Eksperyment
1. Czas reakcji prostej u kobiet jest inny niż
czas reakcji prostej u mężczyzn.
2. Czas reakcji prostej zależy od tego, czy osoba
badana jest wypoczęta.
3. Czas reakcji prostej zależy od rodzaju
wyświetlanego bodz
ca.
Badanie eksperymentalne
taki model sprawdzania hipotez o zależności między zmienną
zależną a zmienną niezależną, który zakłada:
" manipulację zmienną niezależną główną (co najmniej jedną),
" kontrolowanie pozostałych zmiennych niezależnych 
ubocznych i zakłócających  istotnych dla zmiennej zależnej,
" pomiar zmienności zmiennej zależnej spowodowanej
zamierzonym przez badacza oddziaływaniem na nią zmiennej
niezależnej głównej.
1
Badanie eksperymentalne
Jedyna procedura pozwalająca na weryfikowanie zależności
przyczynowo-skutkowej.
Zależność przyczynowo-skutkowa charakteryzuje się:
1.
2.
3.
Manipulacja
zmienne
klasyfikacyjne manipulacyjne
Manipulacja zmienną niezależną
główną
" Polega na przydzielaniu poszczególnych jej wartości osobom
badanym.
" W najprostszym wariancie modelu eksperymentalnego,
badacz manipuluje jedną zmienną niezależną-główną, która
w sposób naturalny lub wymuszony przez badacza jest
zmienną dwuwartościową.
" Manipulowanie zmienną polega na tym, że badacz połowie
osób z próby  na zasadzie losowej  przydziela wartość  1 ,
a drugiej połowie   0 .
2
Dobrze zaplanowany eksperyment
" Grupa eksperymentalna różni się od grupy kontrolnej jedynie
wartością zmiennej niezależnej głównej.
" Schematami eliminacji hipotez przyczynowych są reguły
wnioskowania opracowane przez Johna Stuarta Milla  tzw.
Kanony Milla.
Kanon jednej różnicy
 Jeżeli przypadek, w którym dane zjawisko badane zachodzi, oraz
przypadek, w którym ono nie zachodzi, mają wszelkie
okoliczności wspólne, wyjąwszy jedną, i przy tym ta jedna
zachodzi tylko w przypadku pierwszym, to okoliczności, co do
której jedynie te dwa przypadki się różnią, jest skutkiem albo
przyczyną, albo nieodzowną częścią tego zdarzenia.
Kanon jednej różnicy
Jeżeli jakaś okoliczność zachodzi, gdy dane zjawisko
występuje, a nie zachodzi, gdy dane zjawisko nie
występuje, podczas gdy wszystkie inne okoliczności za
każdym razem są takie same, to okoliczność ta jest
skutkiem albo przyczyną danego zjawiska.
3
Kanon jednej różnicy
sekwencja I A, B, C, D, E i Z (zjaw.
badane)
sekwencja II A, nie-B, C, D, E i nie-Z
Kanon jednej zgodności
Jeżeli jakaś okoliczność stale towarzyszy występowaniu
badanego zjawiska, podczas gdy inne okoliczności ulegają
zmianie, to okoliczność ta jest przyczyną albo skutkiem
badanego zjawiska.
Kanon jednej zgodności
sekwencja I A, B, C, D, E, F i Z
sekwencja II nie-A, B, nie-C, nie-D,
nie-E, nie-F i Z
4
Kontrola
zmienne
niezależne
główna uboczne zakłócające
Randomizacja
" Losowy przydział osób do grup porównawczych:
eksperymentalnej i kontrolnej
" Każdy badany ma równe szanse znalez
ć się w każdej
z przewidzianych sytuacji eksperymentalnych.
" Zmienne, które nie podlegają dokładnej kontroli zostaną
losowo rozdzielone do grup.
" Jest to decydująca różnica między metodą
eksperymentalną a quasi-eksperymentalną.
" 1-wszego stopnia  losowe pobranie próby z populacji
" 2-giego stopnia  losowy przydział do grup
Quasi-eksperyment
" nie spełnia zasad randomizacji
" wykorzystanie zdarzeń losowych
" w badaniu występuje tylko jedna grupa
5
Plan eksperymentalny
Wystandaryzowany sposób postępowania badawczego, a także
określony sposób postępowania w zakresie statystycznej
analizy danych eksperymentalnych.
Plan eksperymentalny:
" podział osób badanych do co najmniej dwóch grup
porównawczych: eksperymentalnej i kontrolnej, zgodnie
z zasadami randomizacji,
" pomiar zmiennej zależnej,
" kontrola zmiennych niezależnych ubocznych
i zakłócających.
Plan zero-jedynkowe
" Zmienna niezależna przyjmuje tylko 2 wartości.
" Inaczej zwane planami dwuwartościowymi lub typu  wszystko
albo nic .
Plan zero-jedynkowe - ograniczenia
" Jedno badanie  jedna zmienna  testowanie hipotez
o związku jednej zmiennej zależnej z jedną zmienną
niezależną.
" Nie ma możliwości testowania hipotez o wpływie na zmienną
zależną interakcji między zmiennymi niezależnymi, gdyż
zakłada to oddziaływanie na zmienną zależną co najmniej
2 zmiennych niezależnych.
" Konieczność badania wpływu na zmienną zależną tylko
zmiennych dwuwartościowych  zmienne muszą być
zdychotymizowane.
" Testowanie wyłącznie hipotez mówiących o zależnościach
liniowych między zmiennymi X i Y.
6
Realizm życiowy i realizm
psychologiczny (Aronson)
" Realizm życiowy  podobieństwo eksperymentu do
sytuacji, które wymyśla życie.
" Realizm psychologiczny  stopień identyfikacji osoby
badanej z narzuconą jej w badaniu rolą oraz utożsamianie
warunków eksperymentalnych z warunkami życiowymi.
Eksperyment
Zalety Wady
" Możliwość celowego " Ryzyko związane z
wywołania zjawisk. generalizowaniem wyników.
" Wysoki stopień kontroli " Stosowanie ograniczone
zmiennych. tylko do hipotez
przyczynowych.
" Możliwość interpretacji
przyczynowej.
Elementy składowe eksperymentu
bodziec
Posttest
E P1 x P2
K P3 P4
Miara siły bodz
ca
Pretest
d = (P2-P1) - (P4-P3)
7
Po co jest pretest?
" Podaje informacje o wyjściowym poziomie zmiennej zależnej
(przed wprowadzeniem manipulacji eksperymentalnej -
bodz
ca), czyli pozwala określić wielkość zmiany, która zaszła
w danej grupie eksperymentalnej.
" Pozwala stwierdzić  równy start grup porównawczych.
" Można określić relatywną wielkość przeciętnej zmiany
zarejestrowanej w jednej grupie (E) wobec wielkości
przeciętnej zmiany zaobserwowanej w drugiej grupie (K).
" Pozwala na porównania wewnątrzgrupowe oraz porównanie
uwarunkowań zróżnicowanego wpływu bodz
ca.
Kiedy pominąć pretest?
" Bodziec ma wywołać pewne konkretne zachowanie, które
jest mało prawdopodobne bez niego.
" Gdy rezygnacja z pretestu nie doprowadzi do różnych
nadużyć interpretacyjnych końcowego rezultatu.
Wpływ pretestu
1. Uwrażliwienie badanych na bodziec  czyli:
" Wzmaga zainteresowanie bodz
cem.
" Wpływa na sposób jego percepcji.
" Ułatwia zauważanie tych aspektów, które są istotne dla
badania.
" Aktywizuje poznawczo, czyli zachęca do myślenia o rzeczach,
o których wcześniej osoby badane nie myślały.
" Zwraca uwagę na nowe sposoby ujmowania danego
zagadnienia ( poszerza horyzonty ).
8
Wpływ pretestu
1. Uwrażliwienie badanych na bodziec  efekt:
" Zmiana wyników w postteście może być wynikiem pretestu,
a nie działania bodz
ca. Jest to szczególnie istotne przy badaniu
postaw.
" Pretest kieruje uwagę badanych na to, co chcemy badać.
W konsekwencji bodziec działa inaczej na badanych
 niepretesowanych . Może to spowodować zniknięcie
reprezentatywności grupy.
Wpływ pretestu c.d.
2. Powoduje inhibicję wpływu bodz
ca  osłabienie jego wpływu.
" Szczególnie istotne przy badaniu zmiany postaw przy pomocy
argumentacji perswazyjnej. Pretest wymaga wyrażenia
konkretnej postawy, przez co powoduje jej utwierdzenie
u osoby badanej i mniejszą podatność na perswazję.
3. Informuje osoby badane o eksperymentalnym charakterze
sytuacji, w jakiej się znajdują.
" Pretest jako z
ródło informacji o celu badania. Może
powodować większą chęć współpracy lub większy opór niż
u osób bez tej wiedzy.
Wpływ pretestu c.d.
4. Oswaja z narzędziem i procedurą badania oraz redukuje lęk.
" Dlatego w postteście Uczestnik badania może uzyskać inny
wynik.
" Osoby badane mogą zapamiętać odpowiedzi udzielone
w preteście i w zależności od rozpoznanego celu badania oraz
nastawienia wobec badacza i samego badania dostosowywać
do nich odpowiedzi udzielane w postteście. Może to
spowodować niereprezentowalność rezultatu badawczego
(przeszacowanie lub niedoszacowanie).
Wyniki pretestu podaje się Uczestnikowi badania dopiero po
zakończeniu całego eksperymentu!!!
9