EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 1)
WARSZTATY 1
ROZWIĄZANIA ZADAŃ
ZADANIA OBOWIĄZKOWE
Zadanie 1
Prosimy o uzupełnienie poniŜszego tekstu.
Ekonomia moŜe zostać określona jako badanie tego, jak ludzie radzą sobie ze zjawiskiem (1) _rzadkości_ zasobów. W kaŜdej gospodarce zasoby są (2) __ograniczone__ (ograniczone /nieograniczone), dlatego teŜ produkcja dóbr i usług jest (3) __ograniczona__ (ograniczona/
nieograniczona). Jednak społeczeństwo zgłasza (4) __nieograniczony__ (ograniczony/ nieograniczony) popyt na dobra i usługi, w związku z tym stoimy przed koniecznością rozwiązania problemu rzadkości. Rzadkość oznacza, Ŝe ludzie (5) _nie są__ (są/ nie są) w stanie mieć wszystkiego, czego cały czas pragną. JeŜeli dobro jest rzadkie, powstanie rynek na to dobro. Aby istniał rynek, musi występować zarówno popyt, jak i podaŜ
danego produktu.
PoniewaŜ mamy do czynienia z rzadkością - musimy rozstrzygnąć pewne kwestie i dokonać wyboru tego, co powinno być produkowane, oraz sposobu, w jaki dobra i usługi powinny być dzielone. Gdy ekonomiści badają stan, jaki istnieje, myślą jako ekonomiści (6) __pozytywni__
(pozytywni/ normatywni). Sądy wartościujące głoszone są w ramach ekonomii (7) __normatywnej__ (pozytywnej / normatywnej).
Zadanie 2
W pewnym kraju wytwarza się dwa rodzaje dóbr - chleb i samochody, co przedstawia poniŜsza tabela.
MoŜliwości
Liczba chleba
Liczba samochodów
(w mln boch./dzień)
(w tys. sztuk rocznie)
A
250
25
B
225
75
C
200
125
D
150
175
1
EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 1)
E
125
200
F
100
225
Polecenia:
1. Wykreśl układ współrzędnych, oznaczając na osi OX liczbę samochodów, a na osi OY liczbę bochenków chleba.
2. Zaznacz moŜliwe kombinacje, oznaczając je literami: „A”, „B”, „C”, „D”, „E”, „F”.
3. Łącząc odpowiednie punkty, wykreśl krzywą transformacji (krzywą moŜliwości produkcyjnych).
Pytania:
4. Co oznaczają punkty leŜące na krzywej transformacji?
5. Co oznaczają punkty leŜące wewnątrz pola obramowanego osiami OX, OY oraz krzywą transformacji?
6. Czy jest moŜliwy do osiągnięcia np. punkt „I”, leŜący poza polem obramowanym osiami OX i OY oraz krzywą transformacji?
Rozwiązanie:
2
EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 1)
Pytania
4. Co oznaczają punkty leŜące na Przedstawiają sytuację pełnego wykorzystania zasobów. Oznacza to, Ŝe przy danych warunkach nie krzywej transformacji?
jest moŜliwe zwiększenie produkcji jednego dobra (np. samochodów) bez rezygnacji z produkcji drugiego dobra (np. chleba).
5. Co oznaczają punkty leŜące
Punkty leŜące wewnątrz pola obramowanego osiami OX, OY oraz krzywą transformacji oznaczają, wewnątrz pola obramowanego
Ŝe zasoby nie zostały w pełni wykorzystane - istnieją jeszcze moŜliwości zwiększania produkcji i osiami OX, OY oraz krzywą
jednego, i drugiego dobra (chleba i samochodów), czyli wykorzystania w pełni posiadanych zasobów.
transformacji?
6. Czy jest moŜliwy do osiągnięcia Nie jest moŜliwy do osiągnięcia przy danych zasobach i technikach produkcji (chyba, Ŝe zwiększymy np. punkt „I”, leŜący poza polem wydajność).
obramowanym osiami OX i OY
oraz krzywą transformacji?
3
EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 1)
Zadanie 3
Wyjaśnij następujące pojęcia:
a) Efekty zewnętrzne
Występują wtedy, gdy pewne podmioty gospodarcze przerzucają
na inne podmioty lub całe społeczeństwo część skutków lub
kosztów swojej działalności (negatywne efekty zewnętrzne, np.
zanieczyszczanie środowiska naturalnego, hałaśliwe radio
słuchane przez kogoś przeszkadza innym) albo korzystają bez
ponoszenia odpowiednich wydatków z rezultatów działalności
innych podmiotów (pozytywne efekty zewnętrzne, np.
wybudowanie przez daną firmę drogi dojazdowej, z której
korzystają równieŜ inni uŜytkownicy).
b) Dobra publiczne
Przykłady: chodniki, oświetlenie ulic, latarnie morskie, usługi
dostarczane przez armię, policję, straŜ poŜarną. Cechą dóbr
publicznych nie jest to, Ŝe są dostarczane przez państwo (firmy
państwowe), ale to, Ŝe wiąŜące się z nimi korzyści nie mogą być
ograniczone do jednej osoby czy jednego gospodarstwa
domowego. Są społecznie poŜądane, a prywatnie mało opłacalne
– nikt nie chciałby samodzielnie pokrywać kosztów instalacji i
utrzymania oświetlenia ulic, tym bardziej – kosztów
funkcjonowania armii, policji czy straŜy poŜarnej.
c) Rzadkość zasobów
Istotne uwarunkowanie gospodarowania uczestników rynku.
Zasoby te obejmują: zasoby ludzkie (wraz z wiedzą i
praktycznymi umiejętnościami ludzi), zasoby naturalne (np.
ziemia wraz z wszelkimi znajdującymi się w niej bogactwami,
woda, powietrze) oraz zasoby będące wynikiem wcześniejszej
działalności człowieka (np. przetworzone półprodukty, maszyny,
urządzenia, narzędzia, budynki i hale fabryczne, Ŝywność, odzieŜ
mieszkania, środki transportu, środki finansowe). To, w jaki
sposób ludzie, działając w róŜnych warunkach społeczno –
4
EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 1)
gospodarczych – korzystają z tych ograniczonych zasobów, jak
ich uŜywają do prowadzenia działalności gospodarczej, jak ich
uŜywają między róŜne, konkurencyjne wobec siebie
zastosowania, a takŜe czym się kierują dokonując tego typu
wyborów – jest właśnie przedmiotem EKONOMII. Pokazuje ona
równieŜ czy wykorzystanie rzadkich (ograniczonych) zasobów
jest efektywne, czy nie i analizuje czynniki, od których zaleŜy.
d) Rynek
Całokształt transakcji kupna i sprzedaŜy oraz warunków, w
jakich one przebiegają. Rynek pełni funkcję regulatora procesów
gospodarczych. Przez grę popytu i podaŜy dokonuje wyceny
poszczególnych towarów, czyli ustala ich ceny. Dla
poszczególnych podmiotów gospodarujących (uczestników
rynku) – cena jest informacją o przebiegu procesów
gospodarczych; jest dla nich parametrem – dzięki czemu
moŜliwe jest przeprowadzenie poprawnego rachunku
ekonomicznego słuŜącego podejmowaniu ekonomicznie
uzasadnionych decyzji, warunkującego racjonalne
rozdysponowanie zasobów między poszczególne dziedziny
wytwarzania oraz dopasowanie struktury produkcji do struktury
społecznego zapotrzebowania.
e) Gospodarka rynkowa
Charakteryzuje się dwiema zasadniczymi cechami: dominacją
prywatnej własności czynników produkcji oraz rynkową alokacją
zasobów gospodarczych. Gospodarka rynkowa swoją nazwę
zawdzięcza przede wszystkim temu, Ŝe podstawowym
regulatorem i koordynatorem procesów gospodarczych jest w
niej rynek – czyli samoczynnie działający mechanizm
wpływający na zachowania (w tym: decyzje) podmiotów
gospodarczych. Zachowania te mają wpływ na alokację (tzn.
rozmieszczenie i wykorzystanie) zasobów gospodarczych.
Głównymi elementami tego mechanizmu są interakcje między
cenami i dochodami, z jednej strony, a popytem i podaŜą róŜnych
dóbr, z drugiej – wpływające na zawierane przez podmioty
gospodarcze transakcje kupna i sprzedaŜy tych dóbr.
5
EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 1)
f) Dobra społecznie
To takie dobra, do których według społeczeństwa kaŜdy
uŜyteczne
powinien mieć swobodny, bez ograniczeń i nieodpłatny dostęp,
np. kultura, szkolnictwo, ochrona zdrowia ect.
g) Racjonalność
Dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów
gospodarowania
przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społeczno –
gospodarczych oraz środków i metod (sposobów) realizacji tych
celów. Zasada racjonalnego gospodarowania (zwana teŜ zasadą
gospodarności) moŜe być ujmowana dwojako:
1) jako zasada największego efektu przy danym nakładzie
środków lub
2) jako zasada najmniejszego nakładu środków do
osiągnięcia danego efektu.
Odnosząc uzyskiwane z działalności gospodarczej efekty do
ponoszonych na nią nakładów (czy teŜ nakłady do efektów)
określamy ekonomiczną efektywność gospodarowania.
h) Cena minimalna
To cena urzędowa, poniŜej której nie wolno sprzedawać danego
towaru. Ustalenie ceny minimalnej następuje na wniosek
producentów; jest ona zawsze wyŜsza od ceny równowagi.
Wprowadzenie ceny minimalnej wymaga równoczesnego
przeciwdziałania zmniejszeniu popytu na rynku.
Wzór na cenę minimalną to s = c+ (f/v), gdzie:
s - minimalna cena jednostkowa
c - jednostkowy koszt sprzedaŜy
v - produkcja
f - jednostkowe koszty stałe dla całej produkcji
i) Cena maksymalna
To cena urzędowa, powyŜej której nie mogą być zawierane
transakcje. Skutkiem wprowadzenia ceny maksymalnej moŜe być
niedobór rynkowy. Cena maksymalna jest na ogół niŜsza od
ceny równowagi rynkowej.
6
EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 1)
j) Suwerenność
NiezaleŜność konsumenta w podejmowaniu decyzji dotyczących
konsumenta
zakupu produktów; swoboda dokonywania wyborów przez
konsumenta, wpływających na jak najlepsze zaspokojenie jego
potrzeb.
ZADANIA DODATKOWE
Zadanie 1
W kaŜdym z poniŜszych przypadków podaj, czy dane stwierdzenie ma charakter stwierdzenia pozytywnego czy teŜ stwierdzenia normatywnego
Podkreślone rodzaje stwierdzeń są poprawne
Przykłady
Rodzaje stwierdzeń
A) „Stopa bezrobocia wynosi 8 %”
stwierdzenie pozytywne
stwierdzenie normatywne
B) „Stopa bezrobocia jest zbyt wysoka”
stwierdzenie pozytywne
stwierdzenie normatywne
C) „Inflacja ogranicza poziom oszczędności krajowych, a wysoki deficyt w obrotach bieŜących
stwierdzenie pozytywne
napływ oszczędności zagranicznych”
stwierdzenie normatywne
D) „Skłonność do oszczędzania sektora prywatnego moŜna zwiększyć poprzez reformę systemu
stwierdzenie pozytywne
podatkowego”
stwierdzenie normatywne
E) „Według badań GUS, statystyczna rodzina w Polsce dysponowała w 2001 roku kwotą 644 zł na
stwierdzenie pozytywne
osobę. Znacznie lepiej wiodło się Polakom pracującym na własny rachunek - dysponowali kwotą o
stwierdzenie normatywne
25,4% wyŜszą od średniej. Najgorzej wiodło się rolnikom - dysponowali kwotą w wysokości 73%
średniej”.
F) „ObniŜenie stóp procentowych nie powinno być traktowane jako jedyny sposób na wszelkie
stwierdzenie pozytywne
trudności gospodarcze. W Polsce naleŜy zderegulować gospodarkę, otworzyć ją na konkurencję,
stwierdzenie normatywne
przygotować na wejście do zliberalizowanego rynku europejskiego”
G) „Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iŜ w 2001 r. co piąte gospodarstwo
stwierdzenie pozytywne
7
EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 1)
domowe w Polsce posiadało komputer, a 42% z nich - dostęp do internetu.”
stwierdzenie normatywne
Zadanie 2
Przeczytaj poniŜszy tekst , a następnie odpowiedz na pytania: 1. Objaśnij własnymi słowami, co miał na myśli A. Smith w przytoczonej we wstępie wypowiedzi.
2. Jak A. Smith rozumiał pojęcie „niewidzialnej ręki”?
3. Napisz, na czym polega podział pracy według A. Smitha?
O rynkach i ludziach
„Nigdy nie słyszałem, aby wiele dobrego uczynili ci, którzy zaangaŜowali się w działania na rzecz dobra publicznego” - zauwaŜył niegdyś Adam Smith, szkocki ekonomista. Smith rzeczywiście włoŜył wiele wysiłku, aby wykazać, Ŝe samodzielne dąŜenia mogą przyczyniać się do dobra publicznego. W „Teorii uczuć moralnych” argumentował, Ŝe altruizm moŜe wywodzić się z kierowania własnym interesem. W swej drugiej, bardzo znanej ksiąŜce „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” (1776r.) Smith próbował wykazać, Ŝe własny interes jednostek moŜe być przez „niewidzialną rękę” (oswobodzony z więzów rynek) przekształcony w społeczną harmonię i w dobro publiczne, przyczyniając się do wytwarzania bogactwa narodu w najlepszy ze wszystkich moŜliwych sposobów. Wspomniana praca z 1776 r. jest najbardziej znanym traktatem z zakresu ekonomii, jaki kiedykolwiek został napisany; nadawał on ton kapitalistycznej ideologii przez ponad dwa wieki. Zgodnie z tytułem traktatu Smith usiłował wskazać na źródła bogactwa narodów.
Źródłem bogactwa narodów jest - zdaniem Smitha - praca. Zasoby pracy, którymi dysponuje dane społeczeństwo, w zaleŜności od tego, jaka ich część jest uŜyta do produkcji, dostarczają w ciągu roku określonej ilości przedmiotów słuŜących do zaspokojenia potrzeb. Jest to dochód społeczny. Bogactwo narodu jest więc dochodem społecznym. Bogactwem wg Smitha nie są więc pieniądze, lecz roczny produkt ziemi, pracy i kapitału. Uznawszy pracę za źródło bogactwa dowiódł, Ŝe jego rozmiary zaleŜą od liczby zatrudnionych i od wydajności pracy. Wzrostowi wydajności przypisał szczególnie duŜą rolę w pomnaŜaniu bogactwa.
Smith zaproponował, by na liście źródeł bogactwa umieścić takŜe podział pracy. Przytoczony przez niego przykład fabryki szpilek, w której podział pracy umoŜliwił ogromny wzrost wydajności, cytowany jest do tej pory w kaŜdym niemal podręczniku ekonomii. Smith wskazywał, Ŝe podział pracy nie pojawia się dlatego, Ŝe jednostki zdają sobie sprawę z tego, Ŝe przynosi on korzyści społeczeństwu. Pojawia się raczej dlatego, Ŝe we własnym interesie jednostki leŜy korzystanie z moŜliwości specjalizacji i wymiany.
Krytycy A. Smitha twierdzą, Ŝe jego model pasował do Anglii w czasach, kiedy pisał on ów traktat, lecz Ŝe nie pasuje do zachodnich krajów uprzemysłowionych doby obecnej, kiedy to duŜą rolę odgrywa państwo, a wielkie korporacje zastąpiły sklepikarzy. Niemniej jednak „Bogactwo narodów” słuŜy nadal jako biblia leseferyzmu, a Smith pozostaje centralną postacią w historii myśli ekonomicznej”.
8
EKONOMIA – E-LEARNING (WARSZTATY 1)
Odpowiedzi:
Nie ma sugerowanej odpowiedzi. Studenci powinni wyrazić własne zdanie na temat zagadnień poruszanych w pytaniach, a odnoszących się do tekstu.
1. Objaśnij własnymi słowami, co miał na myśli A. Smith w przytoczonej we wstępie wypowiedzi.
2. Jak A. Smith rozumiał pojęcie „niewidzialnej ręki”?
3. Napisz, na czym polega podział pracy według A. Smitha?
9