52

Promotor 7-8/08

Ergonomia

J

eśli u pracodawcy wykonywane są prace zwią-
zane z ręcznym przemieszczaniem przedmio-

tów nieporęcznych, niestabilnych, ze zmiennym
środkiem ciężkości i innych, które z powodu ich
masy, kształtu lub właściwości mogą spowodować
zagrożenie wypadkowe – pracodawca powinien
określić w wydanej instrukcji bezpieczeństwa
i higieny pracy szczegółowe zasady bezpiecznego
postępowania przy przemieszczaniu takich przed-
miotów, z uwzględnieniem niżej wymienionych
wskazań:
• przedmiot nieporęczny lub trudny do utrzymania

powinien być przemieszczany przy użyciu odpo-
wiedniego sprzętu pomocniczego zapewniające-
go bezpieczeństwo podczas pracy,

• przedmioty, których środek ciężkości po ustawie-

niu w pozycji do podnoszenia i po podniesieniu
znajdowałby się powyżej połowy wysokości
przedmiotu, nie powinny być przenoszone
ręcznie, chyba że do przeniesienia przedmiotu
zastosowano uchwyty znajdujące się powyżej
środka ciężkości,

• zwoje taśmy, drutu, kabla itp. przedmioty podczas

ich przenoszenia powinny być zabezpieczone
przed rozwinięciem i wyginaniem,

• w razie konieczności przenoszenia przedmiotu

trzymanego w odległości większej niż 30 cm od
tułowia należy zmniejszyć o połowę dopuszczal-
ną masę przedmiotu przypadającą na jednego
pracownika lub zapewnić wykonywanie tych
czynności przez co najmniej dwóch pracowni-
ków.
W przypadku stwierdzenia, że sposób wykonywa-

nia pracy jest nieprawidłowy i stwarza zagrożenia,
pracodawca jest zobowiązany zapewnić wstrzyma-
nie tych prac do czasu zastosowania odpowiednich
działań eliminujących te zagrożenia.

Niedopuszczalne jest przenoszenie i przetacza-

nie przedmiotów po pochylniach, nie związanych
w sposób stały z konstrukcją budynku, o kącie
nachylenia ponad 15º, oraz przenoszenie po scho-
dach o kącie nachylenia ponad 60º.

W razie przetaczania przedmiotów po pochyło

ustawionych legarach niedopuszczalne jest prze-
bywanie pracownika między legarami.

Dopuszczalne normy związane z ręcznym prze-

mieszczaniem przedmiotów przez pełnoletnich
mężczyzn przedstawiono w tab. 1, str. 54.

Do ręcznego przenoszenia przedmiotów cięż-

kich (o masie ponad 50 kg) lub długich i ciężkich
(o długości ponad 4 m i masie ponad 30 kg)
konieczne jest zaangażowanie kilku pracowni-
ków. Mamy wówczas do czynienia z zespołowym
przenoszeniem przedmiotów. Przy określaniu
liczby pracowników niezbędnych do przeniesie-
nia określonego przedmiotu należy pamiętać, że
masa przypadająca na każdego z pracowników nie
może przekroczyć dopuszczalnej masy podanej
w tab. 1, str. 54.

Przy zespołowym przenoszeniu przedmiotów

bardzo istotne jest:
• odpowiednie dobranie pracowników pod wzglę-

dem wzrostu i wieku oraz zapewnienie nadzoru
pracownika doświadczonego w zakresie stoso-
wania odpowiednich sposobów ręcznego prze-
mieszczania przedmiotów i organizacji pracy,
wyznaczonego w tym celu przez pracodawcę,

Jakie przepisy regulują problematykę dotyczącą BHP przy ręcznym przemieszczaniu ciężarów?
Kontynuujemy ich prezentację z poprzedniego wydania.

Ręczne przemieszczanie

ciężarów – cz. II

dyrektor Departamentu

w Ministerstwie Pracy

i Polityki Społecznej

Wiktor

Leszczyński

fot. Shutters

tock

www.promotor.elamed.pl

53

Ergonomia

• zapewnienie odstępów pomiędzy pracownikami co najmniej

0,75 m oraz stosowanie odpowiedniego sprzętu pomocni-
czego.
Przenoszenie przedmiotów długich i o dużej masie powinno

odbywać się przy zastosowaniu sprzętu pomocniczego, pozwa-
lającego na transport takich przedmiotów z możliwie najmniej-
szym unoszeniem ich ponad poziom podłoża. W przypadku
zespołowego przenoszenia ww. przedmiotów na ramionach
należy zapewnić, aby pracownicy:
• wkładali i opuszczali przenoszony przedmiot jednocześnie

i na komendę,

• znajdowali się po jednej stronie przenoszonego przedmiotu,
• używali środków ochrony indywidualnej chroniących

ramiona.
Podczas przewożenia ładunków na wózkach lub taczkach

należy pamiętać, aby:
• wózki zapewniały stabilność przy załadunku i rozładunku,
• wózki przemieszczane na szynach oraz wózki kołowe prze-

mieszczane na pochyleniach posiadały sprawnie działające
hamulce,

• odległość między pojedynczymi wózkami na pochyleniach

torów wynosiła co najmniej 25 m, a pomiędzy zestawami
złożonymi z kilku wózków – co najmniej 50 m,

• hamulce wózków szynowych przemieszczanych w zestawie

gwarantowały szybkie zatrzymanie zestawu,

• wszystkie wózki wchodzące w skład zestawu były ze sobą

połączone,

• wózki-wywrotki posiadały sprawnie funkcjonujące urządze-

nia zabezpieczające przed przypadkowym przechyleniem
się koleby lub skrzyni oraz urządzenia do unieruchomienia
wózków w czasie przechylania koleby lub skrzyni,

• sposób ładowania oraz rozmieszczenia ładunków na

wózkach i taczkach zapewniał ich równowagę i stabilność
podczas przemieszczania,

• przedmioty przewożone na wózkach nie wystawały poza

obrys wózka i nie przysłaniały pola widzenia. W wyjątkowych
przypadkach dopuszczalne jest przewożenie przedmiotów
w warunkach niespełnienia tych wymagań, o ile praca
odbywa się pod nadzorem zapewniającym bezpieczne jej
wykonanie.

Podczas przewożenia ładun-
ków na wózkach lub taczkach
należy pamiętać, aby sposób
ładowania oraz rozmieszczenia
ładunków zapewniał ich rów-
nowagę i stabilność podczas
przemieszczania.

54

Promotor 7-8/08

Ergonomia

Lp.

Rodzaj czynności związanej z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów

Dopuszczalna (maksymalna)

masa przedmiotu na

jednego pracownika

[kg]

siła niezbędna do

przemieszczenia

(zapoczątkowania

ruchu) [N]

1

2

3

4

A

Przemieszczanie przedmiotów przez jednego pracownika

1.

Przenoszenie przedmiotów:
a) przy pracy stałej,
b) przy pracy dorywczej

1

.

30
50

Niedopuszczalne jest ręczne przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 30 kg na wysokość ponad 4 m lub na odległość ponad 25 m.

2.

Oburęczne przemieszczanie przedmiotów:
a) pchanie

2

,

b) ciągnięcie.

300
250

3.

Ręczne przetaczanie przedmiotów o kształtach okrągłych (np. beczek, rur o dużych średnicach):
a) po powierzchni płaskiej,
b) wtaczanie po pochylni.

300

50

300
300

4.

Poruszania elementów urządzeń służących do ręcznego przemieszczania przedmiotów
(w szczególności dźwigni, korb, kół):
a) przy obsłudze oburęcznej,
b) przy obsłudze jednoręcznej.

250
120

B

Zespołowe przenoszenie przedmiotów

1. Przenoszenie przedmiotów, których długość przekracza 4 m i masa 30 kg:

a) przy pracy stałej,
b) przy pracy dorywczej.

25
42

Niedopuszczalne jest zespołowe przemieszczanie przedmiotów o masie przekraczającej 500 kg.

C.

Przemieszczanie ładunków za pomocą poruszanych ręcznie wózków oraz taczek

1.

Przemieszczanie ładunków na wózku:
a) po terenie płaskim o twardej nawierzchni,
b) po pochyleniach większych niż 5%.

Niedopuszczalne jest ręczne przemieszczanie ładunków na wózkach po pochyleniach powierzchni większych
niż 8% oraz na odległość większą niż 200 m.

450 z masą wózka
350 z masą wózka

2.

Przemieszczanie ładunków na wózku szynowym:
a) po terenie poziomym,
b) na pochyleniach torów większych niż 2%.

Niedopuszczalne jest przemieszczanie ładunków na wózkach szynowych na pochyleniach torów większych niż
4% oraz na odległość przekraczającą 400 m.

600 z masą wózka
450 z masą wózka

3.

Przemieszczanie ładunków na taczce:
a) po twardej nawierzchni,
b) po nawierzchni nieutwardzonej.

Niedopuszczalne jest przemieszczanie ładunku na taczce po pochyleniach większych niż 8% oraz na odle-
głość przekraczającą 200 m.

100 z masą taczki

75 z masą taczki

Tab. 1. Dopuszczalne normy związane z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów przez pełnoletnich mężczyzn

Lp.

Rodzaj czynności związanej z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów

Dopuszczalna (maksymalna)

masa przedmiotu na

jednego pracownika

[kg]

siła niezbędna do

przemieszczenia

(zapoczątkowania

ruchu) [N]

1

2

3

4

1.

Ręczne podnoszenie i przenoszenie ciężarów:
a) przy pracy stałej,
b) przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej).

12
20

2.

Ręczne przenoszenie przedmiotów pod górę – po pochylniach, schodach itp., których maksymalny kąt
nachylenia nie przekracza 30°, a wysokość 5 m:
a) przy pracy stałej,
b) przy pracy dorywczej.

8

12

3.

Ręczna obsługa elementów urządzeń (dźwigni, korb, kół sterowniczych itp.):
a) przy pracy stałej,
b) przy pracy dorywczej.

50

100

4.

Nożna obsługa elementów urządzeń (pedałów, przycisków itp.)
a) przy pracy stałej,
b) przy pracy dorywczej.

120
200

5.

Przewożenie ładunków na wózkach i taczkach po powierzchni równej, twardej i gładkiej – o pochyleniu
nie przekraczającym 2%:
a) na wózkach 2-4-kołowych,
b) na taczkach.

W przypadku przewożenia ładunków po powierzchni nierównej masa ładunków nie może przekraczać 60%
wielkości podanej w lit. a i b.

80 z masą wózka

50 z masą taczki

6.

Przewożenie ładunków na wózkach poruszających się po szynach o pochyleniu
nie przekraczającym 1%

300

z masą wózka

7.

Przy wszystkich pracach związanych z wysiłkiem fizycznym najwyższe wartości obciążenia pracą fizyczną, mierzone wydatkiem energetycznym netto
na wykonanie pracy, nie mogą przekraczać 5000 kJ (1200 kcal) na zmianę roboczą, a przy pracy dorywczej – 20 kJ (4,8 kcal) na minutę.

Tab. 2. Dopuszczalne normy związane z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów przez kobiety

www.promotor.elamed.pl

55

Ergonomia

r e k l a m a

Przemieszczanie materiałów szkodliwych i nie-

bezpiecznych powinno odbywać się przy zachowa-
niu szczególnej ostrożności oraz przestrzeganiu
poniższych wymagań:
• organizacja i metody prac związanych z ręcznym

przemieszczaniem materiałów mogących stwa-
rzać zagrożenia w związku z ich właściwościami
(żrących, trujących, pylących) powinny elimino-
wać lub ograniczać te zagrożenia,

• niedopuszczalne jest przenoszenie przez jedne-

go pracownika materiałów ciekłych – gorących,
żrących albo o właściwościach szkodliwych dla
zdrowia, których masa wraz z naczyniem i uchwy-
tem przekracza 25 kg,

• balony szklane z kwasami lub innymi cieczami

żrącymi powinny być przewożone na specjalnych
wózkach; w wyjątkowych przypadkach balony
takie mogą być przenoszone przez dwóch pra-
cowników w odpowiednio wytrzymałych koszach
z uchwytami,

• niedopuszczalne jest przenoszenie balonów

z kwasami lub innymi cieczami żrącymi na ple-
cach lub przed sobą,

• przy przemieszczaniu stopionego metalu,

materiałów wybuchowych oraz butli z gazami
sprężonymi powinny być przestrzegane przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy regulujące postę-
powanie w kontakcie z ww. materiałami.

Podczas przemieszczania ładunków przy uży-

ciu ręcznie napędzanych dźwignic powinny być
przestrzegane poniższe wymagania:
• dźwignice powinny posiadać wyraźne oznakowa-

nie określające ich dopuszczalny udźwig,

• stosowane do przemieszczania ładunków

krążki, wielokrążki i wciągniki powinny być
przymocowane do posiadających odpowiednią
wytrzymałość belek, haków, dźwigarów lub
innych konstrukcji – w sposób zapewniający
bezpieczeństwo pracy,

• stosowane wciągarki i przyciągarki powinny być

przymocowane do podłoża w sposób zabezpie-
czający przed ich przemieszczaniem podczas
pracy,

• wciągarki i przyciągarki powinny posiadać spraw-

ne hamulce oraz urządzenia uniemożliwiające
ruch wsteczny wału lub bębna,

• stosowane krążki i liny powinny być tak dobrane,

aby niemożliwe było zakleszczenie lub zsunięcie
się liny,

• elementy układów cięgnowych stosowanych

podczas przemieszczania ładunków powinny
spełniać wymagania określone w Polskich Nor-
mach,

• niedopuszczalne jest używanie lin i łańcuchów

uszkodzonych lub o niedostatecznej wytrzyma-
łości albo niewłaściwie zamocowanych,

1

Praca dorywcza

rozumiana jest tu jako
ręczne przemieszczanie
przedmiotów, ładunków
lub materiałów nie
częściej niż 4 razy na
godzinę, jeżeli łączny
czas wykonywania tych
prac nie przekracza
4 godzin na dobę.

2

Wartości te określają

składową siły mierzoną
równolegle do podłoża.

3

Praca dorywcza

– wykonywana do 4 razy
na godzinę, jeżeli łączny
czas wykonywania prac
nie przekracza połowy
dobowego wymiaru cza-
su pracy młodocianych.

Dalmec Polska Sp. z o.o.
Stara Iwiczna, ul. Nowa 23, 05-500 Piaseczno
tel. [phone], fax [phone]
e-mail: [e-mail] www.dalmec.pl

Manipulatory Dalmec
–

poruszająca technolo

gia

56

Promotor 7-8/08

Ergonomia

Lp.

Rodzaj czynności związanej z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów

Dopuszczalna masa przedmiotu

na jedną osobę [kg]

Dopuszczalna siła niezbędna do prze-

mieszczenia (zapoczątkowania ruchu) [N]

Dziewczęta

Chłopcy

Dziewczęta

Chłopcy

1

2

3

4

5

6

1.

Ręczne dźwiganie i przenoszenie przedmiotów na odległość
do 25 m:
a) praca dorywcza

3

,

b) obciążenie powtarzalne.

14

8

20
12

2.

Ręczne przenoszenie pod górę, w szczególności po schodach,
których wysokość nie przekracza 5 m, a kąt nachylenia 30°:
a) praca dorywcza,
b) obciążenie powtarzalne.

10

5

15

8

3.

Przewożenie ładunków na wózkach 3- lub 4-kołowych porusza-
nych ręcznie na odległość do 150 m, jeżeli pochylenie powierzchni
nie przekracza 2%.

50 z masą

wózka

80 z masą wózka

4.

Przewożenie ładunków na wózkach 2-kołowych poruszanych
ręcznie na odległość do 100 m:
a) po powierzchni równej i gładkiej, jeżeli pochylenie powierzchni nie
przekracza 2%,
b) po powierzchni nierównej, jeżeli pochylenie powierzchni nie prze-
kracza 1%.

zakaz

przewożenia

80 z masą wózka

50 z masą wózka

5.

Przewożenie ładunków w wagonikach, kolebach przemieszcza-
nych ręcznie po szynach na odległość do 200 m, jeżeli pochylenie
toru nie przekracza 1%

300 z masą

wózka

400 z masą wózka

6.

Przewożenie ładunków na taczkach jednokołowych na
odległość do 50 m po powierzchni gładkiej, utwardzonej lub po
pomostach zbitych z desek trwale zamocowanych, jeżeli pochylenie
powierzchni nie przekracza 2%.

zakaz

przewożenia

50 z masą taczki

7.

Ręczna obsługa dźwigni, korb i kół sterowniczych:
a) przy pracy dorywczej,
b) przy obciążeniu powtarzalnym.

70
40

100

60

8.

Nożna obsługa elementów urządzeń (pedałów, przycisków nożnych
itp.):
a) przy obsłudze dorywczej,
b) przy obciążeniu powtarzalnym.

100

70

170
130

9.

Łączny czas wykonywania czynności wymienionych w pkt 1-6 tabeli w ciągu doby nie może przekraczać

1

⁄

3

czasu pracy młodocianego.

10.

Przy wszystkich pracach związanych z wysiłkiem fizycznym najwyższe wartości obciążenia pracą fizyczną, mierzone wydatkiem energetycznym
netto na wykonanie pracy, nie mogą przekraczać:
• dla dziewcząt:
– 2300 kJ (552 kcal) – w odniesieniu do 6-godzinnego dobowego czasu pracy,
– 10,5 kJ na minutę – w odniesieniu do wysiłków krótkotrwałych.
• dla chłopców:
– 3030 kJ (727 kcal) – w odniesieniu do 6-godzinnego dobowego czasu pracy,
– 12,6 kJ na minutę – w odniesieniu do wysiłków krótkotrwałych.

Tab. 3. Dopuszczalne normy związane z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów przez młodocianych mających ukończone 16 lat

• długość liny lub łańcucha powinna być tak

dobrana, aby przy rozwinięciu, niezbędnym do
przemieszczenia ładunku, pozostały na bębnie
co najmniej 2 zwoje,

• sposób zamocowania ładunku na haku powinien

zapobiegać jego upadkowi lub gwałtownej zmia-
nie położenia,

• podnoszenie lub opuszczanie ładunków w miej-

scu przebywania pracowników powinno być
poprzedzone sygnałem ostrzegawczym. Przeby-
wanie pracowników pod zawieszonym ładunkiem
jest niedopuszczalne.
Dopuszczalne normy związane z ręcznym

przemieszczaniem przedmiotów przez kobiety
przedstawia tab. 2.

Na znacznie niższe obciążenia wysiłkiem

fizycznym mogą być narażone kobiety w ciąży
lub karmiące piersią. Kobiety takie mogą wy-
konywać prace, przy których najwyższe wartości
obciążenia pracą fizyczną, mierzone wydatkiem

energetycznym netto na wykonanie pracy, nie
przekraczają 2900 kJ (696 kcal) na zmianę robo-
czą. Przy ręcznym przemieszczaniu przedmiotów
przez kobiety w ciąży lub karmiące piersią nie
może być przekroczona

1

⁄

4

wartości określonych

w lp. 1-6 tab. 2. Przykładowo kobieta w ciąży
może dorywczo (4 razy na godzinę w ciągu zmia-
ny roboczej) przenieść przedmiot o masie do
5 kg, a po schodach o pochyleniu do 30° może
dorywczo wnosić na pierwsze piętro przedmiot
o masie do 3 kg.

Dopuszczalne normy związane z ręcznym prze-

mieszczaniem przedmiotów przez młodocianych
mających ukończone 16 lat przedstawia tab. 3.

Młodocianym wzbronione są prace polegające

wyłącznie na podnoszeniu, przenoszeniu i prze-
wożeniu ciężarów. Prace takie są dopuszczalne,
w zakresie określonym w tab. 3, jeżeli są nie-
zbędne do odbycia przygotowania zawodowego
młodocianych.

‰