STOSUNKI POLSKO - KRZYŻACKIE OD XIII DO XVI W.




STOSUNKI
POLSKO - KRZYŻACKIE OD XIII DO XVI W.

W dobie rozbicia
dzielnicowego książę Konrad Mazowiecki znalazł się w
uciążliwym sąsiedztwie Prusów. Ze względu na to, że nie
mógł dać sobie z nimi rady, poradzono mu by sprowadził do
swojego księstwa bezrobotny podówczas Zakon Rycerzy
Najświętszej Marii Panny. Zakon ten był utworzony w Ziemi
Świętej (1190) i sprowadzony przez króla węgierskiego
Andrzeja do powracania Połowców. Przejściowo zajmował ziemie
w połud. - wsch. Siedmiogrodzie (1211-1225 ). Król węgierski
jednak zorientował się, że zakon jest groźną potęgą
militarną i dąży do emancypacji spod jego wpływów. Sytuację
zakonu uratował książę K. Mazowiecki, który sprowadził
krzyżaków do swojego księstwa i nadał im ziemię
chełmińską. Zadaniem i misją krzyżaków było
nawracanie pogańskich jeszcze Prusów. Teoretycznie rzecz
biorąc ziemie podbite przez Krzyżaków miały się znaleźć we
władzy księcia Mazowieckiego, Krzyżacy jednak sfałszowali
dokument i podsunęli go do podpisu papieżowi. Podbój
Prusów trwał do 1283 r. Na zajętych terenach Krzyżacy
utworzyli silne i dobrze zagospodarowane państwo. Tajemnica
sukcesu krzyżackiego tkwi w tym, że mieli do czynienia z
cywilizacją "skóry i drewna". Plemiona pruskie były
rozproszone i stawiały opór w sposób niezorganizowany.
Część ludności Prusów włącznie z elitami, czyli ci którzy
przyjęli chrzest, stawali się poddanymi zakonu. Inni którzy
stawiali opór zostali wycięci. Ponadto krzyżacy prowadzili
politykę kolonizacji i umacniania się w terenie tzn. na
zajętych terenach budowali zamki z cegieł. Tak więc na zajęte
tereny przybywała dość liczna grupa osadników z Niemiec.
Należy podkreślić, że podbój krzyżacki prowadzony był
stosunkowo słabymi i skromnymi siłami. Przewagę zapewniała
technika, organizacja, dyscyplina. W tym samym czasie, na
terenie późniejszych Inflant powstało Państwo Kawalerów
Mieczowych (1202 - 1237 ), później połączone z zakonem
krzyżackim. W XIII w. krzyżacy nie byli zagrożeniem dla
polskiego stanu posiadania, a nawet uchodzili za sojuszników w
walkach z najazdem mongolskim. Sytuacja zmieniła się dopiero na
początku IV w. Na początku XIV w. koronowanym władcą Polski
był Wacław II czeski z rodu Przemyślidów. O władzę ubiegał
się również od 1304 r. książę Władysław Łokietek.
Łokietek był popierany przez papiestwo i króla
węgierskiego . W 1305 r. Wacław II zmarł. Jego naturalnym
następcą został Wacław III. Ów Wacław jako dziedzic korony
polskiej w zamian za Miśnię i Łużyce przekazał margrabiom
brandemburskim prawa do Pomorza Gdańskiego. Na Pomorzu
Brandemburczycy cieszyli się poparciem niemieckiej ludności
Gdańska. W 1308 r. margrabiowie brandemburscy postanowili
zrealizować swoje prawa i podeszli pod Gdańsk. Łokietek
mający trudności w Małopolsce ( kłopoty z Muskatem), nie
mógł pospieszyć z pomocą polskiej załodze Gdańska.
Poradzono mu wówczas, by zwrócił się o pomoc do krzyżaków
(pomoc odpłatna )Brandemburczycy na wieść o zbliżaniu się
Krzyżaków odstąpili od oblężenia, ale kiedy weszli do miasta
urządzili rzeź. W 1309 r. Krzyżacy zajęli całe Pomorze.
Następnie zażądali od Łokietka takiej zapłaty, której
wielkość przekraczała nie tylko możliwości płatnicze
księcia, ale również wartość zajętych ziem. Jednocześnie
zaproponowano Łokietkowi, że gdyby chciał się zrzec praw do
Pomorza, to oni sami chętnie mu zapłacą. Łokietek odrzucił
propozycję. Natomiast krzyżacy, by umocnić swoją pozycję
prawną odkupili od Brandemburczyków ich prawa, oczywiście za
odpowiednio niższą cenę. Łokietek całą sprawę oddał do
sądu papieskiego. Odbył się proces w Inowrocławiu ( 1320/1321
r.) Łokietek proces wygrał, Krzyżacy zostali skazani na zwrot
zagarniętych ziem i na zapłacenie odszkodowania, ale wnieśli
oni apelację do Rzymu i tam z przyczyn formalnych wykonanie
wyroku za- wieszono. Nie mogąc wygrać drogą prawną, Łokietek
postanowił odzyskać Pomorze drogą militarną.

W 1325 r. zawarł
przymierze z Litwą potwierdzone ślubem jego syna Kazimierza z
Aldoną córką Giedymina. (Sojusz militarny był niewiele wart ,
natomiast dał Krzyżakom broń propagandową-chrześcijański
władca w przymierzu z poganinem niszczy chrześcijańskie kraje.
W tej sytuacji ani papież , ani zięć ( Karol Robert Węgierski
) nie mogli przyjść mu z pomocą , zaś na Polskę spadło
podwójne uderzenie : krzyżackie i Jana Luksemburskiego) W tym
czasie Jan Luksemburski jako dziedzic korony Czeskiej rościł
sobie pretensje do tronu Polskiego. Prowadził on politykę ,
której celem było bądź to odzyskanie korony polskiej, bądź
zabór ziem polskich wspólnie z Krzyżakami. Wstępem polityki
było zhołdowanie księstw śląskich(1327-1329).Od tego czasu Śląsk
wchodził w skład Królestwa Czeskiego.

W latach 1327-1332 trwa
wojna między Łokietkiem , Janem Luksemburskim i Zakonem
Krzyżackim. Na początku tej wojny Łokietek popełnia kilka
niezręczności dyplomatycznych , a mianowicie kiedy Krzyżacy
są na wyprawie przeciw pogańskiej Litwie korzystając z
posiłków Litewskich uderza na ziemie zakonu (1326). Jest to
poważny błąd ponieważ w sojuszu z poganami uderzył na ziemie
rycerzy będących na wyprawie krzyżowej. Łokietek nic tą
wyprawą nie zyskał, co więcej ludność zakonu była po
stronie swojej władzy (Pomorze, Prusy). Reperkusje tego
niezręcznego kroku były takie , że papież chcąc nie chcąc
musiał odstąpić od sprawy Łokietka , jednocześnie Jan
Luksemburski jak i Krzyżacy uzyskali świetne uzasadnienie
ideologiczne dla prowadzenia działań przeciw Polsce, dla
której wojna była niezwykle ciężka. Polacy nie mogli
sprostać połączonym siłom i tylko brak koordynacji działań
między sojusznikami sprawił , że Królestwo Polskie tego
okresu nie poniosło zupełnej klęski. W tym też roku
doszło do bitwy pod Płowcami (27.IX.1331) , z tym, że bitwa
miała bardziej znaczenie propagandowe niż militarne. Militarnie
była nie rozstrzygnięta. W 1332 r. Krzyżakom udało się
opanować całe Kujawy i w tak niekorzystnej sytuacji
zawarto rozejm. 2.III.1333 r. Władysław Łokietek zmarł.
Następcą korony został syn Łokietka Kazimierz zwany Wielkim.

Kazimierz zdawał sobie
sprawę z tego, że królestwo nie jest w stanie rozwiązać
swoich problemów środkami militarnymi. Kazimierz nie był
pozbawiony sojuszów. Jego sojusznikiem był władca Węgier-
Karol Robert, żoną którego była siostra Kazimierza-Elżbieta
Łokietkówna Korzystając z mediacji władcy Węgier przystał
na przedłużenie rozejmu i rozmowy pokojowe. Do rokowań doszło
w Wyszehradzie(Węgry). Stronami rozmów byli: Zakon
Krzyżacki, Jan Luksemburski, Karol Robert i Kazimierz. Zjazd
miał miejsce w 1335 r.(I zjazd). W trakcie tego zjazdu J.
Luksemburski (władca Czech )zrzekł się pretensji do korony
polskiej w zamian za 20 tyś. kop groszy praskich. Jednocześnie J.
Luksemburski chciał uzyskać zrzeczenie się praw Kazimierza do
Śląska. Na tym samym zjeździe król węgierski Karol Robert i
król czeski Jan Luksemburski orzekli wyrok przyznający Polsce
Kujawy pod warunkiem zrzeczenia się przez Kazimierza
Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej na rzecz Krzyżaków.
Jeśli chodzi o Krzyżaków, Kazimierz nie chciał zrezygnować
ze swych uprawnień do Pomorza Gdańskiego. Ponownie odwołał
się do drogi procesowej. Proces taki miał miejsce w neutralnej
Warszawie w 1338 r. i toczył się do roku 1339.
Trybunał obradujący w Warszawie pod przewodnictwem legata
papieskiego skazał Krzyżaków na zwrot zagrabionych
ziem(Pomorza i ziemi Chełmińskiej ) i zapłacenie wysokiego
odszkodowania. Ale wyrok miał tylko znaczenie moralne,
ponieważ Krzyżacy wnieśli apelację do papieża. W 1339 r.
miał miejsce II zjazd w Wyszehradzie.

W
trakcie tego zjazdu zapadły następujące postanowienia:

- jeśli by Kazimierz
zszedł z tego świata bez dziedzica, wówczas królem Polski
miał zostać syn Karola Roberta i E.

Łokietkówny - Ludwik

- władca węgierski
zobowiązywał się w zamian poprzeć roszczenia Polski w
stosunku do Krzyżaków oraz udzielić

poparcia dla polskich praw na Rusi Halickiej.

Prawa Kazimierza na Rusi
Halickiej wyglądały
w następujący sposób:

Księciem halickim był
Bolesław Jerzy Trójdenowicz z mazowieckiej linii Piastów.
Władca ten zmarł bezpotomnie, a więc Kazimierz uchodził za
jego prawowitego spadkobiercę. W trakcie procesów z Krzyżakami
zaczyna się wykształcać pojęcie Korony Królestwa Polskiego,
jako instytucji prawnej niezależnej od osoby władcy. Tak więc
w trakcie procesów w Warszawie świadkowie operują
argumentacją, że Pomorze jest ziemią przynależną do Korony
Polskiej. W poprzednim procesie w Inowrocławiu, operowano
argumentacją, że Pomorze było dziedzictwem rodu piastowskiego.
W trakcie ekspansji na Ruś Halicką, aczkolwiek używano pojęć
z prywatnego prawa spadkowego, to jednak ziemie te po
przyłączeniu nie były prywatną własnością władcy, lecz
ziemiami przyłączonymi do Korony K.P. Pojęcie Korony
odpowiadały naszym pojęciom państwa lub najwyższego urzędu
sprawowania władzy. Korona stanowiła konstrukcję prawną -
osobę prawną niezależną od osób fizycznych. Ekspansja na
Ruś była zgodna z interesami państwa(zwiększenie
dochodów państwa skarbu ), zgodna z interesami możnowładztwa
Małopolskiego, które spodziewało się nadań i majątków na
tamtych terenach, było także zgodne z interesami mieszczaństwa
Małopolskiego (Kraków), możliwość bezpiecznych i korzystnych
kontraktów handlowych. Zaangażowanie się
Kazimierza w sprawy ruskie(1340 - 1351), a także konflikt o
Śląsk z Luksemburgami(1341-1345) w jakiś sposób rozproszyły
siły Królestwa. Tak więc w 1343 r. Kazimierz został niejako
zmuszony do podpisania z Krzyżakami pokoju wieczystego w Kaliszu. Mocą tego
pokoju Pomorze Gdańskie miało być wieczystą jałmużną dla
Zakonu Krzyżackiego, natomiast Polska odzyskiwała Kujawy
.Prawie wszyscy książęta śląscy pozostali lennikami Jana
Luksemburskiego także po jego rezygnacji z praw do korony
polskiej. Weszli tym samym w skład królestwa czeskiego. W
oporze trwał tylko książę świdnicki Bolko popierany przez
Kazimierza Wielkiego. Doprowadziło to do kilkuletniej wojny
polsko- czeskiej, w czasie której wojska Kazimierza operowały
na Śląsku, a Czesi atakowali Kraków. W 1348 r. został
zawarty z Czechami pokój w Namysłowie, mocą którego
potwierdzono przynależność Śląska do Korony Czeskiej, zaś
Luksemburgowie ponownie zrzekli się pretensji do korony polskiej
i Mazowsza, które częściowo zostało włączone do
Polski częściowo stało się lennem. Na odcinku płd. - wsch. w
1351 r. ostatecznie udało się przyłączyć Ruś Halicką do
Polski. Obszar Rusi Halickiej był w tym czasie obszarem
konfliktów między Polską a Litwą. I nie toczono wojny z
Rusią Halicką, lecz prowadzono wojny o Ruś
Halicką.(1349-1351) Jednym, ostatnim zapamiętania wydarzeniem
jest traktat sukcesyjny między Ludwikiem Węgierskim i
Kazimierzem z 1355 r. Traktat sukcesyjny został poparty przez
stany polskie w zamian za gwarancje, jakich udzielił sukcesor szlachcie polskiej (przywilej w Budzie 1355 r.)


Po roku 1343 sprawa
krzyżacka znikła z polityki polskiej. W zasadzie cała
aktywność polityczna Polaków skupiona była na Rusi Halickiej
, miały także miejsce zatargi z Litwą o ziemie sporne na tym
obszarze ( Ruś Włodzimierską ).Również L. Węgierski nie
kontynuował polityki antykrzyżackiej. Krzyżacy natomiast w tym
czasie prowadzili wojny z Litwą ( jeszcze pogańską ). Sytuacja
na Litwie przedstawiała się w ten sposób , że co prawda
Litwini ulegali Krzyżakom na północy, ale prowadzili
ekspansję na południu i wschodzie, narzucając swoje panowanie
księstwom ruskim. Krzyżacy również często wykorzystywali
nieporozumienia w litewskiej rodzinie panującej, popierając
coraz to innych pretendentów do tronu. Przełom
nastąpił w roku 1385 , kiedy Polska i Litwa zawarła unię w
Krewie.

 

Warunki unii :

1. W zamian za uzyskanie
ręki Jadwigi i tronu polskiego Jagiełło zobowiązuje się
przyjąć chrzest w obrządku łacińskim wraz ze swoimi braćmi
i nawrócić Litwę na chrześcijaństwo. Przyłączyć do Polski
ziemie Litwy i Rusi, odzyskać utracone przez Polskę terytoria
(Pomorze). Właściwie był to program polityczny Władysława
Jagiełły, który trwał przez całe jego panowanie (1386-1434).


Unia w Krewie spotkała
się z oporem bojarów litewskich, na których czele stanął
książę Witold. Książę Witold sprzymierzył się nawet z
Krzyżakami i razem z nimi najeżdżał Litwę. W 1392 r.
Jagiełło zawarł ugodę z Witoldem, mocą której przekazał mu
władzę na Litwie, zachowując ogólne zwierzchnictwo. Tymczasem
Witold miał bardzo ambitne plany rozciągnięcia swojego
władztwa na południowym-wschodzie. Aby zabezpieczyć się na
północy zawarł w 1398 roku układ mocą którego przekazywał
Żmudź Zakonowi Krzyżackiemu. Plany Witolda uległy jednak
załamaniu. W 1399 roku pod Worsklą. Musiał więc powrócić
do koncepcji północnej. Zainspirował powstanie na Żmudzi, co
ściągnęło wyprawy krzyżackie na Litwę. Wcześniej jednak w
1401 roku zawarto Unię WILEŃSKO-RADOMSKĄ.

Mocą tej unii Witold
został uznany księciem dożywotnim Litwy pod zwierzchnią
władzą Jagiełły. Unia pozwoliła na sojusz polsko-litewski w
wojnie z Krzyżakami w 1404 roku. W 1402 r. Zakon krzyżacki
najechał na Litwę. Polakom udało się uzyskać poparcie kurii
papieskiej, która zakazała najazdów. W 1404 roku został zawarty
pokój w Raciążu. Warunkiem tego pokoju było zatwierdzenie
zakonu przy jego ziemiach, Polacy mogli wykupić ziemię
dobrzyńską zostawioną krzyżakom jeszcze przez Władysława
Opolczyka. Sumy na wykupienie zostały zebrane przez sejmiki
szlacheckie.. Natomiast Żmudź nadal pozostawała w rękach
Krzyżaków. W dalszym ciągu trwały napięcia na granicy
krzyżacko-polskiej, a jeszcze bardziej krzyżacko-litewskiej W
1408 r. wielkim mistrzem został Urlyk von Jungingen.. W 1409
r.(maj) na Żmudzi wybuchło wielkie powstanie za wiedzą i wolą księcia
Witolda. W trakcie rokowań polsko-krzyżackich poseł polski
Mikołaj Trąba dopuścił się tzw. kontrolowanego przecieku.
Wielki mistrz spytał posła polskiego, czy król polski udzieli
pomocy Witoldowi, jeżeli Krzyżacy tłumiąc powstanie na
Żmudzi będą zmuszeni do wypowiedzenia wojny Litwie, która
popiera i wspomaga buntowników. Wówczas poseł polski niby się
wygadał-tak powiada : król polski poprze całą swą potęgą ,
na co mistrz Krzyżaków odkrzyknął : tu was mam i
wypowiedział wojnę Polsce. Na co dyplomacja polska ogłosiła,
że jest ofiarą agresji, lecz to nie Polska złamała warunki
dwukrotnie zaprzysiężonego pokoju kaliskiego, co więcej król
polski miał słuszne prawo wezwać do obrony swoich ziem
wszystkich swoich poddanych łącznie ze schizmatykami
i poganami.

Wojna trwała w latach
1409-1411, jej kluczowym momentem była bitwa pod Grunwaldem

(15 lipiec 1410 r.),
było to najświetniejsze zwycięstwo oręża polskiego w dobie
średniowiecza. Rozgromiona została cała armia krzyżacka,
prysł mit o potędze zakonu. Początkowo miasta i zamki
krzyżackie przechodziły na stronę polską, jednak politycznych
celów wojny nie udało się osiągnąć. Omawiając bitwę pod
Grunwaldem należy zwrócić uwagę, że przeciw Krzyżakom
wystąpiła połączona koalicja sił polskich, litewskich, były również
posiłki ruskie i tatarskie. Zakon natomiast miał w swoich
szeregach wielu tzw. gości z krajów zachodnioeuropejskich. W
szeregach wojsk zakonnych walczyli książęta pomorscy.
Sojusznikiem zakonu był cesarz-Zygmunt Luksemburski, który nawet
wypowiedział wojnę Polsce w tym okresie.

1 lutego 1411 roku w Toruniu zawarto pokój
polsko-krzyżacki. Krzyżacy zrezygnowali ze Żmudzi na okres
życia Jagiełły i Witolda, ziemia dobrzyńska miała pozostać
przy Polsce. Kupcy obu państw mają swobodę handlu na
przeciwnych terytoriach. Zakon zobowiązał się wypłacić
Polsce 100 tys. kop groszy tytułem wykupu jeńców.

W historiografii
istnieje szereg sporów na temat wykorzystania bądź
niewykorzystania zwycięstwa pod Grunwaldem. Nie należy jednak
zapominać, że zakon mimo poniesionej klęski był wielką i
dobrze zorganizowaną potęgą militarną, polityczną i
gospodarczą. Tak więc mimo klęski zdołał szybko odzyskać
utracone zamki, zaś twierdza Malbork przy nikłej ilości
piechoty wojsk polskich była faktycznie nie
do zdobycia. Ponadto
zaczynała się jesień, istniały duże kłopoty z aprowizacją
zgromadzonych sił. Ponadto Litwini nie byli zainteresowani w
umacnianiu potęgi króla polskiego.( Własne cele osiągnęli -
odzyskali Żmudź ). W 1412 roku odbył się w którym udział
wzięli: Jagiełło, Witold, Zygmunt Luksemburski. Przyrzekli oni
sobie przyjaźń i pokój, co więcej pożyczył Zygmuntowi 30
tys. kop groszy pod zastaw tzw. Grodów spiskich. Miasta te
pozostawały przy Polsce do 1789 roku.

W 1413 roku Polska i
Litwa podpisały następną Unię w Horodle. Unia miała
charakter zdecydowanie antykrzyżacki, wystawiono trzy dokumenty:
wspólny króla i Witolda, oraz osobno panów polskich i
litewskich. Unia ta zacieśniała więzy między Polską a
Litwą, ale zaznaczała odrębność pomiędzy krajami.
Litwini zobowiązali się do porozumienia z Polakami przy wyborze
wielkiego księcia. II dokument- w razie śmierci króla bez
prawych następców, nowa elekcja w Polsce zostanie
przeprowadzona w porozumieniu z Witoldem i Litwinami. III
dokument - bojarzy litewscy zostaną dopuszczeni do rodów
heraldycznych (mogli pieczętować się herbami szlachty
polskiej) Wielu bojarów otrzymało wtedy te same prawa co
szlachta polska i została przyjęta do polskich herbów. Byli to
bojarowie wyznania katolickiego. Na Litwie wprowadzono
wtedy podział na :kasztelanie i województwa. Obie strony
zobowiązywały się do wspólnych narad w Lublinie i Parczewie.
W 1414 roku miała miejsce następna wojna z Zakonem tzw. wojna
głodowa, ponieważ Krzyżacy zamknęli się w swoich zamkach i
nie występowali w pole. Pod wpływem wysłannika papieskiego
obie strony zgodziły się na rozejm i przedstawienia swoich
pretensji papieżowi, cesarzowi bądź soborowi, który wtedy
obradował.

W 1414-1418 miał
miejsce sobór w Konstancji. Na tym to soborze delegacja polska,
w skład której wchodził wybitny polski uczony Paweł
Włodkowic, wystąpiła z poglądem, że mocą prawa naturalnego
poganie mają prawo do posiadania życia, mienia i własnych
państw, a co za tym idzie, cesarz nie ma prawa do nadawania ziem
pogańskich jakiejkolwiek osobie bądź instytucji jako ziem
niczyich ( chodziło o podstawy prawne istnienia państwa
zakonnego ). Krzyżacy odpowiedzieli paszkwilami. W 1419 roku
miała następna wojna z Krzyżakami, z tym że znowu odwołano
się do arbitrażu Zygmunta Luksemburskiego. Wyrok wydany przez cesarza
wywołał oburzenie polskiej szlachty. Było to w gruncie
potwierdzenie warunków I pokoju toruńskiego.

W 1422 roku wybuchła
następna wojna, nie przyniosła rozstrzygnięcia, ale w roku
1422.IX.27 zawarto z Krzyżakami pokój nad jeziorem Melno.
Polska odzyskała niektóre ziemie przygraniczne, ale Krzyżacy
zrezygnowali ze Żmudzi na rzecz Litwy po wsze czasy. W latach
30-tych (1430-1435) Krzyżacy włączyli się do rozgrywek
wewnętrznych na Litwie popierając jednego z pretendentów do
tronu wielkoksiążęcego( w 1431 r. zmarł
Witold ). To wywołało konflikt z Polską, który przerodził
się w wojnę. Krzyżacy popierali Świdrygiełłę, Polacy zaś
Kiejstutowicza Zygmunta. Zygmunt Kiejstutowicz wznowił unię z
Polską w zamian za uzyskaną pomoc. Wojna przeciągnęła
się do 1435 roku ( po śmierci Jagiełły ), Polacy byli
posiłkowani przez czeskich husytów, którzy pustoszyli ziemie
zakonne i wreszcie w Brześciu Kujawskim w 1435 roku (grudzień)
Krzyżacy przyjęli upokarzające warunki :

a) nie będą słuchali
rozkazów cesarskich

b) jeśli złamią
postanowienia pokoju, wtedy poddani mają prawo do wypowiedzenia
posłuszeństwa

Po pokoju w Brześciu
Kujawskim polityka polska zaangażowała się w sprawy wschodnie,
natomiast na ziemiach państwa zakonnego doszło do pewnych
procesów emancypacyjnych tamtejszego społeczeństwa. W 1440
roku stany pruskie szlachty i miast zawiązały konfederację
tzw. ZWIĄZEK PRUSKI.

Związek początkowo
tolerowany, a nawet akceptowany przez Krzyżaków jako stanowa
reprezentacja społeczeństwa bardzo szybko wszedł w zatarg z
państwem zakonnym. Sprawa oparła się o sąd cesarski i
papieski. Cesarz wydał wyrok nakazujący rozwiązanie związku,
a przywódców na karę śmierci skazał. Papież natomiast
obłożył członków związku pruskiego klątwą. Nie należy
przy tym zapominać, że zarówno mieszczaństwo, jak
i w przeważającej części rycerstwo ziem pruskich było
pochodzenia niemieckiego. A więc owe wyroki dotyczyły spraw
wewnętrznych państwa krzyżackiego.

W 1454 roku w Prusach
wybuchło powstanie. Powstańcy opanowują miasta : Gdańsk,
Elbląg, Grudziądz, Chełmno. Delegacja stanów pruskich
przybyła do Krakowa z prośbą o włączenie Prus do korony K.P.
Staje się to przyczyną długiej wojny zwanej WOJNĄ
TRZYNASTOLETNIĄ ( 1454-1466 ). Wojna zaczęła się dla Polski
dość niepomyślnie, bowiem szlachta zebrana na pospolitym
ruszeniu zażądała przywilejów, które zresztą uzyskała tzw.
przywilej cerkwicki, a następnie poniosła klęskę w bitwie pod
Chojnicami ( 18.IX.1454 r.).

Wojna ukazała
nieprzydatność pospolitego ruszenia jako siły militarnej. W
międzyczasie bowiem w sztuce i sposobach wojowania zaszły duże
zmiany. Główną siłą militarną były wojska zaciężne
wynajmowane całymi oddziałami, które złożone były z
profesjonalistów. Oddziały takie były niczym firma usługowa,
świadczące usługi w dziedzinach militarnych władcy,
który byłby w stanie zapłacić. A więc o możliwości
zwycięstwa w wojnie decydowały zasoby finansowe państwa.
Zmienił się również sposób wojowania, albowiem oddziały te,
jeśli nie zostały opłacone zgodnie z umową brały w zastaw bronione
przez siebie twierdze i zamki, które strona przeciwna mogła od
nich odkupić. W ten sposób zajęty został przez stronę
polską Malbork. Trzeba podkreślić, że cała wojna
trzynastoletnia w gruncie rzeczy toczyła się w oparciu o zasoby
finansowe : Gdańska, Elbląga, Torunia (mieszczaństwo
niemieckie). Przełom militarny w wojnie nastąpił w 1462 roku
(IX), kiedy wojska zaciężne w służbie polskiej odniosły
zwycięstwo w Świeciu koło jeziora Żarnowieckiego. W
następnym roku (IX) 1463 flota polska odnosi zwycięstwo w
bitwie na Zalewie Wiślanym ( połączone floty Gdańska i
Elbląga ). W 1466 roku zostaje podpisany II POKÓJ TORUŃSKI,
gdzie następuje podział państwa krzyżackiego: Pomorze
Gdańskie, zachodni pas Prus z Malborkiem i Elblągiem oraz
Warmia i Ziemia Chełmińska wracają bezpośrednio do
Polski otrzymując nazwę PRUS KRÓLEWSKICH. Reszta ziem zakonu
tzn. wschodnia część Prus pozostaje przy Krzyżakach jako
lenno polskie.(Prusy krzyżackie)