Noc Kryształowa - Kristallnacht

Zorganizowany przez hitlerowców w nocy z 9 na 10 listopada 1938r. antysemicki
pogrom, zyskał rangę symbolu prześladowań nazistowskich. Choć nie było to
wydarzenie dające początek dręczenia i szykanowania narodu żydowskiego, nie było to
także najgorsza rzecz, jaka spotkała Żydów pod rządami Hitlera, lecz jednak właśnie tę
noc uznaje się za początek zorganizowanej i przemyślanej próby zagłady narodu. W dniu
tej rocznicy, od 1988r., obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Walki z Faszyzmem i
Antysemityzmem.

Dnia 28 października na terenie całej Rzeszy aresztowano około 17 tysięcy Żydów
posiadających obywatelstwo polskie. Aresztowanych Żydów załadowano do wagonów
kolejowych i wywieziono w kierunku granicy polskiej. Przed samą granicą, w pobliżu
stacji Zbąszyn, Żydom kazano wysiąść z pociągów i skierować się w stronę granicy z
Polską. Wśród tłumów przymusowych uchodźców, znalazł się Sendel Grynszpan -
napisał on potem do swego syna w Paryżu, wyrażając głębokie oburzenie z powodu
zaistniałej sytuacji. Siedemnastoletni wówczas Herszel Grynszpan, nie mogąc darować
krzywdy, jaką wyrządzono jego rodzicom, postanowił na własną rękę dokonać zemsty.

W dniu 7 listopada 1938r. młody Herszel Grynszpan dokonał zamachu na radcę
ambasady niemieckiej w Paryżu, von Rath'a. Przesłuchiwany przez francuską policję
Grynszpan zeznał, że do zbrodni popchnęła go wiadomość o dokonanej przez nazistów
masowej deportacji Żydów z Niemiec do Polski. "Od tego momentu postanowiłem
zaprotestować przeciwko temu i zabić pracownika ambasady niemieckiej. Chciałem
pomścić Żydów i zwrócić uwagę świata na wydarzenia w Niemczech" - powiedział
aresztowany Grynszpan.

Dwa dni po strzałach w ambasadzie, 9 listopada 1938r. w czasie uroczystości rocznicy
nieudanego puczu z 1923r., Goebbels w swym przemówieniu powiedział: "Von Rath
został zamordowany. To morderstwo nie jest czynem samego tylko Żyda, Grynszpana,
lecz akcją której życzyło sobie całe żydostwo. Trzeba, aby teraz coś się wydarzyło." Był
to sygnał do rozpoczęcia programu antyżydowskiego, który w historii zapisał się jako
Kristallnacht.

1

W nocy z 9 na 10 listopada 1938r. na terenie całych Niemiec, hitlerowscy
funkcjonariusze SS, SD i Gestapo, zaczęli organizować antysemickie rozróby. Oto jak
wspominał te wydarzenia, pisarz Erich Kaestner: "Dobiegł mnie brzęk tłuczonego szkła.
Hałas był taki, jakby przewrócono tuziny wypełnionych szkłem wagonów. Wyjrzałem z
taksówki i zobaczyłem po lewej i po prawej, przy co piątym mniej więcej domu,
mężczyzn, z których każdy - biorąc potężny zamach - długim stalowym prętem rozbijał
okno wystawowe. Ledwo zrobił swoje z jedną witryną, miarowym krokiem szedł do
następnego sklepu i, nie nadużywając energii, zabierał się za kolejną, całą jeszcze
witrynę. Miasto zdawał się wypełniać tylko brzęk trzaskającego szkła".

W skutek tych wystąpień zniszczono: "tysiące sklepów i domów towarowych, 267
synagog, 170 domów mieszkalnych. Starty oszacowano na 100 mln marek, przy czym
kontrybucją za nie obłożono samych Żydów. Zamordowano wówczas 36 Żydów, a setki
poniosło ciężkie obrażenia. Do aresztów trafiło dwadzieścia tysięcy Żydów, siedmiu
Niemców - aryjczyków i trzech cudzoziemców".

Nazwa "Noc Kryształowa" wzięła się od widoku, jaki w nocy z 9 na 10 listopada 1938r.
przedstawiały ulice niemieckich miast, zasypane odłamkami produkowanego wówczas
wyłącznie w Belgii szkła witrynowego. W ciągu zaledwie jednej nocy, bojówki
nazistowskie wytłukły tyle szkła z witryn, ile odpowiadało półrocznej produkcji zakładów
belgijskich.

2

W następstwie Kristallnacht, na zwołanej 12 listopada 1938r. konferencji Göring,
przedstawił swój projekt polityki antyżydowskiej, który zawierał między innymi:

 rozbiórkę spalonych synagog i zbudowanie na ich miejscu domów mieszkalnych,
 wprowadzeniu rasistowskich ograniczeń w miejsca użyteczności publiczne - zakaz
wstępu do kin, teatrów, kabaretów oraz wydzielenie specjalnych miejsc dla Żydów w
parkach, komunikacji, szpitalach,
 stworzenie oddzielnych szkół dla żydowskich dzieci,
 zakaz działalności przemysłowej i handlowej,
 zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych,
 nakaz umieszczania w dowodach tożsamości imion Israel (mężczyźni) lub Sara
(kobiety).

Halina Marcinkowska

3