11/3. Szkolenie w dziedzinie bezpieczeñstwa
i higieny pracy

Program instrukta¿u ogólnego

Stanowisko pracy:

robotnik budowlany (lub rozbiórki budowli) wykonuj¹cy prace
zwi¹zane z zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobów
zawieraj¹cych azbest

Stanis³aw Wójcik

Rozdzia³ 11/3.

11/3. Szkolenie w dziedzinie bezpieczeñstwa i higieny pracy

11. Azbest

paŸdziernik 2007

Spis treœci

1. Podstawy prawne opracowania programu . . . . . . . .

1

2. Cel szkolenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

3. Uczestnicy szkolenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

4. Sposób organizacji szkolenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

5. Plan instrukta¿u ogólnego robotnika budowlanego

nara¿anego na dzia³anie py³u azbestu. . . . . . . . . . . .

3

6. Treœæ instrukta¿u. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

6.1. Regulacje prawne dotycz¹ce bhp oraz ochrony

œrodowiska przy wykonywaniu prac w kontakcie
z azbestem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

6.2. Zastosowanie azbestu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

6.3. Zagro¿enie dla zdrowia powodowane azbestem

6

6.4. Identyfikacja wyrobów i innych materia³ów

zawieraj¹cych azbest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

6.5. Ocena stanu technicznego wyrobów

i materia³ów zawieraj¹cych azbest . . . . . . . . . .

10

6.6. U¿ytkowanie wyrobów zawieraj¹cych azbest .

11

6.7. Usuwanie wyrobów zawieraj¹cych azbest . . . .

12

6.8. Odpady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

6.9. Profilaktyka zdrowotna. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

1. Podstawy prawne opracowania programu

Opracowuj¹c program szkolenia uwzglêdniono nastêpuj¹ce akty prawne:

l

ustawê z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (tj. Dz.U z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.),

l

rozporz¹dzenie MGiP z 27.7.2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp
(Dz.U. Nr 180, poz. 1860, ze zm.),

l

rozporz¹dzenie MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj.
Dz.U. z 2003 r., Nr 169, poz. 1650, ze zm.),

l

rozporz¹dzenie MI z 6.2.2003 r. w sprawie bhp podczas wykonywania robót
budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401),

październik 2007

1

OPINIE

Rozdział 11/3.

l

rozporz¹dzenie MZ z 20.4.2005 r. w sprawie badañ i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia w œrodowisku pracy (Dz.U. Nr 73, poz. 645),

l

rozporz¹dzenie MPiPS z 29.11.2002 r. w sprawie najwy¿szych dopuszczalnych
stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia w œrodowisku pracy
(Dz.U. Nr 217, poz. 1833, ze zm.),

l

rozporz¹dzenie MZiOS z 30.5.1996 r. w sprawie przeprowadzenia badañ lekar-
skich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracowni-
kami oraz orzeczeñ lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w ko-
deksie pracy (Dz.U. Nr 69, poz. 332, ze zm.),

l

ustawê z 19.6.1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj¹cych azbest
(tj. Dz.U. z 2004 r., Nr 3, poz. 20, ze zm.),

l

rozporz¹dzenie MG,PiPS z 23.10.2003 r. w sprawie wymagañ w zakresie wyko-
rzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania
instalacji lub urz¹dzeñ, w których by³ lub jest wykorzystywany azbest (Dz.U.
Nr 192, poz. 1876),

l

rozporz¹dzenie MG,PiPS z 2.4.2004 r. w sprawie sposobów i warunków bez-
piecznego u¿ytkowania i usuwania wyrobów zawieraj¹cych azbest (Dz.U. Nr 71,
poz. 649),

l

rozporz¹dzenie MGiP z 14.10.2005 r. w sprawie zasad bhp przy zabezpieczaniu
i usuwaniu wyrobów zawieraj¹cych azbest oraz programu szkolenia w zakre-
sie bezpiecznego u¿ytkowania takich wyrobów (Dz.U. Nr 216, poz. 1824),

l

rozporz¹dzenie MZ z 1.12.2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników
lub procesów technologicznych o dzia³aniu rakotwórczym lub mutagennym
w œrodowisku pracy (Dz.U. Nr 280, poz. 2771, ze zm.),

l

ustawê z 27.4.2001 r. Prawo ochrony œrodowiska (tj. Dz.U. z 2006 r. Nr 129,
poz. 902, ze zm.),

l

rozporz¹dzenie MŒ z 5.12.2002 r. w sprawie wartoœci odniesienia dla niektórych
substancji w powietrzu (Dz.U. z 2003 r. Nr 1, poz. 12),

l

ustawê z 27.4.2001 r. o odpadach (tj. Dz.U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251, ze zm.).

2. Cel szkolenia

Celem szkolenia jest zaznajomienie pracownika z:

l

podstawowymi przepisami bhp zawartymi w Kodeksie pracy oraz w regula-
minie pracy (ewentualnie w uk³adzie zbiorowym pracy),

l

przepisami oraz zasadami bhp obowi¹zuj¹cymi w zak³adzie, w tym doty-
cz¹cymi azbestu,

l

zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

3. Uczestnicy szkolenia

Szkolenie jest przeznaczone dla pracowników nowo zatrudnianych na stanowisko
robotnika budowlanego (lub rozbiórki budowli), na którym wystêpuje nara¿enie
na dzia³anie py³ów azbestu i innych czynników szkodliwych dla zdrowia, uci¹¿li-
wych lub niebezpiecznych.

2

październik 2007

OPINIE

11. Azbest

Rozdział 11/3.

W przypadku, gdy pracownik odby³ ju¿ u danego pracodawcy instrukta¿ ogólny
(pracowa³ na innym stanowisku), a obecnie jest przenoszony na powy¿sze stanowi-
sko, powinien odbyæ uzupe³niaj¹co to szkolenie w zakresie zagadnieñ dotycz¹cych
azbestu.

4. Sposób organizacji szkolenia

maj 2006

Szkolenie powinno byæ prowadzone w formie instrukta¿u.
Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego czêœci powinny byæ
dostosowane do przygotowania zawodowego i dotychczasowego sta¿u pracy pra-
cownika u innych pracodawców.

5. Plan instrukta¿u ogólnego robotnika budowlanego
nara¿anego na dzia³anie py³u azbestu

Lp.

Temat szkolenia

Liczba

godzin

1

2

3

1.

Istota bezpieczeñstwa i higieny pracy.

1

2.

Zakres obowi¹zków i uprawnieñ pracodawcy, pracowników oraz
poszczególnych komórek organizacyjnych zak³adu pracy i organiza-
cji w zakresie bhp.

3.

Odpowiedzialnoœæ za naruszenie przepisów lub zasad bhp.

4.

Regulacje prawne dotycz¹ce bhp oraz ochrony œrodowiska przy wy-
konywaniu prac w kontakcie z azbestem.

0,5

5.

Zastosowanie azbestu:
• w³aœciwoœci azbestu,
• rodzaje wyrobów (materia³ów) mog¹cych zawieraæ azbest w bu-

downictwie, przemyœle i innych ga³êziach gospodarki.

1

6.

Identyfikacja wyrobów i innych materia³ów zawieraj¹cych azbest.
Zasady znakowania wyrobów i innych materia³ów zawieraj¹cych
azbest.

0,5

7.

Ocena stanu technicznego wyrobów i materia³ów zawieraj¹cych
azbest.

0,5

8.

Zagro¿enia wypadkowe na placu budowy oraz zagro¿enia dla zdro-
wia zwi¹zane z pracami wykonywanymi w kontakcie z azbestem
i podstawowe œrodki zapobiegawcze:
• Ÿród³a nara¿ania na py³ azbestu,
• oddzia³ywanie azbestu na zdrowie cz³owieka,
• choroby wywo³ane oddzia³ywaniem py³u azbestu,
• sposoby zapobiegania nara¿eniu na py³ azbestu.

1,5

9.

Zasady poruszania siê po terenie budowy.

0,5

maj 2006

3

11/3. Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

OPINIE

Rozdział 11/3.

1

2

3

10.

Podstawowe zasady bhp zwi¹zane z obs³ug¹ urz¹dzeñ technicz-
nych oraz transportem na placu budowy.

0,5

11.

Zasady przydzia³u odzie¿y i obuwia roboczego oraz œrodków
ochrony indywidualnej, w tym w odniesieniu do stanowiska, na
którym wystêpuje nara¿anie na py³ azbestu.

1

12.

Zasady higieny osobistej i profilaktyka zdrowotna zwi¹zane z prac¹
w kontakcie z azbestem.

13.

Profilaktyczna opieka lekarska – zasady jej sprawowania w odnie-
sieniu do pracownika nara¿onego na py³ azbestu.

14.

Podstawowe zasady ochrony przeciwpo¿arowej oraz postêpowania
w razie po¿aru.

1

15.

Postêpowanie w razie wypadku, w tym organizacja i zasady udzie-
lania pierwszej pomocy (przedmedycznej).

£¹czny czas trwania instrukta¿u.

8

Jedna godzina instrukta¿u = 45 minut

Program opracowa³:

Po konsultacji z pracownikami zatwierdzi³:

...........................................

..........................................................................

(imiê i nazwisko)

(data, imiê i nazwisko, funkcja, podpis)

6. Treœæ instrukta¿u

Treœæ instrukta¿u ogólnego odnosi siê tylko do zagadnieñ dotycz¹cych azbestu. No-
wozatrudnionego pracownika nale¿y przeszkoliæ (w ramach instrukta¿u ogólne-
go) zgodnie z ww. planem – wykorzystuj¹c równie¿ wskazówki zawarte w Opinii
2/1

. zamieszczonej w Rozdziale 2 TECZKI.

6.1. Regulacje prawne dotycz¹ce bhp oraz ochrony œrodowiska
przy wykonywaniu prac w kontakcie z azbestem

Realizuj¹c ten temat nale¿y zaprezentowaæ uczestnikom szkolenia akty prawne
(patrz: rozdzia³ 1 opinii) i wskazaæ na niektóre przepisy, szczególnie istotne w kwe-
stii ochrony zdrowia i œrodowiska przed dzia³aniem azbestu.

PRZYKŁAD

Azbest jest substancj¹ niebezpieczn¹, o dzia³aniu rakotwórczym, znajduj¹c¹ siê w wykazie czyn-
ników rakotwórczych pod pozycj¹ 818 – za³¹cznik nr 1 do rozporz¹dzenia Ministra Zdrowia
z 1.12.2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o dzia-
³aniu rakotwórczym lub mutagennym w œrodowisku pracy.

4

maj 2006

OPINIE

11. Azbest

Rozdział 11/3.

PRZYKŁAD

Jeœli pracownik ma usuwaæ azbest w warunkach zapylenia powy¿ej dopuszczalnych norm (NDS),
to podjêcie takiej pracy jest dopuszczalne tylko po zastosowaniu œrodka ochrony uk³adu oddechowego.
Mówi o tym przepis § 7 ust. 3 rozporz¹dzenia MGiP z 14.10.2005 r. w sprawie zasad bhp przy zabez-
pieczaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj¹cych azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecz-
nego u¿ytkowania takich wyrobów. Œrodka tego nie mo¿na pod ¿adnym pozorem zdejmowaæ w strefie
zagro¿enia py³em azbestu, ani dokonywaæ zmian elementów filtruj¹cych – zobacz § 12 ust. 2 tego
rozporz¹dzenia.

6.2. Zastosowanie azbestu

Azbest znany jest od kilku tysi¹cleci, ale szerokie zastosowanie znalaz³ dopiero pod
koniec XIX w., w okresie dynamicznego rozwoju techniki. Stosowano go w pro-
dukcji ok. 3000 wyrobów przemys³owych, g³ównie budowlanych ze wzglêdu na:

l

odpornoϾ na wysokie i niskie temperatury,

l

ma³e przewodnictwo cieplne,

l

odpornoœæ na dzia³anie kwasów, alkaliów i wody morskiej,

l

dŸwiêkoch³onnoœæ,

l

elastycznoϾ oraz

l

zadowalaj¹c¹ wytrzyma³oœæ mechaniczn¹.

Wyrób
z azbestem

Za wyrób zawieraj¹cy azbest uwa¿a siê ka¿dy wyrób zawieraj¹cy w swojej masie
co najmniej 0,1% azbestu.

Najczêœciej wystêpuj¹ce grupy wyrobów zawieraj¹cych azbest i ich zastoso-
wanie:
1. Masy azbestowe natryskowe – izolacja ognioochronna konstrukcji stalowych
i przegród budowlanych, izolacja akustyczna obiektów u¿ytecznoœci publicznej.
2. Sznury – materia³ uszczelniaj¹cy w piecach przemys³owych wraz z kana³ami
spalin, w nagrzewnicach, rekuperatorach, kominach przemys³owych.
3. Tektura azbestowa – izolacja termiczna i uszczelnienia w instalacjach prze-
mys³owych, aparaturze kontrolno-pomiarowej i laboratoryjnej.
4. P³yty azbestowo-kauczukowe (np. o nazwie Polonit, Gambit) – uszczelnianie
urz¹dzeñ przemys³owych pracuj¹cych w agresywnym œrodowisku.
5. Wyroby tekstylne z azbestu – odzie¿ i rêkawice ochronne dla pracowników.
6. Masa lub tektura azbestowa – zastosowana w drobnych urz¹dzeniach gospodar-
stwa domowego (w ¿elazkach, p³ytach kuchennych, piecach akumulacyjnych).
7. Materia³y i wyk³adziny cierne – ok³adziny szczêk i klocków hamulcowych, tarcz
sprzêgie³.
8. Masy ognioodporne – w piecach przemys³owych wraz z kana³ami spalin.
9. P³yty azbestowo-cementowe faliste (eternit) i g¹siory – pokrycia dachowe, bal-
kony.
10. P³yty azbestowo-cementowe p³askie prasowane – œciany os³onowe i dzia³owe,
elewacje zewnêtrzne, os³ony œcian szybów windowych, wentylacyjnych i instala-
cyjnych, ch³odnie kominowe i wentylatorowe.
11. P³yty azbestowo-cementowe p³askie typy „karo” – pokrycia dachowe, elewa-
cje zewnêtrzne.

maj 2006

5

11/3. Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

OPINIE

Rozdział 11/3.

12. P³yty azbestowo-cementowe suchoformowane typu „kolorys”, „acekol” i in-
ne – elewacje zewnêtrzne, os³ony kana³ów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych,
œciany dzia³owe.
13. Rury azbestowo-cementowe – przewody kanalizacyjne i wodoci¹gowe, rynny
spustowe na œmieci, przewody kominowe.
14. Otuliny azbestowo-cementowe – izolacja urz¹dzeñ ciep³owniczych i innych
przemys³owych.
15. Kszta³tki azbestowo-cementowe – przewody wentylacyjne, podokienniki, os³o-
ny ruroci¹gów ciep³owniczych, os³ony kana³ów spalinowych i wentylacyjnych.
16. Kszta³tki azbestowo-cementowe elektroizolacyjne – przegrody izolacyjne
w aparatach i urz¹dzeniach elektrycznych.
17. P³ytki PCW wzmocnione azbestem – pod³ogi w pomieszczeniach pracy i blo-
kach mieszkalnych.
18. P³yty azbestowo-cementowe konstrukcyjne ognioodporne (np. Sokalit, Pyral)
– os³ony ognioodporne i przeciwpo¿arowe w obiektach przemys³owych (kot³ow-
niach), izolacja urz¹dzeñ grzewczych, grodzie przeciwogniowe w okrêtownictwie.

6.3. Zagro¿enie dla zdrowia powodowane azbestem

Budowa
włóknista

Azbest ma budowê w³óknist¹, a jego cz¹stki uwalniane do atmosfery (tworz¹ce
py³) maj¹ postaæ mikroigie³ek. Najwiêksze zagro¿enie dla organizmu cz³owieka
stwarzaj¹ w³ókna respirabilne, które ze wzglêdu na swoje wymiary – œrednica
mniejsza ni¿ 3

mm, d³ugoœæ wiêksza ni¿ 5 mm (stosunek d³ugoœci do œrednicy wiêk-

szy ni¿ 3:1) – dostaj¹ siê z wdychanym powietrzem a¿ do pêcherzyków p³ucnych,
z których organizm nie jest ich w stanie wydaliæ, poch³on¹æ, czy zneutralizowaæ.

Choroby

Nara¿enie zawodowe na py³ azbestu mo¿e byæ przyczyn¹ ró¿nych chorób,
w szczególnoœci:

l

pylicy azbestowej (azbestozy), czyli – œródmi¹¿szowego zw³óknienia tkanki
p³ucnej z obecnoœci¹ cia³ek lub w³ókien azbestu,

l

³agodnych zmian op³ucnych,

l

raka p³uca,

l

miêdzyb³onniaków op³ucnej lub otrzewnej (z³oœliwych nowotworów).

W zwi¹zku z udowodnionym, chorobotwórczym oddzia³ywaniem azbestu na
organizm cz³owieka, wyroby zawieraj¹ce azbest, jak i jego odpady zosta³y zaliczo-
ne do substancji niebezpiecznych (rakotwórczych), których stosowania zakazano
ustaw¹ z 19.6.1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj¹cych azbest (tj. Dz.U.
z 2004 r. Nr 3, poz. 20, ze zm.). Zakaz dotyczy:

l

wprowadzania na terytorium Polski azbestu i wyrobów zawieraj¹cych azbest,

l

produkcji wyrobów zawieraj¹cych azbest oraz

l

obrotu azbestem i wyrobami go zawieraj¹cymi.

Zakaz powy¿szy obejmuje azbest:

l

chryzotylowy („bia³y”),

l

krokidolitowy („niebieski”),

l

amozytowy (gruenerytowy, „br¹zowy”),

l

antofilitowy,

l

tremolitowy,

l

aktynolitowy.

6

maj 2006

OPINIE

11. Azbest

Rozdział 11/3.

Zakazy

Wyj¹tek stanowi¹ tylko diafragmy do istniej¹cych instalacji elektrolitycznych i wa-
³y z azbestu (chryzolitowego) do ci¹gniêcia szk³a – do czasu dostêpnoœci na rynku
zamienników niezawieraj¹cych azbestu.

Przywo³ana ustawa praktycznie zamknê³a okres stosowania wyrobów zawiera-
j¹cych azbest w kraju. Problem jednak pozosta³. Jest nim:

l

dalsze u¿ytkowanie,

l

usuwanie z u¿ycia oraz

l

sk³adowanie w sposób najmniej zagra¿aj¹cy zdrowiu ludzi i zanieczyszczeniu
œrodowiska

wyrobów zawieraj¹cych azbest.

Najnowsze doniesienia kliniczne i epidemiologiczne wskazuj¹ na wysokie praw-
dopodobieñstwo wp³ywu azbestu na wystêpowanie innych nowotworów, np.
krtani, czy ch³oniaków.
Dotychczasowe badania nie wskazuj¹ na wystêpowanie znacz¹cego niebezpie-
czeñstwa dla zdrowia powodowanego przez py³y azbestu wprowadzane do or-
ganizmu drog¹ pokarmow¹ (w po¿ywieniu, wodzie), co nie oznacza, ¿e mo¿emy
lekcewa¿yæ ten sposób wnikania py³u azbestu do organizmu.

PRZYKŁAD

Chryzotyl mo¿e ulec czêœciowemu rozpuszczeniu w p³ynach fizjologicznych, natomiast krokidolit jest
odporny na ich dzia³anie.

Na wystêpowanie i typ patologii maj¹ wp³yw:

l

rodzaj azbestu,

PRZYKŁAD

Krokidolit – ze wzglêdu na strukturê budowy – jest groŸniejszy ni¿ chryzotyl.

l

wymiary w³ókien,

l

stê¿enie w³ókien w powietrzu,

l

czas trwania nara¿enia (ekspozycja) oraz

l

efektywnoœæ biologiczna mechanizmów samooczyszczania siê uk³adu odde-
chowego.

Palenie
tytoniu

W tym miejscu nale¿y przestrzec wszystkich pal¹cych i przebywaj¹cych w ich oto-
czeniu, ¿e palenie tytoniu i inne zanieczyszczenia œrodowiska (powietrza) wp³y-
waj¹ negatywnie na zdolnoœæ uk³adu oddechowego do samooczyszczania siê.

Choroby
zawodowe

Choroby op³ucnej lub osierdzia wywo³ane py³em azbestu, a mianowicie:

l

rozleg³e zgrubienia op³ucnej,

l

rozleg³e blaszki op³ucnej lub osierdzia,

l

wysiêk op³ucnowy,

a tak¿e pylica azbestowa zosta³y uznane za choroby zawodowe.

Poniewa¿ azbest mo¿e byæ przyczyn¹ raka, znalaz³ siê wiêc w wykazie czyn-
ników rakotwórczych, stanowi¹cym za³¹cznik nr 1 do rozporz¹dzenia Ministra
Zdrowia z 1.12.2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów
technologicznych o dzia³aniu rakotwórczym lub mutagennym w œrodowisku
pracy.

maj 2006

7

11/3. Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

OPINIE

Rozdział 11/3.

NDS azbestu

Ustanowione rozporz¹dzeniem MPiPS z 29.11.2002 r. w sprawie najwy¿szych
dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia w œrodowi-
sku pracy najwy¿sze dopuszczalne stê¿enia (NDS) py³ów zawieraj¹cych azbest
(jeden lub wiêcej nastêpuj¹cych rodzajów azbestu: aktynolit, antofilit, chryzotyl,
amozyt, krokidolit, tremolit) w powietrzu na stanowiskach pracy wynosz¹:

l

py³ ca³kowity

– 0,5 mg/m

3

,

l

w³ókna respirabilne

– 0,1 w³ókien w cm

3

(100 000 w³ókien/m

3

).

Dla okreœlenia stopnia czystoœci powietrza w obiekcie (np. po zakoñczeniu
prac zwi¹zanych z usuwaniem azbestu) Minister Œrodowiska w rozporz¹dzeniu
z 5.12.2002 r. w sprawie wartoœci odniesienia dla niektórych substancji w powie-
trzu ustali³ uœrednione dopuszczalne wartoœci odniesienia dla azbestu (masa
w³ókien w 1 m

3

):

l

2,35 mg/m

3

dla okresu wynosz¹cego 1 godzinê,

l

0,25 mg/m

3

dla roku kalendarzowego.

Obecnie dostêpne dowody nie pozwalaj¹ na wskazanie progowego poziomu stê¿e-
nia azbestu, poni¿ej którego nowotwory nigdy nie wyst¹pi¹. Mo¿emy tylko mówiæ,
i¿ istnieje poziom ekspozycji (czas przebywania w œrodowisku o okreœlonym
stê¿eniu py³u), przy którym ryzyko zachorowania jest niewykrywalnie niskie.

Pracodawca jest obowi¹zany przeprowadzaæ na swój koszt:

l

badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia (m.in. py³u azbestu),

l

rejestrowaæ (prowadziæ rejestry i karty badañ i pomiarów),

l

przechowywaæ wyniki tych badañ i pomiarów (przez okres 3 lat) oraz

l

udostêpniaæ je pracownikom.

PRZYKŁAD

Dobrym sposobem na informowanie pracowników o wynikach badañ i pomiarów czynników szkodli-
wych jest umieszczanie aktualnych wyników na stanowiskach pracy.

Rejestry oraz karty przechowywane s¹ w zak³adzie pracy przez 40 lat, od daty ostat-
niego wpisu. W przypadku likwidacji zak³adu – przekazywane s¹ do Pañstwowej
Inspekcji Sanitarnej. Pracownik (a tak¿e by³y pracownik lub jego przedstawiciel,
pe³nomocnik) ma prawo ¿¹daæ (na piœmie) sporz¹dzenia wyci¹gów, odpisów i ko-
pii dokumentacji zawieraj¹cej wyniki badañ i pomiarów wpisanych do rejestru
i kart od przechowuj¹cego tê dokumentacjê.

Wyroby zawieraj¹ce azbest nie stanowi¹ zagro¿enia zdrowia dopóki s¹ nieuszko-
dzone i nie pyl¹ (nie uwalniaj¹ w³ókien do otoczenia). Nale¿y zatem je zidentyfiko-
waæ i dokonaæ ich oceny pod k¹tem mo¿liwoœci dalszego u¿ytkowania.

6.4. Identyfikacja wyrobów i innych materia³ów zawieraj¹cych
azbest

Przeglądy
i oznakowania

W³aœciciel, zarz¹dca lub u¿ytkownik miejsc, w których by³ lub jest wykorzysty-
wany azbest lub wyroby zawieraj¹ce azbest, powinien poddaæ je przegl¹dom
w celu stwierdzenia obecnoœci azbestu (jego identyfikacji na podstawie dokumen-
tacji budowlanej, pobierania próbek i ich analizy) i oznakowaæ wg poni¿szego
wzoru.

8

maj 2006

OPINIE

11. Azbest

Rozdział 11/3.

Obowiązki
pracodawcy

Oznakowanie powinno mieæ wymiary:

l

wysokoϾ (H) co najmniej 5 cm,

l

szerokoϾ minimum 2,5 cm

oraz sk³adaæ siê z dwóch czêœci:

l

górnej (h

1

= 40% H) zawieraj¹cej literê „a” w bia³ym kolorze na czarnym tle,

l

dolnej (h

2

=60% H), zawieraj¹cej standardowy napis w bia³ym i/lub czarnym ko-

lorze na czerwonym tle, który powinien byæ wyraŸnie czytelny.

Umieszczenie
oznakowania

W przypadku, gdy wyrób zawiera krokidolit, standardowo stosowany zwrot „Za-
wiera azbest” nale¿y zast¹piæ zwrotem „Zawiera krokidolit/azbest niebieski”.

Je¿eli trwa³e umieszczenie oznakowania na instalacji lub urz¹dzeniu jest niemo¿li-
we, nale¿y je umieœciæ w widocznym miejscu w ka¿dym pomieszczeniu, w którym
taka instalacja lub urz¹dzenie siê znajduje, dodaj¹c ostrze¿enie „Pomieszczenie za-
wiera azbest”.

Oznakowanie opakowañ powinno mieæ formê etykiety, trwale przytwierdzonej do
opakowania lub bezpoœredniego nadruku na nim. Etykiety i napisy powinny byæ
odporne na warunki atmosferyczne i czynniki mechaniczne.

Zaznaczenie
na planach

W³aœciciel, zarz¹dca lub u¿ytkownik, na terenie którego znajduj¹ siê instalacje lub
urz¹dzenia zawieraj¹ce azbest lub wyroby zawieraj¹ce azbest, powinien zaznaczyæ
w planach sytuacyjnych miejsca wystêpowania azbestu.

Podczas przegl¹du nale¿y dokonaæ inwentaryzacji (spisu z natury) wyrobów
z azbestem, a jej wyniki zamieœciæ w „Informacji o wyrobach zawieraj¹cych azbest”
(por. Opinia 11/2.).

Obowiązek
informowania
pracownika

Pracownik przystêpuj¹cy do zabezpieczania lub usuwania wyrobów z azbestem
powinien byæ poinformowany przez prze³o¿onego o nazwie i rodzaju tych wyro-
bów oraz o sposobie ich zabezpieczania/usuwania.

maj 2006

9

11/3. Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

OPINIE

Rozdział 11/3.

H

h

=

40%

H

1

h

=

60%

H

2

Wzór
oznakowania

6.5. Ocena stanu technicznego wyrobów i materia³ów
zawieraj¹cych azbest

Ze wzglêdu na ró¿ny stopieñ zagro¿enia zdrowia (uwalniania siê w³ókien azbestu
do otoczenia), wyroby zawieraj¹ce azbest podzielono na klasy.

Klasa I

Klasy
zagrożeń

Obejmuje wyroby o gêstoœci objêtoœciowej mniejszej ni¿ 1000 kg/m

3

, zwane „miêk-

kimi”, zawieraj¹ce powy¿ej 20% azbestu. S¹ one groŸne, gdy¿ zawieraj¹ pokaŸn¹
iloœæ czystego azbestu i ³atwo ulegaj¹ uszkodzeniom mechanicznym, czemu towa-
rzyszy znaczna emisja w³ókien azbestu do otoczenia.

PRZYKŁAD

Najczêœciej stosowanymi w tej klasie by³y wyroby tekstylne z azbestu, u¿ywane do produkcji œrodków
ochrony indywidualnej pracowników, koce gaœnicze, szczeliwa plecione, tektury uszczelkowe, p³ytki
pod³ogowe PCW oraz materia³y i wyk³adziny cierne. Do nich nale¿¹ wyroby z ww. grup od 1 do 8,
a tak¿e (niektóre) z grupy 18.

Klasa II

To wyroby „twarde”, o gêstoœci objêtoœciowej 1000 kg/m

3

i powy¿ej, zawieraj¹ce

mniej ni¿ 20% azbestu. W wyrobach tych w³ókna azbestowe s¹ mocno zwi¹zane,
a w przypadku ich mechanicznego uszkodzenia, zachodzi mniejsza emisja w³ókien
do otoczenia w porównaniu do wyrobów klasy I. Stwarzaj¹ one znaczne niebezpie-
czeñstwo dla zdrowia ludzi i œrodowiska w przypadku ich obróbki mechanicznej
(ciêcie, wiercenie otworów, szlifowanie) oraz rozbijania w wyniku zrzucania z wy-
sokoœci w trakcie prac rozbiórkowych. Do klasy II nale¿¹ wyroby z ww. grup od
9 do 17, a tak¿e (niektóre) z grupy 18.

W celu stwierdzenia stanu i mo¿liwoœci bezpiecznego u¿ytkowania wyrobów za-
wieraj¹cych azbest, w³aœciciele, u¿ytkownicy wieczyœci lub zarz¹dcy nieruchomo-
œci, a tak¿e obiektu, urz¹dzenia budowlanego, instalacji przemys³owej lub innego
miejsca zawieraj¹cego azbest zobowi¹zani zostali do przeprowadzania okreso-
wych kontroli stanu tych wyrobów w terminach wynikaj¹cych z oceny stanu tych
wyrobów, której dokonano uprzednio.
Wyniki kontroli (por. Opinia 11/1.) powinny byæ udokumentowane na karcie Oce-
na stanu i mo¿liwoœci bezpiecznego u¿ytkowania wyrobów zawieraj¹cych azbest

stano-

wi¹cym za³¹cznik nr 1 do rozporz¹dzenia MG,PiPS z 2.4.2004 r. w sprawie sposo-
bów i warunków bezpiecznego u¿ytkowania i usuwania wyrobów zawieraj¹cych
azbest.

Oceny powinni dokonywaæ fachowcy od materia³ów budowlanych.
Wynik oceny pozwala na zakwalifikowanie wyrobu zawieraj¹cego azbest do jed-
nej z trzech grup pilnoœci usuniêcia go.

Stopieñ pilnoœci I

Klasyfikuje siê tu wyroby zawieraj¹ce azbest, w których wizualnie stwierdzono
znaczne ich uszkodzenia równie¿ na powierzchni (z³uszczenia), a tak¿e, gdy ich
lokalizacja stwarza szczególne zagro¿enie dla ludzi.
Wymiana lub naprawa tych wyrobów powinna nast¹piæ bezzw³ocznie.

10

maj 2006

OPINIE

11. Azbest

Rozdział 11/3.

Kontrola stanu
wyrobów
z azbestem

Stopieñ pilnoœci II

Do tej grupy klasyfikuje siê wyroby, w których wizualnie stwierdzono rozpoczy-
naj¹ce siê procesy korozyjne i drobne ubytki stwarzaj¹ce mo¿liwoœci wyst¹pienia
zagro¿eñ dla ludzi.
Wyroby te wymagaj¹ zwiêkszonego nadzoru technicznego w okresie ich dalszej
eksploatacji oraz sporz¹dzenia ponownej oceny w ci¹gu roku.

Stopieñ pilnoœci III

Grupa obejmuje wyroby, w których w wyniku dokonanej kontroli nie stwierdzono
widocznych uszkodzeñ. Nie ma wiêc obawy wyst¹pienia zagro¿enia dla ludzi
i œrodowiska w najbli¿szym czasie. Wyroby mog¹ byæ nadal eksploatowane, a na-
stêpn¹ kontrolê i sporz¹dzenie oceny nale¿y dokonaæ w terminie do 5 lat.

Karta „Oceny” jest bogatym Ÿród³em informacji dla pracowników i nadzoru o wy-
robach zawieraj¹cym azbest, które bêd¹ zabezpieczaæ lub usuwaæ.

6.6. U¿ytkowanie wyrobów zawieraj¹cych azbest

Warunkiem bezpiecznego u¿ytkowania wyrobów zawieraj¹cych azbest (tych, któ-
re nie zosta³y w wyniku kontroli zakwalifikowane do natychmiastowego usuniêcia
lub naprawy) jest zabezpieczenie ich poprzez:

Zabezpieczenie

l

zabudowê (zamkniêcie) przestrzeni, w której siê znajduj¹, szczeln¹ przegrod¹
bez naruszania samego wyrobu,

l

pokrycie urz¹dzeñ budowlanych, instalacji przemys³owych lub powierzchni
zawieraj¹cych azbest szczeln¹ pow³ok¹ z g³êboko penetruj¹cych œrodków
wi¹¿¹cych azbest, posiadaj¹cych odpowiedni¹ aprobatê techniczn¹ (atesto-
wanych).

Przy pracach zabezpieczaj¹cych nie mo¿na stosowaæ jakiejkolwiek obróbki me-
chanicznej ze wzglêdu na wzniecanie przez te narzêdzia pylenia.

Dopuszcza siê wykorzystywanie azbestu lub wyrobów zawieraj¹cych azbest
w u¿ytkowanych instalacjach lub urz¹dzeniach przy spe³nieniu poni¿ej okreœlo-
nych warunków.
1. W przypadku ujawnienia widocznych uszkodzeñ lub zu¿ycia wyrobu, w³aœci-
ciel, zarz¹dca lub u¿ytkownik powinien usun¹æ ten wyrób.
2. Dla ka¿dego pomieszczenia, w którym znajduj¹ siê instalacje lub urz¹dzenia za-
wieraj¹ce azbest lub wyroby z azbestem, w³aœciciel, zarz¹dca lub u¿ytkownik
sporz¹dza corocznie plan kontroli jakoœci powietrza obejmuj¹cy pomiary stê¿enia
azbestu.
3. W przypadku przekroczenia najwy¿szego dopuszczalnego stê¿enia (NDS) py-
³ów zawieraj¹cych azbest w œrodowisku pracy, stwierdzonego w wyniku realizacji
planu kontroli, dalsze wykorzystywanie instalacji lub urz¹dzenia jest niedopusz-
czalne, a instalacja ta lub urz¹dzenie podlega oczyszczeniu poprzez usuniêcie wy-
robów zawieraj¹cych azbest lub ich wymianê.

W³aœciciel, zarz¹dca lub u¿ytkownik pomieszczeñ, w których by³ lub jest wykorzy-
stywany azbest lub wyroby zawieraj¹ce azbest, umieszcza w widocznym miejscu
instrukcjê bezpiecznego postêpowania i oznakowanie.

maj 2006

11

11/3. Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

OPINIE

Rozdział 11/3.

Warunki
dopuszczenia
do użytkowania

6.7. Usuwanie wyrobów zawieraj¹cych azbest

Je¿eli wykorzystywanie wyrobów zawieraj¹cych azbest zosta³o zakoñczone, to na-
le¿y jak najszybciej usun¹æ te wyroby. Sposób i termin usuniêcia oraz wykonawcê
tych robót podaje Informacja o wyrobach zawieraj¹cych azbest, których wykorzystanie
zosta³o zakoñczone

(por. Opinia 11/2.).

Kwalifikacje
i wyposażenie

Prace polegaj¹ce na usuwaniu lub naprawie wyrobów zawieraj¹cych azbest mog¹
byæ wykonywane wy³¹cznie przez wykonawców posiadaj¹cych odpowiednie
wyposa¿enie techniczne do prowadzenia takich prac oraz zatrudniaj¹cych pra-
cowników przeszkolonych w zakresie bhp przy usuwaniu i wymianie materia-
³ów zawieraj¹cych azbest. Pracownicy zatrudnieni przy pracach, podczas któ-
rych mog¹ byæ nara¿eni na kontakt z azbestem, pracodawcy oraz osoby kieruj¹ce
tymi pracownikami powinni byæ przeszkoleni (w ramach obowi¹zuj¹cych szkoleñ
w dziedzinie bhp) w zakresie bezpiecznego u¿ytkowania wyrobów zawieraj¹cych
azbest wg programu zamieszczonego w za³¹czniku do rozporz¹dzenia MGiP
z 14.10.2005 r. w sprawie zasad bhp przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów za-
wieraj¹cych azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego u¿ytkowania
takich wyrobów.

Azbest uznany jest za substancjê niebezpieczn¹, wiêc prace te powinny byæ
wykonywane z zachowaniem wymogów dotycz¹cych prac szczególnie niebez-
piecznych.

Zgłoszenie prac

Prace przy naprawie (zabezpieczaniu) wyrobów zawieraj¹cych azbest lub prace
maj¹ce na celu jego usuniêcie powinny byæ poprzedzone zg³oszeniem zamiaru ich
wykonania w³aœciwemu organowi nadzoru budowlanego oraz w³aœciwemu okrê-
gowemu inspektorowi pracy.

6.8. Odpady

Proces usuwania z u¿ytkowania wyrobów zawieraj¹cych azbest powoduje pow-
stawanie odpadów zaliczanych do odpadów niebezpiecznych. Nale¿y zatem po-
stêpowaæ z nimi wg œcis³ych regu³ okreœlonych w przepisach o odpadach.

Obowiazki
wykonawcy

Wykonawca prac, w wyniku których powstaj¹ odpady niebezpieczne jest w rozu-
mieniu prawa, wytwórc¹ odpadów i na nim ci¹¿¹ obowi¹zki wynikaj¹ce z ustawy
o odpadach.

Odpady zawieraj¹ce azbest nie mog¹ byæ przedmiotem odzysku, co oznacza, ¿e
unieszkodliwianie tych odpadów polega wy³¹cznie na deponowaniu ich na sk³ado-
wiska odpadów niebezpiecznych b¹dŸ na wydzielone kwatery dla odpadów nie-
bezpiecznych na sk³adowiskach odpadów komunalnych.

Przed rozpoczêciem prac wytwórca odpadów jest obowi¹zany uzyskaæ pozwo-
lenie (od starosty lub wojewody) na ich wytwarzanie, je¿eli zamierza wytwarzaæ
je w iloœci powy¿ej 100 kg rocznie w danym miejscu. W tym celu przedstawia
– do zatwierdzenia – program gospodarki odpadami. Je¿eli wytwarzanych od-
padów bêdzie mniej – wystarczy przed³o¿yæ do zatwierdzenia informacjê o wy-
twarzanych odpadach i sposobie przekazania ich na sk³adowisko odpadów nie-
bezpiecznych.

12

maj 2006

OPINIE

11. Azbest

Rozdział 11/3.

Transport odpadów zawieraj¹cych azbest powinien byæ wykonywany zgodnie
z przepisami dotycz¹cymi przewozu drogowego materia³ów niebezpiecznych.

6.9. Profilaktyka zdrowotna

Obowiązki
pracodawcy

Przy zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj¹cych azbest pracodawca
jest zobowi¹zany zapewniæ ochronê pracowników przed szkodliwym dzia³aniem
py³u azbestu (w tym szczególnie w³ókien azbestu). Sposób ochrony powinien wy-
nikaæ z oceny ryzyka zawodowego dokonywanego na podstawie wyników badañ
i pomiarów stê¿enia py³u azbestu w powietrzu.

Ochronê tak¹ nale¿y zapewniæ pracownikom nawet w przypadku, gdy istnieje tyl-
ko uzasadnione podejrzenie wystêpowania azbestu w przewidzianych do usuniê-
cia materia³ach lub konstrukcji budynku.

Badania i pomiary stê¿enia py³u azbestu nale¿y przeprowadziæ na pocz¹tku wy-
konywania prac i monitorowaæ stan powietrza z czêstotliwoœci¹ zale¿n¹ od za-
chodz¹cych zmian w warunkach wystêpowania pylenia.

Zapobieganie

Do œrodków zapobiegawczych, zmniejszaj¹cych ryzyko zawodowe pracowników
mo¿na zaliczyæ:

l

stosowanie maszyn, sprzêtu i sposobów pracy eliminuj¹cych lub ogranicza-
j¹cych do minimum powstawanie py³u azbestu,

PRZYKŁAD

Stosowanie maszyn wolnobie¿nych (rêcznych), czy praca na mokro przyczyniaj¹ siê od zmniejszenia
emisji py³ów azbestu.

l

instalowanie odci¹gów miejscowych zaopatrzonych w wysoko efektywne filtry,

l

ograniczanie do minimum czasu ekspozycji na dzia³anie py³u azbestu i liczby
pracowników nara¿onych,

l

stosowanie œrodków ochrony indywidualnej.

Ochrona œrodowiska polega g³ównie na ograniczaniu do minimum emisji py³u
azbestu do otoczenia i izolowaniu od otoczenia obszaru prac przez stosowanie od-
powiednich os³on zabezpieczaj¹cych przenikanie azbestu do œrodowiska.

Badania
lekarskie

Pracodawca zatrudniaj¹cy pracowników w warunkach nara¿ania na py³ azbestu
(czynnik rakotwórczy lub zw³ókniaj¹cy) jest obowi¹zany zapewniæ tym pracowni-
kom, na swój koszt, okresowe badania lekarskie, nie tylko w okresie pracy w kon-
takcie z azbestem, ale tak¿e po zaprzestaniu tej pracy i po rozwi¹zaniu stosunku
pracy (na wniosek by³ego pracownika). Obowi¹zany jest tak¿e przechowywaæ
orzeczenia lekarskie.

Przeniesienie
do innej pracy

W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazuj¹cych na powstawanie cho-
roby zawodowej (np. pylicy), pracodawca jest obowi¹zany, na podstawie orzecze-
nia lekarskiego, w terminie i na czas okreœlony w tym orzeczeniu, przenieœæ pra-
cownika do innej pracy, nie nara¿aj¹cej go na dzia³anie azbestu i wyrównywanie
utraconych, z tytu³u przeniesienia, zarobków przez okres 6 miesiêcy. Tak¿e w przy-
padku, gdy pracownik sta³ siê niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy

maj 2006

13

11/3. Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

OPINIE

Rozdział 11/3.

wskutek choroby zawodowej, pracodawca powinien przenieϾ go do innej pracy na
tych samych zasadach.

Na wniosek lekarza-profilaktyka pracodawca jest obowi¹zany zleciæ prowadzenie
monitorowania zdrowia pracowników nara¿onych na azbest oraz zastosowaæ
inne metody umo¿liwiaj¹ce wykrycie wczesnych skutków tego nara¿ania.

PRZYKŁAD

W ramach monitorowania zdrowia pracowników mo¿na wykonywaæ im cyklicznie zdjêcia rtg klatki
piersiowej.

PRZYKŁAD

Badania spirometryczne, badanie gazów krwi – to przyk³ad zastosowania innych metod pozwa-
laj¹cych wczeœnie wykryæ ewentualne skutki nara¿enia na pracê w kontakcie z azbestem.

Lekarz-profilaktyk jest obowi¹zany do udzielenia informacji pracownikowi o wy-
nikach badañ i ocenie jego stanu zdrowia oraz zakresie profilaktycznej opieki zdro-
wotnej, jakiej powinien siê poddaæ po ustaniu pracy w warunkach nara¿enia na
dzia³anie azbestu.

Informowanie
pracownika

W przypadku wykrycia lub podejrzenia zmian chorobowych mog¹cych powstaæ
w wyniku nara¿enia na azbest, pracodawca na wniosek lekarza obowi¹zany
jest zleciæ przeprowadzenie dodatkowych badañ lekarskich innych pracowni-
ków nara¿onych na dzia³anie azbestu i zastosowaæ dodatkowe œrodki zapobie-
gawcze.

Pracodawca jest obowi¹zany dostarczaæ pracownikom nara¿onym na dzia³anie
py³u azbestu odzie¿ i obuwie robocze oraz œrodki ochrony indywidualnej (kom-
binezony ochronne, rêkawice, okulary, œrodki ochrony uk³adu oddechowego) w³aœ-
ciwe do poziomu nara¿enia oraz zapobiegaj¹ce odpowiednio stykaniu siê cia³a
z py³ami azbestu i ich wdychaniu. Odzie¿ powinna byæ wykonana z materia-
³u uniemo¿liwiaj¹cego przenikanie py³u azbestu oraz umo¿liwiaj¹cego ³atwe czy-
szczenie.

Œrodki ochrony uk³adu oddechowego mog¹ byæ stosowane jedynie jako roz-
wi¹zanie uzupe³niaj¹ce lub awaryjne. Nie mog¹ zastêpowaæ technicznych œrod-
ków ograniczaj¹cych nara¿enie pracowników na dzia³anie py³u azbestu (np.
wentylacji miejscowej, pracy na mokro).

Pracodawca jest obowi¹zany zapewniæ, aby œrodki ochrony indywidualnej oraz
odzie¿ i obuwie robocze, które uleg³y ska¿eniu azbestem, je¿eli nie s¹ jednorazowe-
go u¿ytku, by³y prane, konserwowane odpylane. Pracownicy nie mog¹ tego doko-
nywaæ we w³asnym zakresie.

Zakaz

Zabronione jest zatrudnianie kobiet w ci¹¿y lub w okresie karmienia piersi¹ oraz
pracowników m³odocianych przy pracach w nara¿eniu na dzia³anie py³u azbestu.

Rejestr

Pracodawca jest obowi¹zany prowadziæ rejestr pracowników nara¿onych na dzia-
³anie py³u azbestu i przechowywaæ go przez okres 40 lat po ustaniu nara¿enia
(w przypadku likwidacji zak³adu pracy – przekazaæ rejestr w³aœciwemu pañstwo-
wemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu).

14

maj 2006

OPINIE

11. Azbest

Rozdział 11/3.

Konsultacje
z pracownikiem

Pracodawca jest równie¿ zobowi¹zany do:

l

konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich dzia³añ
zwi¹zanych z bhp,

l

zapewnienia udzia³u pracowników w projektowaniu i realizacji dzia³añ zapo-
biegaj¹cych nara¿aniu na py³ azbestu lub ograniczaj¹cych jego stê¿enie w po-
wietrzu,

l

stworzenia warunków do dokonania wyboru rodzaju œrodków ochrony indy-
widualnej, zapewniaj¹cych bezpieczeñstwo i zdrowie pracowników.

Pracodawca powinien informowaæ na bie¿¹co pracowników o nara¿eniu na py³
azbestu, a w przypadku nara¿enia powsta³ego w wyniku awarii i innych zak³óceñ
procesu technologicznego – o przyczynach powsta³ego nara¿enia oraz œrodkach
zapobiegawczych, jakie ju¿ zosta³y lub, które bêd¹ podjête w celu poprawy sytuacji.

PRZYKŁAD

Awaria nie musi byæ spektakularna – wystarczy, ¿e nieoczekiwanie oberwie siê i upadnie na pod³o¿e
du¿a masa usuwanej izolacji.

Zakazy

Niedopuszczalne jest:

l

spo¿ywanie posi³ków,

l

picie napojów,

l

palenie tytoniu,

l

przechowywanie rzeczy osobistych oraz

l

przebywanie bez wyraŸnej potrzeby

w miejscach wykonywania robót, w których wystêpuje nara¿enie na dzia³anie py³u
azbestu.

maj 2006

15

11/3. Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

OPINIE

Rozdział 11/3.

16

maj 2006

OPINIE

11. Azbest

Rozdział 11/3.