Zast

ąpienia częściowe

KD 72.012:721.013

POLSKI KOMITET

NORMALIZACYJNY

P O L S K A N O R M A

PN-60

B-01029

Projekty architektoniczno-budowlane

Wymiarowanie na rysunkach

Zamiast:

PN/B-133 z 1948 r.

Grupa katalogowa

VII 01

Architectural buildings projects.

Dimensioning on drawings

Projets du bâtiment.

Dimensionnement pour les dessins

techniques

Ďđîĺęňű ŕđőčňĺęňóđíî-ńňđîčňĺëüíűĺ.

Đŕçěĺđű íŕ ÷ĺđňĺćŕő

1. WST

ĘP

1.1. Przedmiot normy. Przedmiotem normy s

ą zasady wymiarowania na rysunkach architektoniczno-budowlanych.

1.2. Okre

ślenie. Przez wymiarowanie na rysunkach architektoniczno-budowlanych należy rozumieć jednoznaczne

okre

ślenie wielkości obiektu lub jego części, eliminujące konieczność odczytywania wymiarów przez posługiwanie się

podzia

łką lub na podstawie obliczeń.

1.3. Zasada wymiarowania. Wymiarowanie na rysunkach nale

ży opierać na układzie współrzędnych prostopadłych, z

wyj

ątkiem wymiarowania krzywizn, cięciw i kątów.

1.4. Zakres wymiarowania. Dok

ładność wymiarowania powinna być uzależniona od potrzeb i możliwości

wykonawstwa.

Nale

ży podawać tylko te wymiary, które są niezbędne przy posługiwaniu się rysunkami w zakresie ich przeznaczenia.

1.5. Normy zwi

ązane

PN-62/B-02352 Koordynacja wymiarowa w budownictwie. Nazwy i okre

ślenia

PN-62/B-02353 Koordynacja wymiarowa w budownictwie. Warto

ści modularne

PN-62/B-02354 Koordynacja wymiarowa w budownictwie. Zasady koordynacji modularnej i wymiarowania

PN-62/B-02355 Koordynacja wymiarowa w budownictwie. Tolerancje wymiarów elementów budowlanych. Okre

ślenia,

klasy dok

ładności i metody sprawdzania przy odbiorze

PN-60/B-01025 Projekty budowlane. Jednobarwne oznaczenia na rysunkach dla projektów: wst

ępnych, technicznych,

roboczych zbiorczych

2. ZASADY WYMIAROWANIA

2.1. Sk

ładniki wymiaru (rys. 1). Składnikami wymiaru są:

a) linia wymiarowa,

b) linia wymiarowa pomocnicza,

c) znaki ograniczaj

ące odcinek odpowiadający podanemu wymiarowi w określonej podziałce,

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 1

d) liczba wymiarowa okre

ślająca w przyjętych jednostkach wymiar w naturze.

Rys. 1.

2.2. Wymagania dotycz

ące składników wymiaru

2.2.1. Linia wymiarowa powinna by

ć ciągła, odniesiona do rysunku. Grubość linii wymiarowej należy przyjmować wg

PN-60/B-01025.

2.2.2. Linia wymiarowa pomocnicza powinna by

ć prostopadła do linii wymiarowej i odcinać na niej wymiar w

podzia

łce rysunku.

Powy

ższa zasada nie dotyczy sposobu wymiarowania krzywizn, cięciw i kątów (p. 2. 11) oraz sposobu wymiarowania

rysunków symetrycznych (p. 2. 15. 4) i rysunków fragmentarycznych (p. 2. 15. 5).

Niedopuszczalne jest u

żywanie linii wymiarowej pomocniczej jako linii wymiarowej i odwrotnie.

Linie wymiarowe pomocnicze nale

ży stosować w przypadku, gdy linia wymiarowa nie przecina pod kątem prostym

wymiarowanego obiektu lub jego cz

ęści (rys. 2).

Rys. 2

2.2.3. Znaki ograniczaj

ące. Znakami ograniczającymi odcinek na linii wymiarowej są kropki albo krótkie skośne

kreski nachylone pod k

ątem 45° do linii wymiarowej (rys. 1).

2.2.4. Liczba wymiarowa powinna by

ć pisana nad odcinkiem linii wymiarowej, w miarę możliwości w pobliżu środka

jego d

ługości. Przy odcinkach wymiarowych uniemożliwiających umieszczenie liczby nad nimi, należy liczbę umieścić

bezpo

średnio obok odcinka wymiarowego albo też w pewnej odległości - nad linią odniesieniową (rys. 3).

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 2

Rys. 3

Wysoko

ść liczb wymiarowych nie powinna być mniejsza od 2 mm. Liczby wymiarowe wymagające sprawdzenia w

naturze, liczby wymiarowe podane w przybli

żeniu, orientacyjne itp. należy wpisywać ze znakiem

≈

.

Kierunek wpisywania liczb lub liter w przypadkach ró

żnego ustawienia linii wymiarowych podano na rys. 4.

Rys. 4

2.3. Rozmieszczenie linii wymiarowych na rysunku i rodzaje wymiarów. Je

żeli dokładne określenie wielkości

wymaga zastosowania kilku ci

ągów wymiarów, to w rozmieszczeniu ich należy zachować kolejność, licząc jako

pierwszy - najbli

ższy wymiarowanego przedmiotu (rys. 5 i 6). Rozróżnia się w kolejności następujące rodzaje

wymiarów:

a) wymiary szczegó

łowe,

b) wymiary poszczególnych cz

ęści lub rozstawienia osi (jeżeli występują),

c) wymiar modu

łu projektowego (jeżeli on występuje),

d) wymiary ca

łości obiektu lub całych jego części.

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 3

Rys. 5

Rys. 6

2.4. Jednostki miar. Podstaw

ą wymiarowania planów i rysunków architektoniczno-budowlanych jest system

metryczny. Wymiary na rysunkach orientacyjnych i sytuacyjnych nale

ży podawać w metrach z dokładnością do dwóch

miejsc dziesi

ętnych po przecinku, np. 18,25 m.

Wymiary na rysunkach projektów wst

ępnych, technicznych i roboczych zbiorczych należy podawać w centymetrach

lub za pomoc

ą wielokrotności przyjętego modułu.

Wymiarowanie na jednym rysunku powinno by

ć podawane w tych samych jednostkach, bez ich mianowania.

2.5. Wymiarowanie w oparciu o siatk

ę modularną lub siatkę projektową. Elementy budowlane i części budowli

powinny by

ć związane z liniami siatek modularnych i projektowych wg zasad podanych w PN-62/B-02352,

PN-62/B-02353, PN-62/B-02354 i PN-62/B-02355. Odleg

łości linii modularnych, wybranych jako podstawa

usytuowania elementów konstrukcyjnych obiektu budowlanego, powinny by

ć zwymiarowane. Przykład podano na

rysunku 7 a, b, c.

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 4

Rys. 7

Wymiary elementów konstrukcyjnych, rozmieszczonych na siatce modularnej w równych od siebie odleg

łościach,

mog

ą być w powtarzających się zestawach zastąpione symbolami wielkości modularnych przyjętych wg

PN-62/B-02353.

2.6. Oznaczenie linii siatki projektowej.

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 5

2.6.1. Linie pionowe p

łaskiej siatki projektowej stanowiące podstawę usytuowania poszczególnych konstrukcyjnych

cz

ęści obiektu należy oznaczać kolejno liczbami arabskimi wpisanymi w koła, posuwając się w kolejności

rozmieszczenia linii od lewej ku prawej stronie rysunku. Przyk

ład podano na rys. 7 b, c.

2.6.2. Linie poziome p

łaskiej siatki projektowej, stanowiące podstawę usytuowania poszczególnych konstrukcyjnych

cz

ęści obiektu, należy oznaczać kolejno dużymi literami alfabetu łacińskiego, wpisanymi w koła, posuwając się w

kolejno

ści rozmieszczenia osi od pierwszej górnej ku dołowi rysunku. Przykład podano na rys. 7 b, c.

2.6.3. Oznaczenia

ścian i słupów. Przy wymiarowaniu rysunków na siatce projektowej, ściany oznacza się numerem

lub liter

ą linii, na której są umieszczone, słupy zaś symbolem dwóch linii, na przecięciu których są usytuowane, np.

s

łup 1 B, ściana 2 itp. (rys. 7 b, c).

2.7. Wymiarowanie po

łożenia otworów okiennych i drzwiowych w ścianach zewnętrznych i wewnętrznych

2.7.1. Po

łożenie otworów umieszczonych w ścianach zewnętrznych (rys. 8) należy wymiarować z zachowaniem

warunków:

a) podania odleg

łości krawędzi otworu od najbliższego elementu konstrukcyjnego albo od najbliżej położonej krawędzi

s

ąsiedniego otworu,

b) podania odleg

łości osi otworu od najbliższego elementu konstrukcyjnego albo od osi najbliżej leżącego sąsiedniego

elementu.

Rys. 8

2.7.2. Po

łożenie otworów umieszczonych w ścianach wewnętrznych należy wymiarować:

a) dla

ścian konstrukcyjnych (rys. 9 a) przez podanie odległości krawędzi otworu od najbliższego elementu

konstrukcyjnego lub od kraw

ędzi najbliżej położonego otworu,

b) dla

ścian działowych (rys. 9 b) przez podanie odległości osi otworu od najbliżej leżącego elementu konstrukcyjnego

lub od osi s

ąsiedniego otworu.

Rys. 9

2.8. Wymiarowanie otworów

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 6

2.8.1. Wymiary otworów okiennych, na

świetli, drzwi balkonowych, drzwi wewnętrznych i zewnętrznych oraz

bram nale

ży podawać licząc je w świetle ościeżnicy lub w świetle ościeży, jeżeli otwory są bez ościeżnicy.

Wymiary otworów nale

ży podawać na osi w postaci ułamka: w liczniku szerokość, w mianowniku wysokość.

W przypadku stosowania w otworach stolarki typowej lub znormalizowanej, liczby wymiarowe nale

ży zastąpić

odpowiednim symbolem umieszczonym na osi.

W przypadku stosowania w otworach stolarki typowej lub znormalizowanej, liczby wymiarowe mog

ą być zastąpione

odpowiednim symbolem umieszczonym na osi.

2.8.2. Wymiarowanie wysoko

ści parapetu lub ściany podokiennej. Wymiar wysokości parapetu lub ściany

podokiennej, je

żeli nie jest podany na odpowiednim przekroju pionowym, należy podawać w nawiasie przed wymiarem

wysoko

ści otworu zwymiarowanego wg zasad 2.8.1. Wysokość ściany podokiennej należy liczyć od wierzchu podłogi

stanu wyko

ńczeniowego do dolnej poziomej krawędzi ościeży lub do wierzchu parapetu (rys. 10 a, b).

Rys. 10

2.8.3. Otwory przesklepione drzwiowe lub okienne powinny by

ć wymiarowane wg zasad podanych w 2.8.1 z tym,

że wymiar wysokości w mianowniku powinien być sumą wymiarów wysokości otworu w wezgłowiu i wymiaru strzałki
łuku lub promienia przesklepienia (rys. 11 a, b). Łuk lub promień należy oznaczyć symbolem literowym (dla strzałki
liter

ą f, dla promienia literą r).

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 7

Rys. 11

2.9. Wymiarowanie kana

łów w murach. Na przekrojach poziomych murów kanały o wymiarach przekrojów

podstawowych, tzn. 14

×

14 cm oraz przekroje ko

łowe o średnicy 15 cm, nie powinny być wymiarowane.

Kana

ły w murach, o wymiarach różnych od wymiarów podstawowych należy wymiarować na osi otworu, podając dane

liczbowe w postaci u

łamka, którego licznik przedstawia wymiar mierzony równolegle do wymiaru grubości muru, a

mianownik - wymiar mierzony wzd

łuż lica muru.

Wymiar

średnicy kanałów o przekroju kołowym różnym od podstawowego należy pisać nad osią, poprzedzając go

symbolem

∅

.

Je

żeli zachodzi potrzeba, na przekrojach poziomych należy podawać odległość pierwszego i ostatniego kanału od

najbli

ższego elementu konstrukcyjnego. Odległość tę należy liczyć od skrajnej krawędzi kanału (rys. 12).

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 8

Rys. 12

2.10. Wymiarowanie pieców. Wymiary pieców nale

ży podawać w postaci ułamka umieszczonego wewnątrz symbolu

graficznego danego pieca.

Dla pieców o kszta

łcie walca w liczniku ułamka podaje się średnicę, w mianowniku zaś wysokość. Dla pieców o

kszta

łcie prostopadłościanu w liczniku należy podać wymiar szerokości (wymiar prostopadły do lica ściany) mnożonej

przez d

ługość, w mianowniku zaś wysokość (rys. 13).

Rys. 13

2.11. Wymiarowanie promieni i

średnic, cięciw, krzywizn i kątów

2.11.1. Wymiarowanie promieni i

średnic. Promienie (okręgów) należy wymiarować, umieszczając przed liczbą

wymiarow

ą literę r. W przypadku wymiarowania na jednym rysunku kilku promieni należy je rozróżniać wskaźnikiem

umieszczonym u do

łu litery r, np. r

1

, r

2

, r

3

itd. (rys. 14).

Rys. 14

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 9

Wymiary

średnicy należy oznaczyć symbolem

∅

.

Środek okręgu powinien być oznaczony kółeczkiem lub krzyżykiem (rys. 15).

Rys. 15

2.11.2. Wymiarowanie ci

ęciw, krzywizn i kątów

2.11.2.1. Ci

ęciwy należy wymiarować równoległymi do nich liniami wymiarowymi (rys. 16 a) wg zasad podanych w 2.

2.

2.11.2.2. Krzywizny nale

ży wymiarować liniami wymiarowymi równoległymi do zarysu wymiarowanego elementu.

Linie pomocnicze, przecinaj

ące linie wymiarowe, powinny ze stycznymi do linii wymiarowych, wyprowadzonymi w

punktach przeci

ęcia, tworzyć kąty proste (rys. 16 b).

Przy wykre

ślaniu krzywizn przy pomocy układu osi współrzędnych prostopadłych, linie łączące poszczególne punkty

krzywizny z osi

ą należy przyjmować jako linie wymiarowe (rys. 16 c).

2.11.2.3. K

ąty należy wymiarować w stopniach. Wielkości liczbowe stopni powinny być umieszczone nad łukiem linii

zakre

ślającej dany kąt (rys. 16 d).

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 10

Rys. 16

2.12. Wymiarowanie poziomów nale

ży wykonywać przyjmując oznaczenie poziomów wg PN-60/B-01025. Każdy

symbol powinien by

ć określony wielkością liczbową ze znakiem + lub -, w zależności od tego, czy dany poziom leży

powy

żej, czy poniżej poziomu zerowego. Za poziom zerowy należy przyjąć poziom najniżej położonej podłogi (wierzch

stanu wyko

ńczeniowego) pomieszczenia nadziemia użytkowego (rys. 17). Poziom zerowy powinien być odniesiony do

sta

łego punktu terenu (reper niwelacyjny - Rp).

Liczby wymiarowe na rysunku zosta

ły zastąpione symbolem literowym W ze wskaźnikiem liczbowym.

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 11

Rys. 17

2.13. Wymiarowanie pochylni i

ślizgów. Wymiary spadków pochylni lub ślizgów należy podawać w procentach

napisanych nad lini

ą strzałki kierunkowej albo też za pomocą ilorazu (rys. 18).

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 12

Rys. 18

2.14. Wymiarowanie pochylenia drabin nale

ży wykonywać wg zasad podanych na rysunku 19.

Rys. 19

2.15. Wymiarowanie pochylenia schodów. Pochylenie schodów nale

ży wymiarować przy linii strzałki wskazującej

kierunek wznoszenia, umieszczaj

ąc wymiar w połowie długości biegu.

Nad lini

ą należy podać iloczyn ilości stopni przez ich wysokość, pod linią szerokość liczoną bez zwisu stopnia (rys. 20).

Rys. 20

2.16. Wymiarowanie specjalne

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 13

2.16.1. Wymiarowanie mebli. Meble wolno stoj

ące, uwidocznione na rzutach, nie powinny być wymiarowane.

2.16.2. Wymiarowanie rysunków szczegó

łowych. Rysunki szczegółowe w skali 1:1, przeznaczone na szablony, nie

powinny by

ć wymiarowane. Wszystkie inne rysunki powinny być zwymiarowane wg wymagań niniejszej normy.

2.16.3. Wymiarowanie algebraiczne. W przypadku gdy z podzia

łu ogólnego wymiaru wynikają liczby o większej ilości

miejsc dziesi

ętnych, niż na to pozwalają techniczne możliwości wykonawstwa budowlanego, należy zamiast liczb

wpisywa

ć litery. Wielkość liczbowa wymiaru literowego powinna być podana obok rysunku (rys. 21 a, b).

Rys. 21

2.16.4. Wymiarowanie rysunków symetrycznych. Na rysunkach elementów symetrycznych, rysowanych tylko do osi
symetrii, lini

ę wymiarową całości rysunku należy przeciągnąć poza oś i zakończyć strzałką. Liczba wymiarowa

umieszczona w pobli

żu strzałki jest wymiarem rzeczywistym całości (rys. 22 a). Na rysunkach elementów

symetrycznych, których jedna po

łowa jest wyrysowana, a kształt drugiej zaznaczony osiami należy wymiarować

szczegó

łowo tylko część wyrysowaną, natomiast wymiary ogólne powinny obejmować cały przedstawiony rysunek

(rys. 22 b).

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 14

Rys. 22

2.16.5. Wymiarowanie rysunków o cz

ęściach powtarzających się. Na rysunkach składających się z takich samych

elementów (cz

ęści) należy szczegółowo wymiarować tylko jeden element (część) i oznaczyć go symbolem literowym,

natomiast przy pozosta

łych powtarzających się elementach należy podawać tylko przyjęty uprzednio symbol literowy

(rys. 23).

Rys. 23

2.16.6. Wymiarowanie rysunków fragmentarycznych. Liczba wymiarowa nad lini

ą wymiarową łączącą dwa zbliżone

do siebie przekroje albo widoki elementu lub jego cz

ęści, podaje wymiar rzeczywisty odległości pomiędzy tymi

elementami w skali danego rysunku (rys. 24).

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 15

Rys. 24

2.16.7. Wymiarowanie przekrojów elementów konstrukcyjnych. Na rysunkach konstrukcji

żelbetonowych lub

drewnianych wymiary przekrojów elementów nale

ży podawać albo wg zasad 2.2 albo za pomocą ilorazu liczb

wymiarowych, podanych w postaci u

łamka nad linią odniesieniową: w liczniku wymiar równoległy do kierunku

czytania, za

ś w mianowniku wymiar prostopadły do tego kierunku. Przekroje kołowe elementów należy wymiarować

przez podanie wymiaru

średnicy ze znakiem

∅

(rys. 25 a, b)

Rys. 25

Przekroje elementów metalowych nale

ży wymiarować za pomocą linii odniesieniowych. Liczby wymiarowe powinny

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 16

by

ć poprzedzone symbolem graficznym profilu (rys. 26 a, b).

Rys. 26

2.16.8. Wymiarowanie na szkicach inwentaryzacyjnych. Wymiary uzyskane z pomiaru w naturze nale

ży

umieszcza

ć na rysunku wzdłuż jednej ciągłej linii wymiarowej z zachowaniem kolejności odczytów na raz przyłożonej

ta

śmie. Początek i kierunek wzrastania liczb wymiarowych należy oznaczać zerem ze strzałką, zaś zakończenie

krzy

żykiem. Liczby wymiarowe poszczególnych odcinków należy wpisywać przy znakach ograniczających. Przykład

wymiarowania podano na rys. 27.

Rys. 27

KONIEC

PN-60/B-01029 Projekty architektoniczno-budowlane Wymiarowanie na rysunkach

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

żone.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 17