Zabezpieczenie społeczne
dr A
ukasz Wróblewski
Katedra Europeistyki
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
[e-mail]
Åšwiadczenia rodzinne w Polsce
" Świadczenia rodzinne (zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych)
 13 instrumentów
" zasiłek rodzinny
" siedem dodatków do zasiłku rodzinnego
 z tytułu urodzenia dziecka, opieki nad dzieckiem w czasie korzystania z urlopu
wychowawczego, samotnego wychowywania dziecka, wychowywania dziecka w
rodzinie wielodzietnej, rozpoczęcia roku szkolnego, kształcenia i rehabilitacji dziecka
niepełnosprawnego, podjęcia przez dziecko nauki poza miejscem zamieszkania
" trzy rodzaje świadczeń opiekuńczych
 zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne oraz specjalny zasiłek opiekuńczy
" dwa rodzaje zapomóg z tytułu urodzenia dziecka
 jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, tzw. becikowe
 zapomoga przyznawana przez gminy
na podstawie uchwały RG ze środków własnych
" zasiłek dla opiekuna jako świadczenie będące realizacją wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 5 grudnia 2013 r., sygn. akt TK akt K 27/13
 w zwiÄ…zku z uznaniem za niekonstytucyjny art.11 ust.3 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r.
o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw
w kwocie 520 zł miesięcznie wraz z odsetkami
" (nowe) świadczenie rodzicielskie (od 2016 r.*, tzw. kosiniakowe)
" Åšwiadczenia (nie)rodzinne cd.
 świadczenie wychowawcze  tzw. 500 plus
"
Kryterium dochodowe i jego waloryzacja (?)
"
warunkiem wypłaty świadczeń jest nieprzekroczenie
ustalonych progów dochodowych (co do zasady)
"
około 8 mld zł rocznie
17 mld zł 
23 mld zł
rocznie
Zasiłek rodzinny i dodatki do zasiłku - kryteria
" Zasiłek rodzinny
 Okres zasiłkowy (12 miesięcy)
" 89,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5. roku życia
" 118,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5. roku życia do ukończenia 18. roku życia
" 129,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18. roku życia do ukończenia 24. roku życia
 Kryteria dostępu
" rodzicom, opiekunom faktycznym, prawnym, osobie uczącej się (pełnoletniej, niepozostającej na utrzymaniu
rodziców  maks. do 24 r.ż. pod warunkiem kontynuowania nauki w szkole/sz. wyższej*)
" na dziecko w wieku do 18 r.ż. lub do ukończenia nauki w szkole (nie dłużej, niż do 21 r.ż.) lub jeśli kontynuuje
naukę w szkole lub szkole wyższej i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu
niepełnosprawności (maks. do 24 r.ż.)
 Kryterium dochodowe
" 674zł lub 764 zł (na dziecko niepełnosprawne)
" Dodatki do zasiłku rodzinnego
 z tytułu urodzenia dziecka
" jednorazowo 1 000 zł na każde urodzone dziecko
 z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego
" 400 zł miesięcznie
 24 miesięcy kalendarzowych
 36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym
podczas jednego porodu
 72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o
niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności
Zasiłek rodzinny i dodatki do zasiłku - kryteria
" Dodatki do zasiłku rodzinnego cd.
 z tytułu samotnego wychowywania dziecka
" 185 zł - 370 zł
 plus 80 zł - 160 zł (na dziecko niepełnosprawne)
 z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej
" 90 zł miesięcznie na trzecie i każde następne dziecko w rodzinie
 z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego
" 60 zł miesięcznie na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia
" 80 zł miesięcznie na dziecko powyżej 5 roku życia do ukończenia 24 roku życia
 do ukończenia 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności
 powyżej 16 roku życia do ukończenia 24 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo o
znacznym stopniu niepełnosprawności
 z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania
" wypłacany przez 10 miesięcy
 105 zł miesięcznie na dziecko
w związku z zamieszkiwaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły ponadgimnazjalnej
lub szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki, a także szkoły
podstawowej lub gimnazjum w przypadku dziecka lub osoby uczÄ…cej siÄ™, legitymujÄ…cej siÄ™ orzeczeniem o
niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności
 63 zł miesięcznie na dziecko
w związku dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły, w
przypadku dojazdu do szkoły ponadgimnazjalnej, a także szkoły artystycznej, w której realizowany jest
obowiÄ…zek szkolny i obowiÄ…zek nauki w zakresie odpowiadajÄ…cym nauce w szkole ponadgimnazjalnej
 z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego
" raz w roku 100 zł na każde
 uczące się dziecko od pierwszej klasy szkoły podstawowej do ostatniej klasy szkoły średniej
 na dziecko rozpoczynajÄ…ce roczne przygotowanie przedszkolne
Rodzaje świadczeń opiekuńczych
" Zasiłek pielęgnacyjny
 w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w
związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji
 153,00 zł miesięcznie
 przysługuje
" niepełnosprawnemu dziecku
" osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu
niepełnosprawności
" osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym
stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia
" osobie, która ukończyła 75 lat
Rodzaje świadczeń opiekuńczych
" Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej (od 01.01.2013 r.)
 800 zł (poprzednie 620 zł); od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r. w kwocie 1.200 zł; od 1 stycznia 2016 r. w kwocie
1.300 zł z (art. 17 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych)
 przysługuje
" matce albo ojcu
" opiekunowi faktycznemu dziecka
" osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu
rodziny i systemie pieczy zastępczej
" innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i
opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności
 jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki
nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o
niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami:
konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie
ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co
dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji
 świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała
" nie póz
niej niż do ukończenia 18. roku życia
" lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie póz
niej niż do ukończenia 25. roku życia
Rodzaje świadczeń opiekuńczych
" Specjalny zasiłek opiekuńczy
 Próg dochodowy: 664 zł
" przysługuje osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także
małżonkom, jeżeli nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub rezygnują
z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej
 w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym
stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze
wskazaniami:
konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze
znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności
stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia,
rehabilitacji i edukacji
Jednorazowe becikowe
" Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, tzw. becikowe
 1000 zł na jedno żywe dziecko
 Kryteria:
" od 2013 r. kryterium dochodowe (1922 zł netto)
" przebywanie pod opieką lekarza nie póz
niej, niż od 10 tyg. ciąży do dnia porodu (co
do zasady)
" przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu
" termin składania wniosku: 12 m-cy
Åšwiadczenie rodzicielskie
" Åšwiadczenie rodzicielskie   kosiniakowe
Dla tych, którzy nie otrzymują
 Kryteria dostępu
zasiłku macierzyńskiego:
" Matka lub ojciec dziecka*
" Opiekun faktyczny dziecka
bezrobotna matka lub rodzice
(niezależnie od zarejestrowania
" Rodzina zastępcza (niezawodowa)
w PUP)
" Osoba przysposabiajÄ…ca dziecko
 Okres: od 52 poprzez 65, 67, 69 do 71 tygodni w zależności od liczby urodzonych
lub matka/rodzice pracujÄ…ca na
dzieci w jednym porodzie
umowę o dzieło lub umowę
 Wysokość: 1000 zł netto miesięcznie (wlicza się do dochodu przy ubieganiu się o
zlecenia (co do zasady)
świadczenia z systemu wsparcia rodziny)
 Zbieg uprawnień do świadczeń tj. św. rodzicielskie, pielęgnacyjne, specjalny zasiłek
lub niepracujÄ…ca
opiekuńczy, dodatek do zasiłku rodzinnego z art. 10, zasiłek dla opiekuna  należy
studentka/student
wybrać jedno z ww. świadczeń
" Jednocześnie wprowadzono minimalny zasiłek macierzyński =
1000 zł
Åšwiadczenie wychowawcze
" Åšwiadczenie wychowawcze, tzw. 500 plus
 Kryteria dostępu
" Matka, ojciec dziecka
" Opiekun faktyczny dziecka
" Opiekun prawny dziecka
 Okres: do ukończenia 18. r.ż. przez dziecko
 W wysokości 500 zł na drugie i kolejne dziecko w rodzinie oraz na pierwsze dziecko,
gdy dochód/os. nie przekracza 800 zł lub 1200 zł (jeśli w rodzinie jest dziecko
niepełnosprawne)
 Złotówka za złotówkę
" Świadczenia rodzinne  tzw.  złotówka za złotówkę
 świadczenia rodzinne po przekroczeniu dochodu kwalifikującego do otrzymania wsparcia zostaną
obniżone proporcjonalnie do kwoty, o którą próg dochodowy został przekroczony
 dotyczy świadczeń rodzinnych i dodatków do świadczeń z tytułu
" samotnej opieki nad dzieckiem, urlopu wychowawczego, wychowywania dziecka w
rodzinie wielodzietnej, kształcenie i rehabilitacji niepełnosprawnego dziecka, rozpoczęcia
roku szkolnego, nauki dziecka poza miejscem zamieszkania, becikowego.
" Cel:  Polityka rodzinna powinna zachęcać do pracy, a nie do niej zniechęcać. Rodzice muszą mieć
gwarancję, że gdy rozpoczną pracę, z dnia na dzień nie stracą wsparcia finansowego państwa
Władysław Kosiniak-Kamysz, minister pracy i polityki społecznej
Polityka rodzinna w Polsce - wybrane problemy
" Uwarunkowania dzietności w Polsce
 współczynnik dzietnoÅ›ci w 2013 r. Ä…ð1,26 (w 1990 r.Ä…ð 2,0; dla zastÄ™powalnoÅ›ci pokoleÅ„ powinien wynosić 2,1)
 struktura ludności (starzejące się społeczeństwo, więcej osób po 80. r.ż., mniej dzieci)
 emigracja ludzi młodych (pod koniec 2014 r. za granicą przebywało 2 mln 320 tys. Polaków)
 dostępność lekarzy pediatrów (np. woj. opolskie  ponad połowa lekarzy pediatrów przekroczyła wiek emerytalny)
 wydatki na instrumenty wsparcia rodzin porównywalne do wydatków na obronność (?)
 brak definicji polityki rodzinnej
 ujęcie polityki rodzinnej w sposób selektywny i abstrakcyjny
 rozproszenie wydatków powoduje niemożność oszacowania całkowitej kwoty wydatków
 brakuje kompleksowego dokumentu, który wyznaczałby długofalową politykę na rzecz rodziny: cele strategiczne,
priorytety, horyzont czasowy oraz wskaz
niki
 dominuje polityka ad hoc (doraz
na) i rozproszona (różne resorty)
 MRPiPS ma wąskie kompetencje i brak koordynacji działań
 wydatkowanie kasowe (w ramach ustalonych limitów budżetowych)
 instrumenty mają charakter wsparcia socjalnego, głównie rodzin wielodzietnych
 niskie zaufanie obywateli, które może wynikać z niewiedzy oraz z nietrwałości i braku spójności wprowadzanych
instrumentów
 urodzenia odłożone (mieszkania, warunki bytowe, niepewna przyszłość, wysokie koszty wychowania, bezpłodność)
 brak waloryzacji progów dochodowych i kwoty wolnej
 niewłaściwa statystyka publiczna
 aktualne działania  jakie?
Polityka rodzinna w Polsce - możliwe rozwiązania
" Możliwe rozwiązania problemu niskiej dzietności w Polsce
 przyzakładowe żłobki i przedszkola (ulga w podatku dochodowym)
 zniwelowanie luki mieszkaniowej
" dostępność mieszkań socjalnych i społecznych, czynszowych ,  kredytowych  rynek wtórny i pierwotny
 dostępność pracy i elastyczność rynku pracy
" Work  life balance
 powołanie pełnomocnika rządu ds. rodziny
 ulgi podatkowe dla osób fizycznych
 kwota wolna od podatku
 waloryzacja świadczeń i progu dochodowego
 wprowadzenie zasady jednostka pieniężna za jednostkę pieniężną
 wprowadzenie zasady testu rodzinnego
 wsparcie rodzin 2+1 oraz rodzin stanowiÄ…cych rezerwÄ™ prokreacyjnÄ…
 obniżenie VAT na określone dobra, np.
" odzieży i dodatków odzieżowych dla niemowląt oraz obuwia dziecięcego: (7%) 8% - 23%
" część artykułów spożywczych, farmaceutyków (w tym farmaceutyków dla dzieci) oraz dostawa fotelików do
przewozu dzieci w samochodach : 8% (zamiast 5%)
" wózki dziecięce i ich części, gry i zabawki, odzież i dodatki odzieżowe dla niemowląt, obuwie dziecięce,
kosmetyki dla niemowlÄ…t, przybory szkolne opodatkowane: 23%
 poprawa ochrony zdrowia, w tym profilaktyka stomatologiczna i psychologiczna
 rezygnacja z niektórych podatków sektorowych
 &