Diagnozowanie stopnia opanowania
przez uczniów kluczowych umiejętności
na początku klasy czwartej
Zdiagnozowanie na początku klasy czwartej (na tzw.  wejściu ) stopnia opano-
wania przez uczniów kluczowych umiejętności czytania, pisania, mówienia to nie-
zbędny element do planowania pracy na kolejnym etapie kształcenia. Przygoto-
wywany wynikowy plan pracy dla konkretnego oddziału klasowego musi bowiem
uwzględniać aktualny poziom możliwości dzieci, a także zawierać w większym
zakresie realizację tych zadań, które pozwolą na wyrównanie ewentualnych bra-
ków w opanowaniu kluczowych umiejętności, co z kolei wydaje się niezbędnym
elementem ułatwiającym dalszą naukę. Diagnoza powinna być poprzedzona ze-
braniem informacji od nauczycieli kształcenia zintegrowanego, analizą wniosków
wynikających z ewentualnych badań wyników nauczania, jakie często przeprowa-
dza się pod koniec klasy trzeciej. Niezbędne jest także zapoznanie się z istnieją-
cymi opiniami czy orzeczeniami wystawionymi przez poradnie pedagogiczno-psy-
chologiczne, a dotyczącymi konkretnych uczniów. Należy również pamiętać, aby
badanie przeprowadzić w drugim, a jeszcze lepiej w trzecim tygodniu nauki, kiedy
poznamy trochę zespół klasowy, z którym przyjdzie nam pracować, oraz o tym,
aby nie wstawiać uczniom stopni. Trzeba też zdawać sobie sprawę z możliwych
niedoskonałości zaproponowanych działań, a także z tego, że można je potrakto-
wać wybiórczo.
Diagnozowanie umiejętności ucznia powinno być procesem złożonym (kilku-
etapowym):
Badana umiejętność Zakres badanej (diagnozowanej) umiejętności  narzędzie
1. Technika głośnego czytania  wg testu Karola Lausza.
I. Czytanie
2. Ciche czytanie ze zrozumieniem  przygotowany test.
1. Sprawność redakcyjna  kryteria oceny opowiadania.
II. Pisanie 2. Sprawność ortograficzna  zdania z lukami i podany-
mi zasadami ortograficznymi.
1. Sprawność opowiadania ustnego  kryteria oceny
III. Mówienie
wypowiedzi ustnej.
20
I. CZYTANIE
1. Diagnozowanie techniki głośnego czytania
Do ustalenia poziomu opanowania techniki głośnego czytania (stwierdzenia, na
poziomie której klasy uczniowie czytają) wykorzystujemy Test do badania techniki
głośnego czytania dla klas I  VI (wg Karola Lausza).
Komentarz:
1. Badany uczeń (tylko w obecności nauczyciela  test indywidualny) czyta głośno
kolejne wyrazy przez minutę.
2. Uczeń klasy III pod koniec roku szkolnego (lub na początku klasy IV) powinien
przeczytać w ciągu minuty 76 wyrazów, od słowa  go do słowa  śni .
3. Każdy błędnie przeczytany wyraz odliczamy od ogólnego wyniku. Nie należy
jednak przerywać czytania ucznia ani go poprawiać.
4. Z końcem roku szkolnego w ciągu minuty KAŻDY uczeń klasy:
I  powinien przeczytać
22 wyrazy
II  powinien przeczytać 48 wyrazów
III  powinien przeczytać 76 wyrazów
IV  powinien przeczytać 88 wyrazów
V  powinien przeczytać 99 wyrazów
VI  powinien przeczytać 108 wyrazów.
Uwaga: Testu możemy używać w różnych okresach roku szkolnego jako spraw-
dzianu postępów w czytaniu, gdyż jest nielogiczny i uczeń nie jest w stanie go za-
pamiętać.
Test do badania techniki głośnego czytania dla klas I VI
(wg Karola Lausza)
klasa I
go tu dym już ktoś nasz nie krem łaps wstań
coś dziś tam pięć zuch jeść świat nóg bądz

przez deszcz lżej
www.wsip.com.pl 21
klasa II
nic wam dzik do szewc film dam sień sam pies
strach wstyd pisz że wieś lis chodz
wąż rwie
swej aż być śmiej dach Staś sześć
klasa III
sęk znów groch siał gnać rąk swój jest miast pod
gęś żal nikt piór mnie wiatr pić wnet nią głos
prał pan spać się mieć stój dno śni
klasa IV
słoń Jan gryzł nas kwiat brał znam też list ćwir
lok ciast
klasa V
top chmur sok rząd śpiew hymn śnieg pień zza grzej kurz
klasa VI
miał piej mrucz bok cień nóż błyszcz młóć trakt
ponadpodstawowe
paw zmyj kos kracz płyn dziad krzycz piach wrzask dok
grzyb smar szczyt lek rój tnę śledz
płat wór mak płać
gwóz
dz
chrzan plusk tran zmysł pal leszcz wstaw drzwi
szczaw ćma krze głaz rok huk
Propozycja tabeli do zestawienia osiągnięć w zakresie techniki głośnego czytania.
Ilość wyrazów
Ogólna ilość Suma wyrazów Klasa, na
Imię i nazwisko
przeczytanych
Lp. przeczytanych przeczytanych poziomie której
ucznia
niepoprawnie
wyrazów poprawnie czyta uczeń
1.
2.
itd.
22
2. Diagnozowanie umiejętności cichego czytania ze zrozumieniem
Zaproponowany test do diagnozowania umiejętności cichego czytania ze zrozu-
mieniem pozwala na ogólne zorientowanie się co do stopnia opanowania tej ważnej
z punktu widzenia dalszej nauki umiejętności, ale równocześnie pokazuje, który
z czterech wyodrębnionych poziomów rozumienia czytanego tekstu opanował
uczeń. Ilustruje to poniższa tabela.
Plan testu
Poziomy rozumienia czytanego tekstu  Numer zadania Ilość
podział wg Marii Plenkiewicz w tekście zadań
Rozumienie szczegółowej informacji.
1, 2, 3, 4, 5 5
(Znajdowanie w tekście informacji podanych wprost.)
Rozumienie słów.
(Rozumienie znaczenia wyrazów i związków frazeolo- 6, 7, 8, 9, 10 5
gicznych oraz wyrazów bliskoznacznych.)
Rozumienie myśli przewodniej.
(Rozumienie zdań zawierających myśl przewodnią
11, 12, 13, 14, 15 5
oraz wybór uogólnień będących myślą przewodnią
tekstu.)
Rozumienie wartości.
(Wnioski niepodane bezpośrednio w tekście, a także 16, 17, 18, 19, 20 5
oceny dotyczące postaci, faktów, poglądów.)
................................................., klasa IV
imię i nazwisko
Instrukcja
1. Przeczytaj uważnie podany tekst, a następnie wskaż poprawne odpowiedzi.
2. Wśród podawanych odpowiedzi poprawna jest zawsze tylko jedna. Wybierz ją
z rozwagą i zaznacz na karcie odpowiedzi, np. gdy wybrałeś  A :
B C D
3. Staraj się nie popełniać błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi, ale jeśli się pomy-
lisz, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną odpowiedz
.
B C
www.wsip.com.pl 23
KARTA ODPOWIEDZI
Nr zad. Odpowiedzi
1. A B C D
A B C D
2.
A B C D
3.
A B C D
4.
A B C D
5.
A B C D
6.
A B C D
7.
A B C D
8.
A B C D
9.
A B C D
10.
A B C D
11.
A B C D
12.
24
13. A B C D
14. A B C D
15. A B C D
16. A B C D
17. A B C D
18. A B C D
19. A B C D
20. A B C D
TEKST
Spiżarnia
Dawno temu, w XIX wieku, bardzo ważnym pomieszczeniem w każdym
wiejskim dworku była spiżarnia. Musiała być duża, ponieważ mieściła
bardzo wiele wszelkich zapasów. Produkty przechowywano w niej od kil-
ku dni do kilku miesięcy i nie można było pozwolić, aby któryś z nich uległ
zepsuciu. Zaniedbanie mogło narazić gospodarzy na duże straty. Aby do
tego nie dopuścić, dbano, żeby pomieszczenie przeznaczone na spiżar-
nię znajdowało się od północnej strony domu. Musiało mieć małe otwie-
rane okno, obite rzadko tkanym płótnem, pozwalającym na przepływ
powietrza i chroniącym przed muchami. Wokół ścian były poustawiane
drewniane szafy i półki, na których stały słoje, gliniane garnki i butelki
www.wsip.com.pl 25
z przetworami, nabiałem, słoniną, kosze z owocami i jajami oraz worki
z ryżem, mąką, kaszami, cukrem, grochem, fasolą. Pod sufitem, na środ-
ku był wbity hak, na którym wieszano klatkę z małymi drzwiczkami, zro-
bioną z gęsto plecionego drutu. Służyła ona do przechowywania mięsa.
Aby nie dopuścić do zardzewienia, malowano ją farbą olejną. Należało
dbać też o to, aby drzwiczki były zawsze zamknięte, by jakaś zabłąkana
mucha się do niej nie dostała.
Każda gospodyni musiała pilnować, aby w spiżarni była zawsze odpo-
wiednia ilość produktów. Jeżeli zauważyła, że czegoś jest mało, musiała
zadbać o to, aby jak najprędzej uzupełnić braki. Mimo że spiżarnie były
obszerne i znajdowało się w nich dużo różnych produktów, zdarzały się
okresy, że zapasy dość szybko znikały. Dworki szlacheckie tętniły bo-
wiem życiem, ludzie chętnie się odwiedzali, a ponieważ posiadłości były
znacznie od siebie oddalone, goście przyjeżdżali nie na dwie czy trzy
godziny, tylko na kilka dni, a zdarzało się, że i na parę tygodni. Każda
gospodyni musiała być też zawsze przygotowana na przybycie niespo-
dziewanych gości. Teraz jest inaczej. Nie musimy w domach mieć spi-
żarń. Kiedy mają przyjechać goście, wystarczy pójść do cukierni i kupić
gotowe wypieki. Można powiedzieć, że jest wygodniej. Ale czy lepiej?
Na podstawie: M. Strzelińska Spiżarnia,  Nasz Maks , nr 15/1999
1. Żywność w spiżarni przechowywano od
A. kilku dni do kilkunastu miesięcy.
B. kilkunastu dni do kilku miesięcy.
C. kilku dni do kilkunastu lat.
D. kilku dni do kilku miesięcy.
2. Pomieszczenie przeznaczone na spiżarnię musiało mieć
A. duże otwierane drzwi.
B. małe otwierane okno.
C. duże otwierane okno.
D. małe otwierane drzwi.
3. Płótno rozwieszone w okienku chroniło przed
A. zimnem.
B. brudem.
C. wiatrem.
D. muchami.
4. Produkty były przechowywane m.in. w
A. słojach, garnkach, butelkach i workach.
B. słojach, garnkach, butelkach i beczkach.
C. słojach, koszach, workach i skrzyniach.
D. słojach, koszach, workach i beczkach.
26
5. Klatka zawieszona pod sufitem służyła do przechowywania
A. słoniny.
B. owoców.
C. mięsa.
D. nabiału.
6. Spiżarnia to pomieszczenie, w którym
A. gotowano obiady.
B. przygotowywano posiłki.
C. przechowywano jedzenie.
D. spożywano posiłki.
7. Wyrażenie wiejski dworek oznacza znajdujący się na wsi
A. hotel.
B. dom.
C. motel.
D. pensjonat.
8. Spiżarnia mieściła wiele wszelkich zapasów, to znaczy, że było w niej
A. dużo różnych produktów.
B. dużo jednakowych produktów.
C. dwa rodzaje produktów.
D. mało różnych produktów.
9. Wyraz gęsto można zastąpić wyrazami
A. rzadko, ściśle.
B. ciasno, rzadko.
C. ciasno, ściśle.
D. luz
no, rzadko.
10. Zwrot tętniły życiem oznacza, że na dworkach szlacheckich
A. niekiedy coś się działo.
B. było spokojnie, ale wesoło.
C. było cicho i spokojnie.
D. ciągle coś się działo.
11. Z tekstu dowiadujemy się przede wszystkim
A. o tym, jakie meble znajdowały się kiedyś w spiżarniach.
B. o produktach, jakie kiedyś przechowywano w spiżarniach.
C. o funkcji, jaką pełniła spiżarnia w dawnych czasach.
D. o obowiązkach gospodyni związanych ze spiżarnią.
12. Autorka prawdopodobnie chce
A. nas rozbawić wesołym opowiadaniem.
B. nam opowiedzieć o czymś interesującym.
C. nam przekazać praktyczne informacje.
D. nas zaniepokoić przekazanymi informacjami.
www.wsip.com.pl 27
13. Praktyczne informacje podane w tekście z punktu widzenia współczesnego
człowieka są
A. nadal aktualne.
B. warte zapamiętania.
C. mało istotne.
D. bardzo ważne.
14. Które z wybranych z tekstu zdań jest nadal bardzo aktualne?
A. Nie można było pozwolić, aby któryś z nich [produktów] uległ zepsuciu.
B. Aby nie dopuścić do zardzewienia, malowano ją [klatkę na mięso] farbą olejną.
C. [spiżarnia] Musiała być duża, ponieważ mieściła bardzo wiele wszelkich za-
pasów.
D. Każda gospodyni musiała być też zawsze przygotowana na przybycie
niespodziewanych gości.
15. Z tekstu wynika, że obecnie spiżarnia
A. jest zbędnym pomieszczeniem w domu.
B. powinna się znajdować w każdym domu.
C. znajduje się najczęściej w piwnicy.
D. jest lokowana głównie na strychu.
16. Gospodyni prowadząca dom w XIX wieku była osobą
A. nieodpowiedzialną i zapobiegliwą.
B. zapobiegliwą, obowiązkową.
C. zapobiegliwą i nieobowiązkową.
D. sumienną i nieodpowiedzialną.
17. Ciągła gotowość na przyjęcie niespodziewanych gości świadczy o
A. braku kultury ludzi żyjących w XIX wieku.
B. o wyjątkowej gościnności ówczesnych ludzi.
C. o niegościnności ludzi żyjących w XIX wieku.
D. braku kultury i gościnności ówczesnych ludzi.
18. Podkreślony fragment tekstu przekonuje nas, że
A. od wieków nic się nie zmieniło.
B. zmiany następują powoli.
C. na zmiany trzeba długo czekać.
D. czasy bardzo się zmieniły.
19. Słowa: Można powiedzieć, że jest wygodniej. Ale czy lepiej? świadczą o tym, że
A. współcześnie jest zdecydowanie lepiej.
B. obecnie na pewno jest lepiej.
C. nie wiadomo na pewno, czy jest lepiej.
D. współcześnie jest gorzej.
20. Autorka dużo wie na temat dziewiętnastowiecznej spiżarni, ponieważ
A. opowiada o czasach sobie współczesnych.
28
B. wie, gdzie kiedyś znajdował się dworek szlachecki.
C. odwiedzi niedługo dworek szlachecki.
D. dotarła do odpowiednich z
ródeł informacji.
KLUCZ ODPOWIEDZI
Nr zadania Poprawna odpowiedz

1. D
2. B
3. D
4. A
5. C
6. C
7. B
8. A
9. C
10. D
11. C
12. B
13. C
14. A
15. A
16. B
17. B
18. D
19. C
20. D
Propozycja tabeli do zestawienia osiągnięć w zakresie techniki cichego czytania
ze zrozumieniem.
Poziom rozumienia czytanego tekstu
Ogólna
Rozumienie Rozumienie
suma
Imię i nazwisko Rozumienie Rozumienie
szczegółowej myśli prze-
zdobytych
ucznia słów wartości
informacji wodniej
punktów
Ilość poprawnych odpowiedzi
1.
2.
itd.
Ogólna suma zdoby-
tych punktów:
www.wsip.com.pl 29
II. PISANIE
1. Diagnozowanie poziomu opanowania umiejętności redakcyjnych
Aby sprawdzić poziom opanowania przez uczniów umiejętności redakcyjnych
(sprawności wypowiadania się w piśmie), polecamy zredagowanie w klasie opo-
wiadania na podany temat. Podstawa programowa kształcenia ogólnego ujmu-
je na poziomie kształcenia zintegrowanego pisanie swobodnych tekstów, m.in.
w formie opowiadań. Przed pisaniem nakazujemy, aby dzieci zastanowiły się
w domu i przypomniały sobie jakąś ciekawą przygodę, w której brały udział.
Do wyciągnięcia wniosków posłuży nam tabelaryczne opracowanie wyników wg
podanych kryteriów (zob. Tabela na s. 31)
................................................., klasa IV
imię i nazwisko
TEMAT: Opowiedz o ciekawej przygodzie, w której brałeś udział.
Uwaga!
Opowiedziana historia może być zmyślona.
Treść twojego opowiadania powinna zajmować przynajmniej połowę wyznaczo-
nego miejsca.
Pewnego razu
30
Tabela  wnioski dotyczące stopnia opanowania przez uczniów umiejętności redakcyjnych.
Kryteria oceny opowiadania
Przedstawie-
Inne uwagi,
nie przyczy-
spostrzeże-
Obecność Wypowiedz

nowo-skut-
nia
czasowników jest spójną, Estetyka
kowego Poprawność Poprawność
(dotyczące,
w czasie zamkniętą Poprawność (wpisujemy
toku ortograficz- interpunk-
np. rozwinię-
przeszłym całością językowa spostrzeże-
wydarzeń na cyjna
cia tematu,
(np. mi- (ma począ- (wpisujemy nia dotyczą-
(obecność (wpisujemy (wpisujemy
umiejętności
nimum 5 tek, przebieg liczbę po- ce przej-
wyrazów liczbę po- liczbę po-
Imię i nazwisko wykraczają-
różnych cza- i zakończe- pełnionych rzystości
Lp.
wskazujących pełnionych pełnionych
ucznia cych znacz-
sowników). nie). przez ucznia i czytelnoś-
na następ- przez ucznia przez ucznia
nie ponad
[Jeżeli [Jeżeli błędów, ci zapisu,
stwo zda- błędów, błędów,
poziom
praca spełnia praca spełnia określamy ewentu-
rzeń). [Jeżeli określamy określamy
 element
kryterium, kryterium, ogólnie alnych
praca spełnia ogólnie ogólnie
ułatwiający
stawiamy stawiamy rodzaje zaburzeń
kryterium, rodzaje rodzaje
póz
niejszą
 + . Jeżeli  + . Jeżeli błędów). graficznych
stawiamy błędów). błędów).
indywiduali-
nie spełnia nie pisma).
 + . Jeżeli
zację pracy).
   .] spełnia    .]
nie spełnia
   .]
1.
2.
3.
itd.
Suma + / ogólna
liczba błędów:
www.wsip.com.pl
31
2. Diagnozowanie poziomu opanowania sprawności ortograficznej
W związku z tym, że badanie stopnia opanowania umiejętności redakcyjnych
nie daje pełnego wyobrażenia o poziomie opanowania sprawności ortograficznej
(znajomości elementarnych zasad pisowni), wskazane jest, aby uczniowie dodat-
kowo uzupełnili podane zdania o brakujące litery, a następnie przyporządkowali
wyrazom odpowiednie zasady ortograficzne.
................................................., klasa IV
imię i nazwisko
Najpierw uzupełnij zdania, wpisując w wyznaczone miejsca: ó, u, rz, ż, ch, h,
a potem, jeżeli wiesz, zapisz w nawiasie numer zastosowanej zasady ortograficznej.
W czwartek (ó czy u?) p jdę [....] na daleki spacer (rz czy ż?) b egiem [....]
(rz czy ż?) mo a [....].
Latem mama o (ch czy h?) ws odzie [....] słońca (ó czy u?) zdejm je [....]
(ch czy h?) su e [....] pranie ze (ch czy h?) wszystki [....] linek.
(ó czy u?) Sz stym [....] miastem na trasie mojej (ó czy u?) wędr wki [....] był
(ó czy u?) Krak w [....].
Moja siostra jest bardzo (rz czy ż?) odwa na [....]. Zawsze unika wszelkich
(rz czy ż?) zagro eń [....].
W czwartek (rz czy ż?) doj eją [....] pierwsze jabłka. (ó czy u?) Poczęst ję [....]
cię na pewno.
Po nowych (ch czy h?) s odach [....] nie wolno biegać. (rz czy ż?) T eba [....]
bardzo (rz czy ż?) uwa ać [....].
Zasady ortograficzne:
1.  Ó piszemy, gdy wymienia się na o lub e.
2.  Ó piszemy w zakończeniach -ów, -ówka, -ówna.
3.  U piszemy w takich zakończeniach czasowników, jak -uję, -ujesz, -uje... .
4.  Rz piszemy, gdy wymienia się na r.
5.  Rz piszemy po literach p, b, k, g, t, d, ch, j, w.
6.  Ż piszemy, gdy wymienia się na g, dz, h, s, z, z
.
7.  Ch piszemy, gdy wymienia się na sz.
8.  Ch piszemy na końcu wyrazów.
9.  Ch piszemy po literze s.
32
Propozycja tabeli do zestawienia osiągnięć w zakresie opanowania sprawności or-
tograficznej oraz znajomości zasad ortografii.
Wnioski  ogólne, np.
bardzo słaby
Liczba z
le przypo-
(zadowalający/ dobry/
Liczba rządkowanych
bardzo dobry) poziom
Imię i nazwisko popełnionych zasad
Lp. opanowania sprawności
ucznia przez ucznia ortograficznych
ortograficznej; bardzo
błędów (wraz z numerem
słaba (zadowalająca/ dobra/
zasady)
bardzo dobra) znajomość
zasad ortograficznych
1.
2.
itd.
III. MÓWIENIE
1. Diagnozowanie sprawności opowiadania ustnego
Aby sprawdzić poziom opanowania przez uczniów sprawności ustnego wypowia-
dania się, czytamy w klasie dowolne opowiadanie o prostej fabule (może to być
np. wybrana baśń z podręcznika), omawiamy je na lekcji, a następnie polecamy,
aby uczniowie nauczyli się go opowiadać w domu. Do wyciągnięcia wniosków po-
służy nam tabelaryczne opracowanie wyników według podanych kryteriów:
www.wsip.com.pl 33
Kryteria oceny wypowiedzi ustnej
Rozwinięcie
wypowiedzi.
Przestrzeganie
[Wypowiedz

Wypowiedz
poprawności
Opowiadanie z rozwinię-
jest spójną, językowej
Inne uwagi,
zachowaniem Płynność opo- ta, barwna,
zamknię- (składniowej,
Ogólna suma spostrzeżenia
przyczynowo- wiadania. opowiadanie
tą, całością leksykalnej,
zdobytych (dotyczące, np.
skutkowego [Wypowiedz
ze szczegółami
 ma początek, fleksyjnej,
Imię i nazwisko punktów umiejętności
toku. płynna  2  2 punkty,
Lp.
przebieg i frazeologicz-
ucznia na 9 punktów ponadprzecięt-
[Wypowiedz
punkty, drobne przedstawienie
zakończenie. nej).
możliwych nych, podej-
bezbłędna  2 zakłócenia wszystkich
[Wypowiedz
[Wypowiedz

do zdobycia rzenia o wadę
punkty, drobne płynności istotnych skład-
bezbłędna bezbłędna 
wymowy)
zakłócenia  1  1 punkt, brak ników treści,
 1 punkt, brak 2 punkty,
punkt, mylenie płynności  0 bez szczegółów
któregoś z do 5 błędów  1
kolejności  0 punktów.]  1 punkt,
elementów  0 punkt, powyżej
punktów.] wypowiedz

punktów.] 5 błędów 
krótka, sche-
0 punktów.]
matyczna 
0 punktów.]
1.
2.
itd.
Ogólna suma zdoby-
tych punktów /suma
punktów możliwych
do uzyskania
34