2011-03-13

1

ERGONOMIA I BEZPIECZEŃSTWO PRACY

Przemieszczanie ciężarów

Przemieszczanie ciężarów jest często wykonywane ręcznie bez
znajomości zasad ergonomicznych, a z narażeniem kręgosłupa.

O stopniu i rodzaju obciążenia przy przemieszczaniu ciężarów decydują:
1. Odległość pozioma ciężaru od pracownika,
2. Odległość pionowa , w której ramach ciężar jest przemieszczany,
3. Tempo przemieszczania,
4. Rozmiar i kształt ciężaru,
5. Stabilność ciężaru,
6. Rozmiar i stabilizacja uchwytów,
7. Tarcie butów o podłoże zapobiegające poślizgowi,
8. Wymuszenia przestrzenne,
9. Warunki środowiska: temperatura, oświetlenie,
10.Możliwość robienia przerw wypoczynkowych w trakcie dźwigania.

2011-03-13

2

Dźwiganie ciężarów może powodować dwa rodzaje skutków:

1. Przekroczenie ograniczonej wytrzymałości tworzywa, z jakiego

zbudowane są elementy układu mięśniowo-szkieletowego, może być
przyczyną mikro- lub makrourazów. Ich następstwem są m.in. złamania
kości, zerwania ścięgien.

2. Aktywna reakcja przeciążonych przewlekle tkanek przejawia się

zwyrodnieniami mięśni, stawów, bądź kręgów lub trwałymi
odkształceniami.

Określenie dopuszczalnej masy podnoszonych ciężarów musi uwzględniać
czynniki techniczne podnoszenia, jak np.:

• różnica wysokości, na jaką przemieszcza się ciężar,
• częstotliwość podnoszenia,
• dane dotyczące podnoszonego przedmiotu: wielkość, masę, środek
ciężkości, możliwość uchwytu.

Rozmiary podnoszonego przedmiotu decydują o odległości środka
ciężkości przedmiotu od kręgosłupa, a więc o wielkości ramienia dźwigni.

2011-03-13

3

Zalecane kryteria obliczania dopuszczalnej wartości masy podnoszonych
ciężarów:

1. Kryterium biomechaniczne

– opiera się na wartości ciśnienia między

piątym kręgiem lędźwiowym (L5) i pierwszym krzyżowym (S1).
Wartość obliczona na podstawie danych empirycznych wynosi 3 – 4
kN.

2. Kryterium fizjologiczne

– oparte jest na maksymalnym

dopuszczalnym wydatku energetycznym podczas fizycznej pracy
dynamicznej.

W obliczeniach przyjęto, iż wydatek energetyczny nie może przekraczać

50% maksymalnej wydolności dla czynności podnoszenia, które
trwają mniej niż godzinę; 40% jeżeli trwają 1 – 2 godz. i 33% jeżeli
trwają 2 – 8 godz.

Podstawową zasadą przy dźwiganiu ciężarów jest utrzymywanie środka
ciężkości przedmiotu podnoszonego możliwie najbliżej ciała.
Im bliżej ciała jest ciężar, tym mniejsza jest dźwignia w stosunku do
stawów i łatwiejsze zrównoważenie przedmiotu przez ciężar ciała.

Zależności między wielkością ciężaru i jego odległością od ciała a

bezpiecznym podnoszeniem (mniej niż trzy razy na minutę) /Paluch R./

75% kobiet
99% mężczyzn

2011-03-13

4

Znaczenie przerw podczas pracy

Czynnikiem, mającym wpływ na możliwość kontynuowania pracy są

przerwy

zarówno w czasie wykonywania czynności, jak i w trakcie trwania

ciągłego skurczu mięśniowego.

Są one niezbędne do regeneracji środowiska biochemicznego komórek

mięśniowych, warunkującego ich skurcz, polegającego na ewakuacji

nadmiaru produktów przemiany materii i uzupełnieniu zasobów

energetycznych oraz tlenu.

Każdy dłużej trwający skurcz mięśnia staje się

skurczem statycznym

z

wszystkimi jego następstwami.

1. Suma wszystkich przerw powinna być równa lub nieco mniejsza od

15% całego czasu pracy, a w przypadku prac ciężkich do 20 – 30%
czasu pracy,

2. Rozmieszczenie przerw w czasie pracy zależy od ich liczby:

•

przy jednej przerwie – powinna ona wypadać między 1/3 a 1/2

czasu pracy;
• przy dwóch przerwach – powinny one dzielić czas na trzy części,
a czas trwania drugiej powinien być dłuższy niż pierwszej.

3. W przypadku ciężkich prac fizycznych liczba przerw powinna być
większa,
4. Korzystniejsze są przerwy częstsze, nawet krótkie, gdyż efekt
wypoczynkowy jest największy w początkowej fazie ich trwania.

2011-03-13

5

Wielkość obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego zależy od:

• siły wywieranej w czasie wykonywanej czynności,

• czasu jej trwania,

• powtarzalności czynności,

• czasu jej trwania, powtarzalności czynności,

• przerw między nimi.

Czas trwania ciągłego skurczu mięśniowego nieprowadzący do

zmęczenia (wg normy ISO/TC/159/SC3WG3N15) może trwać

maksymalnie 4s przy poziomie siły równej 50% MVC (maximal

voluntary contraction), 10s przy poziomie siły 20% MVC i do 15s przy

poziomie siły równym 10% MVC.

MONOTYPOWOŚĆ

Jeśli czynności powtarzają się w odstępach krótszych niż 5

minut,

pracę określa się jako monotypową.

Czynności powtarzalne powinny być wykonywane w optymalnej

pozycji

ciała w rytmie swobodnym, niewymuszonym cyklem

pracy maszyny, a powtarzalne

obciążenie poszczególnych grup

mięśniowych nie powinno wymagać od pracownika siły

przekraczającej 50% MVC.

2011-03-13

6

Jedna

piąta czasu wysiłku mięśni powinna być przeznaczona na

około sekundowe mikroprzerwy, przedzielające wykonywanie

czynności.

Jeśli wykonywana praca ma charakter przede wszystkim statyczny

po 50 min- wraz z mikroprzerwami

– wymagany jest 10-minutowy

odpoczynek dla regeneracji

sił.

Czynności robocze muszą mieć charakter zmienny, aby nie

obciążać stale tych samych grup mięśniowych, a na wysiłki

statyczne nie powinny

przypadać więcej niż 4 godz. W ciągu zmiany

roboczej i powinny

być przedzielone pracą dynamiczną.

ZASADY OSZCZĘDNOŚCI RUCHÓW I OBCIĄŻENIA

MIĘŚNIOWEGO

1.

Obie ręce powinny jednocześnie zaczynać i kończyć, a z

wyjątkiem odpoczynku nie powinny być równocześnie bezczynne.

2.

Ruchy rąk powinny być symetryczne i przeciwkierunkowe.

3.

Wydatkowanie siły winno być dla obu rąk możliwie równe.

4.

Każdy ruch elementarny powinien kończyć się w takim położeniu,

jakie będzie najkorzystniejsze do rozpoczęcia następnego.

5.

Ruchy nie powinny być przerywane ( przerwanie ruchu zwalnia

jego przebieg, narusza symetrię i rytm).

6.

Naturalne ruchy łukowe (balistyczne) wykonuje się szybciej i lżej

niż ruchy proste i kierowane.

2011-03-13

7

7.

Ruchy w kierunku poziomym

są łatwiejsze niż ruchy w

kierunku pionowym, ruchy w kierunku do siebie wykonuje

się

łatwiej niż ruchy od siebie.

8.

Ruchy nie powinny

być skierowane przeciw sile ciążenia

przedmiotu.

9.

Kolejność ruchów musi być ustalona tak, aby było potrzebne

minimum uwagi przy

przejściu od jednego ruchu do drugiego.

10.

Należy wykluczyć ruchy, które w ten sam sposób często

powtarzają się.

11. Przy wykonywanych ruchach z wielkim

ciężarem należy

uwzględnić duże grupy mięśni, z mniejszym ciężarem –

mniejsze w celu zachowania

proporcjonalności wysiłku

mięśni.

12.

Należy wyeliminować częste zmiany kierunku ruchów, które

powodują przyspieszenie i zwolnienie ruchów, co prowadzi do straty

czasu i

zwiększenia zużycia energii.

13.

Ilość ruchów w cyklu trzeba trafnie dobrać. Nie zawsze korzystne

jest eliminowanie

ruchów jałowych z punktu widzenia danej operacji,

gdyż spełniają one rolę odciążającą, zmniejszając zmęczenie.

14.W czasie pracy

różne mięśnie powinny być aktywizowane na

zmianę tak, aby nie powodować przeciążeń statycznych i

zmęczenia pojedynczych mięśni lub ich grup.

15.

Unikać nierównomiernego rozłożenia obciążeń między różnymi

częściami ciała poprzez uwzględnianie wymagań odnośnie wartości

siły oraz wielkości kształtu i usytuowania urządzeń sterowniczych i

narzędzi pracy, na które operator oddziałuje.