EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 7)

1

WARSZTATY 7

ROZWIĄZANIA ZADAŃ

ZADANIA OBOWIĄZKOWE

Zadanie 1

A. Scharakteryzuj główne cechy monopolu jako jednej ze struktur rynkowych konkurencji
niedoskonałej.

Monopol pełny występuje wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:

A. na rynku działa jeden producent (sprzedawca) i wielu kupujących
B. nie ma możliwości wejścia na rynek opanowany przez jednego producenta – monopolistę,
co może wynikać z przyczyn technicznych (wymagany patent), ekonomicznych (wysokie
nakłady finansowe na budowę nowej firmy, np. fabryki samochodów) lub administracyjno –
prawnych (ustalony przez państwo monopol spirytusowy ect.)
C. produkty są zróżnicowane, nie mają bliskich substytutów
D. uczestnicy rynku dysponują doskonałą informacją
E. przedsiębiorstwa monopolistyczne mają wpływ na podaż i na ceny. Kontrolując sytuację
na rynku mogą one ograniczać rozmiary podaży i sprzedawać towary po wyższych cenach.
Oznacza to równocześnie, że przy podejmowaniu decyzji o zwiększeniu rozmiarów
produkcji monopolista musi się liczyć z koniecznością obniżenia ceny.
F. Monopolista jako jedyny producent na rynku nie bierze pod uwagę zachowania innych
firm, gdyż nie ma konkurentów. Musi się jednak liczyć z istniejącym popytem. Oznacza to,
ż

e monopolista nie może zwiększyć rozmiarów sprzedaży bez równoczesnego obniżenia

ceny lub może sprzedawać mniej po wyższej cenie.

B. Opisz skutki (makro – i mikroekonomiczne, czyli: dla gospodarki, konsumentów)

związane z istnieniem monopolu w określonej branży. Odwołaj się do adekwatnych
przykładów.

Istnienie monopolu dotyka (niekorzystnie) przede wszystkim konsumenta. Źródłem zysku
monopolistycznego są ceny dóbr i usług wyższe niż w warunkach konkurencji. Ograniczanie
popytu przez monopol prowadzi do niepełnego wykorzystania mocy produkcyjnych w
gospodarce, a co się z tym wiąże do utrwalania bezrobocia. Stabilizacja rynkowa i brak
konkurencji cenowej powodują, że monopoliści „nie czują nacisku” na wprowadzanie działań
proefektywnościowych; nie muszą oni za wszelką cenę obniżać kosztów produkcji oraz
wprowadzać postępu technicznego w postaci lepszych i nowych metod produkcji oraz lepszych i
nowych produktów/ usług. Należy też pamiętać, że ewentualne koszty dla monopolistów
związane np. z reklamą w ostatecznym rozrachunku płaci konsument.
Istnienie monopolu ma także niekorzystny wpływ na małe firmy, które nie mając szans
prowadzenia walki konkurencyjnej z poważnym rywalem, upadają (bankrutują) lub wegetują na
krawędzi bankructwa.
Dalszy ciąg odpowiedzi powinien odnosić się do wybranej przez Ciebie branży gospodarki –
wraz z podaniem konkretnych przykładów.

C. Jakie – według Ciebie – działania powinny podejmować rządy, aby nie dochodziło do

EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 7)

2

powstawania monopoli? Czy uważasz, że działania te są konieczne? Uzasadnij
wypowiedź.

Uwzględniając negatywne skutki związane z istnieniem monopoli i zagrożenia z tego wynikające
– próbują im przeciwdziałać – istniejące w większości rozwiniętych gospodarek – organizacje
konsumenckie i inne instytucje.
Ważną rolę w zwalczaniu praktyk monopolistycznych odgrywa państwo, które podejmuje różne
działania na rzecz ochrony rynku i konkurencji. Służy temu tzw. ustawodawstwo
antymonopolowe.
W Polsce – na straży konkurencji i przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym stoi Urząd
Ochrony Konkurencji i Konsumentów (

www.uokik.gov.pl

). Zapoznaj się z działaniem Urzędu,

przejrzyj informacje zawarte na podanej stronie internetowej.
UOKiK stosuje różne sankcje wobec podmiotów, które wykorzystują swoją pozycję
monopolistyczną na rynku. Mogą to być nakazy zaniechania praktyk monopolistycznych,
obniżenia cen, nałożone kary pieniężne ect.
Wydaje się, że działania te są niezbędne – biorąc pod uwagę niekorzystne skutki związane z
istnieniem monopoli, z nadużywaniem przez firmy dominujące swojej pozycji rynkowej.
Tutaj – wskazane jest abyś podał określone argumenty – jeśli Twoje zdanie jest zbliżone.

Zadanie 2

Przestudiuj uważnie poniższe sytuacje i wyjaśnij, które z nich występują na rynku doskonałej
konkurencji, a które dotyczą monopolu (lub obu przypadków)? Zakładamy, że przedsiębiorstwa
dążą do maksymalizacji zysku.

1.

Cena jest wyższa od kosztu krańcowego

Sytuacja ta dotyczy monopolu. Monopolista wybiera wielkość produkcji, przy której koszt
krańcowy jest równy utargowi krańcowemu. W punkcie tym utarg przeciętny (czyli ustalona
cena) przewyższa utarg krańcowy.

2. Cena równa się utargowi krańcowemu.
Przedsiębiorstwo działające w warunkach doskonałej konkurencji nie ma wpływu na wysokość
ceny, a zatem ma do czynienia z poziomą linią popytu, kiedy utarg przeciętny (równy cenie)
pokrywa się z utargiem krańcowym.

3. Utarg krańcowy równa się kosztowi krańcowemu
Sytuacja ta odpowiada warunkowi maksymalizacji zysku przez dowolne przedsiębiorstwo, a
zatem dotyczy wszystkich rodzajów rynku, od konkurencji doskonałej do monopolu, poprzez
inne odmiany struktur rynkowych.

4.

W stanie długookresowej równowagi zysk przedsiębiorstwa jest równy zyskowi
normalnemu.

Sytuacja ta odpowiada długookresowej tendencji w przypadku, gdy przedsiębiorstwa działające
w warunkach wolnej konkurencji są jednakowo efektywne; mogłaby ona odnosić się również do
monopolu, jednak w tym przypadku wszystko zależy od przebiegu krzywej kosztu przeciętnego i
jej położenia względem linii popytu. W wielu przypadkach monopol może osiągać dodatni zysk
nawet w stanie równowagi długookresowej, zależnie od skuteczności barier wejścia.

EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 7)

3

5. Nowe przedsiębiorstwa nie mogą wejść na rynek.
Sytuacja ta dotyczy monopolu.

6. Przedsiębiorstwo określa poziom ceny i wielkość produkcji.
Sytuacja ta dotyczy monopolu. Jeśli chodzi o przedsiębiorstwo działające w warunkach
doskonałej konkurencji - może ono jedynie wybierać wielkość produkcji i jest zmuszone
akceptować cenę istniejącą na rynku. Monopolista może wybierać kombinację ceny i wielkości
produkcji, jednak ograniczeniem dla niego jest linia popytu.

7. Nie istnieją żadne bariery wejścia
Sytuacja ta dotyczy konkurencji doskonałej.

8. Utarg przeciętny jest większy od utargu krańcowego
Sytuacja ta dotyczy monopolu. Monopolista wybiera wielkość produkcji, przy której koszt
krańcowy jest równy utargowi krańcowemu. W punkcie tym utarg przeciętny (czyli ustalona
cena) przewyższa utarg krańcowy.

9. Cena równa się kosztowi krańcowemu
Sytuacja ta dotyczy konkurencji doskonałej. Brak barier wejścia powoduje, że stan
długookresowej równowagi takiej gałęzi, kiedy cena zrównuje się z kosztem krańcowym, jest
stanem najkorzystniejszym dla społeczeństwa jako całości. W przypadku monopolu cena może
natomiast zostać ustalona powyższej kosztu krańcowego.

EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 7)

4

ZADANIA DODATKOWE

Zadanie 1

Poniżej znajduje się kilka stwierdzeń. Część z nich jest prawdziwa, część nie. Wstaw (+) w
odpowiednich rubrykach

Stwierdzenie

Prawdziwe

Fałszywe

a) w warunkach konkurencji doskonałej cena jest

równa utargowi krańcowemu

+

b) krótkookresowa krzywa podaży przedsiębiorstwa

działającego w warunkach konkurencji doskonałej
jest bardziej płaska niż długookresowa krzywa
podaży

+

W długim okresie większa

elastyczność zachowań producenta

powoduje, że krzywa podaży

przebiega bardziej płasko niż w

krótkim okresie.

c) o firmie, która osiąga zysk ekonomiczny, można

powiedzieć, że osiąga zysk normalny

+

Zysk normalny osiąga ta firma,

której zysk ekonomiczny jest równy

zeru

d) w gałęzi, w której długookresowe koszty przeciętne

maleją wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji,
panują idealne warunki dla konkurencji doskonałej

+

Gałąź taka jest monopolem

naturalnym.

e) krzywą podaży gałęzi wyznaczamy przez

zsumowanie ilości produktów oferowanych przez
wszystkie przedsiębiorstwa działające w tej gałęzi
przy różnych poziomach ceny

+

Trzeba uwzględnić także

potencjalną produkcję tych

przedsiębiorstw, które obecnie nie

wytwarzają danego produktu, ale

pojawiają się na rynku przy

wyższych cenach.

f) monopolista będzie zawsze wytwarzał takie ilości

produktu, które mieszczą się na nieelastycznej części
krzywej popytu na jego produkt

+

Monopolista nigdy nie będzie

produkował na nieelastycznej

części krzywej popytu

.

g) wzrost kosztów zmiennych (przy innych warunkach

nie zmienionych) spowoduje, że monopolista
zwiększy produkcję i obniży cenę

+

h) monopolista osiąga zyski nadzwyczajne, ponieważ

produkuje efektywniej niż gałąź, w której panuje
konkurencja doskonała

+

Monopolista ma wpływ na cenę i

może wykorzystać swą siłę

rynkową w celu osiągnięcia zysku

nadzwyczajnego

.

i) przy danej krzywej popytu na produkt monopolisty

nadwyżka ceny nad utargiem krańcowym wzrasta w
miarę zwiększania produkcji

+

j) utarg całkowity osiąga maksimum, gdy utarg

przeciętny jest maksymalny

+

EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 7)

5

k) monopolista może zwiększyć sumę swych zysków,

ustalając różne ceny dla różnych rynków

+

l) pionowej krzywej podaży odpowiada elastyczność

cenowa równa zeru

+

m) przedsiębiorca, działający w warunkach konkurencji

doskonałej, sprzedaje wyroby po cenie równej
kosztowi krańcowemu, monopolista może natomiast
ustalić cenę na poziomie przewyższającym koszt
krańcowy

+

n) w przeciwieństwie do dużych przedsiębiorstw, które

dysponują świetnie zorganizowanymi i
wyposażonymi ośrodkami badawczymi, bardzo małe
firmy nie prowadzą na ogół prac badawczo-
rozwojowych na większą skalę

+