1

Katowice dn. 16 października 2007 r.

Skrót prasowy dotyczący ustaleń kontroli NIK

w KWK „HALEMBA”

Po wypadku w KWK „HALEMBA”, w którym w dniu 21.11.2006 r. zginęło

23 górników, na wniosek Pana Lecha Kaczyńskiego - Prezydenta Rzeczypospolitej -Delegatura
Najwyższej Izby Kontroli w Katowicach, przeprowadziła kontrolę w Kompanii Węglowej S.A.

1

Centrum Wydobywcze Północ Oddział KWK „Halemba”

2

w zakresie przestrzegania

obowiązujących w Spółce zasad zatrudniania firm obcych, przestrzegania przepisów
regulujących bezpieczne wykonywania przez nie pracy oraz nadzoru Kopalni nad
przestrzeganiem procedur służących zapewnieniu bezpieczeństwa w zakładzie górniczym
w latach 2005 – 2007 (I półrocze).

Wyniki kontroli zostały przedstawione w protokole kontroli podpisanym w dniu

1 sierpnia 2007 r. przez Zarząd Kompanii Węglowej S.A., natomiast oceny działalności
kierownictwa Kopalni przedstawione zostały w przesłanym do Zarządu KW S.A. dnia
30 września 2007 r. wystąpieniu pokontrolnym. Do żadnego z ww. dokumentów nie zostały
wniesione zastrzeżenia.

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła działalność Kopalni w zakresie spraw

objętych kontrolą, a kontrola realizacji przez nią obowiązujących w Spółce procedur
przetargowych wskazywać może na występowanie zjawisk o charakterze korupcyjnym.

Spośród sześciu firm zewnętrznych wykonujących w badanym okresie różne prace na terenie

Kopalni, kontrolą objęto sposób zlecenia zadań trzem z nich, realizację przez nie robót oraz
nadzór Kopalni nad tymi pracami.

Kontrola dotyczyła:

•

Górniczego Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego „MARD” Marian Długosz
w Rudzie Śląskiej

3

, w zakresie robót związanych z likwidacją ściany 1 w pokładzie 340,

ś

cian 5 i 6 w pokładzie 413/1 w partii H na poz. 525 m oraz ściany 1 w pokładzie 506

w partii E na poziomie 1030 m.

4

.

•

Przedsiębiorstwa Robót Górniczych Bytom Sp. z o.o.

5

w zakresie prac związanych z

wykonaniem wyrobisk udostępniających w pokładzie 416 w północnej części partii F

6

;

•

Zakładu Robót Górniczych „GÓRREM” s.j. Tadeusz Warzocha i Piotr Zdebel
w Katowicach

7

w zakresie prac związanych z budową rurociągu głównego odwadniania

Ø 500 w szybie Grunwald III

8

.

Wszystkie te firmy wybrane zostały do realizacji ww. zadań w wyniku czterech

przeprowadzonych przez KW S.A. przetargów, a konieczność ich zatrudnienia Kopalnia
uzasadniała brakiem własnej wyspecjalizowanej załogi do ich wykonania, lub jej
niewystarczającą

ilością.

Procedury

przetargowe

przeprowadzone

były

w

oparciu

o obowiązujący w Spółce i zatwierdzony uchwałą Zarządu KW S.A. regulamin.

1

zwanej dalej Spółką lub KW S.A.

2

zwanej dalej Kopalnią

3

zwanego dalej: „MARD”

4

Firma związana z zaistniałym dnia 21.11.2006 r. wypadkiem zbiorowym, w którym zginęło 23 górników, w tym

15-tu z firmy MARD.

5

zwanego dalej: „PRG”

6

wybór losowy

7

zwanego dalej: „GÓRREM”

8

wybór losowy

2

I. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła przygotowanie i sposób przeprowadzenia

przez Kopalnię procedur przetargowych

Stwierdzono bowiem, że:

1.

Wszystkie przygotowane przez Kopalnię Specyfikacje Istotnych Warunków

Zamówienia

9

sporządzone zostały niezgodnie z zapisami „Regulaminu postępowania

w sprawach o zamówienia publiczne w Kompanii Węglowej S.A.”

10

Zakładały one

bowiem, że do obowiązków zamawiającego należeć będzie dostarczenie wykonawcom
robót projektów technicznych zlecanych robót dopiero po zawarciu umowy. Działanie
takie, zdaniem NIK, uniemożliwiało oferentom rzetelne przygotowanie składanych ofert
oraz określenie realnego terminu realizacji zadania.

2.

Za wyjątkiem przetargu na wykonywanie wyrobisk udostępniających w pokładzie 416,
przygotowane przez Kopalnię SIWZ nie zobowiązywały oferentów do sporządzania
harmonogramów wykonania planowanych robót. Zdaniem NIK uniemożliwiało to
właściwy nadzór Kopalni nad kolejnością i terminowością wykonywania robót oraz w
istotny sposób utrudniało cząstkowe rozliczenia realizowanych kontraktów.

3.

W trzech spośród czterech skontrolowanych przetargów opracowane przez Kopalnię
SIWZ nie zawierały wymogu przedłożenia zabezpieczenia należytego wykonania
umowy. Zdaniem NIK, mogło to utrudniać szybką egzekucję ewentualnych roszczeń
z tytułu szkód spowodowanych przez zleceniobiorcę lub strat wynikłych z niezgodnego
z umową wykonania robót. Mogło także sprzyjać przystępowaniu do przetargów
podmiotów o słabej kondycji ekonomiczno-finansowej

11

.

4.

Wymagania techniczne stanowiące załącznik do SIWZ nakładały na wykonawcę
obowiązek załączenia do składanej oferty kopii dokumentów potwierdzających
posiadanie przez zatrudnianych pracowników fizycznych i osoby dozoru aktualnych
badań

lekarskich

oraz

pełnych

kwalifikacji

do

prowadzenia

i nadzorowania robót. śadna z ofert w skontrolowanych przetargach nie zawierała
dokumentów w zakresie dotyczącym pracowników fizycznych. Zdaniem NIK,
z uwagi na istotność tego wymogu, komisje przetargowe powinny kwestionować takie
oferty, lub żądać od oferentów ich uzupełnienia pod rygorem odrzucenia oferty.

5.

Brak dostępu oferentów do dokumentacji technicznej zadania, uniemożliwiał
zarówno oferentowi jak i komisji przetargowej dokonanie rzetelnej oceny, czy firma
startująca w przetargu dysponuje odpowiednią ilością pracowników o niezbędnych
kwalifikacjach zawodowych.

Przykładowo, projekt techniczny likwidacji ściany 1 w pokł. 506/E zakładał, że
rabunek

12

sekcji obudowy zmechanizowane w ścianie prowadzony będzie przez

trzyosobowe brygady pracowników posiadających kwalifikacje górnika-rabunkarza,
w tym jedna z nich powinna dodatkowo posiadać uprawnienia do obsługi obudów
zmechanizowanych. Firma MARD realizująca roboty likwidacyjne winna na czterech

9

zwane dalej SIWZ

10

zwany dalej „Regulaminem…”

11

Jedyny wyjątek stanowił przetarg na wykonanie rurociągu głównego odwadniania Ø 500 w szybie Grunwald III

,

w którym zobowiązano wykonawcę do przedstawienia zabezpieczenia w wysokości 2% wartości zawartej umowy.
Wprawdzie wybrany oferent złożył zabezpieczenie należytego wykonania umowy, jednakże miała ona postać
gwarancji ubezpieczeniowej ważnej do 2.03.2008 r., tj. do dnia w którym upływała umowny termin realizacji
zadania. Zdaniem NIK, przyjęcie tego typu zabezpieczenia nie w pełni zabezpieczało interesy KW S.A., gdyż
można je było wykorzystać jedynie w przypadku wcześniejszego zerwania umowy z winy wykonawcy, natomiast
wszelkie roszczenia po terminie realizacji kontraktu dochodzone by musiały być na drodze cywilnoprawnej.

12

Czynność polegająca na bezpiecznym opuszczeniu sekcji obudowy i jej wyciągnięciu do przedziału

transportowego w likwidowanej ścianie, wraz z czynnościami mającymi na celu zabezpieczenie odsłoniętego
odcinka stropu.

3

zmianach w ciągu doby dysponować przynajmniej 12-toma pracownikami z takimi
uprawnieniami. Zarówno kontrola NIK, jak i ustalenia powołanej przez Prezesa
Wyższego Urzędu Górniczego

13

komisji w sprawie zbadania okoliczności wypadku

zbiorowego, który miał miejsce podczas likwidacji ww. ściany w dniu 21.11.2006 r.
wykazały, że firma ta nie dysponowała odpowiednią ilością pracowników o takich
kwalifikacjach. Spośród 15-tu pracowników tej firmy, którzy dnia 21.11.2006 r. zginęli
w wypadku, jedynie dwóch posiadało kwalifikacje górnika-rabunkarza, a ani jedna osoba
nie posiadała uprawnień do obsługi obudów zmechanizowanych. Pomimo tego,
w obecności osób dozoru Kopalni roboty były nadal prowadzone.

6.

Kierownictwo

Kopalni

w

sposób

nieprawidłowy

planowało

likwidację

wyeksploatowanych ścian. Zgodnie z § 365 pkt 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki
z dnia 28.06.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz
specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach
górniczych

14

wyrobiska ścianowe po zakończeniu eksploatacji powinny być

zlikwidowane w okresie nie dłuższym niż trzy miesiące. Przekroczenie tego terminu
dopuszczalne jest jedynie w uzasadnionych przypadkach. Przepis ten był przez Kopalnię
lekceważony,

a

wnioski

o

przeprowadzenie

przetargów

na

likwidację

wyeksploatowanych ścian kierowane były do Zarządu KW S.A. nawet kilka miesięcy po
zakończeniu eksploatacji

15

.

7.

Opracowane przez Kopalnię SIWZ dla przetargów na roboty likwidacyjne nie
zawierały informacji o:

- warunkach górniczo-geologicznych w jakich prowadzone miały być roboty oraz

o występujących w rejonie planowanych robót zagrożeniach,

- żądanej przez zamawiającego szczegółowości demontażu urządzeń tj. na jakie

elementy (podzespoły) ma być demontowane likwidowane wyposażenie,

Brak tych informacji, zdaniem NIK, miał istotne znaczenie dla treści składanych ofert
i doboru firmy realizującej to zadanie.

8.

SIWZ dla przetargu na budowę rurociągu głównego odwadniania Ø 500 w szybie
Grunwald III w swoich postanowieniach zawierała jako warunek przystąpienia do
przetargu posiadanie przez oferenta certyfikatu systemu jakości, w zakresie zgodnym
z przedmiotem zamówienia. Nie określono jednak o jakiego rodzaju certyfikat chodzi.
Zdaniem NIK, wymóg ten mógł w istotny sposób wpłynąć na ograniczenie dostępu do
przetargu innym firmom niż GÓRREM oraz spowodować, że firma ta (realizująca
już w Kopalni inne tego typu prace) wygrała przetarg. Podkreślić przy tym należy, że
w żadnym z realizowanych przez Kopalnię w badanym okresie postępowań tego typu
obowiązku nie wprowadzono oraz że ww. firma jako jedyna dysponowała przed
ogłoszeniem przetargu dokumentacją techniczną planowanych robót

16

.

13

zwanego dalej „WUG”

14

Dz.U. nr 139, poz. 1169 ze zm., zwane dalej: „rwsbhp”.

15

Ściany 5 i 6 w pokładzie 413/1/H zostały zatrzymane odpowiednio w lipcu i czerwcu 2004 r., a ściana 1 w

pokładzie 340 we wrześniu 2004 r., natomiast wniosek o przeprowadzenie postępowania przetargowego na ich
likwidację, dyrektor Kopalni skierował do Zarządu KW S.A. dopiero w końcu listopada 2004 r.
Ś

ciana 1 w pokładzie 506/E została zatrzymana decyzją dyrektora OUG w Gliwicach dnia 10.03.2006 r., natomiast

dyrektor Kopalni, wiedząc o posiadanych braku możliwości likwidacji ściany siłami Kopalni skierował do Zarządu
KW S.A. wniosek o wszczęcie postępowania przetargowego na jej likwidację dopiero w ostatnich dniach marca.

16

Firma GÓRREM realizowała ww. zadanie od 2002 r. na podstawie umowy z dnia 8.11.2002 r., jednakże nie

mogła go zrealizować ze względu na utrudnienia ze stronie Kopalni. Po upływie przewidzianego w umowie terminu
realizacji, Zarząd KW S.A. nie wyraził zgody na przedłużenie terminu i zdecydował o nowym przetargu na
realizację tego zadania, nie rezygnując jednocześnie z zatwierdzonej przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego
(zwanego dalej KRZG) i opracowanej na zlecenie GÓRREM dokumentacji technicznej robót.

4

9.

W dwóch spośród czterech skontrolowanych postępowań, w momencie wnioskowania

o przeprowadzenie przetargu Kopalnia nie dysponowała dokumentacją techniczną
robót. Zdaniem NIK uniemożliwiało to rzetelne oszacowanie ich wartości. Analiza
sporządzonych przez Kopalnię kalkulacji wykazała, że:

- kalkulacja robót likwidacyjnych ścian 5 i 6 w pokł. 413/1/H oraz ściany 1 w pokł. 340

nie uwzględniała rzeczywistego stanu likwidowanych ścian

17

oraz konieczności

wykonania dodatkowych robót. Spowodowało to konieczność przesunięcia terminów
ich likwidacji, a ilość roboczodniówek przepracowanych przez pracowników firmy
MARD przy likwidacji wyniosła 13.370 tj. o 3.733 więcej niż przewidywała kalkulacja
Kopalni oraz o 5.811 więcej niż zakładała firma MARD w swojej ofercie.

- kalkulacja likwidacji ściany 1 w pokł. 506/E sporządzona została przy założeniu

znacznie większego obłożenia robót niż przewidywano w projekcie technicznym
likwidacji ściany oraz z uwzględnieniem robót, które w ogóle nie powinny być i nie
były wykonywane. W efekcie przewidywana wartość kontraktu została w istotnie
zawyżona.

Ze względu na powyższe, negatywnie oceniono również pracę Biura Zamówień
Publicznych i Przetargów KW S.A., do którego obowiązków – zgodnie z obowiązującym
w KW S.A. regulaminem - należała weryfikacja przedstawianych przez Kopalnię
kalkulacji i wniosków.

10.

W przypadku dwóch spośród czterech skontrolowanych przetargów zbieżność ofert
złożonych przez wygrywające w nich firmy z kalkulacjami sporządzonymi przez
Kopalnię budzi poważne wątpliwości NIK. Ustalono bowiem że:

- oferta złożona przez firmę GÓRREM w przetargu na wykonanie rurociągu głównego

odwadniania Ø 500 w szybie Grunwald III różniła się od kalkulacji sporządzonej przez
Kopalnię o 0,23 %

18

,

- oferta złożona przez firmę MARD w przetargu na likwidację ścian 5 i 6

w pokł. 413/1/H i ściany 1 w pokładzie 340 różniła się od kalkulacji sporządzonej
przez Kopalnię o 0,36 %

19

;

Wystąpienie

tak

niewielkich

różnic

pomiędzy

składanymi

ofertami,

a sporządzonymi w sposób wskaźnikowy przez Kopalnię kalkulacjami, zdaniem
NIK, wskazywać może, że oferenci przed sporządzeniem ofert dysponowali wiedzą
na temat wysokości środków jakie KW S.A zamierza przeznaczyć na realizację ww.
zadań.

11.

Wyboru firmy MARD na wykonawcę likwidacji ściany 1/506/E dokonano bez
należytej weryfikacji złożonych ofert. Oferta konkurencyjnej do MARD, firmy PPUH
„Góreks” Sp. z o.o.

20

nie została przez komisję odrzucona pomimo tego, że firma ta

nigdy nie prowadziła robót dołowych, zatrudniała jedynie dwie osoby, a jej działalność

17

Wg dokumentacji przetargowej sporządzonej przez Kopalnię w listopadzie 2004 r. ściany znajdowały się

w dobrym stanie, a ich wysokość wynosiła 1,8 m w przypadku ścian 5 i 6 oraz 2,6 m w przypadku ściany 1.
Potwierdzały to również sporządzone dnia 6.05.2005 r. i 18.08.2005 r. pomiędzy Kopalnią a firmą MARD
protokoły przekazania rejonów likwidowanych ścian. Jednakże już 23.08.2005 r. Kopalnia wystąpiła do Zarządu
KW S.A. z wnioskiem o przesunięcie określonych w umowie. terminów zakończenia likwidacji stwierdzając,
że doszło do znacznego pogorszenia warunków górniczo-geologicznych likwidowanych ścian (ściany 5 i 6 miały
wysokość 1 m, ściana 1 wysokość 1,5 – 1,8 m, a w chodnikach doszło do obwałów stropu na wysokość ponad
1,5 m).

18

Kalkulacja Kopalni sporządzona wskaźnikowo określała koszt zadania na 5.061.725,10 zł netto, a oferta

GÓRREM wynosiła 5.050.000 zł netto.

19

Kalkulacja wskaźnikowa sporządzona przez Kopalnię na roboty związane z likwidacją 3 ww. ścian opiewała na

łączną kwotę 2.321.561 zł netto, natomiast oferta złożona przez firmę MARD wynosiła 2.330.000 zł netto.

20

zwanej dalej „Góreks”

5

polegała na wykonywaniu prac badawczo-rozwojowych. Wprawdzie do oferty tej
załączone zostały referencje mogące wskazywać, że posiada ona doświadczenie
w zakresie robót likwidacyjnych, jednakże zostały one sfałszowane przez właściciela
firmy MARD, który przygotowywał ofertę Góreksu. Fałszerstwa dokonano
wykorzystując referencje wystawione firmie MARD przez KWK „Katowice–Kleofas”
i KWK „Pniówek”, wpisując w miejsce nazwy tej firmy, nazwę PPUH „Góreks”
Sp. z o.o.

21

Uwagę komisji powinien zwrócić również fakt, że kalkulacje roboczodniówki

znajdujące się w ofertach obydwu ww. firm były niemalże identyczne

22

, podobnie jak

ilość roboczodniówek przewidywanych na realizację zadania

23

. Stwierdzono ponadto, że

właściciel firmy MARD wpłacił na konto firmy Góreks kwotę 32.000 zł,
z przeznaczeniem na wadium przetargowe, którą to kwotę, potrącając 3.000 zł firma ta
zwróciła po rozstrzygnięciu przetargu firmie MARD.

W ocenie NIK stwierdzone wyżej nieprawidłowości uzasadniają podejrzenie
występowania w Kopalni zjawisk o charakterze korupcyjnym.

II. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła nadzór Kopalni nad prawidłowością

i bezpieczeństwem robót prowadzonych na jej terenie przez firmy zewnętrzne oraz
sposób prowadzenia związanej z tym dokumentacji.

Ustalono bowiem, że:

1.

Dokumentacja techniczna likwidacji ścian, dokumentacja układów transportowych
oraz zasady współpracy kierownictwa i dozoru Kopalni z kierownictwem i dozorem
firmy obcej w przypadku umów zawartych z firmą MARD zostały opracowane
tylko w jednym egzemplarzu, który przekazany został ww. firmie. Zdaniem NIK,
utrudniało to służbom Kopalni właściwy nadzór nad firmą MARD w zakresie terminowej
i zgodnej z ww. dokumentami realizacji zadań.

2.

Oględziny miejsca wypadku zbiorowego w ścianie 1/506/E oraz prace Komisji WUG
wykazały, że dozór Kopalni nie przestrzegał podstawowych przepisów bezpiecznego
prowadzenia robót górniczych oraz nie egzekwował ich przestrzegania przez
pracowników firmy MARD. Dotyczyło to przepisów mówiących o zapobieganiu
zagrożeniu wybuchem metanu i pyłu węglowego. Lekceważono również
przestrzeganie zasad zatrudniania pracowników o właściwych kwalifikacjach oraz
zasad bezpiecznego prowadzenia transportu. Stwierdzono bowiem, m.in. że:

- przed przystąpieniem do robót likwidacyjnych w ścianie 1/506/E nie doprowadzono

pyłu węglowego znajdującego się w niej do stanu niewybuchowego (min. 80% części
niepalnych stałych w pyle kopalnianym);

- stan zapór przeciwwybuchowych w dowierzchni 3 był niezgodny z przepisami

i dokumentacją,

- nie zwracano uwagi na występujące w ścianie zagrożenie metanowe, ignorując

występujące wielokrotnie przypadki przekroczenia dopuszczalnego stężenia metanu
(2%).

21

Kserokopie oryginalnych referencji wystawionych firmie MARD znajdowały się w posiadaniu Kopalni, gdyż

zostały jej przekazane przez tą firmę wraz z ofertą przetargową na likwidację ścian 5 i 6 w pokładzie 413/1/H
oraz ściany 1 w pokładzie 340.

22

Na osiem pozycji wykazanych w kalkulacjach, sześć było identycznych. Różnice występowały jedynie w

wielkości zysku (MARD–19,60 zł, Góreks–30,60 zł) i kosztów pracowniczych (MARD–29,31 zł; Góreks–40,31zł).

23

W ofercie firmy MARD przewidywano na realizację zadania 4.898 roboczodniówek, zaś w ofercie firmy Góreks

4.920 roboczodniówek. Tak niewielka różnica (22 rbdn) w kalkulacji ofert powinna zdaniem NIK zwrócić uwagę
Komisji, szczególnie w sytuacji, że oferentom nie przekazano projektu technicznego likwidacji ściany, a jedynie
ogólne informacje nt. przedmiotu zamówienia.

6

3.

Firma MARD przystąpiła do rabunku obudowy ściany 1/506/E bez uprzedniego

przygotowania kolejki szynowej KSP-32, która miała służyć do transportu sekcji
obudowy. Działanie to było niezgodne z projektem technicznym likwidacji ściany
i dokumentacją układu transportowego. W efekcie wyrabowane sekcje gromadzone były
w przedziale transportowym ściany, co spowodować mogło zaburzenia przepływu
powietrza w ścianie oraz sprzyjało powstawaniu lokalnych nagromadzeń metanu
o niebezpiecznych stężeniach. Zgodę na przystąpienie firmy MARD do rabunku sekcji,
bez możliwości ich wytransportowania wydał Dyrektor Kopalni. Kopalnia nie tylko, że
nie reagowała na fakt, że firma MARD prowadzi likwidację ściany niezgodnie
z dokumentacją, to dodatkowo w dniach 18 i 19.11.2006 r. do likwidowania ściany
skierowani zostali pracownicy kopalnianego oddziału likwidacyjno-zbrojeniowego,
którzy wyrabowali i pozostawili w kanale ściany 6 sekcji. Roboty te nie zostały
uzgodnione z firmą MARD, a ich koszty (dniówki 12 pracowników i 3 osób dozoru)
poniosła Kopalnia.

4.

Sfałszowano dokumenty odbioru urządzeń transportowych dla potrzeb likwidacji
ściany 1/506/E, gdyż ich stan techniczny uniemożliwiał dopuszczenie do eksploatacji.
Dotyczyło to kolejki szynowej podwieszanej KSP-32 nr 2, która z miała służyć do
wytransportowania sekcji obudowy poza rejon ściany 1/506/E. W protokole jej odbioru
stwierdzono, że: „urządzenie nadaje się do eksploatacji”. Faktycznie jej obiór się nie
odbył, gdyż spośród trzech osób podpisanych w protokole tylko jedna przebywała w tym
dniu na dole Kopalni. Ponadto, wbrew ustaleniom zawartym w umowie w składzie
komisji nie było pracowników Kopalni. Przeprowadzone przez kontrolujących w dniu
11.05.2007 r. oględziny wykazały także, że trasa kolejki KSP–32 w dowierzchni 3 była
nieukończona i nieprzystosowana do przewozu ciężkich elementów.

5.

Sfałszowane zostały protokoły odbioru kołowrotów typu Jankowice nr 2 i 3, które
służyć miały do transportu wyrabowanej obudowy przez ścianę 1/506/E do miejsca
załadunku na kolejkę KSP-32. Sporządzono je wbrew postanowieniom zawartym w
umowie, gdyż w skład komisji dokonującej odbioru wchodzili jedynie pracownicy
Kopalni, a w obydwu przypadkach jeden z członków komisji nie zjeżdżał tego dnia na
dół Kopalni.

6.

Firma MARD wykonywała w ścianie 1/506/E demontaż trasy przenośnika
w sposób niezgodny z zawartą umową i dokumentacją techniczno-ruchową tego
urządzenia, przekazując na powierzchnię jego elementy skręcone po dwie sztuki.
Ostatecznie rozkręcały je służby Kopalni, przez co część kosztów wkalkulowanych
w cenę usługi ponosiła Kopalnia.

7.

Podczas prowadzenia robót likwidacyjnych w ścianie 1/506/E, firma MARD, wbrew
postanowieniom dokumentacji techniczno-ruchowej oraz bez zgody Kopalni
dokonywała odpięcia przenośnika ścianowego od obudowy zmechanizowanej
poprzez przecinanie łączących te urządzenia łączników. W efekcie zostało
zniszczonych 37 łączników o wartości 7.252 zł netto. Kopalnia nie prowadziła ewidencji
zniszczonych elementów, ani nie podjęła z wykonawcą rozmów mających na celu
rozliczenie poniesionych z tego powodu strat.

8.

Sporządzony 16.11.2006 r. protokół przekazania rejonu ściany 1 w pokładzie 506/E
zawierał nieprawdziwe informacje. Przekazaniem objęto bowiem sekcje obudowy
zmechanizowanej, przenośnik ścianowy i podścianowy oraz dwa przenośniki taśmowe,
podczas gdy do likwidacji pozostała jedynie obudowa zmechanizowana, a pozostałe
urządzenia zdemontowane i wytransportowane zostały w lipcu, sierpniu oraz
październiku 2006 r.

7

9.

Dyrektor Kopalni nie informował niezwłocznie Okręgowego Urzędu Górniczego

24

w Gliwicach o podjęciu przez firmę MARD robót likwidacyjnych, do czego był
zobowiązany przepisami. W przypadku realizacji umowy na likwidację ścian 5 i 6 oraz
ś

ciany 1 w pokładzie 340 informacja taka została przekazana blisko miesiąc po

rozpoczęciu robót likwidacyjnych, natomiast w przypadku likwidacji ściany 1
w pokładzie 506/E pismo zawiadamiające zostało przesłane do OUG w Gliwicach blisko
2 tygodnie po rozpoczęciu robót przez firmę MARD.

10.

Formalne zezwolenia na likwidację ścian, dyrektor Kopalni wydawał ze znacznym
opóźnieniem w stosunku do rzeczywistej daty rozpoczęcia przez firmę MARD robót,
które określone były w projektach technicznych likwidacji. W przypadku ściany 1
w pokładzie 340 zezwolenie wydane zostało 63 dni po rozpoczęciu przez firmę MARD
prac w rejonie likwidowanej ściany. W przypadku ścian 6 i 5 odpowiednio po 63 i 150
dniach od rozpoczęcia tych prac, natomiast w przypadku likwidacji ściany 1 w pokł.
506/E zgodę taką wydano 119 dni po rozpoczęciu robót w rejonie likwidowanej ściany.

11.

Dział BHP Kopalni nie kontrolował prawidłowości robót wykonywanych przez
firmę GÓRREM w szybie Grunwald III, tłumacząc, że w dziale tym brak jest osób
posiadających stosowne uprawnienia lekarskie do pracy na wysokości. Zdaniem NIK,
problem ten powinien zostać rozwiązany, bądź poprzez wyznaczenie w KW S.A. osób,
które takie roboty kontrolować będą w całej Spółce, bądź poprzez zlecenie tego typu
zadania firmie zewnętrznej, które zatrudniają osoby z wymaganymi uprawnieniami.

III. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia nadzór Kopalni nad dbałością

o stan techniczny urządzeń energomechanicznych budowy przeciwwybuchowej, co
stwarzało realne zagrożenie dla życia załogi Kopalni.

Zgodnie z przepisami odbiór urządzeń elektrycznych zabudowanych w wyrobiskach takich
jak w rejonie ściany 1/506/E winien być dokonywany przez rzeczoznawcę, posiadającego
uprawnienia WUG w zakresie urządzeń budowy przeciwwybuchowej. Rzeczoznawcy
zatrudnionej w tym celu firmy w sposób nierzetelny dokonywali odbiorów urządzeń
elektrycznych zabudowanych na stanowisku pracy, a sporządzane przez nich protokoły
odbioru technicznego urządzeń budowy przeciwwybuchowej były fałszowane.
Stwierdzono, że sztygar zmianowy tej firmy, nie mając stosownych uprawnień,
przeprowadzał w dniach 20, 23.10 i 14.11.2006 r. badania techniczne urządzeń budowy
przeciwwybuchowej zainstalowanych w rejonie ściany 1/506/E

25

oraz sporządził protokoły

odbioru technicznego, które następnie przekazał do podpisu innemu pracownikowi tej firmy,
który takie uprawnienia posiadał. W złożonym zeznaniu stwierdził, że ten proceder jest
nagminny i że był on do tego zobowiązany przez swoje kierownictwo.

Badania wykonane w Kopalni Doświadczalnej „Barbara” na zlecenie Komisji powołanej
przez Prezesa WUG do zbadania przyczyn i okoliczności zapalenia i wybuchu metanu oraz
wypadku zbiorowego, zaistniałych w dniu 21.11.2006 r. w KWK „Halemba” wykazały m.in.
ż

e zabudowane w ściany 1/506/E urządzenia elektryczne nie spełniały wymogów

urządzenia budowy przeciwwybuchowej. Dotyczyło to m.in. kołowrotu typu Jankowice nr
1 i wentylatora WLE 804B zabudowanych w ścianie 1/506/E. Z tego też powodu,
w sporządzonym przez ww. Komisję sprawozdaniu stwierdzono, że: „Nie wyklucza się
przyczyny zainicjowania zapalenia metanu od:urządzeń elektrycznych eksploatowanych
w niewłaściwym stanie…”.

IV. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła sposób dokonywania przez Kopalnię

rozliczeń z kontrahentami za wykonane roboty.

24

zwanego dalej „OUG”

25

wentylatora WLE-803B i stacji transformatorowej zabudowanych w dowierzchni 3/506 oraz oświetlenia i

wentylatora WLE-804B zabudowanych w ścianie 1/506/E.

8

Powyższą ocenę uzasadniają następujące ustalenia:

1.

Umowa zawarta przez KW S.A. z firmą MARD na likwidację ścian 5 i 6 w pokładzie
413/1 oraz ściany 1 w pokładzie 340 zakładała, że pierwsze dwie ściany zostaną
zlikwidowane do 4.08.2005 r., natomiast trzecia do 4.09.2005 r. Likwidacja ścian 5 i 6
została zakończona ponad 7 m-cy po terminie, a ściany 1 ponad 2 m-ce po terminie.
Opóźnienia nie spowodowały obciążenia wykonawcy karami umownymi, które powinny
wynieść około 223 tys. zł, gdyż 4 m-ce po zawarciu umowy, dyrektor Kopalni wystąpił
do Zarządu KW S.A. z wnioskiem o zawarcie z firmą MARD aneksu do umowy w
którym przesunięte by zostały terminy likwidacji ścian. Zarząd KW S.A. wyraził na to
zgodę. Wniosek uzasadniano znacznym pogorszeniem warunków geologiczno-
górniczych w ścianach oraz występującymi w wyrobiskach korytarzowych obwałami
stropu. Zdaniem NIK, do tak poważnych deformacji wyrobisk

26

, nie mogło dojść

w okresie od dnia przekazania firmie MARD rejonów likwidowanych ścian

27

do dnia

23.08.2005 r., szczególnie że w okresie tym nie wystąpiły w nich żadne zdarzenia
o gwałtownym charakterze (np. tąpnięcia). Poza tym pogorszenia warunków górniczo-
geologicznych nie odnotowano w sporządzonych w dniach 6.05.2005 i 16.08.2005
protokołach przekazania rejonów likwidowanych ścian. W zawartych aneksach zmianami
objęto zarówno termin realizacji zadań, jak i wysokość wynagrodzenia za ich wykonanie
obniżając je o 3% tj. o 66,9 tys. zł. Zdaniem NIK, dokonanie tego typu zmian było
niegospodarne oraz naruszało postanowienia art. 144 ust. 1 Ustawy Prawo
Zamówień Publicznych

28

.

2.

Zgodnie z umowami na likwidację ścian 5 i 6 w pokładzie 413/1 oraz ściany 1

w pokładzie 340 firma MARD obowiązana był przedstawić Kopalni kalkulację kosztów
poszczególnych robót. Dokumentu takiego nie przedstawiono, a nadzorujący realizację
umowy KRGP

29

wyjaśnił, że nie przypomina go sobie. W ocenie NIK, brak tego

dokumentu uniemożliwiał dokonanie rzetelnego rozliczenia robót wykonanych przez
firmę MARD. W efekcie, za prace przygotowawcze związane z likwidacją ściany 1
zrealizowane w okresie od 9.05 do 30.06.2005 r. firma MARD obciążyła Kopalnię
fakturami opiewającymi na kwotę 670 tys. zł, co stanowiło blisko 64% wartości
całego zadania, podczas gdy wg kalkulacji Kopalni sporządzonej przed przetargiem
udział tych prac nie przekraczał 20% wartości zadania. W przypadku likwidacji ścian
5 i 6, za roboty przygotowawcze prowadzone przez firmę MARD do września 2005 r.
Kopalnia obciążona została fakturami na kwotę 554,9 tys. zł, co stanowiło blisko 50%
wartości umowy, natomiast wg informacji uzyskanych przez NIK w innych kopalniach
koszty robót przygotowawczych wahają się od 14,5 do 22,7% ogólnej wartości likwidacji
ś

cian.

3.

W protokole odbioru częściowego robót związanych z likwidacją ścian 5 i 6

wykonanych w czerwcu 2005 r. był nierzetelny. Stał się on jednak podstawą obciążenia
Kopalni fakturą na kwotę 302 tys. zł netto, a wpisano że jednym ze zrealizowanych zadań
był demontaż i wytransportowanie elementów przenośnika ścianowego. Protokół ten
podpisał przedstawiciel Kopalni ignorując fakt, że roboty te nie mogły zostać wykonane
gdyż rejon ww. ścian był w okresie od października 2004 r. do sierpnia 2005 r.
wyłączony z systemu wentylacyjnego Kopalni.

4.

Kopalnia niezgodnie z umową rozliczała roboty likwidacyjne wykonane przez firmę

MARD w ścianie 1/506/E. Rozliczenie obywać się miało w oparciu o protokoły
częściowego odbioru robót oraz przedstawiony przez oferenta podczas przetargu

26

Deformacje te opisano w przypisie nr 18.

27

Rejon ściany 1 został przekazany protokolarnie firmie Mard dnia 6.05.2005 r., natomiast rejon ścian 5 i 6 dnia

16.08.2005 r.

28

Dz.U. z 2006r. nr 164 poz. 1163

29

Kierownik Robót Górniczych Pomocniczych.

9

„cennik” określający wartość procentową zrealizowanych robót. W trakcie realizacji
kontraktu firma MARD zmieniła ww. „cennik”, a służby Kopalni bezkrytycznie go
zaakceptowały i posługiwały się nim przy rozliczeniach

30

. Zmiana ta pozwoliła na

obciążenie Kopalni kwotami znaczne wyższymi niż pierwotnie zakładano. W efekcie, do
dnia 30.11.2006 r. firma MARD obciążyła Kopalnię fakturami na łączną kwotę
799.920 zł netto, co stanowiło ok. 62,5% wartości całego zadania. Ponieważ do
wykonania pozostały roboty związane z rabunkiem i wytransportowaniem obudowy
zmechanizowanej, których udział wg pierwotnego „cennika” wynosił 53,6% całości
zadania, należy uznać, że Kopalnia zapłaciła firmie MARD o 113.840 zł więcej niż
powinna.

5.

Pomimo wprowadzonych po zawarciu umowy zmian w projekcie technicznym

likwidacji ściany 1 w pokładzie 506/E, które w istotny sposób ograniczały
pracochłonność prac przewidywanych przy realizacji tego zadania

31

, dyrektor

Kopalni nie podjął rozmów z firmą MARD mających na celu ograniczenie
wysokości należnej tej firmie zapłaty. Wartość prac z których zrezygnowano,
w kalkulacji Kopalni przygotowanej na potrzeby przetargu szacowano na ok. 300 tys. zł.

6.

Dyrektor Kopalni do czasu zakończenia kontroli, nie podjął z firmą MARD rozmów

dotyczących rozliczeniach prac wykonanych w okresie likwidacji ściany 1
w pokładzie 506/E przez pracowników Kopalni, a przewidzianych w umowie do
wykonania przez pracowników firmy MARD. W okresie od lipca do dnia
21.11.2006 r. przy likwidacji ściany 1 zatrudnieni byli pracownicy z oddziałów MEZ,
TST, GZL, którzy przepracowali łącznie 441 roboczodniówek, których koszt wyniósł
łącznie 79.342,46 zł. Ponadto, w okresie od 3.11.2006 r. do 20.11.2006 r. przy obsłudze
firmy MARD zatrudniani byli pracownicy oddziałów MDP2, MDO i MZL, którzy
przepracowali łącznie 96 rbdn. Dniówek tych nie ewidencjonowano celem ewentualnego
dokonania rozliczeń z firmą MARD, a ich kosztami obciążono konta robót aktualnie
prowadzonych przez ww. oddziały.

7.

W dniu 29.12.2006 r., tj. 3 dni przed ustalonym w umowie terminem, dokonano
częściowego odbioru robót wykonywanych przez PRG, związanych z drążeniem
wyrobisk udostępniających pokład 416 w parceli F. Odbioru tego ze strony Kopalni
dokonał nadsztygar górniczy ds. Robót Przygotowawczych Firm Obcych oraz z-ca
Kierownika Działu Mierniczo – Geologicznego Kopalni, a podpisany przez nich
protokół był nierzetelny. Zaliczyli oni bowiem na poczet wykonanych robót m.in. 13 m
przekopu wentylacyjnego 1, który nie został wykonany. W efekcie PRG obciążyło
Kopalnię fakturą na kwotę o 80.600 netto wyższą niż należało, a na podstawie szkicu
sztygarskiego, sporządzonego przez Kierownika Oddziału PRG dokonano aktualizacji
mapy podstawowej Kopalni, nanosząc na niej 13 m przekopu, którego nie było. W
efekcie powstały nierzetelne zapisy w księgach rachunkowych Kopalni oraz nierzetelne
mapy geologiczne.

30

W cenniku do przetargu udział % przygotowania dróg transportu wynosił 7,3 % wartości całego zadania,

demontaż trasy i napędów przenośnika ścianowego 4HB-260 - 8,35%, wybudowa i wytransportowanie obudowy
zmechanizowanej Glinik 53,6%. W zmienionym cenniku udziały te wynosiły odpowiednio: 9,7%, 27% i 34,3%.

31

„Projekt techniczny likwidacji ść. 1/506/E” przewidywał prowadzenie likwidacji wyposażenia przy zastosowaniu

tzw. wentylacji opływowej. Wiązało się to z koniecznością zabudowy w miejscach wyrabowanych sekcji obudowy
zmechanizowanej kasztów z drewna podpierających strop od strony zawału ściany oraz zabudową podciągów
metalowych w stropie ściany. Zmiany wprowadzone aneksem nr 4 projektu technicznego, spowodowały że budowa
kasztów w ścianie nie była konieczna na odcinku pomiędzy dowierzchnią badawczą a dowierzchnią 2. Tym samym,
przewidywana pracochłonność likwidacji ściany 1 uległa zmniejszeniu o roboty związane z transportem drewna i
prostek stalowych oraz z zabudową kasztów i podciągów.

10

Przedstawiając powyższe oceny i uwagi, Najwyższa Izba Kontroli wniosła o:

1.

Wzmocnienie nadzoru nad bezpieczeństwem robót prowadzonych przez firmy
zewnętrzne na terenie Kopalni, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzegania
przepisów regulujących zasady bezpieczeństwa przy wykonywaniu robót,
zatrudniania na stanowiskach pracy pracowników o wymaganych kwalifikacjach
i uprawnieniach, utrzymywaniu zabezpieczeń przeciwwybuchowych (zapory
wodne i pyłowe) w stanie zgodnym z dokumentacją.

2.

Wzmocnienie

nadzoru

nad

przestrzeganiem

procedur

określonych

w Regulaminie przetargowym Kompanii Węglowej.

3.

Opracowywanie kalkulacji kosztów robót przewidywanych do zlecenia firmom
zewnętrznym w oparciu o dokumentację techniczną oraz dokonywanie ich
rzetelnej weryfikacji przez powołane do tego celu w KW S.A. służby.

4.

Informowanie firm zewnętrznych o zagrożeniach związanym z realizacją zleceń
na etapie organizowaniu przetargu poprzez zamieszczanie w SIWZ informacji
w tym zakresie.

5.

Wprowadzenie w umowach z kontrahentami postanowień nakładających na
wykonawcę obowiązek sporządzenia harmonogramu rzeczowo-finansowego
robót, przedkładania zabezpieczenia należytego wykonania robót oraz
możliwości renegocjacji wartości zamówienia w przypadku zmiany zakresu robót
wynikłych z zagrożeń naturalnych i innych zdarzeń, których nie można było
przewidzieć w momencie zlecania robót.

6.

Rozwiązanie problemu nadzoru służb BHP KW S.A. nad prawidłowością robót
prowadzonych w szybach.