, otrzymawszy od niego przeznaczoną dla mnie porcję wody, bobu i chleba.

Dopiero tam mogłam w pełni przeżyć całą grozę mojej sytuacji.

Czyż to możliwe, mówiłam sobie, że istnieją ludzie tak barbarzyńscy, że tłumią w sobie uczucie

wdzięczności, tę cnotę, której oddałabym się z taką przyjemnością, gdyby kiedykolwiek jakaś dobra

dusza pozwoliła mi ją odczuć; czyż więc może być ona ludziom nie znana, a ten, który tłumi ją w

tak nieludzki sposób, czyż nie jest tylko potworem?

Byłam pogrążona w tych rozmyślaniach, przeplatając je łzami, gdy nagle drzwi mej celi otworzyły

się:

był to Dalville.

Nie mówiąc ani słowa stawia na ziemi świeczkę, którą sobie świecił, rzuca się na mnie jak dzikie

zwierzę, zniewala według swych chęci, na próbę obrony odpowiada biciem, nie zwraca uwagi na

moje wybiegi, zaspokaja się brutalnie, podejmuje swoją świeczkę, znika i zamyka drzwi.

No cóż, mówię sobie, czy są możliwe większe zniewagi i jaka jest różnica między człowiekiem a

najdzikszym zwierzęciem z boru?

Ale oto wschodzi słońce, zanim mogłam choć przez chwilkę odpocząć, otwierają się nasze

nory, znów nas przywiązują i podejmujemy nasz smutny wysiłek.

Moimi towarzyszkami były dwie dziewczyny w wieku dwudziestu pięciu do trzydziestu lat, które

choć przygniecione nędzą i zniekształcone przez nadmiar wysiłku fizycznego, zachowały jeszcze

resztki swojej urody; były piękne i równomiernie zbudowane, a jedna z nich miała jeszcze

wspaniałe włosy.

Ze smutnej rozmowy dowiedziałam się, że obie były w swoim czasie kochankami Dalvillea, jedna

w Lyonie, druga w Grenoble; że sprowadził je do tego strasznego ustronia, gdzie jeszcze przez kilka

lat żyły z nim jak równe, a w nagrodę za rozkosze,których użyczyły, skazał je natę poniżającą

pracę.

Dowiedziałam się od nich, że w tej chwili ma jeszcze uroczą kochankę, której poszczęściło się

jednak lepiej, bo zapewne podąży za nim do Wenecji, gdzie właśnie zamierza się on udać, jeśli

tylko znaczne sumy, które ostatnio przekazał do Hiszpanii, przyniosą mu oczekiwane weksle na

Włochy, gdyż swoich pieniędzy nie chciał zabierać do Wenecji;

nie wysyłał ich tam nigdy, fałszywe pieniądze przekazywał pośrednikom zawsze do innego

kraju niż ten, w którym chciał zamieszkać; w ten sposób w miejscu, gdzie zamierzał się osiedlić,

jego machinacje nie mogły więc zostać nigdy wykryte, a fortuna wspierała się na trwałych

podstawach.

W każdej chwili wszystko jednak mogło się skończyć niepowodzeniem, a wyjazd, który zamyślił,

zależał jedynie od tej ostatniej sprawy, dotyczącej przeważającej części jego majątku; jeśli Kadyks

przyjmie jego fałszywe plastry i ludwiki i pośle mu za to doskonałe papiery wartościowe do

Wenecji, będzie mógł uważać się za szczęśliwego do końca swoich dni; jeśli zaś oszustwo by się

wykryło, groziło mu oskarżenie i powieszenie, jak na to zasługiwał.

O nie, powiedziałam sobie wtedy, dowiadując się o tych wszystkich szczegółach, raz jeden

opatrzność będzie sprawiedliwa i nie zezwoli, aby mogło się powieść takiemu potworowi jak on, a

my trzy będziemy pomszczone.

W południe dawano nam zawsze dwie godziny odpoczynku, z których korzystałyśmy, by móc

odetchnąć oddzielnie i zjeść w naszych komórkach, o drugiej przykuwano nas znowu i kazano nam

obracać koło aż do nocy, nie zezwalając nam nigdy na wejście do zamku.

Powodem, dla którego trzymano nas nagie przez pięć miesięcy w roku, były niemożliwe upały, jeśli

zważyć nadmierną pracę, której się oddawałyśmy, chodziło także o to, abyśmy, jak twierdziły moje

towarzyszki, bardziej były wystawione na ciosy, zadawane od czasu do czasu przez dzikiego pana.

W zimie dawano nam spodnie i obcisłą kamizelkę, rodzaj ubrania, które przylegając ściśle,

wystawiało równie łatwo nasze nieszczęsne ciała na ciosy naszego kata.

Dalville nie ukazał się wcale pierwszego dnia, ale około północy dokonał tej samej rzeczy, co dnia

poprzedniego.

Chciałam skorzystać z okazji, aby błagać go o ulżenie mojemu losowi.

105 .

A to jakim prawem powiedział do mnie ten barbarzyńca czy dlatego, że mam ochotę i fantazję

spędzić chwilę z tobą?

Czyż jednak przychodzę prosić u twoich stóp o łaskę przyzwolenia, za którą mogłabyś żądać

jakiegoś wynagrodzenia?

Nie proszę cię o nic...

biorę tylko, i nie rozumiem, dlaczego to, iż korzystam z jednego prawa wobec ciebie, mia łoby

stanowić o wyrzeczeniu się drugiego prawa.

W moim czynie nie ma zgoła miłości, jest to uczucie, którego nigdy nie zaznało moje serce.

Posługuję się kobietą z konieczności, jak posługujemy się naczyniem w innej potrzebie, nie żywię

jednak nigdy do tej istoty, którą moje pieniądze i moja pozycja oddają moim chęciom, ani

poważania, ani czułości;

to, co biorę, zawdzięczam tylko sobie samemu, a wymagając od kobiety jedynie poddania

się, nie widzę powodu, dla którego miałbym jej wyświadczać kiedykolwiek łaski.

Równałoby się to przyznaniu, że złodziej porywający człowiekowi w lesie sakiewkę, gdyż jest

silniejszy od niego, winien mu jest jakąś wdzięczność za krzywdę, którą mu wyrządził, tak samo

jest ze znieważeniem kobiety, może nas to nakłonić do dokonania tego raz jeszcze, ale nigdy do

przyznania jej jakiejś ulgi.

Dalville, który już się zaspokoił, powiedziawszy te słowa wyszedł szybko i pogrążył mnie w

nowych rozmyślaniach, które, jak można łatwo zgadnąć, nie przynosiły mu chwały.

Wieczorem przyszedł zobaczyć, jak pracujemy, i znajdując, że nie wyciągnęłyśmy normalnej ilości

wody, pochwycił swój okrutny bicz i wychłostał nas do krwi wszystkie trzy, a był dla mnie równie

bezlitosny, jak dla innych, co mu nie przeszkodziło przyjść tej samej nocy i postąpić ze mną jak

poprzednio.

Ukazałam mu rany, którymi mnie okrył, ośmieliłam się przypomnieć tę chwilę, gdy podarłam swoją

bieliznę, aby zabandażować jego rany, ale Dalville, rozpłomieniony, odpowiedział na moje skargi

tylko tuzinem policzków przeplatanych różnymi wymyślaniami i opuścił mnie, jak zwykle, gdy

tylko się zaspokoił.

Ten obrót rzeczy trwał prawie miesiąc, po czym otrzymałam od swego kata przynajmniej tę łaskę,

że nie byłam już wystawiona na obrzydliwą męczarnię, aby brał to, czego zgoła nie powinien

otrzymywać.

Moje życie nie zmieniło się jednak, tyleż było dobrego traktowania, tyleż złego.

W tej okrutnej sytuacji upłynął rok, gdy rozeszła się wśród domowników wiadomość, że

Dalville nie tylko zrobił fortunę, nie tylko otrzymał na Wenecję ogromną ilość papierów

wartościowych, jak sobie życzył, ale że zażądano od niego jeszcze kilku milionów fałszywych

pieniędzy, za które, według jego woli, przekażą mu należność w papierach do Wenecji.

Ten zbrodniarz nie mógł zrobić większej i bardziej nieoczekiwanej fortuny: wyjeżdżał mając ponad

milion majątku, i nadzieję na inne dochody; taki był nowy przykład dany mi przez opatrzność, taki

był nowy sposób, za pomocą którego chciała mnie ona raz jeszcze przekonać, że powodzenie mogło

towarzyszyć tylko zbrodni, a cnocie klęski.

Dalville, gotów do drogi, przyszedł mnie zobaczyć w przeddzień wyjazdu o północy, co nie

zdarzało mu się już od dawna; to on sam powiedział mi i o swojej fortunie i o swoim wyjeździe.

Rzuciłam mu się do nóg, zaklinałam go i błagałam, aby zwrócił mi wolność i choćby trochę

pieniędzy, abym mogła udać się do Grenoble.

W Grenoble mnie zaskarżysz.

Panie powiedziałam do niego, skrapiając łzami jego kolana przysięgam ci więc, że moja

stopa tam nie postanie; zrób zatem tak, aby mieć pewność, zechciej mnie zabrać ze sobą do

Wenecji; być może znajdę tam mniej zatwardziałe serca niż w mojej ojczyźnie, i jeśli tylko mnie

tam zabierzesz, przysięgam na wszystko, co mam najświętszego, że nigdy tam panu nie wejdę w

drogę.

Nie udzielę ci żadnej pomocy, ani szeląga odpowiedział mi twardo ten wielki łotr wszystko,

co nazywa się jałmużną czy dobroczynnością, jest mi tak wstrętne, że choćbym miał trzykrotnie

tyle złota co teraz, nie zgodziłbym się dać nawet pół denara biedakowi;

pod tym względem mam stałe zasady, od których nie odstąpię nigdy.

Biedny mieści się w porządku natury; tworząc ludzi o nierównej sile, przekonała nas ona o swojej

chęci zachowania pewnej nierówności, nawet w zmienionym porządku jej praw, który przyniosła

nasza cywilizacja.

Biedny zastępuje słabego, już ci to powiedziałem, ulżyć mu, to zniszczyć ustalony porządek,

sprzeciwić się porządkowi natury, obalić równowagę, która stanowi podstawę jej najsubtelniejszych

poczynań.

Znaczyłoby to przyczyniać się do niebezpiecznej równości w społeczeństwie, zachęcać do

gnuśności i próżniactwa, nauczyć biednego, by okradał bogatego, gdy ten odmówi pomocy, gdyż w

ten sposób biedny przyzwyczaiłby się do otrzymywania wszystkiego bez pracy.

Och, panie, jakże nieczułe są twoje zasady!

Czy mówiłbyś tak, gdybyś nie był zawsze bogaty?

Daleki byłem kiedyś od tego, ale potrafiłem zapanować nad losem, potrafiłem podeptać tę

marę cnoty, która prowadzi tylko na stryczek lub do szpitala, spostrzegłem dość wcześnie, że

religia, dobroczynność i ludzkość stają się niewątpliwie kłodami pod nogi dla każdego, kto chce

zdobyć fortunę, i umocniłem swoją na szczątkach ludzkich przesądów.

Drwiąc sobie z praw boskich i ludzkich, poświęcając zawsze słabego, gdy stawał mi na drodze,

rujnując biednego i okradając bogatego, wdarłem się do położonej wysoko świątyni bóstwa,

któremu kadziłem.

107 .

Dlaczegóż nie robiłaś podobnie?

Twoje powodzenie znajdowało się w twoich rękach; czy w twojej chimerycznej cnocie, którą

przeniosłaś nad powodzenie, znalazłaś pocieszenie po ofiarach dla niej poczynionych?

Za późno, nieszczęsna, za późno; płacz nad swoimi błędami, cierp i staraj się, jeśli potrafisz,

odnaleźć wpośród widziadeł, które czcisz, to, co utraciłaś przez swoją łatwowierność.

Po tych okrutnych słowach Dalville rzucił się na mnie...

ogarnęło mnie jednak takie przerażenie, jego obrzydliwe zasady obudziły we mnie taką nienawiść,

że brutalnie go odepchnęłam; chciał użyć siły, nie udało mu się, zadowolił się okrucieństwami,

zostałam zasypana ciosami, ale nie odniósł zwycięstwa; ogień zgasł bez powodzenia, a łzy daremne

szaleńca pomściły wreszcie zniewagi.

Nazajutrz, przed samym wyjazdem, ten nędznik dał nam zobaczyć nowe okrutne widowisko

barbarzyństwa, o których milczą kroniki Androników, Nerona, Wacławów i Tyberiuszów.

Wszyscy sądzili, że jego kochanka odjeżdża razem z nim, kazał się więc jej wystroić; w chwili

wsiadania na koń prowadzi ją ku nam.

Oto twoje miejsce, nikczemna istoto powiedział każąc się jej rozebrać.

Chciałbym, by moi towarzysze pamiętali o mnie, zostawiam im więc w zakład kobietę, na

której, jak sądzili, tak bardzo mi zależy; ale ponieważ tutaj potrzebne są tylko trzy...

a ja udaję się w niebezpieczną drogę, gdzie przyda mi się broń, wypróbuję na jednej z was moje

pistolety.

I to mówiąc ładuje jeden z nich, przykłada go do piersi każdej z trzech kobiet obracających

koło i zwraca się w końcu do jednej ze swych dawnych kochanek:

Idź, powiada wypaliwszy jej w głowę idź na tamten świat i donieś co u mnie słychać, idź

powiedzieć diabłu, że Dalville, najbogatszy z łotrów na ziemi, to ten, który najbezczelniej wyzywa

niebiosa i diabła samego.

Nieszczęsna, która nie wyzionęła ducha natychmiast, szamocąc się długo w swoich więzach

potworny widok, którym nikczemnik rozkoszuje się; każe ją w końcu zabrać, by umieścić tam

swoją kochankę, chce ją zobaczyć, jak trzy lub cztery razy obraca koło, wymierza własnoręcznie

tuzin uderzeń biczem i dokonawszy tych okropności, ohydny ten człowiek wsiada na koń i wraz ze

swoimi dwoma pachołkami znika na zawsze z naszych oczu.

Nazajutrz po odjeździe Dalvillea wszystko się zmieniło; jego następca, człowiek łagodny i

pełen wyrozumiałości, kazał nas natychmiast uwolnić.

To nie jest zajęcie dla łagodnej i słabej płci powiedział nam z dobrocią tę machinę będą

poruszać zwierzęta; nasz zawód jest dostatecznie zbrodniczy, po cóż więc jeszcze dodatkowo

obrażać najwyższą istotę niepotrzebnymi okrucieństwami.

Sprowadził nas do zamku, kochance Dalvillea bezinteresownie pozwolił zajmować się tym,

czym dotychczas zajmowała się w domu, nas zaś, moją towarzyszkę i mnie, zatrudnił w warsztacie

przy rytowaniu monet, zajęciu z pewnością mniej wyczerpującym, a przecież byłyśmy

wynagradzane bardzo dobrymi pokojami i wyśmienitym pożywieniem.

Po upływie dwu miesięcy następca Dalvillea, który nazywał się Roland, doniósł nam o szczęśliwym

przybyciu swego towarzysza do Wenecji;

osiedlił się tam, stał się bogaty i cieszył się wszelkim powodzeniem, jakiego mógł sobie

życzyć.

Następcy jego przypadł jednak zgoła inny los w udziale; nieszczęsny Roland był uczciwy, a

to wystarczyło, aby szybko spotkała go zguba.

Pewnego dnia, gdy w zamku panował spokój, a praca według praw nowego pana, choć nieuczciwa,

szła łatwo i przyjemnie, nagle mury zostały otoczone; w braku mostu przebyto fosy i nim nasi

ludzie mieli nawet czas pomyśleć o obronie, w domu było już ponad stu gwardzistów straży.

Trzeba było się poddać, spętano nas jak zwierzęta, przywiązano do koni i przyprowadzono do

Grenoble.

O nieba, powiedziałam przy wejściu do miasta, otóż i to miasto, w którym, jak w to wierzyłam,

szalona, miało się dla mnie zacząć szczęście!

Proces fałszerzy pieniędzy odbył się wkrótce i wszyscy zostali skazani na powieszenie.

Gdy zobaczono piętno, jakie nosiłam, nie zadawano sobie prawie trudu przesłuchania mnie i

miałam być skazana jak wszyscy, aż wreszcie spróbowałam wzbudzić litość w sercu sławnego

urzędnika, zaszczycającego ten trybunał, nieskazitelnego sędziego, czcigodnego obywatela,

oświeconego filozofa;

jego dobroczynność i ludzkość wyryją w świątyni Pamięci imię sławne i godne poważania;

wysłuchał mnie...

uczynił więcej, przekonany, że mówię wszystko w dobrej wierze i że moje nieszczęścia nie są

kłamane, raczył mnie pocieszyć, sam przelewając łzy.

Wielki człowieku, winnam ci cześć, pozwól mojemu sercu oddać ci ją, wdzięczność pokrzywdzonej

przez los nie będzie dla ciebie ciężarem, a danina, jaką ona ci ofiarowuje, czcząc twoje serce,

będzie na zawsze najsłodszą radością jej serca.

Pan S. sam służył mi za obrońcę, moje skargi zostały wysłuchane, moje jęki znalazły czułe dusze, a

łzy moje spłynęły na serca, które nie okazały się z kamienia, lecz otwarły się dla mnie dzięki jego

szlachetności.

109 .

Wszystkie zeznania zbrodniarzy, na których miano wykonać wyrok, wsparły gorliwość tego, który

zechciał mną się zająć.

Oświadczono więc, że zostałam uwiedziona i że jestem niewinna, całkowicie oczyszczona i

uwolniona z oskarżeń, że mam całkowitą i zupełną swobodę czynienia tego, co zechcę.

Mój opiekun dołączył jeszcze do tej przysługi wyniki kwesty, co przyniosło mi prawie pięćset

pistolów; w końcu ujrzałam się szczęśliwą, moje przeczucia wydawały się bliskie spełnienia,

wierzyłam, że nadchodzi koniec moich klęsk, gdy spodobało się opatrzności, aby mi ukazać, że

daleko jeszcze do tego.

Po wyjściu z więzienia zatrzymałam się w oberży naprzeciwko mostu na Izerze, gdzie

zapewniono mnie, że jest to porządne miejsce; miałam zamiar, według rad pana S., pozostać tam

przez pewien czas próbując znaleźć jakąś pracę w mieście, a w razie niepowodzeń wrócić do

Lyonu, z listami polecającymi, które był tak dobry mi dać.

Jadłam właśnie w oberży przy tak zwanym stole gości, gdy już drugiego dnia spostrzegłam, że

jestem bacznie obserwowana przez grubą, okazałą damę, którą tytułowano baronową; gdy ja z kolei

jej się przyjrzałam, zdawało mi się, że ją rozpoznaję, podeszłyśmy jedna do drugiej, ucałowałyśmy

się jak dwie osoby, które się znają, nie mogę sobie jednak przypomnieć, skąd.

Wreszcie gruba baronowa, zaciągając mnie na bok, mówi:

Zofio, chyba się nie mylę, czyż to nie ciebie uratowałam dziesięć lat temu z więzienia, nie

poznajesz mnie, to ja, Dubois!

Niezbyt zachwycona tym odkryciem, odpowiedziałam przecież grzecz nie; miałam jednak

do czynienia z najsprytniejszą i najzręczniejszą kobietą we Francji i nie było ucieczki.

Zasypała mnie grzecznościami, powiedziała mi, że interesowała się, jak i całe miasto, moją sprawą,

nie wiedziała jednak, że to o mnie chodzi.

Ulegając mojej zwykłej słabości, pozwoliłam się zaprowadzić do pokoju tej kobiety i

opowiedziałam jej swoje nieszczęścia.

Droga przyjaciółko mówi do mnie, całując mnie raz jeszcze chciałam cię zobaczyć na

osobności tylko po to, aby ci powiedzieć, że doszłam do fortuny i wszystko, co posiadam, jest do

twojej dyspozycji.

Spójrz powiedziała, otwierając przede mną szkatułki pełne złota i diamentów oto owoc mojej

przedsiębiorczości; gdybym kadziła cnocie, tak jak ty, byłabym dzisiaj powieszona lub w więzieniu.

O pani mówię do niej jeśli to wszystko zawdzięczasz przestępstwom, opatrzność, która

zawsze wymierza w końcu sprawiedliwość, nie pozwoli ci długo się tym cieszyć.

Mylisz się powiada do mnie Dubois nie wyobrażaj sobie tylko, że opatrzność sprzyja

zawsze cnocie; niechże krucha chwila powodzenia nie pogrąży cię w takim błędnym mniemaniu.

Dla podtrzymania praw opatrzności nie ma żadnego znaczenia, że ten jest występny, podczas gdy

tamten służy cnocie; potrzebuje ona tylko równej sumy występku i cnoty, kto zaś oddaje się

jednemu lub drugiemu, jest jej całkowicie obojętne.

Słuchaj mnie, Zofio, słuchaj mnie z odrobiną choćby uwagi, jesteś inteligentna i chciałabym cię

wreszcie przekonać.

To nie wybór między cnotą a występkiem, moja droga, pozwala człowiekowi znaleźć szczęście,

gdyż cnota, podobnie jak występek, jest tylko sposobem postępowania w świecie: nie chodzi więc o

to, aby kierować się raczej pierwszą niż drugim, trzeba obrać drogę, którą idą wszyscy; ten, kto

zbacza, zawsze się myli.

W świecie całkowicie cnotliwym poleciłabym ci cnotę, gdyż łączyłaby się z nagrodą, a szczęście

towarzyszyłoby jej niezawodnie; w świecie całkowicie zepsutym będę ci doradzać tylko występek.

Ten, kto nie idzie drogą wszystkich, ginie bez ratunku, wszystko, co napotyka, obraca się przeciwko

niemu, a ponieważ jest słabszy, musi ponieść klęskę.

Na próżno prawa chcą przywrócić porządek i skłonić ludzi do cnoty; są zbyt występne, aby to

przedsięwziąć, i zbyt słabe, aby mogło im się to udać, mogą sprawić, że zejdzie się na chwilę z tego

bitego gościńca, ale nigdy nie doprowadzą do opuszczenia go.

Gdy pożytek ogółu skłoni ludzi do zepsucia, ten, kto nie zechce być zepsuty jak oni, będzie walczył

przeciw pożytkowi ogółu, a jakiegoż dobra może oczekiwać ten, kto przeszkadza wiecznie

pożytkowi innych?

Powiesz może, że to właśnie występek sprzeciwia się pożytkowi ludzi, i przyznałabym ci rację w

świecie złożonym po równi z występnych i cnotliwych, ponieważ korzyść jednych sprzeczna jest

wtedy wyraźnie z korzyścią drugich, ale nie jest już tak w społeczeństwie całkowicie zepsutym,"

moje występki godząc tylko w człowieka występnego powodują w nim inne występki, które

wyrównują szkody, i oto oboje jesteśmy szczęśliwi.

Następuje powszechność drgania, wielość zderzeń i wzajemnych obrażeń, gdzie każdy odzyskując

natychmiast to, co właśnie stracił, znajduje się bez przerwy w szczęśliwej sytuacji.

Występek jest niebezpieczny tylko dla cnoty, gdyż ta, będąc słaba i nieśmiała, nie odważa się nigdy

na nic, lecz jeśli zniknie z powierzchni ziemi, występek, dotykając tylko występnych, nie przyniesie

już szkody, spowoduje rozwinięcie się innych występków, ale nie zaszkodzi wcale cnotom.

Powiesz mi na to, że cnota daje dobre wyniki?

Inny sofizmat służą one zawsze tylko słabemu, ale nie przynoszą nic temu, który dzięki swojej

dzielności wystarcza sam sobie i potrzebuje tylko zręczności, aby odwrócić przeciwności losu.

Jak możesz chcieć, żeby całe życie nie spotykały się klęski, córko moja, jeśli zawsze obierałaś

odwrotny kierunek drogi niż wszyscy?

111 .

Gdybyś dała się nieść nurtowi, znalazłabyś przystań, tak jak ja.

Czy ten, kto chce płynąć w górę rzeki, może przybyć równie szybko, jak ten, który posuwa się z

prądem?

Pierwszy mu przeszkadza, drugi mu się oddaje.

Mówisz mi zawsze o opatrzności, ale jaki masz dowód, że kocha ona porządek, a więc i cnotę?

Czyż nie daje bez przerwy przykładów swoich niesprawiedliwości i nieprawidłowości?

Czy to, że zsyła ludziom wojnę, zarazę i głód, że stworzyła wszechświat występny gdziekolwiek

spojrzeć, oznacza dla ciebie, że nieskończenie kocha ona cnotę?

I dlaczegóż jednostki występne nie miałyby się jej podobać, jeśli ona sama działa za pomocą

występków, a w jej roli i dziełach wszystko jest występkiem i zepsuciem, wszystko jest zbrodnią i

rozprzężeniem?

A zresztą od kogo pochodzą te odruchy, które pociągają nas do złego?

Czyż nie otrzymujemy ich z ręki opatrzności, czy jest w nas choć jedna lub jedno uczucie, które nie

pochodziłoby od niej?

Czyż jest więc rozsądne twierdzić, że zezwoliła lub wyposażyła nas w skłonności do czegoś, co jest

dla niej bezużyteczne?

Jeśli więc występki jej służą, dlaczegóż mielibyśmy się im sprzeciwiać, jakim prawem

pracowalibyśmy nad ich zniszczeniem i z jakiego powodu mielibyśmy się opierać ich wezwaniu?

Nieco więcej filozofii na świecie, a niedługo wszystko znajdzie się na właściwym miejscu i

udowodni prawodawcom, urzędnikom, że występki, które piętnują i karzą z taką surowością, są

czasem w wyższym stopniu użyteczne niż owe cnoty, które zalecają, nigdy ich nie nagradzając.

Gdy jednak okażę się dostatecznie słaba, proszę pani odpowiedziałam tej gorszycielce aby

podzielić wasze okropne poglądy, jak uda wam się stłumić wyrzuty sumienia, które w każdej chwili

będą się rodzić w moim sercu?

Wyrzuty sumienia to chimera, Zofio podjęła znów Dubois jest to tylko głupi podszept duszy,

na tyle słabej, że nie ośmieliła się ich unicestwić.

Czy można je unicestwić?

Nic łatwiejszego, żałuje się tylko tego, czego nie ma się zwyczaju robić.

Ponawiaj często to, co powoduje twoje wyrzuty sumienia, a dojdziesz do ich całkowitego usunięcia;

przeciwstaw im płomień namiętności, potężne prawa korzyści, a rychło je rozproszysz.

Wyrzut sumienia nie dowodzi, że istnieje zbrodnia, wskazuje tylko na duszę, którą łatwo ujarzmić.

Niech przyjdzie bezsensowny rozkaz, abyś nie wychodziła teraz z tego pokoju, a nie wyjdziesz bez

wyrzutów sumienia, chociaż jest pewne, że nie ma w tym nic złego, żeby stąd wyjść.

To nieprawda więc, że tylko występek powoduje wyrzuty sumienia; przekonując się, że zbrodnia

nie istnieje lub że stanowi konieczność w ogólnym planie natury, I można równie łatwo popełnić

zbrodnię, jak przezwyciężyć wyrzuty sumienia, podobnie jak udałoby ci się stłumić ten, który

zrodziłby się, gdybyś wyszła z tego pokoju po otrzymaniu bezprawnego rozkazu, abyś tu pozostała.

Należy wyjść od dokładnej analizy tego wszystkiego, co ludzie nazywają zbrodnią, stwierdzić

przede wszystkim, że ludzie określają tak jedynie naruszenie swych praw i obyczajów narodowych

i że to, co nazywa się zbrodnią we Francji, nie jest nią już o kilkaset mil dalej, że nie ma takiego

czynu, który rzeczywiście byłby uważany za zbrodnię na całej kuli ziemskiej, wobec czego nic w

istocie nie może być słusznie uznane za zbrodnię, wszystko jest sprawą poglądu i położenia

geograficznego.

Jeśli to przyjąć, cóż za absurd oddać się uprawianiu cnót, które gdzie indziej są występkami, i

stronić od zbrodni," które w innym kraju są dobrymi uczynkami.

A teraz zapytuję czy ten kto dobrze zastanowi się nad tym wszystkim, może mieć wyrzuty

sumienia, jeśli dla swej przyjemności lub korzyści spełni we Francji czyn, który, uchodząc za cnotę

w Chinach czy Japonii, napiętnuje go jednak we własnej ojczyźnie?

Czy może go powstrzymać to ohydne wyróżnienie, a jeśli ma choć krzynę filozofii w głowie, czy

może ono spowodować w nim wyrzuty sumienia?

Jeśli wyrzut sumienia wynika tylko z nakazu, rodzi się tylko z powodu zerwania więzów, a nie

pochodzi z samego czynu, czy mądrze to pozwoli mu, trwać, czy to nie absurd nie unicestwić go

natychmiast?

Należy przywyknąć do traktowania czynu przynoszącego wyrzuty sumienia jako czynu obojętnego,

należy go tak osądzać poprzez rozważne studiowanie moralności i zwyczajów wszystkich narodów

na świecie; w wyniku tego rozumowania należy powtarzać ten czyn, jakikolwiek by on był, tak

często, jak to jest tylko możliwe, a płomień rozumu zniszczy wkrótce wyrzuty sumienia, unicestwi

to ciemne dążenie, będące jedynie owocem niewiedzy, małoduszności i wychowania.

Od trzydziestu lat, Zofio, nieprzerwany ciąg występków i zbrodni prowadził mnie powoli do

fortuny; już ją zdobyłam; jeszcze dwa lub trzy szczęśliwe wypady i wyjdę ze stanu nędzy i

żebractwa, w jakim się urodziłam, stając się panią ponad pięćdziesięciu tysięcy liwrów renty.

Jak sądzisz, czy robiąc tę olśniewającą karierę odczułam choć przez chwilę kolce wyrzutów

sumienia?

Nie wierz w to, nigdy ich nie zaznałam.

Gdyby nawet ohydne niepowodzenie w jednej chwili strąciło mnie ze szczytu i pogrążyło w

przepaści, tym bardziej nie poddałabym się wyrzutom sumienia; miałabym żal do ludzi lub do

swojej niezręczności, ale zawsze byłabym w zgodzie z własnym sumieniem.

Być może, rozumujmy jednak przez chwilę wychodząc od podobnych zasad filozofii, co

pani zasady.

113 .

Jakim prawem żąda pani, aby moje sumienie było podobnie nieugięte jak pani, jeśli nie

przyzwyczajono go już od dzieciństwa do przezwyciężania tych przesądów; w imię czego żąda

pani, aby mój umysł, który inaczej został ukształtowany, miał przyjąć podobne systemata?

Przyjmuje pani, że istnieje suma zła i dobra w naturze, i że wobec tego potrzeba, aby była pewna

liczba jednostek uprawiających dobro i inna ich kategoria, oddająca się złu.

Wybór, jakiego dokonuję, nawet według pani zasad, mieści się przeto w naturze;

niech więc pani nie żąda, abym oddalała się od zasad, które ten wybór mi dyktuje, a jeśli,

jak słyszę, znajduje pani szczęście, idąc swoją drogą, podobnie dla mnie byłoby niemożliwością

znaleźć je poza tą, którą ja podążam.

Niech pani sobie zresztą nie wyobraża, że czujność praw pozostawia długo w pokoju tego, który je

przekracza; czyż właśnie nie ujrzała pani przykładu tuż przed swoimi oczami?

Z piętnastu łotrów, wśród których miałam nieszczęście przebywać, ratuje się jeden, a czternastu

haniebnie ginie.

Ty to nazywasz nieszczęściem?

Cóż znaczy zresztą hańba dla tego, kto nie ma już zasad?

Kiedy przekroczyło się już wszystko, gdy honor stał się tylko przesądem, dobre imię chimerą,

przyszłość iluzją, czyż nie jest wszystko jedno, czy zginie się w ten sposób, czy w swoim łóżku?

Istnieją na świecie dwa rodzaje przestępców: ci, których wielka fortuna i cudowna pozycja chronią

od tego tragicznego końca, i ci, którzy go nie unikną, jeśli zostaną przyłapani; ci ostatni, zrodzeni

bez majątku, jeśli są bystrzy, powinni mieć na uwadze tylko dwie rzeczy: fortunę albo koło tortur.

Jeśli uda im się pierwsze, to mają, czego sobie życzyli, jeśli nie mieli nic do stracenia?

Prawa nie znaczą więc nic wobec przestępców, gdyż nie dosięgają tego, który jest potężny,

szczęśliwy im nie podlega, a nieszczęśnik ma przed sobą tylko ich miecz, nie mogą go więc

przerazić.

A nie sądzi pani, że tego, który nie uląkł się zbrodni, oczekuje w lepszym świecie boski sąd?

Sądzę, że gdyby istniał bóg, byłoby mniej zła na świecie; sądzę, że jeśli istnieje zło na

ziemi, to albo cały ten nieporządek pochodzi z woli boga, albo zapobieżenie mu przechodzi jego

siły, a ja nie obawiam się boga, który jest albo słaby, albo zły, stawiam mu czoło bez lęku i śmieję

się z jego gromów.

Pani, przyprawiasz mnie o drżenie powiedziałam wstając wybacz mi, że nie mogę dłużej

słuchać tych szkaradnych sofizmów i wstrętnych bluźnierstw.

Zatrzymaj się, Zofio, .jeśli nie mogę przemówić do twego rozumu, niechajże podbiję

chociaż twoje serce.

Potrzebuję ciebie, nie odmawiaj mi swojej pomocy; oto sto ludwików, w twoich oczach odkładam

je na bok, będą twoje, jak tylko uda mi się machinacja.

Ulegając tylko mojej naturalnej skłonności do czynienia dobra, zapytałam natychmiast

Dubois, o co chodzi, aby zapobiec, o ile w mojej mocy, zbrodni, którą przygotowywała.

Otóż to powiedziała do mnie czy zauważyłaś tego młodego kupca z Lyonu, który jada z

nami od trzech dni?

Czy Dubreuila?

Właśnie.

I cóż z tego?

Jest w tobie zakochany, zwierzył mi to.

Ma sześćset tysięcy franków bądź to w złocie, bądź to w papierach, w małej kasetce przy swoim

łóżku.

Pozwól, a przekonam go, że zgadzasz się go wysłuchać, czy tak jest, czy nie, to nie ma znaczenia.

Ja go namówię, aby ci zaproponował przejażdżkę poza miasto, przekonam go, że posunie naprzód

swoje sprawy z tobą podczas tej przejażdżki; będziesz go bawić, zatrzymasz go poza domem, jak

długo będziesz mogła; przez ten czas okradnę go, ale nie ucieknę, jego rzeczy będą już w Turynie, a

ja jeszcze w Grenoble.

Użyjemy wszelkiej możliwej sztuki, aby odwrócić od nas podejrzenie, będziemy udawać, że

pomagamy mu w poszukiwaniach; tymczasem oznajmię o swoim wyjeździe, nikogo to nie zdziwi,

ty podążysz za mną i sto ludwików zostanie ci wyliczone, gdy tylko obie znajdziemy się w

Piemoncie.

Zgadzam się powiedziałam do Dubois, zdecydowana uprzedzić nieszczęsnego Dubreuila o

niecnych wobec niego zamiarach; i aby jeszcze lepiej oszukać łotrzycę, dorzuciłam: Zastanów się

jednak pani, że jeśli Dubreuil jest we mnie zakochany, to albo go uprzedzając, albo sprzedając się

mu, mogę z niego wyciągnąć o wiele więcej niż ta niewielka suma, którą ofiaruje mi pani za zdradę.

To prawda mówi do mnie Dubois zaczynam ci zgoła wierzyć, że niebo obdarzyło cię

większą zręcznością w zbrodni niż mnie.

Dobrze powiada dalej, pisząc oto weksel na tysiąc ludwików, ośmiel mi się teraz odmówić.

Nigdy tego nie zrobię, pani mówię biorąc bilet wiedz jednak, że tylko stan mój nieszczęsny

tłumaczy moją słabość i ten błąd, że pani ulegam.

Ja chciałam to przypisać zasłudze twego rozumu powiedziała Dubois ty wolisz, aby

powodem było twoje nieszczęście, będzie, jak zechcesz, służ mi zawsze, a będziesz zadowolona.

115 .

Wszystko zostało załatwione; tego samego wieczora zaczęłam być trochę łaskawsza dla

Dubreuila i zauważyłam, że rzeczywiście coś mu się we mnie podoba.

Nic bardziej kłopotliwego niż moja sytuacja; oczywiście byłam jak najdalsza od myśli, aby

przysłużyć się zamierzonej zbrodni, choćbym miała nawet zarobić trzy razy więcej pieniędzy, ale

czułam niesłychaną odrazę do zaprowadzenia na stryczek kobiety, której przed dziesięciu laty

zawdzięczałam wolność; chciałam przeszkodzić zbrodni nie wnosząc skargi i z każdym innym,

prócz takiej szczwanej łotrzycy jak Dubois, na pewno by mi się powiodło.

A oto co postanowiłam, nie wiedząc, że ukryty manewr tej odrażającej istoty nie tylko zburzy

gmach moich cnotliwych zamiarów, ale ukarze mnie nawet za ich powzięcie.

Tego dnia, kiedy miała się odbyć zamierzona przejażdżka, Dubois zaprosiła nas oboje na

obiad do swojego pokoju; przyjęliśmy zaproszenie, a po posiłku Dubreuil i ja zeszliśmy na dół, aby

przyśpieszyć przygotowanie powozu.

Dubois nie odprowadziła nas, byłam więc przez chwilę zupełnie sam na sam z Dubreuilem, nim

wsiedliśmy do powozu.

Panie mówię mu pospiesznie proszę mnie słuchać najuważniej, zachowywać się jakby nigdy

nic i zastosować się ściśle do tego, co mu powiem.

Ma pan jakiegoś pewnego przyjaciela w gospodzie?

Tak, mam młodego wspólnika, na którego mogę liczyć jak na samego siebie.

Niechże więc pan szybko mu rozkaże, aby ani na chwilę nawet nie opuszczał pańskiego

pokoju przez cały czas, gdy będziemy na przejażdżce.

Mam przecież klucz od pokoju w kieszeni; cóż oznacza ten zbytek ostrożności?

Jest istotniejszy, niż się panu wydaje, błagam, niech pan to zrobi, albo nie pojadę z panem.

Kobieta, od której wyszliśmy to zbrodniarka, urządziła naszą przejażdżkę tylko po to, aby móc pana

bez trudu w tym czasie okraść.

Proszę się pospieszyć, ma nas na oku, to osoba bardzo niebezpieczna; niech się wydaje, że nie

uprzedziłam pana o niczym;

proszę szybko oddać klucz swojemu przyjacielowi, niech pójdzie do pańskiego pokoju z

kilku innymi osobami, jeśli to możliwe, i niech nie ruszają się stamtąd do naszego powrotu.

Wytłumaczę panu resztę, jak tylko znajdziemy się w powozie.

Dubreuil usłuchał mnie, ściska mi rękę na znak podziękowania i pędzi wydać rozkazy

stosownie do moich poleceń; powraca, odjeżdżamy i w czasie drogi odsłaniam, mu całą historię.

Młody człowiek mówi mi o całej swojej wdzięczności za oddaną mu przysługę, zaklina mnie, abym

mu powiedziała prawdę o moim położeniu, i oświadcza, że nic z tego, co odsłoniłam mu ze swoich

przejść nie odstręczyło go na tyle, by nie chciał mi zaofiarować swej ręki i fortuny.

Nasza kondycja jest podobna powiedział mi Dubreuil jestem synem kupca, podobnie jak

pani, moje sprawy wzięły dobry obrót, pani doznałaś nieszczęścia; jestem aż nadto szczęśliwy

mogąc naprawić krzywdy, jakie pani wyrządził los.

Zastanów się, Zofio, jestem sam sobie panem, nie zależę od nikogo, jadę do Genewy, żeby dobrze

umieścić pieniądze, ocalone twoim fortunnym ostrzeżeniem, pojedziesz tam ze mną, po przybyciu

na miejsce zostanę twoim mężem i ukażesz się w Lyonie już jako moja żona.

Taki obrót losu obiecywał mi zbyt wiele, bym ośmieliła się odmówić, nie należało jednak

godzić się, nie dawszy poznać panu Dubreuil wszystkiego, co mogło go od tego odstręczyć.

Był mi wdzięczny za moją delikatność i bardziej jeszcze na mnie nalegał...

Nieszczęsna ze mnie istota!

Czyż musiało tak być, że szczęście przychodziło do mnie zawsze po to tylko, aby tym żywiej dać

mi odczuć zgryzotę, że nigdy nie mogę go pochwycić, czyż nieodwołalnie zapisano w wyrokach

opatrzności, że nie może rozwinąć się w mojej duszy żadna cnota, która by nie wtrąciła mnie w

nieszczęście?

Podczas naszej rozmowy oddaliliśmy się już o dwie mile od miasta i właśnie mieliśmy wysiąść, aby

zaczerpnąć świeżego powietrza w alejach nad brzegiem Izery, gdzie zamierzaliśmy się przechadzać,

gdy nagle Dubreuil powiedział, że bardzo źle się czuje...

Wysiada, chwytają go okropne wymioty, wprowadzam go zaraz do powozu i pędzimy pospiesznie z

powrotem do Grenoble; Dubreuil czuje się tak źle, że trzeba go zanieść do pokoju.

Jego stan zaskakuje przyjaciół, którzy według otrzymanych rozkazów nie wychodzili z mieszkania.

Nie odstępuję go ani na chwilę...

przybywa lekarz; o wielkie nieba, stan młodego człowieka nie budzi wątpliwości, jest otruty...

Ledwo dowiedziałam się tej okropnej prawdy, pędzę do pokoju Dubois...

zbrodniarka...

odjechała...

biegnę do siebie, włamano się do mojej szafy, trochę pieniędzy i moich rzeczy zniknęło, zaś

Dubois, jak mi mówią, już od trzech godzin pędzi pocztą w stronę Turynu...

Nie było żadnej wątpliwości, że jest sprawczynią tych wszystkich zbrodni; przybyła do pokoju pana

Dubreuil i zastawszy tam ludzi, dotknięta do żywego, zemściła się na mnie, a pana Dubreuil otruła

w czasie obiadu, aby w wypadku udanej kradzieży ten nieszczęsny młody człowiek bardziej myślał

po powrocie o swoim życiu niż o pościgu, co pozwoliłoby jej uciec bezpiecznie; że zaś śmiertelny

wypadek nastąpić miał, że tak powiem, prawie w moich ramionach, musiał ściągnąć na mnie

bardziej prawdopodobne podejrzenia niż na nią.

117 .

Pędzę znów do Dubreuila, lecz nie pozwalają mi się wcale przybliżyć, konał otoczony przyjaciółmi,

ale oczyszczając mnie z podejrzeń, zapewniając ich, że jestem niewinna, i zabraniając im oskarżać

mnie.

Ledwo zamknął oczy, gdy jego wspólnik pospieszył do mnie z tą wiadomością, zapewniając mnie,

że mogę pozostać spokojna...

Niestety, jak mogłam być spokojna, czyż mogłam nie opłakiwać gorzko utraty jedynego człowieka,

który, od czasu jak byłam w nieszczęściu, ofiarował się tak szczodrobliwie, aby mnie z niego

wyciągnąć...

czyż mogłam nie ubolewać nad kradzieżą, która wtrącała mnie znów do fatalnej przepaści nędzy, z

której wcale nie mogłam się wydostać?

Wszystko to zwierzyłam wspólnikowi Dubreuila: i to, co było machinacją przeciw jego

przyjacielowi, i to, co mnie samej się przydarzyło;

użalił się nade mną, gorzko ubolewając nad stratą wspólnika, i zarzucił mi nadmiar

skrupułów, które nie zezwoliły mi wnieść skargi natychmiast, jak tylko dowiedziałam się o

projektach Dubois.

Obliczywszy, że ta okropna kobieta, która nie potrzebowała więcej niż czterech godzin, aby dotrzeć

do bezpiecznego kraju, przybędzie tam wcześniej, niż mogli byśmy myśleć o pościgu, że

kosztowałoby nas to bardzo dużo, że wreszcie właściciel oberży, której dobre imię straciłoby wiele

po wniesieniu moich oskarżeń, broniłby się mocno i być może udałoby mu się w końcu zniszczyć

kogoś, kto ledwo oddychał w Grenoble, ocalony z procesu łotrzyków i utrzymując się jedynie z

dobroczynności publicznej...

Te argumenty przekonały mnie, a nawet przeraziły tak bardzo, że postanowiłam wyjechać nie

uprzedzając pana S., mojego protektora.

Przyjaciel Dubreuila uważał to za słuszne i nie ukrywał zgoła, że gdyby sprawa nabrała rozgłosu,

zeznania, które musiałby złożyć, obciążyłyby mnie, choćby był najbardziej nawet ostrożny, a to

zarówno z powodu moich związków z Dubois, jak i mojej ostatniej przejażdżki z jego przyjacielem,

ze względu więc na to wszystko ponawiał jak najżywiej radę, abym natychmiast wyjechała z

Grenoble, nie spotykając się z nikim, chociaż on sam nigdy by nie wystąpił z czymkolwiek

przeciwko mnie.

Zastanawiając się sama nad całą tą sprawą doszłam do wniosku, że rada młodego człowieka była

słuszna, gdyż jakkolwiek zgoła nie byłam winna, wszystko przemawiało przeciwko mnie; zaś

jedyne, co mogło żywo świadczyć na moją korzyść ostrzeżenie dane Dubreuilowi, być może

niejasno wyłożone przez niego wobec zbliżającej się śmierci nie stałoby się tak przygniatającym

dowodem, jak na to liczyłam, wobec czego powzięłam natychmiast decyzję.

Powiedziałam o tym wspólnikowi Dubreuila.

Wolałbym powiedział żeby mój przyjaciel wydał mi był jakieś dyspozycje korzystne dla

ciebie, pani, wypełniłbym je z największą rozkoszą; chciałbym nawet rzekł aby był powiedział mi,

że to pani właśnie zawdzięczał radę, aby pilnować jego pokoju, w czasie gdy udał się z panią na

przejażdżkę; nic jednak podobnego nie uczynił, powiedział tylko kilkakrotnie, że zgoła nie jesteś

pani winna i że nie należy cię o nic oskarżać.

Muszę się więc ograniczyć jedynie do wykonania jego rozkazów.

Nieszczęście, które, jak powiadasz, dotknęło cię z jego powodu, skłoniłoby mnie, bym sam uczynił

coś więcej, gdybym tylko mógł, pani, ale rozpoczynam zaledwie interes, jestem młody i mój

majątek jest bardzo ograniczony; ani jeden obol majątku Dubreuila nie należy do mnie i muszę

natychmiast zwrócić wszystko jego rodzinie.

Pozwól więc, Zofio, że ograniczę się jedynie do niewielkiej przysługi, którą ci oddam;

oto pięć ludwików, a to powiedział, wprowadzając do pokoju kobietę, którą widziałam już w

gospodzie uczciwa handlarka z Chalon-sur-Saone, z moich stron rodzinnych, wraca tam właśnie,

zatrzymała się tylko na dobę w Lyonie, gdzie ma interesy.

Pani Bertrand powiedział młody człowiek, przedstawiając mnie tej kobiecie oto młoda

osoba, którą pani polecam; rada by znaleźć miejsce na prowincji; -przykazuję pani, tak jakby pani

pracowała dla mnie samego, poczynić wszelkie starania, by umieścić ją w naszym mieście w

sposób odpowiedni do jej urodzenia i wykształcenia.

Niechaj nie ponosi kosztów do tego czasu, ureguluję rachunki przy naszym pierwszym widzeniu...

Żegnaj, Zofio...

Pani Bertrand wyrusza tej nocy, jedź z nią, oby trochę więcej szczęścia sprzyjało ci w mieście, w

którym będę miał może przyjemność znów cię wkrótce zobaczyć, aby okazać dozgonną

wdzięczność za wszystko dobre, co uczyniłaś dla pana Dubreuil.

Szlachetność tego młodego człowieka, który w istocie nic mi nie zawdzięczał, mimowolnie

pobudziła mnie do łez; przyjęłam jego dary, przysięgając mu, że będę pracować tylko po to, aby

móc mu je któregoś dnia zwrócić.

Niestety, powiedziałam sobie, odchodząc, nowy cnotliwy postępek pogrążył mnie w niedoli, ale

przynajmniej po raz pierwszy w życiu pozór pociechy jest mi dany w tej przerażającej otchłani

klęsk, w którą znów spycha mnie cnota.

Nie ujrzałam już więcej mego młodego dobroczyńcy; tak jak to było zdecydowane, wyjechałam z

panią Bertrand tej samej nocy, która nastąpiła po nieszczęściu z Dubreuilem.

Pani Bertrand miała małą krytą bryczkę, zaprzężoną w jednego konia;

powoziłyśmy kolejno, siedząc w środku; znajdowały się tam liczne jej rzeczy i pewna ilość

gotówki oraz mała dziewczynka licząca osiemnaście miesięcy, którą jeszcze karmiła; zapałałam do

niej wkrótce równie wielkim uczuciem, jak ta, co wydała ją na świat.

119 .

Pani Bertrand była po prostu przekupką bez wykształcenia i bez polotu, podejrzliwą,

gadatliwą, plotkarską, nudną i ograniczoną, jak prawie wszystkie kobiety pochodzące z ludu.

Każdego wieczoru bez wyjątku zanosiłyśmy jej rzeczy do gospody i spałyśmy w tym samym

pokoju.

Przybyłyśmy do Lyonu bez przygód, jednak podczas dwu dni, których ta kobieta potrzebowała dla

swoich spraw, przydarzyło mi się w tym mieście szczególne spotkanie; przechadzałam się na

nadbrzeżu Rodanu w towarzystwie dziewczyny z gospody, którą zaprosiłam, gdy nagle

zauważyłam podchodzącego do mnie czcigodnego ojca Antonina, obecnie gwardiana

franciszkanów w tym mieście, kata mojego dziewictwa, którego poznałam, jak pani sobie

przypomina, w małym klasztorze Matki Boskiej Leśnej, dokąd zawiodła mnie moja nieszczęsna

gwiazda.

Antonin przystąpił zuchwale i nie zważając na służącą zapytał, czy zechciałabym odwiedzić go w

nowym mieszkaniu i ponowić tam nasze dawne rozkosze.

Ta oto poczciwa gruba mama powiedział mając na myśli moją towarzyszkę będzie także

dobrze przyjęta, w naszym domu jest dobra kompania, która potrafi sprostać dwu młodym

dziewczętom.

Zapłoniłam się niezwykle na podobną mowę, przez chwilę chciałam wmówić temu

człowiekowi, że się myli; skoro mi się to nie udało, próbowałam dać mu znak, aby powstrzymał się

przynajmniej przed moją przewodniczką, nic jednak nie mogło uspokoić tego zuchwalca i jego

namowy stały się jeszcze bardziej naglące.

Ponieważ odmawiałyśmy wciąż pójścia z nim, poprzestał więc na tym, że zażądał natychmiast

naszego adresu; przyszła mi do głowy myśl, aby go się pozbyć, podając mu adres fałszywy; zapisał

go i umieścił w portfelu, następnie odszedł, zapewniając, że wkrótce nas odwiedzi.

Wróciłyśmy.

Po drodze wytłumaczyłam, jak mogłam, służącej, która była ze mną, historię tej nieszczęsnej

znajomości, lecz bądź to, co mówiłam, nie przekonało jej, bądź była gadatliwa, jak zwykle tego

rodzaju dziewczyny, dość że zrozumiałam ze słów pani Bertrand, po nieszczęsnym z nią

wydarzeniu, że powiedziano jej o mojej znajomości z tym niegodziwym mnichem; tymczasem nie

pokazał się więcej i odjechałyśmy.

Wyjechawszy późno z Lyonu, dotarłyśmy pierwszego dnia tylko do Villefranche i tam właśnie,

proszę pani, spotkała mnie straszliwa katastrofa, będąca powodem, że dziś ukazuję się jej oczom

jako zbrodniarka, mimo iż nie byłam nią bardziej w tej nieszczęsnej sytuacji mego życia niż w

innych, w których widziała mnie pani tak niesprawiedliwie przygniecioną ciosami losu, a nie co

innego zaprowadziło mnie do przepaści nieszczęścia, jak uczucie dobroczynności, którego nie

mogłam nigdy zatłumić w moim sercu.

Przybywszy w lutym o godzinie szóstej wieczorem do Villefranche ja i moja towarzyszka

chciałyśmy szybko zjeść kolację i wcześnie się położyć, aby nazajutrz bardziej wykorzystać dzień.

Po dwu zaledwie godzinach odpoczynku okropny dym wciskający się do naszego pokoju poderwał

nas ze snu na równe nogi.

Nie było wątpliwości, że tuż obok pali się...

o nieba, ogień przybrał już zgoła przerażające rozmiary;

otwieramy drzwi, na wpół ubrane, i słyszymy wokół nas tylko łoskot walących się ścian,

okropny trzask pękających belek i przerażające wycie nieszczęśników wpadających w ogień.

Morze pożerających wszystko płomieni zaczęło zbliżać się do nas i zaledwie starcza nam czasu, by

uciec na dwór, rzucamy się tam i stoimy, zmieszane z tłumem nieszczęśliwych, którzy nadzy jak i

my, a niektórzy na wpół spaleni, szukają pomocy w ucieczce...

W tej samej chwili przypominam sobie, że pani Bertrand, bardziej zajęta sobą niż swoją córką, nie

pomyślała, aby ocalić ją od śmierci; nie uprzedzając jej, lecę do naszego pokoju poprzez płomienie,

które mnie oślepiają i parzą w wielu miejscach moje ciało, chwytam biedną małą istotkę, rzucam

się, aby zanieść ją matce; opieram się o na wpół spaloną belkę, potykam się, a pierwszy odruchkaże

mi wyciągnąć rękę przed siebie; ten naturalny gest zmusza mnie do upuszczenia cennego ciężaru,

który trzymam, i nieszczęśliwa dziewczynka wpada w płomienie na oczach swojej matki.

Ta okropna kobieta, nie zastanawiając się ani nad celem moich poczynań, które podjęłam, aby

ratować jej dziecko, ani nad stanem do jakiego doprowadził mię mój upadek na jej oczach,

poniesiona obłędnie swoją boleścią, oskarża mnie o śmierć swojej córki, rzuca się na mnie

porywczo, i okrywa mnie ciosami.

Tym czasem pożar przygasa, wielki wysiłek ratowników ocala jeszcze prawie po łowę budynku.

Pierwszą troską Bertrand jest powrót do pokoju, jednego z najmniej uszkodzonych w całej

gospodzie; ponawia swoje oskarżenie, mówiąc mi, że trzeba było pozostawić jej córkę, gdyż nie

groziło jej żadne niebezpieczeństwo.

Co dzieje się z nią jednak, gdy szukając swoich rzeczy spostrzega, że wszystko jej ukradziono!

Słuchając wtedy tylko swojej rozpaczy i wściekłości, oskarża mnie głośno, że spowodowałam pożar

i to tylko po to, aby łatwiej ją okraść, powiada, że mnie zaskarży, i przechodząc wkrótce od groźby

do czynu, domaga się rozmowy z miejscowym sędzią.

Cokolwiek mówię na swoją obronę, nie słucha;

urzędnik, którego się domagała, był w pobliżu, on to zarządził akcję ratowniczą, ukazuje się

więc na wezwanie tej złej kobiety...

Ona zaś wypowiada oskarżenie przeciwko mnie, wspiera je wszystkim, co przy chodzi jej do

głowy, by nadać mu siły i prawomocności, określa mnie jako dziewczynę złych obyczajów, która

uciekła spod stryczka w Grenoble, jako istotę, którą kazał się jej zająć, mimo jej sprzeciwu, pewien

młody człowiek, na pewno mój kochanek, mówi o franciszkaninie z Lyonu;

121 .

jednym słowem, nic z tego, co potwarz podjudzona rozpaczą i mściwością może podsunąć

najbardziej mocnego nie zostaje pominięte.

Sędzia przyjmuje skargę, dokonują oględzin domu; okazuje się, że ogień zajął się w szopie pełnej

siana, gdzie, jak zeznaje wiele osób, wchodziłam tego wieczoru, i tak było rzeczywiście; szukając

wygódki, źle objaśniona przez służące, do których się zwróciłam, weszłam do szopy i pozostałam

tam dostatecznie długo, by wzbudzić podejrzenia co do czynu, o który mnie oskarżono.

Rozpoczyna się więc procedura sądowa i postępuje według wszelkich zasad, zeznają świadkowie,

tego, co mogłabym powiedzieć na swoją obronę, nikt nawet nie słucha, zostaje wykazane, że jestem

podpalaczką, zostaje dowiedzione, że miałam wspólników, którzy w tym właśnie czasie, gdy

działałam w jednym miejscu, dokonali kradzieży w drugim, i bez dalszych wyjaśnień, następnego

dnia o świcie, zostaję doprowadzona do więzienia w Lyonie, uwięziona jako podpalaczka,

morderczyni dziecka i złodziejka.

Przyzwyczajona byłam od tak dawna do potwarzy, niesprawiedliwości i nieszczęścia, tak

upewniona od dzieciństwa, że nie mogę się oddać jakiemukolwiek cnotliwemu uczuciu, by nie

spotkały mnie przykrości, że boleść moja była bardziej ogłupieniem niż rozdarciem i płakałam

raczej, niż się skarżyłam.

Tymczasem jednak, ponieważ naturalne jest dla istoty cierpiącej, iż szuka wszelkich możliwych

środków, by się podźwignąć z otchłani, w której pogrążył ją zły los, przyszedł mi na myśl ojciec

Antonin; chociaż spodziewałam się stąd mizernej tylko pomocy, nie powstrzymałam się od chęci

widzenia go i poprosiłam o to.

Ponieważ nie wiedział, kto go potrzebuje, pojawił się i udał, że mnie nie poznaje, powiedziałam

więc dozorcy, że prawdopodobnie mnie nie poznaje, byłam bowiem bardzo młoda, gdy kierował

sprawami mego sumienia, że jednak w tym właśnie celu chciałam porozmawiać z nim sam na sam;

obie strony zgodziły się na to.

Gdy tylko znalazłam się sama z mnichem, rzuciłam się do jego stóp i zaklinałam go, aby wyratował

mnie z okropnego położenia, w jakim się znalazłam; udowadniałam mu swoją niewinność i nie

ukrywałam, że rozwiązłe propozycje, które mi czynił dwa dni temu, źle usposobiły przeciwko mnie

osobę, której zostałam polecona i która obecnie była moją przeciwniczką.

Mnich wysłuchał mnie z wielką uwagą i ledwo skończyłam, powiedział:

Posłuchaj, Zofio, i nie unoś się po swojemu, jak tylko na rusza się twoje przeklęte przesądy;

widzisz, dokąd zaprowadziły cię twoje zasady, możesz teraz przekonać się do woli, że rzucały cię

zawsze z otchłani w otchłań, przestań więc kierować się nimi przynajmniej raz w życiu, jeśli

chcesz, aby cię ocalić.

Według mnie jest tylko taki sposób: jeden z naszych ojców jest bliskim krewnym gubernatora i

intendenta, dam mu znać; powiedz, że jesteś jego siostrzenicą, wstawi się za tobą z tego tytułu i gdy

przyrzekniesz, że wstąpisz na zawsze do klasztoru, jestem pewny, że powstrzyma dalsze kroki

sądowe.

Faktycznie znikniesz, on odda cię w moje ręce, ja zaś zajmę się ukryciem ciebie, aż nowe

okoliczności pozwolą mi zwrócić ci wolność, do tego czasu jednak będziesz do mojego

rozporządzenia; nie taję tego przed tobą, jako niewolnica posłuszna moim kaprysom zaspokoisz je

wszystkie bez zastanowienia, słyszysz mnie, Zofio?

Znasz mnie, wybieraj więc pomiędzy tą decyzją a straceniem i nie każ czekać na swoją odpowiedź.

Więc tak, mój ojcze odpowiedziałam ze zgrozą więc tak, jesteś potworem, skoro ośmielasz

się nadużywać tak okrutnie mojego położenia, stawiając mnie pomiędzy śmiercią a hańbą; wyjdź,

potrafię umrzeć niewinna, a przynajmniej umrę bez wyrzutów sumienia.

Mój upór rozpala tego łotra, ośmiela się pokazać mi, do jakiego stopnia wzbudzone są jego

namiętności; nikczemnik, ośmiela się myśleć o miłosnych pieszczotach wpośród zgryzoty i

kajdanów, pod mieczem samym, czekającym, aby się na mnie opuścić.

Chcę uciec, goni mnie, przewraca na nieszczęsną słomę, służącą mi za posłanie, i jeśli nie dopełnia

tam całkowicie swojej zbrodni, pokrywa mnie jednak tak fatalnymi śladami, że trudno mi uwierzyć,

by jego zamiary zawierały coś prócz występku.

Posłuchaj powiada ogarniając się nie chcesz, abym był ci użyteczny; żegnaj więc,

opuszczam cię, nie posłużę ci ani nie zaszkodzę, jeśli jednak wypowiesz jedno słówko przeciwko

mnie, obciążę cię największymi zbrodniami i pozbawię natychmiast możliwości obrony na zawsze;

zastanów się dobrze, "nim cokolwiek powiesz, i pochwyć dobrze sens tego, co za chwilę powiem

dozorcy, lub zniszczę cię natychmiast.

Puka, wchodzi dozorca.

Panie mówi do niego ten łotr ta poczciwa dziewczyna pomyliła się, chodziło jej o niejakiego

ojca Antonina, który jest w Bordeaux, ja nie znam jej i nigdy jej nie znałem; prosiła mnie o

wysłuchanie spowiedzi, co uczyniłem, znacie nasze prawa, nie mam więc nic do powiedzenia,

żegnam was oboje i zawsze będę gotów przyjść, gdy będzie potrzebna moja służba duchowna.

Po tych słowach Antonin wychodzi i pozostawia mnie równie osłupiałą jego łotrostwem, jak

zmieszaną jego bezczelnością i rozwiązłością.

Nic nie idzie tak szybko, jak praca trybunału pierwszej instancji;

123 .

złożony jest prawie zawsze z głupców, z rygorystycznych matołków lub fanatycznych

brutali, niemal pewnych, że lepsze oczy naprawią ich głupotę, i nic ich nie zatrzymuje przed jej

popełnieniem.

Zostałam więc skazana jednogłośnie na śmierć przez ośmiu czy dziesięciu krępych sklepikarzy,

tworzących czcigodny trybunał tego miasta bankrutów, i poprowadzona natychmiast do Paryża dla

zatwierdzenia wyroku.

Trudno o bardziej gorzkie i boleśniejsze rozmyślania niż te, które dokończyły wówczas dzieła

rozdarcia mojego serca.

Pod jakąż fatalną gwiazdą musiałam się urodzić, mówiłam sobie, jeśli nie mogę powziąć

jakiegokolwiek cnotliwego uczucia, które nie pociągnęłoby za sobą natychmiast potopu klęski, i jak

to być może, że ta światła opatrzność, której sprawiedliwość tak lubię podziwiać, karząc mnie za

moje cnoty, ukazała mi jednocześnie wywyższenie tych, którzy przy gniatali mnie swoimi

występkami?

Lichwiarz, gdy jeszcze dzieckiem byłam, chciał mnie skłonić do popełnienia kradzieży, odmawiam,

on do chodzi do bogactw, mnie zaś grozi stryczek.

Szelmy chcą mnie zgwałcić w lasku, gdyż nie chcę przystać do nich, opływają we wszystko, ja zaś

wpadam w ręce występnego markiza, który wymierza mi sto razów by kowcem, ponieważ nie chcę

otruć jego matki.

Od niego idę do chirurga, któremu oszczędzam obrzydliwej zbrodni, w nagrodę ten kat rani mnie,

piętnuje i wypędza, jego zbrodnie zapewne trwają nadal, robi majątek, ja zaś muszę żebrać o chleb.

Chcę przystąpić do sakramentów, chcę błagać gorąco najwyższą istotę, od której doznaję tylu

nieszczęść, ale do stojny sąd, przed którym chcę się oczyścić, biorąc udział w jednej z naszych

najświętszych tajemnic, staje się ohydnym teatrem mojego zniesławienia i pohańbienia; potwór,

który mnie wykorzystał i napiętnował, w jednej chwili: dostąpił najwyższych zaszczytów, podczas

gdy ja wpadam w ohydną otchłań nędzy.

Chcę ulżyć biednemu, okrada mnie.

Wspomagam zemdlonego, łotr każe mi obracać koło jak pociągowemu zwierzęciu, zasypuje mnie

razami, gdy opuszczają mnie siły, na niego spływają wszystkie łaski losu, a ja oczekuję końca, bo

zniewolona pracowałam u niego.

Niegodna kobieta chce mnie przywieść do nowej zbrodni, tracę po raz drugi niewielkie mienie,

które posiadam, aby ocalić majątek ofiary i aby uchronić ją od nieszczęścia, nieszczęsny chce mnie

za to obdarzyć swoją ręką, ale wyzionie ducha w moich ramionach, nim zdoła tego dokonać.

Narażam się podczas pożaru, aby ocalić dziecko, które nie jest moje, i oto po raz trzeci wisi nade

mną miecz Temidy.

Błagam o opiekę nikczemnika, który mnie pohańbił, ośmielam się mieć nadzieję, że poruszy go

nadmiar moich klęsk, ale barbarzyńca ofiarowuje mi pomoc za cenę nowego zniesławienia...

O opatrzności, czyż w końcu nie wolno mi zwątpić w twoją sprawiedliwość?

Jakimiż jeszcze większymi plagami zostałabym przygnieciona, gdybym za przykładem moich

prześladowców kadziła zawsze występkowi?

Takie były, proszę pani, przekleństwa, na które ośmieliłam się sobie pozwolić, wbrew sobie samej...

które wydobyła ze mnie zgroza mojego losu, gdy oto raczyłaś, pani, rzucić na mnie spojrzenie pełne

litości i współczucia...

Przepraszam stokrotnie, że tak długo nadużywałam pani cierpliwości, rozjątrzyłam moje rany,

zakłóciłam jej odpoczynek, tylko to zyskałyśmy obie z tej opowieści o okrutnych przejściach.

Słońce wschodzi, strażnicy wezmą mnie zaraz, pozwól mi podążyć ku śmierci; nie jest mi już ona

straszna, skróci moje katusze, zakończy je; może się jej obawiać tylko istota szczęśliwa, której dni

są czyste i pogodne, ale nieszczęsna, która miała w uścisku tylko żmije, której zakrwawione nogi

stąpały tylko po kolcach, która poznała mężczyzn, aby ich nienawidzieć, widziała pochodnię dnia,

by jej nie cierpieć, ta, której okrutne przeciwności zabrały rodziców, majątek, pomoc, opiekę,

przyjaciół, ta, która ma na świecie już tylko płacz, by się napoić, i zmartwienia, by się nakarmić...

ta właśnie, powiadam, bez drżenia patrzy na zbliżającą się śmierć, życzy jej sobie jak bezpiecznej

przystani, gdzie spokojność narodzi się dla niej znów na łonie Boga zbyt sprawiedliwego, aby mógł

zezwolić, by niewinność poniżona i prześladowana na ziemi nie znalazła kiedyś wynagrodzenia za

swoje łzy w niebiesiech.

Czcigodny pan de Corville nie mógł słuchać tego opowiadania bez niezwykłego wzruszenia;

zaś co do pani de Lorsange, w której (jak to powiedzieliśmy) potworne grzechy młodości nie

zatłumiły zgoła uczuć, była ona bliska omdlenia.

Pani powiada do Zofii nie można cię słuchać bez najbaczniejszej uwagi...

trzeba jednak, abym to wyznała, niewytłumaczone uczucie, jeszcze żywsze niż to, które ci

okazałam, pociąga mnie nie przeparcie do ciebie i czyni z twoich nieszczęść moje własne.

Ukryłaś mi swoje nazwisko, Zofio, i swoje urodzenie, zaklinam, wyznaj mi, pani, swoją tajemnicę;

nie sądź, że mówię tak, powodowana jedynie prostą ciekawością; gdyby to, co przypuszczam, było

prawdą...

o Justyno, gdy byś była moją siostrą!

Justyno...

o pani, skąd to imię!

Byłaby właśnie w twoim wieku.

O, Julietto, czy to ciebie słyszę mówi nieszczęsna więźniarka, biegnąc w ramiona pani de

Lorsange...

ty moją siostrą, wielki Boże...

jakiegoż "blużnierstwa się dopuściłam, wątpiłam w opatrzność...

ach, umrę o wiele mniej nieszczęśliwa, skoro mogłam jeszcze raz cię ucałować.

I obie siostry, obejmując się mocno, mówiły już tylko szlochem, porozumiewały się tylko

łzami...

125 .

Pan de Corville także nie mógł po wstrzymać łez i widząc jasno, że sprawa ta obchodzi go jak

najżywiej, wyszedł natychmiast, znalazł izbę na boku, napisał list do ministra sprawiedliwości,

odmalował krwawymi zgłoskami okropność losu nie szczęsnej Justyny, zaręczył o jej niewinności,

prosił, aby aż do wyjaśnienia sprawy w toku procesu domniemania winna miała za więzienie tylko

jego zamek, i zobowiązał się, że dostarczy ją na pierwsze wezwanie najwyższego przedstawiciela

sprawiedliwości.

Napisawszy list, oddaje go dwom kawalerzystom, wyjawia swoje nazwisko, rozkazuje im list

natychmiast doręczyć i powrócić po uwięzioną, gdyby taki był rozkaz kierownika urzędu; dwaj ci

ludzie, widząc, z kim mają do czynienia, bez obawy słuchają jego poleceń, a tymczasem zajeżdża

powóz...

Chodź, piękna nieszczęśnico powiada wtedy pan de Corville do Justyny, którą znajduje

jeszcze w objęciach siostry chodź, w czasie kwadransa wszystko się dla ciebie odmieniło; nie

można już powiedzieć, że twoje cnoty nie znajdą wynagrodzenia na tym padole i że zawsze

spotykałaś tylko zatwardziałe dusze...

proszę za mną, jesteś moim więźniem i tylko ja odpowiadam za ciebie.

Pan de Corville wyjaśnia w kilku słowach, jakie poczynił kroki...

Równie czcigodny, co drogi powiada pani de Lorsange, rzucając się do kolan swego

kochanka oto najpiękniejszy uczynek, jaki spełniłeś w swoim życiu.

Ten, który zna naprawdę serce ludzkie i ducha praw, pomści uciśnioną niewinność i wspomoże

nieszczęsną, przy gniecioną przez los...

Tak, oto ona...

oto ona, twój więzień...

chodź, Justyno, chodź...

biegnij natychmiast ucałować ślady kroków sprawiedliwego opiekuna, który nie opuści cię jak

inni...

O, panie, jeśli związki miłosne z tobą były mi drogie, o ileż cenniejsze staną się teraz, ozdobione

naturalnymi więzami, wzmocnione przez najczulsze poważanie!

I obie kobiety obejmowały jedna przez drugą kolana tak łaskawego przyjaciela i skrapiały je

swymi łzami.

Wyruszono w drogę.

Pan de Corville i pani de Lorsange rozkoszowali się niebywale przeniesieniem Justyny z nadmiaru

nieszczęścia w nadmiar dostatku i powodzenia; odżywiali ją przysmakami najpożywniejszych dań,

kładli ją na spoczynek w najlepsze łoża, chcieli, żeby im rozkazywała, wkładali wreszcie w to

wszystko wszelką delikatność, jakiej można było oczekiwać od dwu wrażliwych dusz...

Przez kilka dni dawano jej lekarstwa, wykąpano ją, wystrojono, upiększano; była bóstwem dla

dwojga kochanków, prześcigali się w staraniach, by zapomniała o swoich nieszczęściach.

Wybitny mistrz podjął się usunąć haniebne znamię, okrutny wynik łotrostwa Rodina.

Wszystko spełniło się według życzeń pani de Lorsange i jej czułego kochanka; i już ślady niedoli

znikały z oblicza miłej Justyny...

i już wdzięki odzyskiwały na nim swoje władanie; sine kolory jej alabastrowych policzków

ustępowały miejsca wiośnianym różom; śmiech, który zgasł tak dawno na tych wargach, pojawiał

się znów na skrzydłach przyjemności.

Z Paryża dochodziły najlepsze wiadomości, pan de Corville poruszył całą Francję, obudził znów

gorliwość pana S, który dołączył się do niego, aby odmalować nieszczęścia Justyny i przywrócić jej

spokój, na który tak bardzo za służyła...

Przyszły w końcu listy od króla, które oczyszczając Justynę z zarzutów wytoczonych jej od

dzieciństwa przez wszystkie procesy przywracały jej tytuł nieposzlakowanej obywatelki,

nakazywały na zawsze milczenie wszystkim trybunałom królestwa, spiskującym przeciw tej

nieszczęśliwej, i przyznawały jej tysiąc dwieście liwrów pensji ze skarbów zabranych w wytwórni

fałszerzy pieniędzy w Dauphine.

Justyna mało nie umarła z radości, dowiadując się tak pomyślnych nowin; przez wiele dni z rzędu

przelewała słodkie łzy na łonie swoich opiekunów, gdy nagle nastrój jej zmienił się, choć nie można

było znaleźć żadnego powodu.

Stała się ponura, niespokojna, zamyślona, czasem wybuchała płaczem w obecności przyjaciół, sama

nie umiejąc wyjaśnić dlaczego.

Nie jestem stworzona do tak wielkiego szczęścia powiadała czasem do pani de Lorsange...

och, moja droga siostro, to nie może długo potrwać.

Na próżno ją przekonywano, że wszystkie jej sprawy są pomyślnie zakończone i że nie

powinna odczuwać już żadnego niepokoju;

staranie, żeby w memoriałach dla niej sporządzonych nie było mowy o tych, którzy

przyczynili się do jej zniesławienia i których wpływu można się było obawiać, powinno było

dodatkowo ją uspokoić; nic jednak nie osiągało skutku, można by powiedzieć, że ta biedna

dziewczyna, przeznaczona jedynie dla nieszczęścia i czująca groźbę nie doli wiszącej wciąż nad jej

głową, przewidziała już ostatni cios, który miał ją zmiażdżyć.

Pani de Lorsange przebywała jeszcze na wsi; było to pod koniec lata, wybierano się właśnie

na przechadzkę, wydawało się jednak, że przeszkodzi jej nadciągająca burza; z powodu

niemożliwego upału pozostawiono wszystko otworem w salonie.

Błyska się, zaczyna padać grad, świst potężnego wiatru, słychać okropne grzmoty.

Przerażenie pani de Lorsange...

Pani de Lorsange, która strasznie obawia się pioruna, błaga siostrę, aby pozamykała wszystko, jak

tylko można najszybciej;

127 .

w tej chwili właśnie wraca pan de Corville; Justyna, śpiesząc uspokoić siostrę, pędzi do okna, przez

chwilę walczy z wiatrem, który ją odpycha, i nagle uderzenie pioruna przewraca ją pośrodku salonu

i pozostawia bez czucia na podłodze.

Pani de Lorsange wydaje żałosny okrzyk...mdleje; pan de Corville wzywa na pomoc, każdy

dokłada starań, przywołują panią de Lorsange do przytomności, ale nieszczęsna Justyna została tak

porażona, że nie było już dla niej nawet nadziei.

Piorun wpadł przez prawą pierś, spalił klatkę piersiową i wypadł ustami, zniekształcając tak bardzo

jej twarz, że zgroza zdejmowała patrzących.

Pan de Corville chciał, żeby ją natychmiast zabrano.

Ale pani de Lorsange wstaje i sprzeciwia się temu z wielkim spokojem na twarzy.

Nie, powiada do swego kochanka nie, pozwól mi ją widzieć przez chwilę, muszę się jej

przypatrzeć, aby umocnić się w dopiero co powziętym postanowieniu; słuchaj mnie, panie, i nie

sprzeciwiaj się mojemu wyborowi, od którego nic już na świecie nie zdoła mnie obecnie odwieść.

Niesłychane nieszczęścia, których doznała ta nie szczęśliwa, chociaż zawsze była posłuszną cnocie,

mają w sobie coś zbyt niezwykłego, panie mój, by nie otworzyć mi oczu na siebie samą; nie sądź,

że zaślepiam się fałszywymi blaskami szczęśliwości, którymi, jak widzieliśmy to w tych

zdarzeniach, cieszyli się ci, którzy ją prześladowali.

Te kaprysy losu są zagadkami opatrzności, których odsłonięcie nie do nas należy, ale które nigdy

nie powinny nas pociągać; powodzenia złego człowieka to tylko próba, której uwodzące blaski

upiększają na chwilę powietrze po to tylko, aby rzucić w otchłań nieszczęsnego, którego oślepia...

Oto przykład przed naszymi oczami; nieustanne klęski, przerażające i ustawiczne nieszczęścia tej

biednej dziewczyny są ostrzeżeniem, które daje mi Wiekuisty, abym pożałowała swoich błędów,

posłuchała głosu wyrzutów sumienia i rzuciła się wreszcie w jego ramiona.

Jakiegoż potraktowania mogę się spodziewać z jego strony ja...

której zbrodnie, gdybyś je znał, przyprawiłyby cię o drżenie...

ja, której rozwiązłość, bezbożność...

wyrzeczenie się wszelkich zasad znaczyły każdą chwilę życia...

czego mam się spodziewać, jeśli w taki sposób potraktowana jest ta, która nie miała sobie za życia

do wyrzucenia ani jednego dobrowolnego błędu...

Rozstańmy się, panie, czas po temu...

nie jesteśmy związani żadnym węzłem, zapomnij o mnie i uznaj za słuszne, że pójdę, aby wieczną

skruchą u stóp najwyższej istoty odpokutować nikczemności, którymi się splamiłam.

Ten cios tak dla mnie straszny był jednak konieczny dla mego nawrócenia się w tym życiu, dla

szczęścia, które spodziewam się znaleźć w przyszłym; do widzenia, mój panie, nie ujrzysz mnie już

nigdy.

Ostatnia rzecz, jakiej oczekuję od twojej przyjaźni, to byś nie starał się w żadnej mierze dowiedzieć

się, co się ze mną stało; oczekuję na ciebie w lepszym świecie, twoje cnoty powinny cię tam

przywieść; oby umartwienia, którym się poddam w miejscu, gdzie idę odpokutować za moje

zbrodnie i spędzić nieszczęsne lata, które mi pozostały, pozwoliły mi ujrzeć cię tam pewnego dnia.

Pani de Lorsange opuszcza natychmiast dom, każe zaprząc konie, bierze ze sobą trochę

pieniędzy, całą resztę pozostawia panu de Corville, nakazując mu pobożne legaty, i pędzi do Paryża,

gdzie wstępuje do karmelitanek, a tam po upływie niewielu lat staje się przykładem i wzorem, tak

przez swoją wielką nabożność, jak przez mądrość swego umysłu i niebywałą poprawność

obyczajów.

Pan de Corville, godny pierwszych urzędów w swojej ojczyźnie, zostaje nimi zaszczycony,

aby przysporzyć jednocześnie szczęścia ludowi, chwały swemu władcy i majątku swoim

przyjaciołom.

Wy zaś, którzy czytać będziecie tę historię, obyście wyciągnęli z niej taką korzyść, jak ta

światowa nawrócona dama, obyście przekonali się razem z nią, że prawdziwe szczęście jest tylko

na łonie cnoty, a jeśli Bóg zezwala, że spotyka ją prześladowanie na ziemi, to aby przygotować dla

niej w niebie bardziej obiecującą nagrodę.

Ukończyłem po dwu tygodniach, 8 lipca 1787 roku.

przełożył Jacek Trznadel .