1.

Znaki kartograficzne i czynniki od których zależy ich rozpoznanie?

(przykłady)
2.

Zdefiniuj i opisz sposoby stosowania metody zasięgów i sygnatur

liniowych? (przykłady)
3.

Metoda kartogramu - różnice pomiędzy kartogramem geometrycznym a

dazymetrycznym? (przykłady)
4.

Modelowanie kartograficzne oraz różnice pomiędzy modelami w nim

stosowanymi (Schemat etapów)? (przykłady)
5.

Generalizacja kartograficzna: rodzaje generalizacji (przykłady),

upraszczanie (ogólnie), eliminacja (przykłady)?
6.

Proces czytania mapy a zmienne graficzne?(przykłady)

7.

Zdefiniuj i opisz sposoby stosowania metody choro chromatycznej i

sygnatur punktowych? (przykłady)
8.

Metoda kartodiagramu (definicje i klasyfikacja) i wpływ skali tematycznej?

9.

Skale pomiarowe i przykłady ich zastosowania?

10.

Generalizacja kartograficzna: definicja rozpoznawalności i jej

zastosowanie w upraszczaniu obiektów, symbolizacja, przewiększenie
(przykłady)?

1.

Znaki kartograficzne i czynniki od których zależy chi rozpoznanie?

(przykłady)
Znaki kartograficzne to umowny zestaw znaków używanych na mapie, służący do przedstawiania
różnych zjawisk, zdarzeń i obiektów. W zależności od dokładności i rodzaju mapy są różne znaki.
Znaki kartograficzne przeważnie utożsamia się z sygnaturową metodą prezentacji kartograficznej
Przykładowe znaki kartograficzne to: rzeka (niebieska linia), las (zielona przestrzeń) lub np. hotel
(litera H w domku). Do znaków kartograficznych zalicza się również m. in. poziomice.

Wyróżnia się znaki kartograficzne: punktowe (np. punkty wysokościowe), liniowe (np. rzeki, drogi),
powierzchniowe (np. lasy).

Znaki kartograficzne.
Dobrze jest znana zasada percepcji mówiąca, że znacznie łatwiej zapamiętuje się coś, co znajduje się
na początku lub na końcu niż w środku. W odniesieniu do znaku kartograficznego, będącego zwartą
figurą, powyższa zasada może być sformułowana następująco: zewnętrzne elementy znaku są
odbierane i rozumiane łatwiej niż jego elementy wewnętrzne. Zgodnie z zasadą izomorfizmu treści,
każdy znak powinien składać się z elementu przewodniego (kolor, kształt), a jego rozbudowa powinna
konkretyzować bardziej szczegółowo jego sens znaczeniowy. Należy również mieć na względzie
właściwości percepcji.

Na niezawodność rozpoznania znaków wpływają: 1.znaki najprostsze są najlepiej rozróżnialne,
2.rozróżnialność znaków się zwiększa jeśli w ich zarysie zachowały się elementy tego samego
porządku widoczności, 3.podstawowe cechy konfiguracji znaku nie powinny dominować nad
rozróżniającymi je cechami informatywnymi, 4.w znaku powinna mieścić się optymalna liczba
rozróżniających cech informatywnych.

*Nieprzestrzeganie tych prawidłowości powoduje pojawienie się redundancji (rozwlekłość wyrażania
i nadmiar oznaczeń) utrudniającej czytanie mapy. Może to być redundancja merytoryczna (treść
mapy rozbudowana ponad potrzebę), sygmatyczna (same znaki są niepotrzebnie rozbudowane) oraz
syntaktyczna (zachodzenie na siebie oznaczeń).

2.

Zdefiniuj i opisz sposoby stosowania metody zasięgów i sygnatur

liniowych? (przykłady)
Metoda sygnatur- prezentacja obiektów niemożliwych do przedstawienia w skali mapy:
Punktowe, liniowe, ilościowe.
- obiekty na mapie są przedstawione za pomocą znaków
punktowych, liniowych, powierzchniowych zróżnicowanych pod względem
graficznym zależnie od charakterystyki cech jakościowych obiektu.
- dla odróżnienia cech jakościowych stosuje się sygnatury o
różnym kształcie, kolorze, jasności i deseniu.
- w niektórych przypadkach można przy jej pomocy wyrazić
cechy ilościowe,



Sygnatury liniowe:

o

geometryczne - abstrakcyjne

o

symboliczne - mogą nawiązywać do skojarzeń użytego koloru czy deseni z kolorem
lub postacią rzeczywistych obiektów, np. niebieskie rzeki

o

obrazkowe - może być wyrażona obrazem widzianym z góry, np. tor kolejowy

Metoda sygnaturowa polega na oznaczeniu na mapie pozycji obiektów obserwowanych w
rzeczywistości za pomocą znaków punktowych, liniowych i rozróżnieniu ich wyrazu graficznego
odpowiednio do charakterystyki cech jakościowych obiektów. W zależności od elementu odniesienia
wyróżnia się sygnatury punktowe i liniowe. Ze względu na kształt wydziela się sygnatury
geometryczne, symboliczne, obrazkowe i literowe.
Sygnatury liniowe – tu również można wydzielić postacie geometryczne, symboliczne i obrazkowe,
aczkolwiek w innym nieco sensie niż w przypadku sygnatur punktowych. Ponieważ linia traktowana
jest jako zbiór punktów, każdy punkt tej linii na mapie pozostaje w bezpośredniej zależności
pozycyjnej z odpowiednim punktem w rzeczywistości. Samo położenie zbioru takich punktów, czyli
przebieg linii, jest najistotniejszą cechą rozróżniającą. Pozostałe cechy odróżniające sens semantyczny
sygnatury liniowej to: kolor, jasność, deseń.

Metoda zasięgów

Służy ona do zaznaczania na mapie zjawisk rozproszonych. Linia zasięgu mówi nam, że w jej zakresie
określone zjawisko występuje, ale nie na całym terenie. Możemy wyróżnić zasięgi otwarte, którymi są
zasięgi wychodzące poza obszar ramki danej mapy i zasięgi zamknięte, które w całości mieszczą się na
konkretnej mapie. Polega na oznaczeniu na mapie zasięgu występowania danego zjawiska. Stosuje
się w niej elementy liniowe, punktowe i powierzchniowe, które są odczytywane w odniesieniu do
powierzchni. Wyróżnia się:



zasięg liniowy - za pomocą wyraźnej linii wydziela się określone obszary.



zasięg plamowy - jest on przedstawiony za pomocą plamy, czyli obrysowanego linią obszaru
wypełnionego kolorem lub deseniem.



zasięg opisowy - określa w przybliżeniu występowanie danego zjawiska za pomocą napisu.
Różnicuje się go za pomocą stosowania różnych krojów i wielkości pisma.



zasięg sygnaturowy - polega na wprowadzaniu wewnątrz zasięgu liniowego odpowiedniej
sygnatury oznaczającej zjawisko występujące na wyznaczonym obszarze

- przykład: rozmieszczenia gatunków roślinności lub gatunków
zwierząt
Metoda zasięgów polega na oznaczeniu na mapie obszaru występowania danego zjawiska. Metodę
tą zalicza się do powierzchniowych. Najprostszym sposobem oznaczenia obszaru występowania
danego zjawiska jest wykreślenie na mapie konturu (linii), odpowiadającego granicom tego obszaru.
W szczególnych przypadkach linię konturu opuszcza się i wtedy pozostaje jedynie znak
powierzchniowy w postaci plamy lub sam opis. Zgodnie z tym wyróżniamy typy zasięgów: liniowy,
sygnaturowy, plamowy, opisowy.
Zasięg liniowy występuje wtedy, gdy jedynym środkiem graficznym do oznaczenia danego obszaru
jest linia. Gdy na jednej mapie oznacza się kilka różnych obszarów, rozróżnienie ich jest osiągane
przez zróżnicowanie deseniu lub koloru uwagę na zasięgi otwarte (gdy mapa przedstawia obszar
mniejszy niż zasięg występowania zjawiska) i zasięgi zamknięte (gdy zasięg występowania zjawiska
jest mniejszy niż obszar przedstawiony na mapie.
Zasięg sygnaturowy – wewnątrz danego zasięgu linii wprowadza się odpowiednią sygnaturę, która
informuje o treści tego zasięgu.
Zasięg plamowy może być uważany za dalsze uczytelnienie zasięgu liniowego, przez wypełnienie go
znakiem powierzchniowym (kolorem lub deseniem).
Zasięg opisowy jest najbardziej schematyczny. Określa on jedynie w dużym przybliżeniu, gdzie dane
zjawisko występuje i na jakim przypuszczalnie obszarze. Do dowolnego opisu na mapie można
stosować różne kroje i wielkości pisma oraz umieszczać je w sposób zwarty lub rozstrzelony.

3.Metoda kartogramu - różnice pomiędzy kartogramem geometrycznym a
dazymetrycznym? (przykłady)

Kartogram to metoda sluzaca przedstawianiu wartości odniesionych do powierzchni
Metoda kartogramu służy do przedstawiania średniej intensywności jakiegoś zjawiska w granicach
określonych pól odniesienia, a więc wartości odniesionych do powierzchni. Względna prostota
konstrukcji kartogramów oraz łatwość ich opracowania komputerowego sprawiają, że mimo ich wad
są one najczęściej używanym rodzajem map do przedstawień społeczno – gospodarczych.

W kartogramach wartości obliczane są dla określonych jednostek powierzchni, które są
reprezentowane przez symbole powierzchniowe, dlatego mogą mieć charakter wyłącznie względny.
Różnice w intensywności zjawiska przedstawia się jako różnice barwy lub częściej, jako różnice
szarości/intensywności barwy, wyrażających hierarchię i porządek klas. Dobrane one powinny być
tak, żeby dwukrotnie wyższe wartości prezentowane były za pomocą dwukrotnie ciemniejszej
barwy/szarości. Na ogół przyjmuje się, że im ciemniejszy odcień, tym bardziej intensywne jest
zjawisko (wyższa jest jego gęstość).

Wartości liczbowe mogą być wyrażane zarówno w sposób ciągły (kartogramy ciągłe), jak i skokowy, w
przedziałach klasowych (kartogramy właściwe), przy czym ten drugi sposób jest stosowany
najczęściej.
Należy również wspomnieć o pewnych rodzajach kartogramów, wśród których wyróżnia się
kartogramy: proste, złożone i strukturalne. Oprócz nich istnieją również budowane na innej zasadzie
niż pozostałe kartogramy bryłowe, których parametrem (wyrazem liczbowym) jest wysokość bryły,
której podstawą jest dana jednostka odniesienia.
Istnieją dwa główne rodzaje ujęcia tematu na kartogramach: mapy gęstości (przedstawiają stosunek
wartości do powierzchni) i mapy wskaźników (przedstawiają stosunek dwóch wartości do siebie).

Uwzględniając charakter rozmieszczenia zjawiska można dokonać pewnych zmian, np. zmienić
granice jednostek odniesienia lub zastosować jednostki geometryczne (kartogram geometryczny).

Kartogram oparty o jednostki, których granice są dostosowane do rzeczywistego rozmieszczenia
zjawiska nazywa się kartogramem dozymetrycznym.

Jeszcze inne rozwiązanie to zastosowanie kartogramu eumorficznego, który polega na wykorzystaniu
wielkości jednostek odniesienia jako nośnika informacji i określenie ich wielkości proporcjonalnie do
wartości.

metoda dazymetryczna (kartogram dazymetryczny) - ukazuje obszary posiadające zjawiska takiej
samej gęstości, przy czym wyraz liczbowy tej gęstości ma charakter skokowy.

Kartogramy
- przykłady: gęstość zaludnienia, lesistość, zjawiska przedstawiające
zmiany wartości w czasie,
Uwzględniając charakter rozmieszczenia zjawiska można dokonać zmian. Jedną z nich jest zmiana
jednostek odniesienia, inna polega na zastosowaniu regularnych jednostek odniesienia- kartogram
geometryczny. Kartogram oparty na jednostkach, których granice zostały dostosowane do
rzeczywistego rozmieszczenia zjawiska jest nazywany mapą dazymetryczną.

Dazymetryczna - ukazuje obszary reprezentujace zjawiska o takiej samej gęstości, przy czym wyraz
liczbowy tej gęstości ma charakter skokowy.

Kartogram prosty geometryczny- Powstaje w wyniku podzielenia całego przedstawionego obszaru
na pola jednakowej wielkości o regularnym geometrycznym kształcie, jak kwadraty, trójkąty,

sześcioboki, rzadziej prostokąty. Trudności w stosowaniu tego rodzaju kartogramów związane z
potrzebą obliczenia oddzielnych wartości liczbowych zjawiska, odnoszących się do poszczególnych
pól całego obszaru. Zaletą tego kartogramu jest uniezależnienie od często zmieniających się pól
odniesienia, zwłaszcza administracyjnych.

Metoda dazymetryczna
- ukazuje obszar reprezentujący zjawiska o tej samej gęstości, przy czym wyraz
liczbowy tej gęstości ma charakter skokowy
- metoda przedstawiania zjawisk w granicach ich rzeczywistego występowania,
- metoda kartogramiczna,
- dane ilościowe odnoszą się do obszarów, w obrębie których zakłada się istnienie
względnej jednorodności natężenia prezentowanego zjawiska.
„kartogramv dazymetryczne”
- Przykład: gęstość zaludnienia

4.

Modelowanie kartograficzne oraz różnice pomiędzy modelami w nim

stosowanymi (Schemat etapów)? (przykłady)
Opisane dobrze pod tym linkiem. Zresztą kozioł chyba z tego korzystał robiąc prezentacje na wykłady
xD

http://zk.gik.pw.edu.pl/Prace/Generalia/Glazewski_20060519.pdf

5.

Generalizacja kartograficzna: rodzaje generalizacji (przykłady),

upraszczanie (ogólnie), eliminacja (przykłady)?
Każda mapa w pewnej skali wymaga określonego poziomu szczegółowości w zależności od jej celu.
Wielkoskalowe mapy są na ogół bardziej szczegółowe niż małoskalowe. Mapa w atlasie użytku
powszechnego powinna być bardziej szczegółowa niż mapa w tej samej skalo z atlasu szkolnego.
Proces redukcji szczegółów na mapie w zamierzony sposób zwany jest generalizacją kartograficzną.
Podczas generalizacji należy brać pod uwagę kilka czynników, aby rezultaty były poprawne.
Najważniejsze, jak zawsze w operacjach kartograficznych, są cel mapy i jej odbiorcy. Każda
generalizacja wiąże się z utratą pewnej ilości informacji, dlatego należy zachować istotę treści mapy,
jak i estetyczną jakość mapy. Należy również dbać o zachowanie hierarchii wizualnej, która polega na
tym że główne cechy mapy oryginalnej pozostają głównymi na mapie zgeneralizowanej.

Wyróżnia się 2 typy generalizacji: graficzną (ilościowa) i pojęciową (jakościowa). Generalizacja
graficzna obejmuje uproszczenie, powiększanie, przesuwanie, łączenie i selekcję. Żaden z tych
procesów nie dotyczy symboli (kropki pozostaną kropkami, kreski kreskami, plamy plamami).
Generalizacja pojęciowa również obejmuje procesy łączenia i selekcji, ale ponadto symbolizację i
wzmacnianie, w wyniku których symbole na mapie mogą ulec zmianie. Generalizacja pojęciowa
odnosi się do atrybutów, a graficzna do geometrii.

Rodzaje generalizacji:



ilościowa – opiera się na progresywnej redukcji zawartości mapy



jakościowa – polega na uogólnieniu pojęć, na zastąpieniu pojęć elementarnych pojęciami
nadrzędnymi

Generalizacja kartograficzna, generalizacja mapy, uogólnienie mapy (łac. generalis - powszechny,
ogólny) - w kartografii proces zmniejszania szczegółowości mapy podczas prac redakcyjnych
związanych ze zmniejszaniem skali mapy.

O generalizacji decyduje, oprócz skali, także przeznaczenie mapy. Np. treść mapy ściennej, którą
ogląda się z dużej odległości, podlegać będzie większej generalizacji niż atlasu samochodowego w tej
samej skali.

Generalizacja polega m.in. na upraszczaniu rysunku obiektów geograficznych (np. przebiegu linii
brzegowej), stosowaniu różnego rodzaju symboli przedstawiających złożone struktury przestrzenne i
ich cechy. Celem generalizacji jest dostosowanie mapy do danych potrzeb, zwiększenie jej czytelności
itp.

Generalizacja kartograficzna uważana jest za proces subiektywny, wymagający od kartografa dobrej
znajomości tematu przedstawionego na mapie.

Generalizacja kartograficzna jest odpowiedzialna za zmniejszenie złożoności
obiektów na mapie. Głównym celem procesu jest redakcja mapy, taka aby obiekty
znajdujące się na mapie były rozpoznawalne, a przekaz informacji jednoznaczny.

Generalizacja- proces redukcji szczegółów na mapie w zamierzony sposób.

Uproszczenie czasem zwane wygładzaniem ma na celu zredukowanie złożoności mapy.

Wraz ze zmniejszaniem skali zachodzi potrzeba eliminacji mniej znaczących obiektów (np. mniejsze
miejscowości, rzeki, jeziora i in.) – jest to generalizacja ilościowa. Jednocześnie dokonuje się
uproszczenia przebiegu linii (np. rzek, dróg, poziomic, i in.) – jest to generalizacja jakościowa.

U kozioła na stronie jest także konspekt upraszczanie.

6.

Proces czytania mapy a zmienne graficzne?(przykłady)

Proces czytania mapy przejawia się w co najmniej 3 stopniach odbioru (uwarunkowanych względami
psychologicznego i fizjologicznego procesu percepcji): widoczności, rozróżniania i rozpoznania
(identyfikacji).

1. Stopień widoczności jest rozumiany jako przekaz takiej informacji, która umożliwia uzyskanie

ogólnego obrazu rozmieszczenia pewnych faktów za pomocą mapy.

2. Stopień rozróżnienia traktowany jest jako proces odróżnienia poszczególnych znaków na

podstawie ich obrazu graficznego i znaczenia. Polega na odbiorze różnych kształtów znaków
oraz na ich identyfikacji z odpowiednim typem obiektów w rzeczywistości.

3. Stopień rozpoznania prowadzi do całkowitego zrozumienia treści mapy. Każdy znak jest

identyfikowany z konkretnym obiektem w rzeczywistości.

ZMIENNE WIZUALNE

Można wyróżnić następujące percepcyjne cechy znaków: różnice wielkości, odległości, porządku,
jakości. Różnice odległości dostrzegamy patrząc na różnice szarości tonów. Różnice porządku będą
dostrzegane na podstawie różnic wielkości symboli, ich jasności i ziarnistości a także nasycenia
kolorów. Różnice jakościowe natomiast będą spostrzegane na podstawie różnic barwy, kształtu i
orientacji znaków.Omawiając percepcyjne właściwości środków graficznych dotykamy istoty
graficznych różnic między symbolami, które można wyrazić za pomocą 6 zmiennych wizualnych (wg
Bertina): wielkości, jasności, ziarnistości, barwy, orientacji, kształtu. W przypadku różnic ziarnistości
stosunek bieli do czerni pozostaje taki sam, ale im grubszy wzór tym wyższa będzie spostrzegana
hierarchia. Różnice barw służą do przedstawiania różnic jakościowych jedynie wówczas, gdy są
spostrzegane jako mające podobną jasność. Różnice orientacji odnoszą się do elementów deseni, a
nie do elementów liniowych. Różnice kształtu mogą się odnosić do symboli punktowych, liniowych i
powierzchniowych. Oprócz tych 6 zmiennych amerykańscy kartografowie zaproponowali jeszcze:
różnice nasycenia barwy (procent odbicia światła od obiektu o określonej barwie, której odpowiada
określona długość fali), układu znaków (regularność lub nieregularność rozmieszczenia symboli) i
ostrości (symbole są wyraźnie widoczne i jednoznacznie umieszczone na płaszczyźnie).

Zmienne graficzne - to podstawowe cechy, czy też atrybuty znaków graficznych. Są one
postrzegalnymi wielkościami, których zmiany służą przekazaniu pewnych składowych informacji.

Generalnie, istnieją trzy rodzaje znaków umieszczanych na mapie: znaki punktowe, liniowe i
powierzchniowe. Odpowiadają one, odpowiednio, przekazywanej informacji dotyczącej punktu, linii i
obszaru. Oczywiście znaki punktowe, choć odnoszą się do danego miejsca na mapie, posiadają pewne
pole
powierzchni. Podobnie linie – mogą posiadać różne grubości i również zajmować pewien obszar.
Każdy z
trzech rodzajów znaków może posiadać następujące cechy graficzne:
1) Położenie w płaszczyźnie obrazu (np. współrzędne x,y)
2) Wielkość
3) Barwę [kolor + natężenie barwy]
4) Ziarnistość (teksturę)
5) Kierunek (orientację)
6) Kształt
Położenie w płaszczyźnie obrazu, wielkość oraz zmiany natężenia barwy – to tak zwane zmienne
tworzące obraz. Posiadają one możliwość tworzenia „trzeciego wymiaru” obrazu mapy. Natomiast

pozostałe zmienne to tak zwane zmienne różnicujące obraz.
Zmienne graficzne posiadają swoje naturalne zdolności przekazywania relacji zachodzących między
obiektami przedstawionymi na mapach, czy wykresach.

7.

Zdefiniuj i opisz sposoby stosowania metody choro chromatycznej i

sygnatur punktowych? (przykłady)

Sygnatury punktowe:
geometryczne - mają kształt prostych figur geometrycznych, ich kształt nie przypomina rzeczywistego
kształtu przedstawianego obiektu, obowiązuje jednak zasada poglądowości znaku, zaletą sygnatur
geometrycznych jest łatwość grupowania ich według kształtu przewodniego oraz dogodność przy
oznaczaniu dokładnego położenia obiektu (łatwo wyznaczalny środek ciężkości)
obrazkowe - nawiązują swym kształtem do zewnętrznego wyglądu reprezentowanego obiektu, mogą
przedstawiać cały obiekt, jego część lub produkt wytworzony przez dany dział produkcji, stosowane
na mapach, w których nie jest wymagane bardzo dokładne umiejscowienie
literowe - mają postać liter umieszczonych w miejscu występowania danego obiektu na mapie
symboliczne - są rozwinięciem sygnatur geometrycznych w celu zwiększenia poglądowości znaku
zgodnie z zasadą izomorfizmu treści i postaci

Sygnatury punktowe

a) obrazków nawiązujących do cech przedstawianych przedmiotów, np. ziemniak, czy palma
kokosowa dla odpowiednich plantacji; szyb ropy naftowej elektrownie, zakłady przemysłowe, porty
lotnicze, morskie i rzeczne, stacje benzynowe i kościoły; itp.

b) figur geometrycznych, np. kwadratu, koła, wewnątrz których mogą być wrysowane inne znaki

c) liter umieszczonych w obszarze występowania zjawiska, które są zwykle skrótami nazwy, np. PL-
Polska, Cu – miedź

Metoda chorochromatyczna. Termin powstał z połączenia greckich słów „powierzchnia” (choros) i
„kolor” (chroma). Początkowo metodę tą stosowano do przedstawiania danych nominalnych za
pomocą różnych barw, często jednak termin ten jest używany dla przedstawiania za pomocą czarno-
białego deseniu. Zarówno zróżnicowanie czarno-białego deseniu jak i barwy wywołuje wrażenie
nominalnych, jakościowych różnic między powierzchniami. Najważniejszym warunkiem stosowania
deseni lub barw jest taki ich dobór, aby wyrażały one wyłącznie nominalne cechy i nie wywoływały
wrażenia zróżnicowania hierarchii lub porządku. Można to uzyskać dzięki użyciu takich deseni lub
barw, wśród których żaden nie odznacza się większą jasnością niż inne. Powinny one jednak łatwo się
od siebie odróżniać.
Chorochromatyczna (met. tła jakościowego) – rozwinięcie met. zasięgów. Polega na podzieleniu
powierzchni na wzajemnie wykluczające się zasięgi – pola – różna pod względem jakościowym (np.
mapa użytkowania ziemi, polityczna, obszary językowe).

8.

Metoda kartodiagramu (definicje i klasyfikacja) i wpływ skali tematycznej?

Kartodiagram jest specjalnie uwarunkowanym zbiorem diagramów lub wykresów. Warunkiem tym
jest ich umiejscowienie w określonej pozycji geograficznej, tzn. na mapie we wzajemnych stosunkach
położenia. Czyli krótko mówiąc jest to mapa, na której ilościowa charakterystyka zjawisk i faktów
przestawiona jest za pomocą umiejscowionych diagramów (lub wykresów). Oczywiście mapa ta
sporządzona będzie na podkładzie pomagającym w usytuowaniu diagramów, a więc zawierającym
treść sytuacyjną, jak linię brzegową, rzeczną, granice, drogi oraz siatkę kartograficzną. W zależności
od elementów odniesienia kartodiagramy dzieli się na:
Punktowe - charakterystyki punktów (w sensie punktów na mapie, nie zaś odpowiedniość zjawisk
występujących punktowo rzeczywiście) są przedstawiane na mapie za pomocą diagramów. Istotne
jest tutaj jednoznaczne określenie ich położenia, przy czym w kwestiach spornych powinno stosować
się zasadę, iż czyta się od lewej do prawej, a najpierw odczytuje się miejsce, w drugiej kolejności zaś
elementy informacyjne.
Powierzchniowe - różnią się od i poprzednich tym, że są odniesione do jednostek powierzchniowych.
Liniowe - istnieją tu dwa rodzaje prezentowania wartości zjawiska: w pierwszym elementem
odniesienia jest jedynie kierunek (kartodiagramy wektorowe ), w drugim linia będąca odbiciem
jej rzeczywistego przebiegu, wzdłuż której odbywa się zmienność liczbowa tego zjawiska
(kartodiagramy wstęgowe).

9.

Skale pomiarowe i przykłady ich zastosowania?

Mapa zawiera dwa podstawowe rodzaje wypowiedzi, mianowicie charakterystyki jakościowe i
ilościowe, które można identyfikować z odpowiednimi skalami pomiarowymi.

Skala pomiarowa – system symboli kodujących wyniki pomiaru, lub ogólniej dowolne dane. Symbole
te charakteryzują mierzone obiekty pod względem określonej zmienne.
Skale pomiarowe klasyfikuje się według sposobu w jaki można zestawiać wyniki dwóch pomiarów.
Klasy te tworzą ciąg od skali nominalnej do skali absolutnej. Każdy kolejny typ skal pomiarowych
umożliwia więcej operacji niż poprzedni

[2]

:



skala nominalna – wartości na tej skali nie mają oczywistego uporządkowania (np. nazwy
miejscowości). Jedyną dozwoloną relacją porównującą dwie wartości na skali nominalnej jest
równość. Wśród skal nominalnych wyróżnia się czasem skale dychotomiczne przyjmujące
tylko dwie wartości, np odpowiedź na pytania tak/nie.



skala porządkowa - wartości mają jasno określony porządek, ale nie są dane odległości
między nimi (np. wykształcenie). Oprócz równości możliwe są relacje porządku ( < > ≤ ≥)



skala interwałowa (przedziałowa) – różnice pomiędzy wartościami mają sensowną
interpretację, ale ich iloraz nie. Np. daty.



skala ilorazowa (stosunkowa) – nie tylko różnice, ale także ilorazy wielkości mają
interpretację. Przykładem jest masa (coś może być dwa razy cięższe). Wielkości na skali
ilorazowej można dodawać odejmować i dzielić przez siebie.



skala absolutna – skala w której dla danej zmiennej istnieje tylko jeden sensowny sposób
zakodowania wyników pomiaru. Przykładem są zmienne typu "liczba wystąpień x w zbiorze".

Wartości na wszystkich skalach można zapisywać za pomocą liczb, wartości na skalach
dychotomicznej, nominalnej i porządkowej także za pomocą innych symboli, np. tekstów.

„Według niej są wyrażane atrybuty obiektów, ponieważ od niej zależy metoda

przedstawiania danych. Przed podjęciem decyzji o wyborze kartograficznej metody prezentacji należy
rozpoznać, na jakim poziomie skali pomiarowej są ujęte dane i w przypadku, gdy ujęcie to nie
odpowiada potrzebom danej mapy dokonać zmiany. Wyróżniamy 4 poziomy skali pomiarowej:
nominalny (jakościowe cechy zjawisk: płeć, język, religia. Atrybuty różnią się rodzajem, przy czym
żaden nie jest ważniejszy od innych); porządkowy (Atrybuty różnią się między sobą, przy czym
zachodzi miedzy nimi relacja porządku, np. jedne z nich są ważniejsze lub większe niż inne. Nie można
powiedzieć o ile różnią się wartości cech); interwałowy (atrybuty mają charakter liczbowy. Można
określić nie tylko ich porządek, ale także o ile większy jest jeden obiekt od drugiego. Nie jest możliwe
określenie, ile razy większy jest obiekt od innych obiektów); wskaźnikowy (wartości atrybutów są
różne, można je uporządkować, przy czym wartości mogą być odniesione w stosunku do siebie).”
Każde dane, które mają być przedstawione na mapie, są wyrażone w sposób, który odpowiada
jednemu z poziomów pomiarowych. Koncepcja skal pomiarowych została wprowadzona przez
amerykańskiego psychologa S. S. Stevensa do nauk społecznych w latach pięćdziesiątych ubiegłego
stulecia. W tym ujęciu pomiar to przyporządkowanie zjawiskom liczb-miar zgodnie z regułami
umożliwiającymi oddanie relacji między tymi zjawiskami.
Skale pomiarowe różnią się między sobą funkcją pomiarową, czyli sposobem przyporządkowania
znaków (np. liczb) mierzonym wartościom.
Najsłabszy, z punktu widzenia potrzeb pomiaru, jest poziom nominalny. Skala pomiarowa wyrażona
na tym poziomie służy tylko identyfikacji zjawisk, bowiem jedynymi relacjami tu zachodzącymi są
relacje podobieństwa i różności. W kartografii poziom nominalny jest często stosowany, ponieważ
pozwala za pomocą symbolu lub nazwy identyfikować państwa, miasta, rzeki itp. Ten sposób pomiaru
przyporządkowuje jednemu znakowi jeden obiekt i odwrotnie, zatem stosowany znak (liczba, litera)
ma znaczenie tylko odróżniające (np. numery szkół na planie miasta).
Inne właściwości zjawisk wyraża poziom klasyfikacyjny. Funkcja pomiarowa na tym poziomie także
każdemu obiektowi przyporządkowuje jeden i tylko jeden znak. Relacja ta, w przeciwieństwie do
poziomu nominalnego, nie musi zachodzić w drugą stronę. Każdemu zjawisku przypisuje się znak
(cyfrę, literę lub liczbę) oznaczający przynależność do jednej z wzajemnie wykluczających się grup (np.
numery linii autobusowych, a w kartografii kategorie użytkowania ziemi, wyróżnienia litologiczne i
glebowe). Zastosowanie skali pomiarowej na tym poziomie umożliwia pomiar zdarzeń poprzez użycie
niektórych wskaźników statystycznych (liczebności, procenty).
Kolejnym poziomem pomiarowym jest poziom porządkowy. Pozwala on na porządkowanie
mierzonych zdarzeń oraz na grupowanie ich w uporządkowane, wykluczające się klasy. Każde
zdarzenie ma w danej grupie ściśle określoną pozycję. Na tym poziomie można stwierdzić, że
zdarzenia są "większe" lub "mniejsze", bardziej lub mniej "ważne", ale nie można określić ich
konkretnej wartości. Przykładami mogą być klasyfikacja granic (np. granica państwa, województwa,
powiatu, gminy), bonitacja gleb. Zdarzenia mierzone na poziomie porządkowym nie są opisywane
wartościami liczbowymi, dlatego do ich wyrażenia lepiej używać oznaczeń literowych niż cyfrowych.
Jedynie cyfry rzymskie są odbierane jako znaki pokazujące relacje między klasami. Nie jesteśmy
bowiem przyzwyczajeni do przeprowadzania na nich operacji matematycznych. Zastosowanie cyfr
arabskich sprawia, że osoba czytająca mapę może ją nadinterpretować, odczytując związki między
cyframi, które na tym poziomie mają tylko rozróżnić i wskazać kolejność zdarzeń.
Na kolejnym poziomie pomiarowym umieszczono skalę interwałową. Pozwala ona na przyjęcie
wybranego punktu skali za punkt zerowy oraz na określenie jednostki miary, standardowej odległości
między dwoma dowolnymi punktami. Równym różnicom między zdarzeniami odpowiadają równe

różnice między liczbami im przyporządkowanymi. Przykładami są skale pomiaru temperatury (oprócz
skali Kelvina), kalendarze stosowane w różnych krajach i epokach historycznych, pomiar wysokości.
Zastosowanie tej skali w kartografii wyraża się np. przez położenie określone w układzie
współrzędnych geograficznych (gdy południk zerowy i równik przyjmujemy za początek układu) lub
przez podawanie wysokości bezwzględnej (gdy za punkt początkowy przyjmujemy umownie ustalony
poziom).
Skala wyrażona na poziomie ilorazowym ma wszystkie właściwości skali interwałowej. Ponadto
przyjmuje się tu istnienie "naturalnego punktu zerowego", w którym brak jest mierzonej wielkości.
Przykładami są pomiary długości, ciśnienia atmosferycznego, temperatury w skali Kelvina, opadu,
wielkości produkcji stali lub zbioru zbóż.
Cechami charakterystycznymi poziomu absolutnego są "naturalny" punkt zerowy oznaczający,
podobnie jak w przypadku skali ilorazowej, brak zjawiska oraz "naturalna" jednostka, którą jest każdy
pojedynczy element mierzonego zbioru. Ten rodzaj skali pomiarowej wykorzystuje się do pomiaru np.
liczby ludności. Nie ma tu swobody doboru liczb reprezentujących poszczególne zdarzenia (trzy osoby
może reprezentować tylko cyfra 3).

10.

Generalizacja kartograficzna: definicja rozpoznawalności i jej

zastosowanie w upraszczaniu obiektów, symbolizacja, przewiększenie
(przykłady)?
Przewiększenie stosuje się w sytuacji gdy po zmniejszeniu skali mapy symbol staje się tak mały, że aż
przestaje być dobrze czytelny (np. drogi). Aby symbol drogi pozostał czytelny po zmniejszeniu należy
go powiększyć, pamiętając przy tym, że po tym zabiegu droga na zgeneralizowanej mapie będzie
szersza niż w rzeczywistości.

Symbolizacja jest równoznaczna ze zmianą typu jednostki przestrzennej, do której odnosi się symbol.
Znaki punktowe (np. wieże wiertnicze) można zastąpić znakami powierzchniowymi (np. obszary złóż
ropy). Moment w którym następuje ta zmiana, zależy od skali mapy wyjściowej i skali mapy
zgeneralizowanej (próg generalizacji).

Rozpoznawalność rysunku to miara weryfikująca dane geometryczne do prezentacji na mapie
zależnej od skali.

Taka definicja rozpoznawalności pozwala na zautomatyzowanie procesu generalizacji w zakresie
upraszczania, agregacji i eliminacji