JAN PAWEŁ II JAKO WZORZEC
OSOBOWY DLA WSPÓŁCZESNEJ
MŁODZIEśY .

1. Wstęp.

Jan Paweł II jest jedną z najbardziej znanych osób na świecie . Miliony ludzi uczestniczy w

spotkaniach z nim podczas odbywanych pielgrzymek. Miliardy widziały go na ekranie telewizora , na
okładkach ilustrowanych magazynów , na znaczkach pocztowych , kolportowanych do najodleglejszych
zakątków planety. Wielu słyszało jego mocny a zarazem ciepły i tajemniczy głos – głęboko przemyślało
jego wypowiedzi , dotyczące wskazań sytuacji człowieka w współczesności. Ta postać w bieli ,
wsparta na pięknym pastorale, stała się symbolem dobra , największym autorytetem moralnym , głosem
sumienia świata.

Jan Paweł II często powtarza , że miarą każdego człowieka są owoce jego pracy

1

.

Wypowiedź ta jest w pełni lustrzanym odbiciem sylwetki Karola Wojtyły. Posiada on na pewno
osobowość wykraczającą poza zasięg dokonań zwykłych ludzi. Pracował w ciszy i samotności i do tego
momentu był przypisany tylko jednej rzeczywistości w wymiarze wąskim , lokalnym , wymiarze
jednego narodu. Nagle jednak okazuje się , że jego własna praca nad sobą , nad własnym
doskonaleniem się , była pracą dla całego świata, dla wszystkich ludzi .W tym momencie stracił
kontrolę nad skutkami swych dotychczasowych działań , zaczął żyć autonomicznym istnieniem
symbolu.
W tym też momencie wszystkie wcześniejsze dokonania , wszystkie wydarzenia z życia nabrały innej
treści , stały się jakby koralikami różańca. Świat nagle odkrył postać wspaniałą , pełną harmonii , wzór

1

Ks. Z. Dymkowski „Wzory osobowe - Katechizm Kościoła Katolickiego w katechezie współczesnej”

Lublin 1999. s. 45

4

osobowy i ideał w postępowaniu. Ludzie masowo zaczęli interesować się i odkrywać poszczególne
fakty z biografii. Natychmiast powstała cała masa książek i publikacji na ten temat.
ś

ycie takich ludzi jak Karol Wojtyła staje się publiczną własnością , jest na różne sposoby

interpretowane , dokonuje się analiz i syntez , jest pociechą dla biednych i skromnych , staje się
publicznym autorytetem dla grup społecznych , także wzorem w życiu i wytyczną ukierunkowań dla
ludzi młodych.

Od początku swego pontyfikatu Jan Paweł II szczególną bliskością otacza młodych. W

szeregach papieskich wypowiedzi przebija się troska o młode pokolenie i oto by młodości nie
zmarnować , by nadać jej odpowiedni kierunek i kształt. Trwałym elementem pontyfikatu są spotkania
Jana Pawła II z młodzieżą całego świata. Zależy mu na nich szczególnie. Dlaczego ? . Być może , by
młodzi doświadczyli miłości wypływającej od Chrystusa , po to aby sami mogli się nią obdarowywać i
wszystkich dookoła , po to , aby wychować kształtujące się sumienia, sumienia wrażliwe , kontrolujące
wzorowo funkcjonujące i rozwijające się osobowości , po to , aby ukazać im drogę prawdy , dobra i
przebaczenia , którą trzeba kroczyć przez życie.

Można śmiało twierdzić , że postać Jana Pawła II jest wzorcem osobowym. Samo pojęcie wzoru

osobowego bardzo często kojarzy się nam z takimi pojęciami jak : „bohater” , „przekład” , „model” ‘ .
Nie należy go jednak z nimi utożsamiać. Różnica ta tkwi w tym , że wzór osobowy w większym
stopniu implikuje wartościowanie , nosi znamiona pewnej doskonałości osoby oraz pobudza do
naśladowania. Porównując to określenie wzoru osobowego z postacią Jana Pawła II dostrzegamy
urealnienie owego pojęcia w osobie Papieża.

Każdy wzór osobowy jest też zjawiskiem o charakterze społecznym , tzn. zawsze występującym

w relacji do kogoś. Być uznanym za autorytet to być kimś , z czyim zdaniem lub postępowaniem ktoś
inny się liczy. Należy też tutaj zaznaczyć , że wzór osobowy zawsze staje przed człowiekiem jako osoba
respektująca jego wolność i wolny wybór.

Człowiek będący wzorem osobowym posiada dojrzałą osobowość, czyli normę

psychiczną i wypełnia pozytywnie wszystkie warunkujące ją kryteria , ale zarazem normę tę przewyższa
, pociągając innych swoim przykładem oraz niejako zmuszając do opowiedzenia się wobec niej.

Naśladowanie to cecha różnicująca wzór osobowy od ideału osobowego. Do ideału się dąży ,

wzór natomiast się naśladuje. Ideał posiada pewne pożądane przymioty , wzór je zaś uosabia. Ideał jest
bardziej powiązany z pojęciami wartości i ideami , wzór osobowy przeciwnie , dotyczy konkretnej
osoby i konkretnego jej życia w którym te wartości się ujawniają , są reprezentowane i w nich żyją.

Wzór osobowy nie zakłada stanu absolutnej doskonałości , nie może być tylko

teoretycznym zbiorem idealnych cech , szczegółowych norm czy zasad postępowania człowieka , lecz
zawiera w sobie przede wszystkim wymiar „bycia sobą” i ukazuje go wśród różnych sytuacji i
uwarunkowań .

Obok posiadania wymiaru osobowego i reprezentowania sobą określonych wartości , wzór

osobowy ma również wymiar społeczny i kulturowy. Jest ściśle powiązany ze społecznością w której
dojrzewał , z systemem uznawanych przez nią wartości .Wzór osobowy może niejako pokonać czas i
przestrzeń i być wiecznie żywy w tym sensie , że pamięć o nim przenoszona z pokolenia na pokolenie
nadal uaktualnia tą osobę

2

.

Reasumując , wzorem osobowym jest realna osoba , która przez swoją osobową doskonałość

wzbudza w innych , będących z nią w interpersonalnej komunikacji , osobisty pociąg do naśladowania
jej oraz identyfikacji z przeżywanymi i urzeczywistnianymi przez nią wyższymi duchowo - moralnymi
wartościami. Takie rozumienie wzoru osobowego w tej pracy zostanie przyjęte za obowiązujące i
będzie się przeplatać jako zasadniczy punkt odniesienia.

Pojawia się jednak pytanie , jaki jest odbiór wśród ludzi młodych tego wzorca osobowego ?.

Jak zapatrują się młodzi na słowo głoszone przez Papieża jak je interpretują , z czym się identyfikują a

2

Ks. Z. Dymkowski : op. cit. , s. .56

5

z czym nie , kim jest w ich własnym odczuciu ten , wielki Polak , czy stanowi odwoławczą prawdę i
odnośnik do codziennego postępowania i decyzji podejmowanych w codziennym życiu ?.
Istnieje mnogość wzorców osobowych w dzisiejszym święcie. Są nimi idole muzyki rockowej , aktorzy
filmowi , sportowcy , politycy . Młodzi interesują się nimi w mniejszym bądź większym stopniu. Postać
Papieża jest w większości przypadków przeciwieństwem tych autorytetów. Czy tak naprawdę w
dzisiejszych czasach pełnych rozchwiania wartości , fałszowania prawdy o człowieku , zdoła się przebić
głos nawrócenia . Czy młodzież tak naprawdę korzysta z postaci Ojca Świętego w sensie tym , że jest
on dla niej wzorem do naśladowania ? – to jedne z wielu pytań na które ma za zadanie odpowiedzieć
niniejsza praca. Czy synteza otrzymanych wyników okaże się być jednobrzmiącym wnioskiem , że
postać Jana Pawła II to wzorzec osobowy i autorytet do którego odwołuje się w swych codziennych
decyzjach życiowych i postępowaniu współczesna młodzież polska.







ROZDZIAŁ I
Znaczenie wzoru osobowego w oddziaływaniu wychowawczym i rozwoju człowieka.


1.1 Pojęcie wzoru osobowego.

Problem wzoru osobowego , ideału osobowego , autorytetu czy osobowości dojrzałej

wielokrotnie był analizowany. Dotyczył on zarówno pojedynczego człowieka , jak i osób żyjących we
wspólnocie i w społeczeństwie wobec których wzory osobowe stanowiły punkt odniesienia i
drogowskaz , by życie czynić bardziej dojrzałe , lepsze a przez to wartościowsze . Obecnie , kiedy
stwierdza się przyspieszony rozwój osobowości , zmianę mentalności i pozycji społecznej u dzieci i
młodzieży , jak też i u osób dojrzałych i starszych problem staje się szczególnie aktualny

3

. Trzeba więc

nie tylko umieć dostrzec wzór osobowy i naśladować go , ale również stawać się tym wzorem . Wzór
osobowy umiejscawia się w pewnym sensie w relacji do wszystkich kategorii ludzi , niezależnie od
wieku , funkcji spełnianej w społeczeństwie , miejsca zamieszkania i epoki.

Pojęcie wzoru osobowego jest spokrewnione z takimi pojęciami jak : „bohater” , „przykład” ,

„model”, czy „stereotyp”

4

. Nie należy go jednak z tym utożsamiać . Podobnie nie jest on tożsamy z

pojęciami „autorytet” , „ideał osobowy” i „osobowość dojrzała” . Różnica między pierwszą grupą
pojęć a wzorem osobowym tkwi w tym , że ten ostatni w większym stopniu implikuje wartościowanie ,
nosi znamiona pewnej doskonałości osoby oraz pobudza do naśladowania

5

. Wobec drugiego zaś rzędu

pojęć wzór osobowy , będący zarówno „autorytetem” , „ideałem osobowym” i posiadając „osobowość
dojrzałą” do nich się nie ogranicza , lecz je przekracza.

Każdy wzór osobowy jest , podobnie jak autorytet , zjawiskiem o charakterze społecznym , tzn.

zawsze występuje w relacji do kogoś . Być uznanym za autorytet , to być kimś , z czyim zdaniem , czy
postępowaniem ktoś inny się liczy.

6

Podstawowa różnica dotyczy wymiaru wolności . Autorytet można

komuś narzucić siłą np. autorytet władzy , wzór osobowy zaś staje zawsze przed człowiekiem jako
osoba respektująca jego wolny wybór.

3

J.Ryłko .Chrześcijański wzór osobowy w moralnym wychowaniu młodzieży ( W) : Vivere in Christo.

Chrześcijański horyzont moralności. Red.J.Nagórny.Lublin 1996 s.381

4

Cz.Wicher . Wzór osobowy jako kategoria etyczna i socjologiczna.( W): Rozprawy z filozofii i socjologii

Toruń 1983 s. 172.

5

Cz.Wicher , op. cit. , s 390.

6

Wł.Stróżewski. Mała fenomenologia autorytetu., Ethos 10 1997\ 1 .

6

Człowiek , będący wzorem osobowym , posiada dojrzałą osobowość, czyli normę psychiczną i

wypełnia pozytywnie wszystkie warunkujące ją kryteria , ale zarazem tę normę przewyższa , pociągając
innych swoim przykładem , oraz niejako zmuszając do opowiedzenia się wobec niej.

Naśladowanie to cecha różnicująca wzór osobowy od ideału osobowego. Do ideału się dąży ,

wzór natomiast się naśladuje . Ideał posiada pewne pożądane przymioty , wzór je zaś uosabia .

7

Ideał

jest bardziej powiązany z pojęciami wartości i ideami , wzór osobowy przeciwnie , dotyczy konkretnej
osoby i konkretnego jej życia , w którym te wartości się ujawniają , są respektowane i w nich żyją.

Zdaniem J.Ryłko „ wzór osobowy nie zakłada stanu absolutnej doskonałości , nie może być

tylko teoretycznym zbiorem idealnych cech , szczegółowych norm czy zasad postępowania człowieka ,
lecz zawiera w sobie przede wszystkim wymiar „bycia sobą” i ukazuje go wśród różnych sytuacji i
uwarunkowań”.

8

Obok posiadania wymiaru osobowego i reprezentowania sobą określonych wartości wzór

osobowy ma również wymiar społeczny i
kulturowy. Jest ściśle powiązany zarówno ze społecznością , w której dojrzewał , z systemem
uznawanych przez nią wartości , wytworzonych stosunków międzyludzkich oraz relacji społecznych ,
ekonomicznych , politycznych , jak również z tą społecznością , która poprzez relację wobec siebie
formuje i niejako współtworzy nawet po swojej śmierci.

Wzory osobowe stanowią najczęściej realnie żyjące osoby w określonym czasie i przestrzeni.

Mogą one ten czas i przestrzeń przekraczać , zawsze jednak dotyczy to osoby . Ten personalny wymiar
stanowi cechę pierwszorzędną omawianego wzoru.
Istnieje pewne niebezpieczeństwo związane z pojawieniem się we współczesnej kulturze „autorytetów
bezosobowych” , które poprzez „ ukrytą indoktrynację motywowaną głównie względami
komercyjnymi , obniżają krytycyzm , propagują konsumpcyjną filozofię życia , kreują „niepotrzebne”
potrzeby , a czasem wręcz postawy nihilistyczne”

9

. Tymczasem współczesny człowiek posiada

zapotrzebowanie na prawdziwe autorytety moralne , którymi są wzory osobowe.


1.1 Psychologiczne rozumienie wzoru osobowego .

Psychologia i pedagogika to dwie główne dyscypliny , które czynią proces wychowawczy i

rozwój osobowy , z którymi ściśle wiąże się istnienie i oddziaływanie wzorów osobowych , jednym z
najważniejszych przedmiotów swojej refleksji naukowej.

10

W badaniach psychologicznych wzory osobowe nie stanowią przedmiotu zasadniczego.

Pojawiają się jako problem drugorzędny. Ich występowanie można dostrzec przy refleksji dotyczącej
osobowości dojrzałej , podczas
analizowania wzajemnych relacji między wartością i wartościowaniem , przy omawianiu
psychologicznych mechanizmów wychowania , mechanizmów obronnych i psychologicznych nacisków
społecznych oraz na terenie psychologii rozwojowej.

Nie można analizować pojęcia wzorca osobowego bez odwołania się do pojęcia „dojrzała

osobowość”. Pojęcie to może być rozumowane dwojako : w znaczeniu statycznym , gdzie używane jest
na określenie idealnego wzorca oraz w znaczeniu dynamicznym rozumianym jako proces zmian
wspomagających rozwój osobowości .

11

W pierwszym , interesującym nas znaczeniu psychologia

podejmująca problem osobowości dojrzałej , służy wprost określaniu , a przez to propagowaniu
idealnego wzorca , jakim człowiek powinien się stawać i do jakiego powinien dążyć.

7

M.Ossowska .Etos rycerski i jego odmiany. Warszawa 1973 s.13.

8

J. Ryłko: op. cit. , s.16-17.

9

Tamże , s. 19 .

10

Cz.Wicher : op. cit. , . s.75 .

11

Ks. Z. Dymkowski : op. cit. , . s.50.

7

Kryteria dojrzałej osobowości wynikają z danej teorii osobowości , a ustalane są w toku procesu
poradnictwa psychologicznego i na podstawie badań empirycznych.

12

Niezależnie jednak od

różnorodności teorii osobowości i powiązanych z nimi różnych koncepcji dojrzałej osobowości ,
podawane w nich kryteria przyczyniają się do propagowania a nawet kreowania wzorców osobowych.
Przy współudziale wolnego wyboru wzorce te mogą przekształcić się we wzory osobowe.

Dojrzała osobowość jest ściśle powiązana z postawami i wartościami. Konkretyzacja

poszczególnych wartości w określonych dobrach , których nosicielami są wzory osobowe , skłania do
zajmowania odpowiednich postaw. Wzór osobowy staje się nosicielem wartości . Im większa z nim
więź i więcej pozytywnych relacji jest w jego stronę , tym większa pewność , że wartość zostanie
przyjęta i stanie się ważna ze względu na nią samą.

13

Wzór osobowy oddziałuje na postawę , będącą

niejako przedmiotem jego oddziaływań. Relacja ta jest związana w sposób negatywny lub pozytywny
ze wszystkimi komponentami składającymi się na postawę. Wpływ wzoru osobowego jest widoczny
szczególnie w kształtowaniu się postaw religijnych i ma swoje szerokie uwarunkowanie środowiskowe.
Tutaj wpływ na postawę człowieka wywiera nie tylko jakaś konkretna osoba ale najbliższe otoczenie :
rodzina , środowisko rówieśnicze , a także świadectwo osób znaczących dla danej jednostki ludzkiej.

Wzory osobowe są narzędziami wychowawczymi. Jako sygnały wychowawcze wyrażające się

np. w stawaniu świadomie lub nieświadomie przez wychowawcę siebie samego lub innej osoby za
wzór , sprawiają uruchomienie mechanizmów wychowania. Pierwszym z nich , mocno
charakterystycznym dla oddziaływania wychowawczego przez wzory jest tzw. impriting , czyli „reakcja
piętna” czy też „tworzenie pierwowzorów”.

14

Mechanizm ten , wykryty najpierw u zwierząt , a później

u człowieka , służy jako przykład bardzo wczesnego oddziaływania wzoru na dziecko. W okresie tym
istnieje jeszcze kilka mechanizmów , jednak rozważając kategorię młodzieży skupmy się na
mechanizmach istniejących i ujawniających się w tym okresie życia człowieka. Właśnie wtedy pojawia
się w rozwoju funkcja symboliczna , która rozpoczyna u człowieka młodego podobny do
naśladownictwa mechanizm transmisji , który nazywany bywa modelowaniem , a skutkiem którego jest
przejęcie zachowań stanowiących symboliczne równoważniki zachowania modelu . Wzór osobowy ,
stawiany jako model , może oddziaływać poprzez swoje pro społeczne i altruistyczne zachowanie. To z
kolei wpływa na zahamowanie niepożądanego rozwoju osobowego człowieka młodego i
ukierunkowanie go na czynności i zachowania twórcze , które również zależą od nawiązania
pozytywnej relacji uczuciowej z modelem.

15

Innym mechanizmem wychowawczym , w którym zauważa się oddziaływanie wzoru jest

identyfikacja. Jest to najczęściej tendencja podświadoma lub nie do końca uświadamiana do „bycia
takim samym” jak ktoś, kto jest przedmiotem pozytywnych uczuć o dużym nasileniu , ideałem ,
wzorem postępowania . Nie jest ona mechanicznym naśladowaniem zewnętrznych zachowań innej
osoby ( wzoru) , lecz do jej istoty należy włączenie do własnej osobowości jej cech nadając im swój
własny i nowy charakter.

16

Wzory te mogą być zarówno realne jak i fikcyjne np. bohaterowie literaccy ,

filmowi lub telewizyjni. Bardzo ciekawe wydaje się stwierdzenie , iż identyfikacja przebiega nie tylko
na zasadzie mniejszych lub większych podobieństw , ale również na zasadzie dysonansu poznawczo-
motywacyjnego, który istnieje między realnym obrazem siebie ( kim jestem) a idealnym (kim chciałbym
być) . W tym przypadku nawet cechy kontrastowe , mogą być jej podstawą , gdyż jednostka w procesie
upodobnienia się do wzoru osobowego dąży do wyrównania lub skompensowania swoich braków , czy
też aktywizuje silnie sferę swoich marzeń na płaszczyźnie wyobraźni .

17

12

Z.Płużek Psychologia pastoralna Kraków 991 s.5.

13

A.Gałdowa Powszechność i wyjątek.Rozwój osobowości człowieka dorosłego .Kraków 1995. s.215.

14

M . Przetacznik - Gierowska .Psychologiczne mechanizmy wychowania W: Psychologia wychowawcza

Warszawa 1985 . s. 56.

15

A.Gurycka Struktura i dynamika procesu wychowawczego . Analiza psychologiczna. Warszawa 1979. s.

67.

16

M . Grygielski .Wybrane aspekty ról rodzicielskich . (W) : Wybrane zagadnienia z psychologii

wychowawczej . Red. A.E. Gała . Wrocław 1994 r s.23.

17

Tamże . s.25.

8

Zjawisko identyfikacji może przybierać różne postacie. Może to być identyfikacja z osobą znaczącą np.
z aktorem , bohaterem filmowym , politykiem , osobą znaczącą , itp. Najczęściej dotyczy ona jednej lub
zespołu cech , występujących u osoby znaczącej.
Identyfikacja może występować w przypadku osoby utraconej , będąca wtedy rekonstrukcją tego
obiektu i jego cech . Występuje ona u dzieci odrzuconych przez rodziców. Przyjmują wtedy one skalę
wartości utraconych rodziców i zachowują się tak jak wcześniej życzyli sobie tego ich rodzice.
Identyfikacja może również zaistnieć w przypadku osoby agresora. Jest to specyficzna odmiana
identyfikacji budowana na unikaniu kary i zakazach. Jest to korzenie takich zachowań jakie wymaga
osoba karząca. Jest ona oparta na karze i strachu a nie na miłości , która respektuje wolność.

18

Psychologia bada również okresy wpływu poszczególnych wzorów osobowych zachodzące

podczas rozwoju człowieka. Wzory osobowe zaznaczają swój wpływ już od najmłodszych lat. Wiek
młodzieńczy cechuje oddziaływanie wzorów takich jak aktorzy , sportowcy , politycy , itd.

19

Bardzo

interesujące dla omawianego wpływu wzorów osobowych są wyniki badań Cz.Cekiery nad
subkulturami młodzieży. Okazuje się ,że u podnóża patologii leży m.in. kryzys wzorców osobowych
.Młodzież będąca w subkulturach neguje istniejące wzorce osobowe jako bunt przeciwko temu co
zastałe. Stanowią oni negatywny przykład skutków , do jakich doprowadzić może brak właściwych
wzorów osobowych w rozwoju osobowym człowieka .

20

1.2 Pedagogiczne znaczenie wzoru osobowego.

W pedagogicznym ujęciu wzorów osobowych należy szukać w powiązaniu z celami kształcenia

i wychowania oraz z osobami , które stają się nośnikami wiedzy i wartości , jak też inicjatorami
wyzwalania u wychowanków pozytywnych reakcji . Pedagogika przez wzór osobowy rozumie istniejące
dawniej lub obecnie osoby lub ich wizerunki literackie , filmowe , telewizyjne i inne wyzwalające
naśladownictwo.

21

Szerszą definicję wzoru osobowego podaje W. Okoń . Stwierdza on , że jest to „ w

ogólnym znaczeniu opis lub wyobrażenie jakiejś osoby , której cechy bądź czyny uważa się za godne
naśladowania ; może być to konkretna osoba historyczna lub żyjąca współcześnie , bądź postać fikcyjna
, np. wzięta z literatury , filmu , widowiska, czy też zestaw właściwości człowieka lub norm
postępowania składających się na wzór idealny pod jakimś względem .

22

Autor przypisuje wzorowi funkcję regulacyjną , której jednak przyznaje niewielki zakres
oddziaływania. Łączy go również z mechanizmem modelowania , będącego przyswajaniem tych
wartości i wzorów zachowań , które wiążą młodych ludzi z historią , współczesnością i przyszłością
własnego kraju i narodu .

23

W definicji tej zarysowują się jakby dwa wymiary w świetle których

ujmować można wzory osobowe. Pierwszy , dotyczy zestawu właściwości i norm postępowania
człowieka , składających się na powstanie idealnego wzoru , do osiągnięcia którego należy zmierzać.
Drugi odnosi się do konkretnych osób istniejących realnie w historii lub współcześnie , jak też do
postaci wymyślonych , których cechy lub czyny uważa się za godne naśladowania. Pierwszy - w sposób
szczególny dotyka problemu kształcenia i wychowania , drugi - zaś zadań środowisk wychowawczych.

W pedagogice idealny wzór osoby sprowadzany bywa do ideału wychowawczego , który

oznacza przełożenie określonych celów kształcenia i wychowania na całościową wizję osobowości .

24

Jest to ściśle powiązane ze światem wartości , które są podstawą poszczególnych ideałów

18

S.Siek Struktura osobowości . Warszawa 1986 s. 208-210.

19

Ks. Z. Dymkowski . op. cit. . , s.55.

20

Cz.Cekiera. Ryzyko uzależnień .Lublin 1994 s.104

21

W.Porzykało Cele kształcenia i wychowania , ideały wychowawcze , wzory osobowe ( z punktu widzenia

świeckiego). (W) : Encyklopedia pedagogiczna. Red.W.Porzykadło . Warszawa 1993. s. 54.

22

W.Okoń. Słownik pedagogiczny. Warszawa 1992 s.151.

23

Tamże s. 200 .

24

W. Pomykało .op. cit. . , s.54.

9

wychowawczych. W pedagogice przyjmuje się tutaj obiektywizm aksjologiczny, zaś w ujęciu
chrześcijańskiego wychowania aksjologię chrześcijańską.

1.3. Chrześcijańskie ujęcie wzoru osobowego .

Badaniem wzorów osobowych zajmują się te dziedziny , które w swej refleksji podejmują

problem osoby oraz wielorakich oddziaływań osób na siebie. W ostatnich latach ze względu na kryzys
autorytetu osobowego , którego miejsce zajmują autorytety bezosobowe , lansowane przez mas media ,
zwłaszcza telewizję , magię muzyki pop , narzucający określony sposób
myślenia i wartościowania oraz specyficzny styl życia, problem badań nad istnieniem , rodzajem i
oddziaływaniem wzorców osobowych rozwijających a nie zubożających osobowość człowieka , wydaje
się szczególnym znakiem czasu i potrzebą chwili obecnej.

25

Istnieje

biblijne

zakorzenienie

wzorów osobowych rzutujące w bezpośredni sposób na kreację chrześcijańskiego wzoru osobowego.
Pismo Święte uznaje się za wyjątkową kopalnię wzorów osobowych.

26

To one pouczają , przekonują i

napominają , pociągając reprezentowanymi przez siebie wartościami i skłaniając do ich osiągania.
Natchnieni pisarze w dwojaki sposób zapoznają czytelnika z wzorami osobowymi. Odbywa się to w
sposób bezpośredni i pośredni. Bezpośrednie przedstawienie wzorów osobowych występuje wtedy , gdy
Pismo Święte wprost wskazuje na poszczególne postacie , przedstawiając je jako wzory godne do
naśladowania. Pośredni sposób dotyczy zaś sytuacji , kiedy choć danej postaci nie charakteryzuje się ,
oceniając jej życie i wskazując na jej cnoty godne naśladowania , to jednak samo jej życie i działalność ,
które są opisane w Biblii , umieszczają ją w szeregu osób , określonych mianem wzoru osobowego.

27

Teologia moralna ukazuje wyższość pozytywnych oddziaływań wzorów osobowych na

zachowanie moralne człowieka nad normami moralnymi i to nie tylko wyrażonymi w formie
abstrakcyjnej i ogólnej , ale nawet w formie zachęty i upomnienia. Większa jest również ich siła
motywacyjna , niezbędna dla osobowego i moralnego rozwoju .

28

Wywierając wpływ na człowieka

przed podjęciem realizacji działania , wzory inspirują do dokonania właściwych wyborów oraz rodzą
wewnętrzny i zewnętrzny entuzjazm.

Bardzo ważnym osiągnięciem teologii moralnej , jest dokonanie systematyzacji wzorów

osobowych. W świetle badań omawianej dyscypliny , grupę wzorów ogólnoludzkich należy podzielić
na wzory :
- empiryczne , powstające spontanicznie i będące odzwierciedleniem
faktycznego stanu relacji i życia we wspólnocie oraz społeczeństwie ;
- wzory etyczne , które są efektem stanowienia oraz konkretyzacją
najwyższych osiągnięć człowieczeństwa ;
- wzory idealne , które są jakby odbiciem doskonałości absolutnej i mogą
dotyczyć również orientacji poza chrześcijańskich .

29

W chrześcijańskiej koncepcji wzoru osobowego teologia moralna odwołuje się do osoby

najdoskonalszej , którą jest Jezus Chrystus. Akcentuje takie cechy Jezusa , jak podobieństwo do Ojca ,
Jego pełna odpowiedź Bogu , jego związek z kulturą ludzką i z realiami życia , Jego otwartość na
rozwój i zmianę.

30

Jezus jest także podstawą , na której opierają się inne wzorce osobowe , szczególnie

ś

więci.

Chrześcijańska koncepcja wychowania podkreśla znaczenie wartości obiektywnych w tworzeniu

ideału wychowawczego. W procesie wychowania według L. Jeleńskiej , dostarczanie wychowankowi

25

W.Pomykało . op.cit. s.78.

26

Ks.Z.Dymkowski Wzory osobowe Katechizmu Kościoła Katolickiego w katechezie współczesnej

Lublin 1999 . s.18.

27

Tamże . s. 23.

28

J. Ryłko : op. cit., s.385.

29

S.Witek .Teologia moralna. T.1.Cz.2. Lublin 1976 s.92

30

J.Ryłko : op. cit. , s.392.

10

odpowiednich wartości należy do zadań zasadniczych.

31

Podawanie wzoru jest działaniem

pierwszoplanowym w procesie wychowania a efektem jest dążenia do osobowości doskonałej , w tym
przypadku chrześcijańskiej osobowości doskonałej , którą cechuje : „otwartość na prawdę , wartości
idealne (życiowe , społeczne i duchowe) , wszelkie dobro , piękno przyrody i sztuki , głębię bytu -
religię (sacrum).

32

Idealna osobowość odnosi się zarówno do świętości , jak i do pełni bytu (pełni

formy osobowego istnienia , prawdy i piękna osoby), a jako wzór stawia się Jezusa Chrystusa , do
którego winien każdy człowiek dążyć.

1.4.

Funkcjonowanie wzoru osobowego w rozwoju człowieka.

Współczesna pedagogika opiera swe zapatrywania , dotyczące rozwoju wychowawczego

człowieka , na trójczynnikowej teorii rozwoju :
1/ wewnętrzne (geniczne) , obejmujące dziedziczność biologiczną i wrodzoność pewnych cech
nabytych ; 2/zewnętrzne (środowiskowe) , stanowiące wszelkie wpływy zewnętrzne środowiska - tak
celowe jak i niezamierzone ;
3/ osobowościowe ( duchowe) , składające się na duchowość człowieka , cechującą się rozumnością ,
zdolnością do wartościowania i oceniania przeżyć, wolnością , twórczością oraz otwartością na głębię
metafizyczną .

33

Ze wskazanych czynników druga grupa , dotycząca wpływu środowisk wychowawczych na rozwój
osobowościowy człowieka , jest głównym miejscem oddziaływań wzorów osobowych. Wśród tych
ś

rodowisk największą rolę odgrywają rodzina i szkoła.

W środowisku rodzinnym , najbardziej naturalnym i pierwotnym , wyjątkowy wpływ na

wychowanie człowieka wywierają wzory osobowe , jakimi są matka i ojciec. Uznanie ich za wzory
osobowe jest jednym z czynników identyfikacji z rodzicami . Dziecko ceni w sobie te ideały i wartości,
które reprezentują sobą rodzice , podziwia ich mądrość życiową , postawę wobec innych ludzi , ich
charakter , sposób postępowania w pewnych sytuacjach. Dzieci oczekują do rodziców stałego zestawu
wartości ,
które umożliwiłyby im kierowanie swoim zachowaniem oraz życie w harmonii z innymi osobami.
Bardzo cenne jest też stwierdzenie konieczności połączenia uznania wartości z
ich przeżywaniem , a to z kolei ma się objawiać w dobrym przykładzie widocznym u rodziców na co
dzień. Wzór osobowy jaki oni stanowią jest nie tylko doświadczalny w dzieciństwie i w okresie
młodzieńczym , ale również
„kopiowany” przez dziecko w dalekiej przyszłości. Brak właściwych postaw rodziców , w stosunku do
dziecka , wywołuje w jego osobowości zaburzenia , które objawiają się agresywnością , kłótliwością ,
nieposłuszeństwem , brakiem skoncentrowania , trudnością wchodzenia w relację z innymi .

34

Rodzina jest więc zasadniczym środowiskiem wychowawczym. Sukces dokonującego się w niej
procesu wychowania zależy w dużej mierze od samych rodziców , którzy winni stawać się
prawdziwymi wzorami osobowymi.

Innym środowiskiem w którym uwidacznia się szczególny wpływ wzorów osobowych jest

szkoła z nauczycielem. Nauczyciel jako ktoś „obcy” jako wzór powinien być nośnikiem tych cech ,
które budować będą w dziecku harmonię osobowości. Ponadto i tutaj bardzo często na pierwowzorze
nauczyciela zostanie wybudowana skłonność do sięgania po inne wzory wtedy, gdy dziecko osiągnie

31

T.Kokołowicz i E. Murawska . Koncepcje wychowania w ujęciu Ludwiki Jeleńskiej. (W) : Teoria

wychowania.Wybrane zagadnienia. Red.T.Kukołowicz.Stalowa Wola 1996 s.102.

32

J. Ryłko : op. cit. s.385.

33

J. Ryłko : op. cit. s.387.

34

S.Kunowski .Podstawy współczesnej pedagogiki .Warszawa 1993. S. 188-190.

35

M.Śnieżyński Efektywność kształcenia.Wybrane zagadnienia z dydaktyki ogólnej.Kraków 1992. s.29.

11

już wiek młodzieńczy. W świetle badań M.Śnieżyńskiego, każda osoba ( w tym też i wychowawca)
jeżeli ma właściwie wypełniać rolę wzoru osobowego winien cechować się bogactwem właściwości :
osobowych ( sumienność , obowiązkowość , sprawiedliwość , konsekwencja , pogoda ducha, otwartość
, bezpośredniość , samokrytyka , itp.) , wychowawczych (pozytywna relacja emocjonalna oraz
znajomość problemów i cech swoich naśladowców ,umiejętność zdobycia zaufania ,zrozumienie ,
właściwe podejście , itp.).

35

Najogólniej można powiedzieć , że

cechy poprawnego wzoru osobowego to : ideowość , moralność , mądrość życiowa ,wiedza i ogólna
kultura umysłowa , mistrzostwo dydaktyczne , mistrzostwo pedagogiczne , kultura osobista i
odpowiednio wysoka stopa życiowa .

36

Rozdział II .

Wizerunek współczesnej młodzieży polskiej jako pokolenia poszukującego wartości i ideałów.

2.1. Pojęcie „młodzież” i jego rozumienie.

W obecnym dorobku nauk społecznych brakuje ogólnie uznanej definicji młodzieży , która

objęłaby całość aspektów i relacji , która objęłaby aspekty zarówno indywidualne jak też i społeczne.
Mówiąc o młodzieży popadamy w niebezpieczeństwo zbyt wielkich uogólnień, w jednokierunkowość i
ujmowanie np. marginesu młodzieżowego (narkomanii) jako zjawiska ogólnie rzutującego na
młodzież. A świat młodzieży jest różnorodny , podzielony , nie można więc mówić o młodych , aby
stanowili rzeczywistość jednorodną .Ponadto młodzi bardzo często zmieniają się. Pojęcie „młodzież”
wyraża okres rozciągający się na czas pomiędzy dzieciństwem a dorosłością .Zazwyczaj widzi się
początek młodości wraz z wkroczeniem w dojrzałość ( 14 –15 lat) . Koniec zaś młodości jest widziany

36

M.Śnieżyński : op. cit. , s.56 .

12

bardzo różnie , często sięga aż do połowy trzydziestu lat człowieka. W tym okresie czasu , realizują się
zmiany zarówno w obszarze cielesnym jak i duchowym i społecznym .

37

Powstają wówczas nowe i bardziej dojrzałe relacje z rówieśnikami , dystans wobec autorytetów

przeszłości , poszukiwanie własnej tożsamości , dążenie do niezależności ekonomicznej , budowanie
pewnej koncepcji życia ,
przyjęcie pewnego systemu wartości moralnych , osiągniecie dojrzałości w tworzeniu , osiąganie stałej
pozycji zawodowej , podjęcie różnych zadań w życiu społecznym i prywatnym. Z jednej strony chce się
widzieć młodzież jako niezależną od otaczającego ją świata , z drugiej zaś strony przypisuje się większą
rolę normom i prawom życia .
Teoria młodzieży odczytuje specyficzne znaki i relacje , sposoby zachowań , postawy młodzieży ,
powinna informować o roli młodzieży ( jako czynnika przemian) w życiu społecznym , kulturalnym ,
jak też powinna ona informować o młodzieży , jako problemie domagającym się rozwiązania.

2.2 Młodzież w rozumieniu Jana Pawła II .

O współczesnej młodzieży polskiej można dużo się dowiedzieć na podstawie pracy

wychowawczej jaką prowadzi z nią Ojciec Święty. Wskazując na ważniejsze aspekty charakteryzujące
młodzież w ujęciu Jana Pawła II natrafiamy przede wszystkim na stwierdzenie , że młodzież ma w
sobie wielki potencjał dobra i pragnienia dobra . Dobro to musi być wydobyte z młodzieży , pobudzone
przez rodziców i wychowawców , wreszcie odpowiednio ukierunkowane ku budowaniu dobra
wspólnego.

38

W młodzieży istnieje także wielka potrzeba ideałów , ogromna wrażliwość na prawdę o świecie i
ludziach , bezkompromisowość w szukaniu sensu życia. Współczesna młodzież , jak często podkreśla
Ojciec Święty , jest zagrożona presją kultury i cywilizacji w której nie ma miejsca na Boga , a także
zagrożeniem dla niej jest wychowywanie bez wartości uniwersalnych , bez wymagań , bez kształcenia
charakteru.

39

Jeśli może być sobą , jest pełna entuzjazmu , radości , optymizmu , odwagi. W związku z

trudnościami przejścia od wieku dziecięcego do dojrzałego potrzebuje zrozumienia ,
akceptacji , doceniania podejmowanych przez nią wysiłków , umocnienia i pomocy. Zwróćmy tutaj
uwagę jak głęboko świadomy tych cech i potrzeb młodzieży jest Ojciec święty. Na Skałce w 1997 r.
serdecznie wspominał , przebijając się z trudem przez radość zebranych: „kiedy się zbliżało lato , albo i
nawet środek zimy , ruszyły „Oazy” i ruszyły rekolekcje apostolskie , to mnie nosiło z kąta w kąt (...) a
najbardziej zawsze celowałem na pogodny wieczór (...) strasznie lubiłem siadać z wami przy ognisku i
słuchać , jak śpiewacie ,
i słuchać też czasem jak się wygłupiacie (...) . Ale moi kochani , najważniejsze jest co innego . To , że
stawiacie sobie wysokie wymagania (...) muszę powiedzieć , ze uczyniliście ogromny postęp .
Stawiacie sobie wysokie wymagania i to , co jest najwspanialsze , że właśnie te wysokie wymagania
Was pociągają „.

40

Młodzi ludzie w każdym kraju , przeżywają specyficzne dla niego problemy , są równocześnie

jego największą nadzieją . Trzeba więc widzieć ich również przez ten pryzmat . Odtwórzmy obraz
młodzieży polskiej i jej szczególnych potrzeb , jakie wyłaniają się z przebiegu i treści spotkań Jana
Pawła II z tą młodzieżą. Zawsze na początku radość , okrzyki , wspólne śpiewy , żartobliwe
przekomarzania się , wyrażające nieodmiennie miłość , potrzebę kontaktu , niekonwencjonalne
zachowania i wspólne odchodzenie od oficjalności i protokołu na rzecz bliskości , atmosfery rodzinnej .
Ale zaraz potem głębokie słowa słuchane w napięciu , przerywane falami oklasków , kiedy dotykają
najważniejszych naszych doświadczeń , kiedy wyrażają wiarę w młodzież , że mimo wielkiego trudu -

37

W. Anasz .Wartości młodego pokolenia w dobie transformacji ustrojowej Polski - studium teoretyczno –

empiryczne . Częstochowa 1995. s. 36.

38

Orędzie Soboru Watykańskiego II do Młodych .

39

Tamże

40

E.Kunorowska .Karol Wojtyła .Wrocław 1999. s. 45.

13

poradzi sobie , okaże odwagę , zwycięży. Przywołane tu spotkanie na Skałce Ojciec święty kończy
słowami :
„Od was zależy jutrzejszy dzień (...)Wy macie przenieść ku przyszłości to całe doświadczenie dziejów ,
któremu na imię Polska . (...) Z tego trudnego doświadczenia można wydobyć lepszą przyszłość , ale
tylko pod warunkiem uczciwości , trzeźwości , wiary , wolności ducha i siły przekonań.”

41

VI Światowy Dzień Młodzieży jest szczególnie znaczącym elementem programu Ojca świętego

dla młodzieży polskiej. Zostają jej powierzeni młodzi pielgrzymi z całego świata . Zostaje powołana do
roli gospodarza historycznego spotkania młodych Wschodu i Zachodu , przewodnika modlitw
rówieśników wszystkich kontynentów. I jeszcze raz Ojciec święty ma rację - młodzi Polacy okazują się
do podjęcia tak wielkiego zadania gotowi i zdolni. Odpowiadając miłością i wiernością na miłość
Papieża , próbują się odnaleźć w trudnej sytuacji kryzysu społecznego i gospodarczego , przyjmują i
rozumieją dramatyczne apele Jana Pawła II o podjęcie odpowiedzialności za losy ojczyzny , okazują się
gotowi do dzielenia się najcenniejszymi wartościami tradycji i życia Kościoła w Polsce.

Pomoc młodzieży charakteryzującej się takim bogactwem cech i możliwości wymaga głęboko

przemyślanych programów społecznych , kulturalnych ,wychowawczych , ale przede wszystkim ,
pedagogów mistrzów. Wnikliwa obserwacja działań Ojca świętego przybliża istotę tego mistrzostwa.
Składają się na nią : wyraźna prawda życia - głoszona i realizowana na co dzień ( łącznie z naturalnym
sposobem bycia , zwyczajnym językiem) , dojrzała miłość do drugiego człowieka obejmująca szacunek
, akceptację , bliskość ,
( okazywana słowem , gestem , zachowaniem ) , otwartość na kontakt , gotowość ofiarowania własnego
czasu , dzielenia z drugim jego przeżyć , przychodzenia mu z pomocą , optymizm , podtrzymywanie i
rozwijanie w innych pozytywnych cech , skłonności , zamiarów , stawianie wysokich wymagań sobie (
i ich realizacja mogąca być przykładem )oraz wychowankom, odpowiedzialność w za ich wzrastanie ,
wiara w ich możliwości i skuteczność działania , wreszcie - umiejętność wycofywania się i
pozostawiania im wolności w kwestii zasadniczych wyborów życiowych.

42

Jeśli swoją obserwacją ogarniemy także jakże liczne sytuacje bezpośredniego kontaktu Jana Pawła II z
młodzieżą , ich niepowtarzalny autentyzm , jeśli wsłuchamy się w ton , jakim zwraca się do młodych
słuchaczy , możemy zrozumieć , na czym polega tajemnica mistrzostwa pedagogicznego Papieża .


2.3. Młodzież a współczesny kryzys wartości w Polsce.

Wartości które są dookoła nas , które można świadomie wybierać i je realizować , żyją w

autorytetach , zaś same autorytety są ich nośnikami .
W zależności od tego jak owe wartości są urzeczywistniane istnieje tym większe prawdopodobieństwo
korzenienia ich z pozytywnym skutkiem pośród odbiorców. Pojecie samych wartości jest więc
nierozerwalnie związane z autorytetem , dlatego należy je tutaj omówić i choć minimalnie przybliżyć.

Wychować młodych ludzi - to pomagać im w otwarciu się na wartości . Z wielu definicji

wychowania można wyodrębnić i taką . W tak rozpatrywanym wychowaniu trzeba również określić
odpowiednie metody i sposoby realizacji celu wychowania .

43

Niewątpliwie najważniejszym czynnikiem kształtującym system wartości młodego człowieka jest
obecność wzorców i autorytetów w życiu rodzinnym , szkolnym , społecznym i religijnym. Obcowanie
z osobami , które nie tylko deklarują jakieś wartości , ale także je realizują w codziennym swym życiu ,
stanowi najpewniejszą gwarancję ich przyswajania i świadomej akceptacji .

44

Obecnie dużo mówi się o kryzysie wartości i autorytetów . Młodzież , która nie widzi w swym
codziennym życiu wyraźnego autorytetu , zaczyna bardzo często szukać go w idolach muzyki rockowej

41

E.Kunorowska : op. cit. , s. 45

42

E.Kunorowska : op. cit. , s. 57.

43

P. Hahne .No future . Warszawa 1996. s. 16-17.

44

E.Ciupak Religijność młodego Polaka . Warszawa 1984 s.25-27

14

, aktorach filmowych , sportowcach , których cechy osobowe nie zawsze służą samej młodzieży w
poprawnym rozbudowaniu ich postaw wobec społeczeństwa , religii , sensu życia , itd.

Każdy autorytet to nośnik wartości. Obecnie mówi się o kryzysie autorytetów w dziedzinie

moralnej , zaś zapotrzebowanie na autorytety , szczególnie na moralne , zmalało , ponieważ coraz
częściej wartości moralne uważa się za rzecz względną.
Andrzej Potocki uważa , że istnieją pewne znaki relatywizacji świata wartości , którymi są :
- sytuacjonizm zakładający zmienną , dostosowaną do bieżącej sytuacji
hierarchię wartości ;
- liberalizm promujący wolność dla samej wolności i nie odwołujący się do
świata wartości obiektywnych ;
- pluralizm oferujący możliwość wyboru rozlicznych dóbr , lecz dający małe szanse na zdobycie
umiejętności dokonywania wyborów ( zagubienie sumienia).

45

W dzisiejszym świecie młodzież coraz bardziej bywa narażona na powyższe skutki które niesie

ze sobą konformizm , łatwe życie bez wymagań i wysiłków wobec ostania się przy wartościach
chrześcijańskich , które są wartościami uniwersalnymi a ich realizacja zapewnia ład moralny nie tylko
w samej jednostce ludzkiej , ale i w rodzinie , społeczności lokalnej , państwie.
W socjologii wyróżnia się wartości codzienne , ostateczne i podstawowe .

46

W pierwszym przypadku cele ostateczne , jakie jednostka sobie stawia , są związane z sacrum (Bóg) , w
drugim zaś z dążeniami należącymi do sfery profanum ( wartości humanistyczne) , którym przypisuje
się szersze funkcje w sensie ich absolutyzowania. Wartości ostateczne określają stan finalny ludzkich
aspiracji , dążeń i działań. Wartości ostateczne uznawane przez niewierzących nie mają odniesień do
Transcendencji , są to wartości ze sfery profanum , traktowane jako ostateczne , dostarczające sens oraz
identyczności osobowej. Wartości podstawowe są niezbędne dla rozwoju człowieka i społeczeństwa.
Wśród wartości podstawowych wymienia się najczęściej : wolność , równość , pokój , patriotyzm ,
ż

ycie ( także nienarodzonych),tolerancję. W odniesieniu do wartości podstawowych nie chodzi o

spełnienie się pragnień poszczególnych jednostek , ale o wartości , które są ważne dla samego
społeczeństwa i są niezależne od indywidualnych uzdolnień , interesów, preferencji.

47

Wartości codzienne są to te wartości , które ulegają szybkim przemianom w miarę jak zmieniają się
indywidualne cele i dążenia życiowe. Relatywność wartości codziennych nie przekreśla istnienia
absolutnych czy uniwersalnych wartości . Są one często utożsamiane z celami i dążeniami życiowymi.

48

Dokonujące się przemiany społeczno - kulturalne motywowane zmianami politycznymi i

ustrojowymi zachodzącymi w naszym kraju , rzutują bezpośrednio również i na zmiany w świecie
wartości. Związane z tym przemiany wartości zaznaczają się we wszystkich dziedzinach życia a ich
tendencja zmian nie zawsze jest korzystna i często najbardziej dotyka młodzież jako tą , która dopiero
tworzy niejako w sobie zarodki hierarchii wartości własnej. Zmiany owe występują w dziedzinach życia
społecznego i indywidualnego , w rodzinie , pracy zawodowej , nauce , w polityce , kulturze,
moralności. Oznaczają one zachwianie tradycyjnego systemu wartości , utrwalonego w okresie
powstawania społeczeństwa industrialnego. Niekiedy te przemiany określane są jako kryzys kulturowy
lub są nawet traktowane jako zanikanie norm i wartości

49

.

W warunkach gwałtownego rozwoju społeczeństwa , zaznacza się odchodzenie od takiego

kanonu wartości jak : zarobek , praca , racjonalność , asceza , w kierunku wartości znamionujących
nowy styl życia , jak : materializm , egoizm , hedonizm , czas wolny. Można by określić tę zmianę jako
przeakcentowanie mentalności typu „mieć” kosztem postawy „być”. Mówi się też o nowym
indywidualizmie , narcyzmie , postawach konsumpcyjnych. Oddzielenie praw jednostki od jej

45

A.Potocki .Wychowanie na czas próby. Warszawa 1996 s. 158-160

46

W.Piwowarski ABC katolickiej nauki społecznej cz. 1 (wprowadzenie , podstawy , kierunki) . Pelpin 1993

s.75

47

W.Piwowarski : op. cit. s.75

48

A. Sułek Wartości życiowe dwóch pokoleń.W:Ciągłość i zmiana tradycji kulturowej . Red.S.Nowak .

Warszawa 1989 s. 293

49

A. Sułek : op. cit. , s. 295

15

obowiązków wzmaga indywidualistyczne roszczenia w zakresie osobistego samopoczucia ,
zaspokojenia potrzeb , samorealizacji i szczęścia (spirala roszczeń bez końca) , przyczynia się do
zniszczenia moralnej aktywności i przyspiesza dekadentyzm w wielu dziedzinach kultury .

50

Młodzież , która wchodzi w życie dorosłe wraz z zachodzącymi zmianami , jest nastawiona na
przenikanie i przesiąkanie tymi właśnie wartościami , co niewątpliwie nie wpływa korzystnie na jej
dobro rozwojowe , oraz jej postawy.

W społeczeństwach zachodnich , na wzór których ukierunkowuje się i Polska , obok dawnych

wartości mieszczańskich , zyskują na znaczeniu wartości nacechowane dążeniem do konsumpcji i
hedonizmu . Pociąga to za sobą wiele negatywnych następstw , jak utrata sensu i orientacji życia ,
niepewność , konflikty wartości , napięcia społeczne i kumulacja różnego rodzaju dysonansów.
„Nowe” wartości , które pojawiają się , mają charakter heterogeniczny i zmierzają - w przekonaniu tych
, którzy im hołdują - do podniesienia jakości życia. W związku z zaspokojeniem codziennych potrzeb
ludzkich tracą na znaczeniu wartości materialne , zyskują zaś wartości niematerialne o charakterze
społecznym , kulturalnym oraz intelektualnym . Ten powolny , ale stały proces przekształcania struktury
wartości jest określany jako „cicha rewolucja”.

51

W tym procesie najbardziej podatni są ludzie młodzi ,

którzy bez korzeni utwierdzonych w wartościach tradycjonalnych , chwytają
wszystko to co nowe i co można realizować bez większego trudu i wysiłku dobrej woli. Powoduje to
powolną degradację osobowości i całą gamę ujemnych skutków dla postaw .

Ważną dziedziną życia , w której dokonują się przemiany wartości , jest rodzina . W związku z

przekształcaniem roli kobiety w życiu społecznym (np. równouprawnienie , samorealizacja w życiu
zawodowym) , zaczęły słabnąć tradycyjne postawy wobec małżeństwa , partnera w małżeństwie ,
dzieci.
Następstwem tego jest stale wzrastająca liczba rozwodów , drastyczny spadek skali urodzeń. W życiu
rodzinnym dostrzega się osłabienie koncepcji akcentujących różnice płci oraz różnice między rodzicami
a dziećmi.
Utrwalająca się kultura hedonistyczna spędzania czasu wolnego - w jej obecnych kształtach - również
nie sprzyja rozwojowi życia rodzinnego. Niekorzystne zmiany w rodzinie sprawiają , że wielu młodych
ludzi czuje się opuszczonych i zagubionych . Osłabione osobowe „ja” oznacza niejednokrotnie
egoistyczną koncentrację na własnej osobie(tzw. narcyzm). Tendencjom tym sprzyja upowszechniona
ideologia niczym nie ograniczonej wolności , która tak naprawdę jest samowolą. Młodzież ją chwyta ,
zaś skutki uboczne jakie pociąga za sobą są niewspółmiernie wysokie i stale rosnące.

52

Rozdzial III.

Jan Paweł II jako osobowość autentyczna i
wzór we współczesnym świecie.


3.1 Ogólny rys osobowości Karola Wojtyły.

50

A. Sułek : op. cit.,. s.295

51

Tamże s. 296

52

A. Sułek : op. cit.,. s.295 .

16

Zanim zaczniemy omawianie postaci współcześnie żyjącego Papieża, będącego Polakiem , w
kontekście charakteryzującym jego osobowość oraz stawiając ją jako wzór , wcześniej należałoby
sięgnąć do przedstawienia tejże osoby. Aby w pełni zrozumieć Jana Pawła II , najpierw należy poznać i
zrozumieć Karola Józefa Wojtyłę człowieka. W tym celu trzeba w pełni pojąć polskość , która stanowi
najważniejszy rys jego osobowości , ową nierzadko dezorientującą mieszankę konserwatyzmu i
współczesnego myślenia.

53

Karol Józef Wojtyła przyszedł na świat we wtorek 18 maja 1920 roku w miasteczku Wadowice

w południowej Polsce . Syn wielkiego patrioty , emerytowanego oficera armii , ochrzczony przez
kapelana , był niejako dzieckiem odrodzonej Polski , gdyż na lata urodzenia Wojtyły przypada czas, w
którym po latach niewoli kraj nasz wstawał ku wolności i niezawisłości. Obecnie jest zwierzchnikiem
Kościoła Powszechnego , do którego należy blisko miliard mieszkańców naszego globu , główną
postacią na scenie światowej dyplomacji , pozostając jednocześnie polskim patriotą , polskim filozofem
, polskim poetą i polskim politykiem.

54

Podczas swej pierwszej papieskiej wizyty w ojczyźnie , w

czerwcu 1979 r. , na ornacie wszyty miał wizerunek polskiego orła białego w koronie i złoty napis na
błękitnym tle : Polska Zawsze Wierna. W czasie Bożego Narodzenia w ciepłej , rodzinnej, atmosferze ,
w gronie przyjaciół , którzy nieoficjalnie odwiedzają go w Rzymie śpiewa polskie kolędy . Utrzymuje
codzienny , ścisły kontakt z polskim Kościołem , bacznie śledząc sytuację polityczną w swej ojczyźnie.
W młodości występował w inscenizacjach wielkich narodowych arcydzieł i do dzisiaj z rozczuleniem
wspomina tamte czasy .

Wywodzący się z górali Wojtyła doskonale zna ludzi uprawiających rolę i żyjących w nędzy w

kurnych chatach . Jeszcze w poprzednim pokoleniu jego rodzina prowadziła gospodarstwo rolne , toteż
i on mocno tkwi korzeniami w chłopstwie. Pierwszy znany Wojtyła , Maciej , był wieśniakiem
urodzonym w wiosce Czaniec .Najprawdopodobniej jednak bezpośredni przodkowie Jana Pawła II
wywodzą się od Bartłomieja Wojtyły , urodzonego również w Czańcu w 1778 r. Był on
prapradziadkiem Papieża. Dziadek , Maciej , został wpisany do ksiąg parafialnych jako rolnik i krawiec.

55

Podczas niemieckiej okupacji Karol Wojtyła musiał przez kilka lat pracować jako zwykły

robotnik . Poznał wtedy mozół ciężkiej pracy oraz zdobył umiejętność współżycia z ludźmi w stopniu
znanym niewielu kapłanom. Praca nauczyła go znosić cierpienie w milczeniu i z godnością , dała mu
wewnętrzną dyscyplinę , którą później już jako Papież , starał się wprowadzać w coraz bardziej
buntującym się Kościele. Zawsze identyfikował się z chłopami i robotnikami , często publicznie
domagał się sprawiedliwości dla „ludu pracującego” - niecodzienny to zwrot w ustach Papieża , ale jak
sam Jan Paweł II twierdzi , pojęcie to pochodzi od Jezusa Chrystusa.

56

Wojtyłę uformowała również wielka tragedia osobista , cierpienie oraz samotność . Przed

ukończeniem dwudziestego pierwszego roku życia utracił
bowiem całą rodzinę : jego siostra zmarła jako niemowlę , matka , kiedy miał 8 lat , starszy brat , gdy
Karol liczył sobie 11 lat , a ukochany ojciec trzy miesiące przed jego dwudziestymi pierwszymi
urodzinami .
Owe rodzinne tragedie ukształtowały Wojtyłę jako człowieka i jako kapłana . Często sam mówi o nich
w prywatnych rozmowach , zwłaszcza o chwilach wielkiej samotności po śmierci ojca. Sam również
kilkakrotnie otarł się o śmierć.

Jan Paweł II ma niewątpliwie kontemplacyjną naturę mistyka , ale jest również człowiekiem

niezwykle twardym i obdarzonym ogromną wolą przetrwania , co pozwoliło mu przeżyć mimo ran
zadanych przez pociski , przetrwać skomplikowaną operację rany brzusznej , poważne infekcje i różne

53

T. Szulc Jan Paweł II . Warszawa 1996 s.15

54

ks.M.Maliński O was i za was . Wrocław 1988. s 34

55

T. Szulc: op. cit. , . s 56

56

Tamże s.15

17

wypadki , które przytrafiły mu się na przestrzeni lat i jednocześnie nie zaprzestać realizacji celów ,
jakie sobie postawił.

57

Przyjaciele , którzy znają Wojtyłę od dawna , utrzymują , iż to modlitwa i medytacja stanowią

główne źródło jego fizycznej i umysłowej siły oraz zdumiewającej zdolności regeneracji energii –
mimo morderczego harmonogramu watykańskiego i wyczerpujących podróży po całym świecie. Mówi
się , że Wojtyła spędza na modlitwie aż siedem godzin na dobę – modli się o świcie , czasem nawet
leżąc krzyżem przed ołtarzem , przed posiłkami , na mszy św. , i we wszystkich innych okolicznościach
nie omija tej powinności, jaką jest modlitwa i to nie tylko za siebie , lecz za cały świat i wszystkich
ludzi.

Papież prowadzi niebywale aktywny tryb życia . Jest pracoholikiem , zajętym od wczesnego

ś

witu niemal do północy . Ze wszystkich okien przylegających do Bazyliki św. Piotra w oknach

sypialni Jana Pawła II światło gaśnie ostatnie . Wojtyła przez całe życie uprawiał różne sporty , a na
nartach przestał jeździć dopiero , kiedy ukończył siedemdziesiąty czwarty rok życia , po złamaniu
biodra .Do tego należy dodać jeszcze zamiłowanie do pieszych wędrówek – zwłaszcza po górach ,
spływy kajakowe , wycieczki rowerowe , itd.

Jego determinacja w dążeniu do postawionych sobie celów jest również silna jak potrzeba

obrony skrajnie konserwatywnych poglądów w kwestiach teologicznych i etycznych , tak
nieoczekiwanych u człowieka skądinąd światowego i nowoczesnego. Jan Paweł II ma umysł otwarty
na nowe idee i koncepcje , od filozofii po naukę i psychiatrę . Wojtyłę interesuje astrofizyka i teoria
powstania wszechświata ( mówi się , że akceptuje nawet teorię Wielkiego Wybuchu , jeśli tylko
traktuje się go jako dzieło Boga).

Polski Papież jest człowiekiem pełnym niezwykłej łagodności i wielkiego osobistego ciepła . Te

właśnie cechy pozwalają mu z taką łatwością nawiązywać kontakt z milionami ludzi , którzy spotykają
go podczas odbywanych samolotem odrzutowym lub helikopterem podróży po całym świecie czy też
oglądają go za pośrednictwem telewizji satelitarnej albo lokalnych stacji . Jego uśmiechnięte oblicze
jest najbardziej znaną twarzą na świecie.
Bardzo lubi bezpośrednie spotkania z ludźmi – z pojedynczymi ludźmi lub z tłumami - daje mu to sił
w chwilach największego zmęczenia.
W wystąpieniach publicznych lubi żartować , pozwalając sobie czasami na lekką autoironię ,
przemawiając w lokalnych językach i ciesząc się , kiedy zgromadzone tłumy reagują na jego słowa
ś

miechem i głośnymi oklaskami .

Jednak pomimo przejawianego publicznie ekstrawertyzmu Wojtyła jest człowiekiem bardzo

skrytym i nawet wobec najbliższych przyjaciół zachowuje dystans , choć nie daje go nikomu odczuć .
Ma bardzo specyficzne poczucie humoru , które ujawnia na gruncie towarzyskim czasami w lekko
rzuconej uwadze , która bardzo trafnie ujmuje sedno sprawy – nie zawsze pochlebne dla rozmówcy.

Podczas obiadu czy kolacji w skromnie urządzonej jadalni mieszczącej się na drugim piętrze

papieskich apartamentów w Pałacu Apostolskim , w obecności najczęściej jednego tylko gościa i dwóch
swych prywatnych sekretarzy , Papież okazuje się czarującym gospodarzem : prowadzi tak luźną i
przyjacielską rozmowę , że gość bardzo szybko zapomina , że znajduje się w obecności Ojca Świętego .
Bez skrępowania prosi o dokładkę czy drugi kieliszek wina – Wojtyła ma zwyczaj rozcieńczać wino
wodą .Gospodarz je z dużym apetytem , uśmiecha się i ze swobodą rozprawia na rozmaite tematy .

Aby określić kogoś jako wzór i zachęcić do naśladowania go czyniąc z tego pożytek ku

budowaniu poprawnych wzorów zachowań trzeba wpierw ukazać tą osobę często w najdrobniejszych
szczegółach jego codziennego życia, po to, aby utworzyć pewien całokształt , autentyczność
osobowości i przeźroczystość .Tylko te cechy ukazane warunkują poprawny odbiór autorytetu i dają
wysokie szanse naśladownictwa. Powyższe przedstawienie osoby Jana Pawła II , choć bardzo ogólne ,
bo niesposób ukazać całości złożonej struktury zachowań i poczynań Wojtyły , powinno naświetlić, jaki
naprawdę jest nasz Papież i co tak naprawdę sprawia , że pociąga sobą i ku sobie miliony obywateli

57

T. Szulc: op. cit. , s.102

18

ś

wiata kierując ich ku wierze chrześcijańskiej. Nie sam fakt , że Papież jest Papieżem sprawia , że jest

on już autorytetem i wzorem osobowym , lecz właśnie to, kim jest ona jako- rzec można -„osoba
prywatna”. Często postępowanie codzienne , anegdoty , żarliwość w swej roli społecznej i jej
wykonywaniu , podejście do zagadnień i problemów nurtujących nasz codzienny świat , prócz tego
pewne wrodzone predyspozycje takie jak : dar mowy , dar języków i umiejętność ich przyswajania , dar
aktorski , pogodne usposobienie , radość , humor , pokora , skromność , itd. sprawiają , że Papież
zyskuje uznanie jako człowiek (nie tylko jako głowa Kościoła) i to przesądza o jego popularności jako
wzoru osobowego i autorytetu w odwoływaniu się do wielu spraw i wyborów w codziennym ludzkim
ż

yciu.

3.2. Jan Paweł II wychowawca i autorytet młodzieży .

Jan Paweł II z istoty swego powołania jest wychowawca i to nie tylko wobec członków

Kościoła rzymskokatolickiego. Potwierdził to m.in. król Hassan II w 1985 r. , zapraszając Ojca
Ś

więtego - (jako wielkiego wychowawcę) do Maroka na spotkanie z młodzieżą mahometańską.

Program wychowawczy Ojca Świętego względem młodzieży zawiera się w całym jego

nauczaniu. Młodzież ma tutaj miejsce szczególne . W liście Do Młodych całego świata (1985 r.)
czytamy : „Wy młodzi , jesteście (...) młodością narodów i społeczeństw , młodością każdej rodziny i
całej ludzkości - również młodością Kościoła Wasza młodość (...) jest wielkim szczególnym dobrem
wszystkich . Jest dobrem samego człowieczeństwa. W was jest nadzieja , ponieważ Wy należycie do
przyszłości , a zarazem przyszłość do was należy. (...) Do was należy odpowiedzialność za to , co
kiedyś stanie się teraźniejszością wraz z Wami , a obecnie jest jeszcze przyszłością „

58

Tę porywającą wizję młodości Papież może podbudowywać konkretnymi celami wychowawczymi
podsuwanymi młodzieży , ponieważ młodzież tę zna i kocha . Młodzi ludzie przyjmują stawiane
przez niego wymagania - nawet bardzo trudne - z entuzjazmem , bo czują i wiedzą , że ich kocha
, uznają jego pełną wiarygodność jako człowieka .

Cele stawiane młodzieży polskiej są podobne jak cele wszystkiej młodzieży z całego świata .

Jedynie ich ujęcie nasycone jest poszczególnymi potrzebami i sytuacjami w danych krajach. . Tutaj
należy podkreślić , że prowadzenie młodzieży polskiej jest dobitnym przykładem tym. Ojciec Święty
zachęca do wzbogacenia rozwijającej się w tym okresie dynamicznie osobowości kontaktami z
przyrodą , z dziełami niosącymi mądrość i piękno , z żywymi ludźmi , do uczenia się ludzi ,stawania się
bardziej człowiekiem , tzn. bycia „dla ludzi” . Ostrzega : nie możecie zakrywać oczu przed
zagrożeniami , jakie czyhają na Was w młodości . I one również mogą wycisnąć swoje piętno na całym
ż

yciu.(...) Zagraża Wam , drodzy młodzi Przyjaciele , zły wpływ technik reklamy , które podsycają

naturalną skłonność do unikania wysiłku , obiecują natychmiastowe zaspokojenie wszelkich pragnień.

59

Niezwykle istotną cechą , która zbliża młodzież polską z Papieżem ,

i dzięki której młodzież traktuje Papieża jako autorytet jest to , że Ojciec Święty nigdy nie mówi źle o
młodzieży , nie gani jej i nie oskarża , ale dzieli się troską o nią. Wprowadza młodych ludzi w krąg
niepokoju , troski , zrozumienia i odpowiedzialności za ich rówieśników.

60

W czasie VI Światowego

Dnia Młodzieży słyszeliśmy : „Drodzy Młodzi Przyjaciele , wiecie z doświadczenia , że upadek
ideologii w krajach Europy Środkowej i Wschodniej pozostawił w wielu Waszych kolegach i
koleżankach uczucie głębokiej pustki , wrażenie , że zostali oszukani , a także zniechęcenie i lęk przed
przyszłością. (...) Do tych braci i sióstr jesteście posłani , jesteście posłani Wy , jako zwiastunowie
Dobrej Nowiny o zbawieniu.

61

58

„L Osservatore Romano” 6 (1985) nr 1 .

59

„L Osservatore Romano” 6 (1985) nr 1

60

K.Olbracht Ojciec Święty - wychowawca młodzieży ,Kraków 1997. s. 58.

61

Jan Paweł II , VI Międzynarodowy Dzień Młodzieży w Czstochowie – homilia ( nagranie VHS – zbiór wł.)

19

Papież , tak dobrze rozumiejący młodzież we wszystkich jej problemach i trudnościach , nie

waha się jednak stawiać jej odpowiedzialnych zadań.
W końcowej części homilii wygłoszonej podczas mszy św. odprawionej na Jasnej Górze 15 VIII 1991
r. Jan Paweł II mówi : „ Waszym posłannictwem jest zabezpieczenie w jutrzejszym świecie obecności
takich wartości jak pełna wolność religijna , poszanowanie osobowego wymiaru rozwoju , ochrona
prawa człowieka do życia od momentu poczęcia aż do naturalnej śmierci , troska o rozwój i umocnienie
rodziny , ochrona równowagi naturalnego środowiska , które coraz bardziej bywa zagrożone”.

62

Zwróćmy tutaj szczególną uwagę na zasadnicze etapy pracy Ojca świętego z młodzieżą - nad
młodzieżą. Cechuje ją pełna akceptacja - aż do wielkiej miłości jaką objawia młodzieży ze swej strony ,
zrozumienie , wskazanie zagrożeń i trudności , powierzenie poważnych , odpowiedzialnych zadań ( w
tym odpowiedzialności za innych) , wskazanie źródeł pomocy i siły , odwołanie się do tego , co w
młodych ludziach najlepsze , ukazanie im tego , nazwanie , rozpalenie młodzieńczego idealizmu ,
wreszcie powierzenie ich Bogu i Jego Matce.
Bardzo często podczas spotkań z młodzieżą Papież umiejętnie aranżuje te sytuacje w których np.
podczas modlitw , Mszy świętej , staje niejako nie naprzeciw młodzieży lecz wspólnie z młodzieżą , w
jednym szeregu , wobec Boga. Sprawia to , że młodzież nie odczuwa Ojca świętego jako kogoś
niedostępnego , a pomimo całej jego ważności jako głowy Kościoła , odczuwa, że wszyscy jesteśmy
równi , a ten „człowiek w bieli” wznoszący modlitwy , to po prostu jeden z nas, młody duchem ,
chociaż wzrok może i myli.
Bardzo często Papież kończąc swe spotkania z młodzieżą używa tzw. „wielkich słów” np. „Idźcie na
cały świat i głoście Ewangelię”.

63

Przywołajmy słowa Papieża ukazujące , że tam , gdzie chodzi o

sprawy najważniejsze , nie trzeba bać się „ wielkich słów” , wzniosłego tonu , treści i formy - według
powszechnej opinii - odstraszających młodzież . Ważne jest , żeby pochodziły od ludzi wiarygodnych ,
autentycznych w swojej prawdzie potwierdzanej życiem , a do takich ludzi należy właśnie współcześnie
ż

yjący Papież.

Ojciec święty powierza się modlitwie młodzieży , często powtarza , że uczy się od niej. To

kolejny znaczący rys sylwetki wychowawcy. Nie ma w niej cienia kokieterii , choć zawsze jest to samo
podkreślanie tego , co najlepsze , co najbardziej wartościowsze. Docenienie tego , co uzyskuje się od
wychowanków to nie tylko cecha pozwalająca wysoko oceniać Ojca Świętego według kryterii
najnowszych teorii pedagogicznych. Postuluje się w nich opieranie działań wychowawczych na dialogu
. I w tym zakresie Jan Paweł II cieszy się na świecie uznanym autorytetem. Niezależnie od starań
organizatorów , potrafi on każde spotkanie z młodzieżą sprowadzić do tak żywego , dynamicznego ,
nie uciekającego od najtrudniejszych problemów , a jednocześnie nie pozbawionego humoru , dialogu,
ż

e właśnie ta dziedzina posługiwania papieskiego cieszy się szczególnym zainteresowaniem

młodzieży. Wiele z tych dialogów swym przebiegiem i treścią zaskakuje tzw. szeroką opinię publiczną ,
która poprzez nie odkrywa nieoczekiwanie pozytywne oblicza młodzieży. Dzięki temu młodzież polska
i młodzież z całego świata z którą spotyka się i rozmawia Papież , widzi w nim sprzymierzeńca , brata ,
przyjaciela , który jej nie odtrąca , który umie rozmawiać i słuchać , umie dotrzeć do nurtujących spraw
, problemów , wskazać najodpowiedniejszą drogę rozwiązania , pokrzepić , ująć się , zrozumieć. te
cechy to źródło w którym Papież staje się autorytetem i wzorem , staje się osobą za którą zdążają
tysiące młodych pielgrzymów , której cechy naśladują , a naukę usłyszaną wprowadzają w czyn.
Mówiąc o dialogu , jaki Ojciec święty nawiązuje z młodzieżą i o przyczynach jego entuzjastycznego
podejmowania przez młodzież , można zauważyć ,że mówi on prostym i mocnym językiem wiary.
Równocześnie z miłością i uwagą słucha , odrzuca sztywne formy , jeśli utrudniają bliskość kontaktu ,
stara się , by każdy czuł się i był rzeczywiście dostrzeżony , zrozumiany , umocniony , objęty
miłością.

64

62

Jan Paweł II , VI Międzynarodowy Dzień Młodzieży w Czstochowie – homilia (nagranie VHS ze zbiorów

prywatnych) .

63

K. Olbracht : op. cit. , s. 86 .

64

K.Olbrycht : op. cit. s. 78.

20

3.3. Wartości autorytetalne Jana Pawła II.

Ojciec Święty jako duszpasterz Kościoła Katolickiego całego świata , następca św. Piotra oraz

zwierzchnik samego Chrystusa na ziemi , jest uosobieniem wartości chrześcijańskich , które realizuje ,
wypełnia , rozpowszechnia i namawia do uznania ich za swoje a także realizacji ich w codziennym,
ż

yciu nie tylko przez chrześcijan , ale przez społeczność całego globu.

Nie można rozważać jakiejkolwiek osoby w ujęciu autorytetu o ile wcześniej nie ukaże się jej wartości ,
które realizuje , propaguje , i do których namawia swych odbiorców. Dla autorytetu Ojca Świętego będą
to niewątpliwie wartości chrześcijańskie .

Wartości chrześcijańskie są bardzo często mylnie rozumiane , źle odczytywane , dla wielu ludzi

, a w tym szczególnie dla ludzi młodych na samym wstępie są odpychane , negowane.
W naszym kraju istnieje duża , niejednoznaczna świadomość ( zwłaszcza wśród młodzieży) na czym
polegają wartości chrześcijańskie i dlaczego mają je przestrzegać również i niewierzący.

65

Najpowszechniejszym obrazem tego zamętu były polemiki wokół sprawy religii w szkole , wokół
problemu aborcji , wychowania seksualnego , oraz zapisu o wartościach chrześcijańskich w ustawach o
oświacie i środkach przekazu .
W sposób oczywisty owocuje tu wieloletnia propaganda prywatności religii , a nawet etyki. Występuje
tu domaganie , że przestrzeganie wartości chrześcijańskich jest brakiem tolerancji. Wszystko to jest
owocem braku zrozumienia i świadomości tego , że owe wartości mają charakter uniwersalny ,
ponieważ wyrosły ze zrozumienia natury człowieka , a nie jedynie z wiary. Odrzucenie i fałszowanie
wartości chrześcijańskich jest więc działaniem przeciwko człowiekowi i zdrowym prawom rządzącym
ż

yciem ludzkiej społeczności .

66

W chrześcijańskiej teorii wartości , którą reprezentuje Jan Paweł II , obok nadprzyrodzonych wartości
wiary , nadziei i miłości , podkreślone są też wartości naturalne takie jak : prawda , dobro, piękno ,
praca , ofiarność , bohaterstwo , wolność , godność , sprawiedliwość , itd. Wartości sakralno - religijne
nie niweczą ani nie spychają w cień wartości naturalnych , lecz je dopełniają i wzmacniają , nadając im
motywację.

67

Aby naświetlić wartości i ich znaczenie w nauczaniu Jana Pawła II , co też i niewątpliwie

pozwoli nam bardziej zrozumieć i poznać osobowość Papieża przedstawmy kilka fundamentalnych
wartości , które Ojciec święty propaguje , do których zachęca młodzież , aby ta je realizowała w właśnie
takim znaczeniu o którym mówi aksjologia chrześcijańska.

Jan Paweł II w swym nauczaniu skierowanym do młodzieży często mówi o wartości prawdy.

Prawda jako wartość nie jest wyrazem ani strefy uczuciowej człowieka , ani też wypadkową układów
ekonomicznych i politycznych . Papież niezmiennie podkreśla znaczenie moralne prawdy w życiu
ludzkim , indywidualnym i społecznym. Warunkiem rzeczywistego humanizmu jest poszanowanie dla
prawdy , jej nienaruszalność , wierność prawdzie. śycie codzienne , w którym szanowana jest prawda
pod każdym względem odgrywa zasadniczą rolę w formowaniu postawy wyczulenia na wartości.

68

Papież ostrzega młodzież , że wolność jako wartość ulega wielkiemu zniekształceniu . Obecnie

podaje się rozumienie wolności jako hasła „róbta co chceta” . Jan Paweł II uważa , że wolność polega
nie na propagowaniu samowoli , lecz na pójściu za prawdą , mądrym dokonywaniu wyboru , odwołaniu
się do sumienia , przyjęciu odpowiedzialności za swoje czyny i
umiejętności samokierowania. Człowiek może być jedynie wolny wtedy , jeżeli w swym wyborze
wybiera dobro i nie jest uzależniony od wszystkiego co złe i co rujnuje godność człowieka jako osoby .
Tylko tak pojęta wolność może mieć miano wartości.

69

65

Ks.S.Kowalczyk Kształtowanie światopoglądu chrześcijańskiego jako zespołu wartości Warszawa s.115-

117

66

Ks.S.Kowalczyk :op. cit., s.117

67

Tamże s. 119

68

M.Jakubowska Chrześcijańskie wychowanie w rodzinie .(W) : Wychowanie w rodzinie chrześcijańskiej

Warszawa 1986 . s. 15.

69

M.Jakubowska : op. cit. , s. 17.

21

Kolejną fundamentalną wartością , którą realizuje Papież i o której mówi młodzieży jest miłość.

Obecnie prawdziwy obraz tej wartości legł w gruzach. Miłość w dzisiejszym wydaniu to przede
wszystkim dążenie do kontaktu seksualnego . Taki wizerunek miłości ukazuje naszej młodzieży
dzisiejszy film, prasa , środki masowego przekazu. Wartość jaką jest miłość jest zupełnie inna w
nauczaniu Jana Pawła II. Mówi on , że miłość to ofiarowanie się drugiemu człowiekowi, to rezygnacja z
siebie n rzecz innych , to szereg postaw altruistycznych. Miłość wyraża się w szacunku dla drugiej
osoby , w ofiarności względem niej , w poświęceniu i czystym oddaniu. Taki obraz miłości nadaje jej
jedyny sens i tworzy ją jako wartość.

70

Ludzie młodzi w miarę dorastania zaczynają mieć styczność z pracą , o której Jan Paweł II

mówi jako o wartości. Jest ona podstawowym wymiarem ludzkiego bytowania na ziem . Ważne jest jej
rzeczywiste zrozumienie .Obecnie naszej młodzieży proponuje się model pracy , który zawiera w sobie
jedynie aspekty konsumpcyjne i materialne. Jan Paweł II mówi o pracy jako o służbie dla drugiego
człowieka i podkreśla wartość pracy , dzięki której człowiek rozwija swoje człowieczeństwo , doskonali
się i spełnia. Praca często łączy się z trudem , bólem , ale zawsze powinna być podjęciem ofiarnej
służby na rzecz drugich. W ten sposób stanowi pewne potwierdzenie autentyzmu miłości wobec tych ,
których człowiek kocha i którym chce służyć.

71

70

Tamże s 56

71

Tamże . s. 76.