Opiekunka środowiskowa 346103

0QJFLVOLBvSPEPXJTLPXB

5FDIOJDZJJOOZvSFEOJQFSTPOFM

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

Europejski Fundusz Społeczny, Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich, Działanie 1.1 „Roz-
wój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy”, Schemat a) „Wzmocnienie potencjału publicznych
służb zatrudnienia”, projekt „Opracowanie i upowszechnianie krajowych standardów kwalifikacji zawodowych”
nr BDG-V-281-10-MK/05

KRAJOWY STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH

Opiekunka środowiskowa (346103)

Autorzy

–

mgr Grażyna Jakubczyk
Dom Pomocy Społecznej w Radomiu

–

mgr Elżbieta Magdzicka
Kolegium Nauczycielskie w Radomiu

Konsultant ds. metodologii

–

dr Dorota Koprowska
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy w Radomiu

Recenzenci

–

mgr Agnieszka Piątek
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Radomiu

–

mgr Lilia Kimber-Dziwisz
Zakład Opieki Długoterminowej, Radomski Szpital Specjalistyczny

Ewaluatorzy zewnętrzni

–

Elżbieta Pastwa
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Radomiu

–

mgr Norbert Barszczewski
Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
dla Dzieci Niewidomych i Słabo Widzących w Radomiu

–

mgr Elżbieta Buczek

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Radomiu,
Domy dla Bezdomnych

Komisja zatwierdzająca

−

dr Elżbieta Buczkowska – przewodniczący,
Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych w Warszawie

−

mgr Beata Żółkiewska
Wiceprezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych w Warszawie

−

mgr Leokadia Jędrzejewska

Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu

−

Anna Maria Król

Zachodniopomorskie Centrum Organizacji i Promocji Zdrowia w Szczecinie

Nakład: 1000 egz.

Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji – PIB
26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. (048) 364-42-41, fax (048) 364-47-65
e-mail: instytut@itee.radom.pl http://www.itee.radom.pl

SPIS TREŚCI

Wstęp

................................................................................................................ 4

Podstawy prawne wykonywania zawodu .................................................. 9

Syntetyczny opis zawodu .......................................................................... 10

3. Stanowiska

pracy

...................................................................................... 11

4. Zadania

zawodowe .................................................................................... 11

Składowe kwalifikacji zawodowych......................................................... 12

6. Korelacja

między zadaniami zawodowymi

a składowymi kwalifikacji zawodowych.................................................. 12

7. Kwalifikacje

ponadzawodowe .................................................................. 12

Specyfikacja kwalifikacji ogólnozawodowych, podstawowych
i specjalistycznych dla zawodu ................................................................. 14

Wstęp

Gospodarka oparta na wiedzy i współczesny rynek pracy potrzebują instru-

mentów wspierających rozwój zasobów ludzkich. W związku z tym duże nadzieje
wiąże się z ustanowieniem norm kwalifikacyjnych, które pozwoliłyby z jednej
strony zwiększyć przejrzystość kwalifikacji zawodowych potrzebnych gospodarce,
a z drugiej strony mogłyby być wykorzystywane do poprawy jakości kształcenia
i doskonalenia zawodowego, w systemie szkolnym i pozaszkolnym.

Podstawę prawną tworzenia w Polsce systemu krajowych standardów kwali-

fikacji zawodowych stanowi Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrud-
nienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2004 r., Nr 99, poz. 1001 z późn. zm.),
w której określono m.in. (Art. 4), że:

„…Minister właściwy do spraw pracy realizuje zadania na rzecz rynku pracy

przez dążenie do uzyskania wysokiego poziomu i rozwoju zasobów ludzkich,
w szczególności przez:
–

prowadzenie badań i analiz rynku pracy,

–

ustalanie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy,

–

koordynowanie opracowywania standardów kwalifikacji zawodowych dla za-
wodów występujących w klasyfikacji zawodów i specjalności oraz prowadzenie
baz danych o standardach kwalifikacji…”.

W Polsce nadzorem i koordynacją opracowywania standardów kwalifikacji

zawodowych o randze krajowej zajmuje się Departament Rynku Pracy Minister-
stwa Pracy i Polityki Społecznej. Będą one uaktualniane okresowo w miarę potrzeb
i zmian w wykonywaniu zawodu.

Zbiór sukcesywnie opracowywanych krajowych standardów kwalifikacji zawo-

dowych jest udostępniany w internetowej bazie danych, założonej na serwerze Mini-
sterstwa Pracy i Polityki Społecznej http://www.standardyiszkolenia.praca.gov.pl.

Opis standardu zawiera następujące elementy:

Podstawy prawne wykonywania zawodu (zawierają przepisy związane ściśle
z wykonywaniem zawodu).

Syntetyczny opis zawodu.

Wykaz stanowisk pracy z przyporządkowaniem do pięciu poziomów kwalifikacji.

Wykaz zadań zawodowych.

Wykaz składowych kwalifikacji zawodowych.

Zbiory umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych pracownika przy-
porządkowane do:
–

pięciu poziomów kwalifikacji zawodowych,

–

grup kwalifikacji: ponadzawodowych, ogólnozawodowych, podstawo-
wych i specjalistycznych.

W obecnym stanie prawnym standardy kwalifikacji zawodowych nie są obli-

gatoryjnym dokumentem. Aktualnie opracowane standardy funkcjonują na zasa-
dzie dokumentu rekomendowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
i mogą być wykorzystywane przez zainteresowane osoby i instytucje do różnych
celów, np. poradnictwa zawodowego, dostosowania ofert pracy do kwalifikacji

osób poszukujących pracy, oceny „luki kwalifikacyjnej” osób bezrobotnych i po-
szukujących pracy, opracowania programów staży i praktyk zawodowych w ra-
mach przygotowania zawodowego, przygotowania podstaw programowych kształ-
cenia w zawodzie, programów kształcenia i doskonalenia zawodowego.

Model krajowych standardów kwalifikacji zawodowych przedstawia rys. 1.

Rys. 1. Model krajowych standardów kwalifikacji zawodowych

KLASYFIKACJA
ZAWODÓW
I SPECJALNOŚCI

Standard
kwalifikacji
dla zawodu 1

Standard
kwalifikacji
dla zawodu 2

kolejne zawody ....

Nazwa zawodu zgodnie z klasyfikacją

Słownik pojęć

Podstawy prawne wykonywania zawodu

Syntetyczny opis zawodu

Stanowiska pracy

Zadania zawodowe

Składowe kwalifikacji zawodowych

Specyfikacja kwalifikacji zawodowych według grup
i poziomów:

Standard
kwalifikacji
dla zawodu 3

Standard
kwalifikacji
dla zawodu 4

ponadzawodowe

ogólnozawodowe

podstawowe

specjalistyczne

–

umiejętności

–

wiadomości

–

cechy
psychofizyczne

POZIOM 1

ponadzawodowe

ogólnozawodowe

podstawowe

specjalistyczne

–

umiejętności

–

wiadomości

–

cechy
psychofizyczne

POZIOM 2

ponadzawodowe

ogólnozawodowe

podstawowe

specjalistyczne

–

umiejętności

–

wiadomości

–

cechy
psychofizyczne

POZIOM 5

(itd. ...)

* * *

Krajowy standard kwalifikacji zawodowych powstaje w oparciu o analizę za-

wodu, która polega na wyodrębnieniu zakresów pracy w zawodzie oraz typowych
zadań zawodowych Z-n (n = 1, 2, 3…). Przyjęto, że zakres pracy ma odpowiadać
potrzebom rynku pracy, tzn. powinna istnieć możliwość zatrudnienia pracownika
w danym zakresie pracy, na jednym lub kilku stanowiskach. Zakresom prac przy-
porządkowano tzw. składowe kwalifikacji zawodowych K-i (i = 1, 2, 3…). Każ-
dej składowej kwalifikacji zawodowych przyporządkowano co najmniej jedno
(najczęściej kilka) zadań zawodowych. Korelację między zadaniami zawodowymi
a składowymi kwalifikacji zawodowych przedstawia tabela 2 opisu standardu.

W kolejnym kroku analizy każde zadanie zawodowe rozpisane zostało na

zbiory: umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych. W grupie kwalifikacji
podstawowych dla zawodu i specjalistycznych poszczególnym umiejętnościom,
wiadomościom i cechom psychofizycznym przyporządkowano oznaczenia tych
składowych kwalifikacji zawodowych K-i, w których dana umiejętność, wiado-
mość i cecha jest wykorzystywana. W grupie kwalifikacji ogólnozawodowych
i ponadzawodowych nie indeksuje się umiejętności, wiadomości i cech psychofi-
zycznych symbolami K-i, gdyż z definicji są one przypisane do wszystkich skła-
dowych kwalifikacji zawodowych K-i.

Rysunek 2 przedstawia etapy analizy zawodu.

Rys. 2. Etapy analizy zawodu

Zbiory umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych przypisane zostały

do czterech grup kwalifikacji: ponadzawodowych, ogólnozawodowych, podsta-
wowych dla zawodu i specjalistycznych, które różnią się zasięgiem i stopniem
ogólności.

Kwalifikacje ponadzawodowe opisane są zbiorami umiejętności, wiadomo-

ści i cech psychofizycznych wspólnych dla branży lub sektora gospodarki, w której
zawód funkcjonuje (np. branża budowlana, informatyczna). Kwalifikacje po-
nadzawodowe obejmują także kwalifikacje kluczowe, które definiuje się jako
wspólne dla wszystkich zawodów. Kwalifikacje ogólnozawodowe są wspólne dla
wszystkich zakresów pracy w zawodzie, czyli dla tzw. składowych kwalifikacji

ZAWÓD

ZAKRES PRACY
(SKŁADOWA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH)

ZADANIE ZAWODOWE

UMIEJĘTNOŚCI – WIADOMOŚCI
– CECHY PSYCHOFIZYCZNE

zawodowych K-i. Kwalifikacje podstawowe dla zawodu są charakterystyczne dla
jednej lub kilku (ale nie wszystkich) składowych kwalifikacji zawodowych. Kwali-
fikacje specjalistyczne także są charakterystyczne dla jednej lub kilku (ale nie
wszystkich) składowych kwalifikacji zawodowych, ale ponadto są to umiejętności,
wiadomości i cechy psychofizyczne rzadziej występujące w zawodzie, które wy-
konuje stosunkowo mała grupa pracowników wyspecjalizowanych w dość wąskiej
działalności w ramach zawodu. Rysunek 3 przedstawia zasięg poszczególnych
rodzajów kwalifikacji zawodowych.

W Krajowym Standardzie Kwalifikacji Zawodowych zdefiniowano pięć po-

ziomów kwalifikacji. Uporządkowanie kwalifikacji zawodowych według pozio-
mów ma na celu ukazanie złożoności pracy, stopnia trudności i ponoszonej odpo-
wiedzialności. Zasadą było niemieszanie ze sobą dwóch kwestii: wykształcenia
towarzyszącego zdobywaniu kwalifikacji zawodowych oraz umiejętności wyma-
ganych do wykonywania pracy na typowych stanowiskach pracy w zakładach pra-
cy. Przyjęto nadrzędność wymagań stawianych pracownikom na stanowiskach
pracy nad wymaganiami określonymi w podstawach programowych kształcenia
w zawodzie i wynikającymi z nich wymaganiami programów nauczania oraz wy-
maganiami zewnętrznych egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe.

GOSPODARKA
(Klasyfikacja zawodów i specjalności)

Kwalifikacje kluczowe (np. porozumiewanie się w języku obcym, umiejętność wyszukiwania
i przetwarzania informacji, przedsiębiorczość, umiejętność pracy zespołowej itp.)

BRANŻA (SEKTOR GOSPODARKI)

Kwalifikacje ponadzawodowe

ZAWÓD

Kwalifikacje ogólnozawodowe

ZAKRES PRACY
(SKŁADOWA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH)

Kwalifikacje podstawowe i specjalistyczne

ZADANIE ZAWODOWE

Kwalifikacje podstawowe i specjalistyczne

Rys. 3. Zasięg rodzajów kwalifikacji zawodowych

Na poziomie pierwszym umieszcza się umiejętności towarzyszące pracom

prostym, rutynowym, wykonywanym pod kierunkiem i pod kontrolą przełożonego.
Najczęściej jest to praca wykonywana indywidualnie. Do wykonywania pracy na
poziomie pierwszym wystarcza przyuczenie, a osoba wykonująca pracę nie ponosi
za nią osobistej odpowiedzialności. Poziom drugi wymaga samodzielności i sa-
mokontroli przy wykonywaniu typowych zadań zawodowych. Pracownik ponosi

osobistą odpowiedzialność za skutki swoich działań. Musi również umieć praco-
wać w zespole pod nadzorem kierownika zespołu. Na poziomie trzecim kwalifi-
kacji zawodowych pracuje ten pracownik, który wykonuje złożone zadania zawo-
dowe. Ich złożoność powoduje konieczność posiadania umiejętności rozwiązywa-
nia nietypowych problemów towarzyszących pracy. Pracownik z trzeciego pozio-
mu kwalifikacji musi potrafić kierować małym, kilkuosobowym zespołem pracow-
ników. Ponosi odpowiedzialność zarówno za skutki własnych działań, jak i za
działania kierowanego przez siebie zespołu. Poziom czwarty wymaga od pracow-
nika umiejętności wykonywania wielu różnorodnych, często skomplikowanych
i na ogół problemowych zadań zawodowych. Zadania te mają charakter technicz-
ny, organizacyjny i specjalistyczny oraz wymagają wysokiej osobistej odpowie-
dzialności i samodzielności. Pracownik musi potrafić kierować zespołami średniej
i dużej liczebności, od kilkunastu do kilkudziesięciu osób, podzielonymi na podze-
społy. Poziom piąty przeznaczony jest dla pracowników w pełni samodzielnych,
ponoszących pełną osobistą odpowiedzialność za podejmowane działania i decy-
zje, działających w sytuacjach wyłącznie problemowych. Pracownicy z poziomu
piątego kierują organizacjami i podejmują decyzje o znaczeniu strategicznym dla
całej organizacji. Ponoszą odpowiedzialność za bezpieczeństwo i rozwój zawodo-
wy podległych im osób. Potrafią diagnozować, analizować i prognozować złożoną
sytuację gospodarczą i ekonomiczną oraz realizować swoje pomysły w praktyce.

1. Podstawy prawne wykonywania zawodu

−

Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U., Nr 64, poz. 593,
z późn. zm.).

−

Ustawa z 27 marca 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowa-
nych ze środków publicznych (Dz. U., Nr 210, poz. 2135 z późn. zm.).

−

Ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz. U. z 2001 r.,
Nr 142, poz. 1593 z późn. zm.).

−

Rozporządzenie Rady Ministrów z 2 sierpnia 2005 r., w sprawie zasad wyna-
gradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach organi-
zacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U., Nr 146, poz. 1222).

−

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 19 października 2005 roku
w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U., Nr 217, poz. 1837).

−

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 23 marca 2005 roku w sprawie
nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U., Nr 61, poz. 543).

−

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 4 kwietnia 2005 roku w spra-
wie określenia ramowego wzoru umowy o realizację zadania z zakresu pomo-
cy społecznej (Dz. U., Nr 61, poz. 545).

−

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 1 marca 2005 roku w sprawie
wzoru kontraktu socjalnego (Dz. U., Nr 42, poz. 409).

−

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 22 września 2005 roku w spra-
wie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U., Nr 189, poz. 1598).

−

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 czerwca 2001 r.
w sprawie kwalifikacji osób wykonujących z upoważnienia wojewody zadania
w zakresie pomocy społecznej (Dz. U., Nr 72, poz. 754).

−

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 8 marca 2005 roku w sprawie
określenia wzoru sprawozdania z realizacji zadania z zakresu pomocy spo-
łecznej (Dz. U. z 21 marca 2005 r., Nr 44, poz. 428).

−

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 19 kwietnia 2005 roku w spra-
wie rodzinnego wywiadu środowiskowego (Dz. U., Nr 77, poz. 672).

−

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 30 marca 2004 roku w sprawie ro-
dzaju placówek zajmujących się opieką, rehabilitacją lub edukacją osób nie-
pełnosprawnych uprawnionych do uzyskania karty parkingowej oraz trybu jej
wydawania tym placówkom (Dz. U., Nr 67, poz. 617).

−

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 7 października 2005 roku
w sprawie progu interwencji socjalnej (Dz. U., Nr 211, poz. 1762).

−

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 2 sierpnia 2005 roku w spra-
wie specjalizacji w zawodzie pracownik socjalny (Dz. U., Nr 154, poz. 1289).

−

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 28 lipca 2005 roku w sprawie
rodzinnych domów pomocy (Dz. U., Nr 153, poz. 1276).

Stan prawny na dzień 30 września 2006 r.

−

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 7 kwietnia 2005 roku w spra-
wie przyznawania nagród specjalnych w zakresie pomocy społecznej (Dz. U.,
Nr 74, poz. 658).

−

Rozporządzenie

Rady Ministrów z 24 lipca 2006 roku

w sprawie zweryfiko-

wanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy
społecznej (Dz. U., Nr 135, poz. 950).

2. Syntetyczny opis zawodu

Podstawowym zadaniem opiekunek środowiskowych jest udzielanie pomocy

i świadczenie usług opiekuńczych, pielęgnacyjnych w odniesieniu do osób star-
szych, przewlekle chorych, samotnych i niesamodzielnych, które nie mają dosta-
tecznego wsparcia ze strony rodziny lub innych osób z najbliższego otoczenia.
Odpowiednie przygotowanie opiekunek środowiskowych i świadczone we właści-
wy sposób i na wysokim poziomie usługi opiekuńcze mają bezpośredni wpływ na
sprawne działanie systemu pomocy środowiskowej oraz ograniczenie decyzji
o skierowaniu do domu pomocy społecznej.

Do zadań opiekunki środowiskowej należy pomaganie podopiecznemu w co-

dziennych czynnościach domowych, pielęgnowanie podstawowe oraz dbanie o zdro-
wie, higienę osobistą ludzi chorych i niesamodzielnych, udzielanie pierwszej pomo-
cy przedmedycznej w przypadkach zagrożenia zdrowia i życia podopiecznego, dora-
dzanie w zakresie planowania i organizacji gospodarstwa domowego, inicjowanie
pozytywnych relacji międzyludzkich w najbliższym otoczeniu podopiecznego,
a zwłaszcza z członkami jego rodziny, stymulowanie podopiecznego do aktywnego
spędzania czasu wolnego i rozwijanie jego zainteresowań, aktywizowanie pod-
opiecznego do zwiększania jego samodzielności życiowej oraz kontaktowanie się
z różnego rodzaju instytucjami w celu rozwiązywania problemów zdrowotnych,
materialnych, mieszkaniowych, rodzinnych i prawnych podopiecznego.

Praca opiekunki środowiskowej wykonywana jest przede wszystkim w domu

podopiecznego oraz różnych instytucjach opiekuńczych (domach pomocy społecz-
nej, domach dla samotnych matek, domach dla bezdomnych, środowiskowych
domach samopomocy, dziennych domach pomocy, domach dla matek z małolet-
nimi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniskach, klubach samopomocy). Wymienione
zadania opiekunka realizuje za pomocą różnych czynności. W ciągu dnia pracy
wykonuje wiele zabiegów higieniczno-pielęgnacyjnych. Utrwala i inicjuje nawyki
higieniczne u podopiecznych. Czuwa nad prawidłowym żywieniem, dostosowa-
nym do stanu zdrowia podopiecznego.

Praca w zawodzie opiekunki środowiskowej jest pracą samodzielną, ale jed-

nocześnie wymaga ścisłej współpracy z zespołami specjalistycznymi, zawodowymi
a także rodziną podopiecznego. Wiąże się to ze sztuką komunikacji interpersonal-
nej. Są to głównie kontakty z podopiecznymi, lekarzami, psychologami, rehabili-
tantami, rodziną podopiecznego. Cały proces pielęgnacji, opieki nad osobami cho-
rymi, niesamodzielnymi opiera się na relacjach wymagających ingerencji w ich
sferę prywatną. Opiekunka środowiskowa powinna akceptować wszystkich pod-

opiecznych, aktywnie i z dużą wrażliwością reagować na potrzeby, traktować każ-
dego z podopiecznych indywidualnie.

Za ważne predyspozycje opiekunki środowiskowej można uznać nawiązywa-

nie i podtrzymanie kontaktów międzyludzkich, niekonfliktowość w pracy z ludźmi,
gotowość niesienia pomocy, szybkie reagowanie na zmieniającą się sytuację. Duże
znaczenie ma również dobra kondycja psychofizyczna i odporność na stres.

W zawodzie opiekunki środowiskowej możliwości awansu są ograniczone.

Można jednak wpływać na swoją pozycję zawodową poprzez stałe doskonalenie,
uzupełnianie wiedzy i stosowanie nowych rozwiązań w praktyce zawodowej.

3. Stanowiska pracy

Tabela 1. Przyporządkowanie stanowisk pracy do poziomów kwalifikacji zawodowych

Poziom

kwalifikacji

zawodowych

Typowe stanowiska pracy

UWAGI

)

−

Młodszy opiekun w DPS

−

Młodszy opiekun w OPS

−

Opiekunka/opiekun OPS

−

Opiekunka/opiekun DPS

−

Asystent osoby niepełnosprawnej

−

Pracownik socjalny*

– wymagana specjalizacja w za-

wodzie pracownik socjalny

−

Specjalista ds. opiekuńczych

−

Kierownik działu opiekuńczego

)

Nie zidentyfikowano w badaniach.

4. Zadania zawodowe

Z-1.

Organizowanie środowiska opieki domowej.

Z-2.

Pielęgnowanie podstawowe i opieka nad ludźmi przewlekle chorymi i nie-
samodzielnymi.

Z-3.

Pomaganie lub zastępowanie podopiecznego w codziennych czynnościach
domowych.

Z-4.

Organizowanie i planowanie pracy na własnym stanowisku zgodnie z prze-
pisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ergonomii, ochrony prze-
ciwpożarowej i ochrony środowiska.

Z-5.

Przygotowanie przewlekle chorego i niepełnosprawnego oraz jego rodziny
do samoopieki.

Z-6.

Pomoc przy usprawnianiu ruchowym chorego i niepełnosprawnego.

Z-7.

Kontaktowanie się z instytucjami oraz organizacjami społecznymi i opieki
zdrowotnej w celu rozwiązywania problemów zdrowotnych, materialnych,
mieszkaniowych, rodzinnych i prawnych podopiecznego.

Z-8.

Współpraca z rodziną i instytucjami przy rozwiązywaniu problemów doty-
czących opieki nad osobami przewlekle chorymi i niepełnosprawnymi.

Z-9.

Zapewnienie jakości opieki oraz przestrzeganie procedur.

5. Składowe kwalifikacji zawodowych

K-1.

Pielęgnowanie podstawowe człowieka w opiece środowiskowej.

K-2.

Organizowanie opieki w środowisku domowym.

K-3.

Organizowanie pracy własnej opiekunki środowiskowej.

K-4.

Stosowanie procedur zapewnienia jakości opieki środowiskowej.

K-5.

Podejmowanie współpracy ze środowiskiem podopiecznego, zespołami
opiekuńczymi i terapeutycznymi.

6. Korelacja między zadaniami zawodowymi a składowymi

kwalifikacji zawodowych

Tabela 2. Korelacja między zadaniami zawodowymi a składowymi kwalifikacji zawodowych

Składowe kwalifikacji zawodowych

Zadania

zawodowe

K-1 K-2 K-3 K-4 K-5

Z-1

X X X X

Z-2

X X X X X

Z-3

X X X

Z-4

X X X X

Z-5

X X

Z-6

X X X

Z-7

X X X X

Z-8

X X X X

Z-9

X X X X

7. Kwalifikacje ponadzawodowe

UWAGA: Kwalifikacje na poziomie wyższym zawierają kwalifikacje z poziomów

niższych

Tabela 3. Przyporządkowanie kwalifikacji ponadzawodowych do poziomów kwalifikacji

Poziom

kwalifikacji

zawodowych

Kwalifikacje ponadzawodowe

UMIEJĘTNOŚCI

)

−

Stosuje zasady i przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przeciwpożarowe
i ochrony środowiska.

−

Wykonuje zadania zawodowe zgodnie z zasadami ergonomii.

Poziom

kwalifikacji

zawodowych

Kwalifikacje ponadzawodowe

−

Udziela pierwszej pomocy przedmedycznej.

−

Przestrzega zasady współżycia społecznego

−

Komunikuje się z ludźmi.

−

Sporządza podstawowe pisma i dokumenty.

−

Doskonali metody własnej pracy i dokonuje samooceny.

−

Rozwiązuje problemy organizacyjne na stanowisku pracy.

−

Przestrzega tajemnicy zawodowej.

−

Posługuje się sprzętem komputerowym w zakresie niezbędnym do gromadzenia
i opracowania danych.

−

Inicjuje i wprowadza zmiany organizacyjne w obszarze swojego działania.

−

Opracowuje i wprowadza w życie odpowiednie zarządzenia i procedury zmian
w systemie organizacji pracy.

−

Systematycznie kontroluje podejmowane działania podległych pracowników.

−

Opracowuje i wdraża systemy jakości.

)

WIADOMOŚCI

)

−

Przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska.

−

Zasady ergonomii.

−

Zasady udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.

−

Techniki komunikacji.

−

Zasady współżycia społecznego.

−

Techniki pozyskiwania i przetwarzania informacji.

−

Zasady sporządzania pism i wypełniania dokumentów.

−

Techniki rozwiązywania problemów.

−

Kierowanie zespołem (tworzenie zespołu, systemy motywacyjne, zasady, kryteria,
narzędzia systemu kontroli i oceny pracowników).

−

Metody rozwiązywania problemów na stanowisku pracy.

−

Systemy i metody oceniania pracy.

−

Zasady pracy zespołowej.

−

Zarządzanie jakością.

)

CECHY PSYCHOFIZYCZNE

)

−

Samodzielność.

−

Tolerancja.

−

Rzetelność i sumienność.

−

Serdeczność.

−

Koncentracja uwagi.

−

Uzdolnienia organizacyjne.

−

Odpowiedzialność za innych.

−

Potrzeba samodoskonalenia.

)

Nie zidentyfikowano w badaniach.

8. Specyfikacja kwalifikacji ogólnozawodowych,

podstawowych i specjalistycznych dla zawodu

UWAGA: Kwalifikacje na poziomie wyższym zawierają kwalifikacje z poziomów

niższych

POZIOM 1

– Nie zidentyfikowano.

POZIOM 2

– Nie zidentyfikowano.

POZIOM 3

Kwalifikacje ogólnozawodowe

Umiejętności

–

Podejmuje samodzielnie decyzje w zakresie kompetencji opiekunki środowi-
skowej.

–

Przestrzega zasad etyki, uznanych norm kulturowych i praw człowieka w opie-
ce środowiskowej.

–

Promuje zdrowy stylu życia wspierający zdrowie w opiece środowiskowej.

–

Stosuje zasady indywidualizacji w świadczonej opiece środowiskowej.

–

Szanuje obyczaje, wartości i wierzenia religijne jednostki/rodziny w opiece
środowiskowej.

–

Dostrzega i reaguje na stan złego samopoczucia lub zagrożenie zdrowia i życia
podopiecznego.

Wiadomości

–

Polityka społeczno-zdrowotna.

–

Prawa człowieka, prawa pacjenta.

–

Proces podejmowania decyzji.

–

Problemy prawne, moralne i organizacyjne.

–

Rynek usług zdrowotnych.

–

Społeczne uwarunkowania zdrowia i choroby.

–

Odpowiedzialność zawodowa.

–

Akty prawne regulujące funkcjonowanie zawodu opiekunka środowiskowa.

–

Ustawodawstwo prawne i zawodowe.

–

Zasady postępowania w stanach zagrożenia życia.

Cechy psychofizyczne

–

Empatia.

–

Uczciwość.

–

Cierpliwość.

–

Samokontrola.

Kwalifikacje podstawowe dla zawodu

Umiejętności

–

Organizuje środowisko mieszkaniowe zgodnie z potrzebami podopiecznego
(K-2, K-5).

–

Organizuje bezpieczne środowisko opieki środowiskowej i pracy (K-2, K-3).

–

Obserwuje stan psychiczny podopiecznego (K-1).

–

Obserwuje i rozpoznaje nieprawidłowości w rozwoju podopiecznego (K-1,
K-2, K-4).

–

Ocenia stopień przygotowania, umiejętności i możliwości podopiecznych do
kontroli, utrzymania lub poprawy stanu własnego zdrowia (K-1, K-2).

–

Rozpoznaje sytuację zdrowotną, potrzeby i problemy zdrowotne podopieczne-
go (K-1, K-2, K-4).

–

Rozpoznaje warunki środowiskowe mające istotny wpływ na zdrowie i życie
podopiecznego (K-1, K-2).

–

Gromadzi informacje dotyczące odbiorców usług dla potrzeb planowania opie-
ki środowiskowej (K-3).

–

Kształtuje u podopiecznych poczucie odpowiedzialności za własne zdrowie
(K-1, K-2).

–

Współpracuje z podopiecznymi/ich rodzinami w zakresie sprawowania kontro-
li nad zdrowiem i jego poprawą, ustala cele oraz zakres indywidualnego pro-
gramu opieki środowiskowej (K-3, K-5).

–

Pomaga podopiecznemu w przemieszczaniu się wewnątrz mieszkania (K-2)

–

Stosuje uznane teorie i modele pielęgnowania w opiece środowiskowej (K-1).

–

Stosuje uznane standardy opieki środowiskowej w praktyce (K-1, K-2, K-4).

–

Stosuje ogólne zasady profilaktyki odleżyn w opiece środowiskowej (K-1).

–

Posługuje się aparaturą i sprzętem AGD w opiece środowiskowej (K-1, K-2).

–

Planuje, organizuje pracę własną opiekunki środowiskowej (K-2).

–

Planuje zakres pomocy w opiece środowiskowej (K-1, K-2).

–

Przechowuje i podaje leki zgodnie ze zleceniem lekarza i przyjętymi procedu-
rami opieki środowiskowej (K-1).

–

Przygotowuje miejsca do rehabilitacji w opiece środowiskowej (K-2, K-4).

–

Inicjuje pozytywne relacje międzyludzkie w najbliższym otoczeniu podopiecz-
nego, a zwłaszcza z członkami jego rodziny (K-2, K-5).

–

Aktywizuje podopiecznego do samodzielności życiowej (K-2).

–

Dokumentuje swoje działania i prace z podopiecznym (K-2, K-4).

Wiadomości

–

Sprawowanie opieki w placówkach opieki społecznej, środowisku zamieszka-
nia (K-1).

–

Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka (K-1, K-2, K-4).

–

Procesy starzenia się organizmu (K-1, K-2, K-4).

–

Metody oceny rozwoju człowieka (K-1, K-2, K-4).

–

Środowisko biologiczne, kulturowe i społeczne (K-5).

–

Struktura i funkcje rodziny (K-2, K-5).

–

Diagnoza środowiskowa (K-2, K-5).

–

Istota i proces pielęgnowania podstawowego (K-1).

–

Techniki przemieszczania pacjenta (K-2)

–

Zasady, techniki i metody pielęgnowania podstawowego, organizowania opieki
nad pacjentem (K-1).

–

Metody rozpoznawania postaw wobec własnego zdrowia (K-3).

–

Programy komputerowe używane w jednostkach opieki społecznej i pracy
opiekunki środowiskowej (K-3).

–

Podstawy planowania przestrzeni mieszkaniowej (K-2).

–

Rodzaje dokumentów w pracy opiekunki środowiskowej (K-3, K-4).

–

Dokumentowanie działań opiekuńczych (K-2, K-4).

Cechy psychofizyczne

−

Odporność emocjonalna i zrównoważenie (K-1).

Kwalifikacje specjalistyczne dla zawodu

Umiejętności

–

Komunikuje się z podopiecznymi, ich otoczeniem i rodziną w ramach opieki
środowiskowej (K-1, K-2, K-5).

–

Komunikuje się z zespołami terapeutycznymi oraz interdyscyplinarnym dla
potrzeb planowania i realizowania opieki środowiskowej (K-2, K-5).

–

Pomaga podopiecznemu w ramach opieki środowiskowej w gospodarowaniu
środkami finansowymi (K-1, K-2).

–

Pomaga lub prowadzi gospodarstwo domowe podopiecznego, przygotowuje
posiłki (K-2).

–

Pomaga podopiecznemu w ubieraniu się (K-1).

–

Pomaga podopiecznemu w wykonywaniu czynności fizjologicznych (podaje
basen, kaczkę, zakłada pieluchomajtki) (K-1).

–

Pielęgnuje włosy i paznokcie podopiecznego (K-1).

–

Przygotowuje podopiecznego do samokontroli i samoopieki oraz współdziała-
nia w procesie pielęgnowania (K-1, K-5).

–

Doradza w ramach opieki środowiskowej w zakresie planowania i organizacji
gospodarstwa domowego (K-1, K-2, K-5).

–

Dobiera środki techniczne ułatwiające podopiecznemu wykonywanie prostych
prac domowych (K-1, K-2).

–

Dokonuje w ramach opieki środowiskowej zakupów na potrzeby podopieczne-
go (K-2).

–

Dostosowuje żywienie do stanu zdrowia podopiecznego (K-1).

–

Współpracuje w ramach opieki środowiskowej z zespołem sprawującym opie-
kę leczniczą, rehabilitantami (K-1, K-2, K-5).

–

Wykonuje podstawowe zabiegi pielęgnacyjne (myje, kąpie, czesze, goli) w sy-
tuacjach ograniczonej sprawności podopiecznego (K-1).

–

Wykonuje zgodnie z zaleceniami lekarza ćwiczenia poprawiające ukrwienie
podopiecznego (K-1).

–

W sytuacjach ograniczonej sprawności karmi podopiecznego (K-1).

–

Stymuluje podopiecznego do aktywnego spędzania czasu wolnego i rozwijania
zainteresowań (K-2).

–

Ściele łóżko i zmienia pościel podopiecznemu (K-1).

–

Utrzymuje higienę otoczenia i miejsca zamieszkania podopiecznego (sprząta,
pierze) (K-1, K-2).

–

Określa potrzeby podopiecznego w zakresie żywienia (K-1).

–

Oklepuje plecy podopiecznemu (K-1).

–

Organizuje czas wolny podopiecznemu (K-1, K-2, K-5).

Wiadomości

–

Teorie i modele komunikacji międzyludzkiej (K-1).

–

Gospodarowanie finansami domowymi (K-1).

–

Rodzaje narzędzi pracy, środków i materiałów pielęgnacyjnych (K-1, K-2).

–

Podstawowe zasady prawidłowego żywienia (K-1).

–

Rodzaje diet w zależności od stanu zdrowotnego podopiecznego (K-1).

–

Zasady karmienia w różnych schorzeniach (K-1).

–

Higiena żywienia (K-1).

–

Metody, sposoby, techniki i procedury stosowane w opiece (K-2, K-4).

–

Metodyka wykonywania podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych (K-1, K-4).

–

Kompleksowa opieka, metody pracy z chorymi/niepełnosprawnymi (K-1,
K-2, K-4).

–

Rodzaje garderoby i zasady ich prania, konserwacji (K-1, K-2).

–

Zasady codziennej pielęgnacji skóry, włosów, paznokci (K-1).

–

Potrzeby fizjologiczne osób chorych i niesamodzielnych (K-1).

–

Zasady zapobiegania powikłaniom związanym z brakiem higieny osobistej (K-1).

–

Zapobieganie odleżynom (K-1).

–

Rodzaje środków czystości (K-1, K-2).

–

Zasady postępowania z urządzeniami i sprzętem AGD (K-2, K-4).

–

Zasady podawania, przechowywania i wprowadzania leków (K-1).

–

Metodyka organizowania czasu wolnego (K-2, K-3, K-5).

–

Dyżury osób i instytucji pierwszego kontaktu (K-2, K-5).

–

Etyka w pracy z podopiecznymi (K-1, K-2, K-4).

Cechy psychofizyczne

–

Komunikatywność (K-1, K-2, K-5).

POZIOM 4

Kwalifikacje ogólnozawodowe

Umiejętności

–

Nawiązuje kontakty międzykulturowe w ramach opieki środowiskowej.

–

Rozpoznaje bariery w komunikacji i przeciwdziała im w ramach opieki środo-
wiskowej.

–

Rozpoznaje uwarunkowania kulturowe zachowań podopiecznego.

–

Identyfikuje oraz przewiduje skutki problemów wychowawczych i psychospo-
łecznych dotyczących podopiecznego i jego środowiska.

–

Inicjuje i koordynuje programy zapewniania jakości w opiece środowiskowej.

–

Stosuje techniki informacyjne w praktyce opieki środowiskowej.

–

Określa bieżące i miesięczne harmonogramy pracy w opiece środowiskowej.

–

Zatwierdza do wdrożenia standardy opieki środowiskowej i procedury postę-
powania.

–

Wykorzystuje uzyskane wyniki kontroli dla organizowania działań zmierzają-
cych do podniesienia jakości sprawowanej opieki środowiskowej.

Wiadomości

–

Problemy i kwestie społeczne oraz sposoby ich rozwiązywania.

–

Bariery w komunikacji, techniki poprawy skuteczności komunikacji.

–

Metody i techniki poszukiwania, gromadzenia i przetwarzania informacji.

–

Zasady uruchamiania obowiązujących procedur w pomocy społecznej.

–

Kryteria i narzędzia oceny jakości opieki.

–

Metody, techniki, narzędzia realizacji oraz kontroli (monitorowanie, ewalu-
acja) poszczególnych etapów i form opieki.

–

Współczesne kierunki rozwoju zawodów społecznych.

–

Nadzór nad jakością prowadzonej dokumentacji.

–

Standardy opiekuńczo-terapeutyczne.

Cechy psychofizyczne

–

Zdolność przekonywania i negocjowania.

–

Zdolność nawiązywania kontaktów.

Kwalifikacje podstawowe dla zawodu

Umiejętności

–

Różnicuje sposoby sprawowania opieki środowiskowej nad podopiecznym
w zależności od jego stanu zdrowia i choroby (K-2).

–

Redaguje indywidualne plany wsparcia podopiecznego (K-1, K-2).

–

Reprezentuje podopiecznego w kontaktach z urzędnikami (K-2, K-5).

–

Dostosowuje metody opieki do możliwości środowiska, w którym pracuje
(K-2, K-4).

–

Dobiera formy komunikacji z podopiecznym i jego rodziną (K-2, K-4).

–

Dobiera metody, techniki, narzędzia realizacji oraz kontroli (monitoring, ewa-
luacja itp.) poszczególnych etapów i form opieki środowiskowej (K-4).

–

Dba o jakość opieki środowiskowej (K-1, K-2, K-4).

–

Dokonuje pomiaru i oceny jakości opieki środowiskowej (K-3, K-5).

–

Analizuje i syntetyzuje dokumenty prowadzonej opieki środowiskowej (K-2, K-3).

–

Pomaga podopiecznemu formułować pisma urzędowe (K-2, K-5).

–

Prowadzi negocjacje w sprawach istotnych dla podopiecznego (K-2, K-5).

–

Współpracuje z organizacjami, stowarzyszeniami, instytucjami wsparcia opieki
środowiskowej (K-5).

–

Współpracuje z opiekunami prawnymi podopiecznego (K-5).

–

Współpracuje z kuratorami sądowymi w ramach opieki środowiskowej (K-5).

–

Motywuje do współpracy i aktywności na rzecz poprawy jakości opieki śro-
dowiskowej (K-2, K-4, K-5).

–

Opracowuje i wdraża standardy opieki środowiskowej i procedury działań
opiekuńczych (K-4).

–

Opracowuje kryteria i dobiera narzędzia oceny jakości opieki środowiskowej (K-4).

–

Monitoruje, ocenia i modyfikuje efekty podejmowanych działań własnych
w sprawowanej opiece środowiskowej j (K-4).

–

Upowszechnia własne doświadczenia zawodowe w środowisku opiekunów
środowiskowych (K-2, K-3).

Wiadomości

–

Zasady komunikacji, formy komunikacji, techniki poprawy skuteczności ko-
munikacji (K-1, K-2).

–

Rodzaje negocjacji i metody ich stosowania (K-5).

–

Elementy prawa. Przepisy regulujące zakres i rodzaje pomocy prawnej, zdro-
wotnej i socjalnej państwa (K-2).

–

Akty prawne obowiązujące w systemie opieki społecznej, ochrony zdrowia (K-2).

–

Instytucje wsparcia i zasady ich funkcjonowania (K-5).

–

Polityka społeczna państwa z elementami organizacji pomocy społecznej oraz
ochrony zdrowia w Polsce. Formy wsparcia podopiecznych i ich rodziny (K-2, K-5).

–

Standardy i procedury postępowania w pielęgnowaniu osób chorych/niesamo-
dzielnych (K-1, K-4).

–

Metodologia tworzenia standardów i kryteriów opieki (K-4).

–

Formy i metody motywowania do podejmowania działań prozdrowotnych
(K-2, K-3).

Cechy psychofizyczne

– Nie zidentyfikowano.

Kwalifikacje specjalistyczne dla zawodu

Umiejętności

–

Rozpoznaje potrzeby podopiecznych w zakresie usprawniania i relaksacji (K-2).

–

Prowadzi proste ćwiczenia usprawniające podopiecznego uzgodnione z leka-
rzem (K-2, K-5).

–

Przygotowuje schemat tygodniowego programu działań w opiece środowisko-
wej (K-2, K-3).

–

Planuje działania w opiece środowiskowej we współpracy z podopiecznym
(K-2, K-3).

–

Stosuje ćwiczenia gimnastyczne i oddechowe do potrzeb podopiecznego (K-2, K-5).

–

Stosuje przyrządy i sprzęt do usprawniania ruchowego podopiecznego (K-2, K-5).

–

Stosuje środki techniczne ułatwiające poruszanie się podopiecznego (K-2, K-5).

–

Aktywizuje podopiecznych z wykorzystaniem elementów terapii zajęciowej (K-2).

–

Dobiera ćwiczenia rekreacyjne odpowiednie do wieku i sprawności fizycznej
podopiecznego (K-2, K-5).

–

Opracowuje harmonogram zadań i czynności w ramach opieki środowiskowej
z określeniem czasu i sposobu realizacji (K-2, K-3).

Wiadomości

–

Układ kostno-stawowy człowieka.

–

Profilaktyka i rehabilitacja osób chorych i niepełnosprawnych.

–

Wydolność fizyczna i psychiczna organizmu.

–

Zasady aktywnej terapii.

–

Rola ćwiczeń rehabilitacyjnych w usprawnianiu ruchowym.

–

Gimnastyka oddechowa i zasady jej stosowania.

–

Rodzaje sprzętu ortopedycznego i rehabilitacyjnego.

–

Założenia redagowania planów wsparcia.

–

Wybrane elementy organizacji i zarządzania.

Cechy psychofizyczne

– Nie zidentyfikowano.

POZIOM 5

– Nie zidentyfikowano.