background image

 

TWIERDZENIA O WARTOŚCI ŚREDNIEJ 

 

TWIERDZENIE  ROLLE’A 

 

Jeżeli funkcja 

f

 jest ciągła na przedział domknięty 

b

a,

 oraz istnieje skończona pochodna 

'

f

 w każdym punkcie przedziału otwartego 

(

)

b

a,

 , a ponadto wartości na końcach są równe 

)

(

)

(

b

f

a

f

=

 to istnieje takie 

(

)

b

a

c

,

 , że 

0

)

(

'

=

c

f

 

 

Dowód: Jeżeli funkcja 

f

 jest stała na 

b

a,

 to 

0

)

(

'

=

x

f

 dla każdego 

(

)

b

a

x

,

 

W dalszym ciągu zakładamy, że 

f

 osiąga  w 

b

a,

 swoje kresy: wartość największa i 

najmniejszą. Ponieważ 

)

(

)

(

b

f

a

f

=

 więc istnieje taki punkt 

(

)

b

a

c

,

 , że jest w nim 

osiągnięta np. wartość największą.  
Zatem dla każdego 

h

 

)

(

)

(

c

f

h

c

f

+

. Ponieważ : 

 

dla 

0

>

h

  , 

0

)

(

)

(

+

h

c

f

h

c

f

    oraz  

 

dla 

0

<

h

  , 

0

)

(

)

(

+

h

c

f

h

c

f

   

 

więc 

0

)

(

)

(

lim

)

(

0

'

+

=

+

h

c

f

h

c

f

c

f

h

p

   oraz   

0

)

(

)

(

lim

)

(

0

'

+

=

h

c

f

h

c

f

c

f

h

l

 

ze względu na to, że istnieje pochodna  

)

(

'

c

f

 otrzymujemy  

0

)

(

0

'

c

f

   czyli   

0

)

(

'

=

c

f

 

TWIERDZENIE  LAGRANGE’A 

 
Jeżeli funkcja 

f

 jest ciągła na przedział domknięty 

b

a,

 oraz istnieje skończona pochodna 

'

 w każdym punkcie przedziału otwartego 

(

)

b

a,

 to 

(

)

(

)(

)

a

b

a

b

a

f

a

f

b

f

+

=

ϑ

'

)

(

)

(

   

gdzie 

1

0

<

<

ϑ

 , 

(

)

b

a

b

a

a

<

+

<

ϑ

 

 

TWIERDZENIE  CAUCHY’EGO  

 
Jeżeli funkcje 

f

g

  są ciągłe na przedział domknięty 

b

a,

 oraz istnieją skończone 

pochodne 

'

'

 w każdym punkcie przedziału otwartego 

(

)

b

a,

 przy czym 

0

)

(

'

x

g

          

dla 

(

)

b

a

x

,

 to  

(

)

(

)

(

)

(

)

a

b

a

g

a

b

a

f

a

g

b

g

a

f

b

f

+

+

=

ϑ

ϑ

'

'

)

(

)

(

)

(

)

(

   gdzie 

1

0

<

<

ϑ

 

 
Dowód: Zauważmy, że  

0

)

(

)

(

a

g

b

g

 gdyż gdyby  

)

(

)

(

b

g

a

g

=

 to na mocy Tw. Rolla  

istniałby punkt 

(

)

b

a

c

,

 taki, że 

0

)

(

'

=

c

g

  co jest sprzeczne z założeniem. 

Rozważmy funkcje pomocniczą  

(

)

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

a

g

x

g

a

g

b

g

a

f

b

f

a

f

x

f

x

F

=

  

 
Funkcja 

F

 spełnia założenia  Twierdzenia Roll’a  gdyż: 

 

background image

 

a) 

F

 jest ciągła na 

b

a,

 

b)  Istnieje 

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

'

'

x

g

a

g

b

g

a

f

b

f

x

f

x

F

=

 

c) 

0

)

(

=

a

F

 , 

0

)

(

=

b

F

 

 
Zatem istnieje takie 

1

0

<

<

ϑ

 , że   

(

)

(

)

a

b

a

F

+

ϑ

'

 stąd wynika teza.  

 
Uwaga: Twierdzenie Lagrange’a otrzymujemy jako wniosek z twierdzenia Cauchy’ego 
przyjmując, że 

x

x

g

=

)

(

  dla  

b

a

x

,

 

 

WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z TWIERDZEŃ O WARTOŚCI ŚREDNIEJ 

 

1)   Jeżeli funkcja 

f

 jest ciągła na przedział domknięty 

b

a

,

 oraz  pochodna 

'

f

 zeruje 

się na przedziale 

(

)

b

a,

  to funkcja 

f

 jest stała. 

 
Dowód: Oznaczmy przez 

0

h

+

0

 dowolny punkt 

b

a,

, na mocy twierdzenia 

Lagrange’a mamy, 

)

(

)

(

)

(

0

'

0

0

h

x

f

h

x

f

h

x

f

ϑ

+

=

+

,   

0

h

 

Stąd 

)

(

)

(

0

0

x

f

h

x

f

=

+

. Czyli funkcja 

f

 jest stała na 

b

a,

 

2)  Jeżeli funkcja 

f

 jest ciągła na przedział domknięty 

b

a,

 oraz istnieje skończona 

pochodna 

'

 wszędzie w 

(

)

b

a,

 dodatnie (ujemne) to funkcja 

f

 jest rosnąca 

(malejąca) w przedziale 

b

a,

 
Dowód: Jeżeli 

0

h

+

0

 , 

0

>

h

  są dowolnymi  punktami przedziału 

b

a,

 to z 

twierdzenia Lagrange’a wynika, że  

)

(

)

(

)

(

0

'

0

0

h

x

f

h

x

f

h

x

f

ϑ

+

=

+

 

0

)

(

)

(

)

(

0

'

0

0

>

+

=

+

h

x

f

h

x

f

h

x

f

ϑ

   gdy 

'

 jest dodatnie na 

(

)

b

a,

Czyli 

)

(

)

(

0

0

x

f

h

x

f

>

+

  funkcja 

f

 jest rosnąca na 

b

a,