OCHRONA ODGROMOWA

I PRZEPIĘCIOWA

Oddziaływanie ograniczników przepięć na inne

urządzenia w instalacji elektrycznej w obiekcie

budowlanym

Andrzej Sowa

Zgodnie z zaleceniami przedstawionymi w normie PN-IEC 61643-1 [14], przeznaczeniem urządzenia
do ograniczania przepięć jest ochrona instalacji i urządzeń przed działaniem prądu piorunowego oraz
wszelkiego rodzaju przepięciami.
Urządzenia ograniczające, przepięcia przeznaczone do montażu w instalacji elektrycznej o napięciu do
1000V wewnątrz obiektów budowlanych, być poddane próbom klasy I, II lub III ( w dalszej części ar-
tykułu będą nazywane ogranicznikami klasy I,II lub III).
Rozmieszczenie układów ograniczników przepięć poszczególnych klas w instalacji elektrycznej w
obiekcie budowlanym w zależności od strefy zagrożenia piorunowego oraz kategorii wytrzymałości
udarowej urządzeń przedstawia rys.1.

Strefa 3

Strefa 2

Strefa 1

St

refa 0

kWh

I

L3

PE

Uziom
fundamentowy

Główna szyna wyrównawcza

Szyna wyrów-
nawcza

Urządzenie
pioruno-
chronne

Ograniczniki klasy I

Ograniczniki

przepięć klasy II

Ograniczniki

przepięć klasy III

urządzenie

Kategoria instalacji

IV lub III

Kategoria instalacji

III lub II

Kategoria

Instalacji I

Ochrona zgodnie z PN IEC 60364-4-443

Ochrona zgodnie z PN-IEC 61024-1 i PN-IEC 61312-1

L1

L2

N

Rys.1. Rozmieszczenie ograniczników przepięć w instalacji elektrycznej w obiekcie budowlanym w
zależności od kategorii instalacji oraz strefy zagrożenia

Układy ograniczników powinny być tak dobrane i rozmieszczone, aby:

A. Sowa Oddziaływanie ograniczników przepięć na inne urządzenia w instalacji elektrycznej

w obiekcie budowlanym

- poszczególne ograniczniki wytrzymywały bez uszkodzeń najgorsze z możliwych zagrożeń

jakie mogą wystąpić w analizowanej instalacji,

- ograniczały wartości przepięć do wymaganych poziomów,
- występowała właściwa koordynacja energetyczna pomiędzy układami ograniczników róż-

nych klas,

- ich

działanie nie wpływało na pracę innych urządzeń w instalacji elektrycznej.

Ogólny tok postępowania przy doborze i montażu układu ochronnego przedstawiono w tabl.1.

Tablica 1. Sposób postępowania przy tworzeniu układu ochronnego

Etapy

postępowania

Zakres działań

I

Zebranie informacji o obiekcie, jego przeznaczeniu, instalacji elektrycznej, rodzaju
urządzeń pracujących w obiekcie.

II

Określenie wymagań dotyczących efektywności ochrony tworzonego systemu ochro-
ny odgromowej i przepięciowej.

III

Określenie stopnia zagrożenia stwarzanego przez narażenia impulsowe dla wybranej
efektywności ochrony.

IV

Określenie wymagań dotyczących właściwości ochronnych ograniczników.

V

Wybór układów połączeń ograniczników

VI

Wybór miejsca montażu układów ograniczników.

VII

Określenie potrzeby stosowania dodatkowych zabezpieczeń nadprądowych insta-
lowanych w szereg z ogranicznikami.

VIII

Sprawdzenie poprawności współdziałania pomiędzy:
- układami ograniczników różnych klas,

- ograniczników z elementami ograniczającymi przepięcia w chronionych urządze-
niach.

IX

Określenie podstawowych zasad montażu układu ograniczników.

X

Poprawne rozmieszczenie i montaż układu ograniczników.

Przedstawiony zakres działań wykazuje, że tworząc system ochrony przed przepięciami należy:

• dobrać ograniczniki o odpowiednich właściwościach ochronnych,
• optymalnie rozmieścić układy ograniczników przepięć różnych klas,
• poprawnie zamontować ograniczniki przepięć w wybranych miejscach instalacji elektrycznej.

Dobierając miejsce i sposób montażu układów ograniczników przepięć należy również uwzględnić
ich wpływ na pracę innych urządzeń w instalacji elektrycznej i dążyć do jego zminimalizowania lub
wyeliminowania.

Powyższy problem jest tematem niniejszego artykułu.

Ograniczniki przepięć klasy I

Zadaniem ograniczników klasy I w instalacji elektrycznej jest zapewnienie ochrony przed za-
grożeniami wywołanymi przez:
• prąd piorunowy rozpływający się w obiekcie budowlanym podczas bezpośredniego wyładowania

w obiekt,

A. Sowa Oddziaływanie ograniczników przepięć na inne urządzenia w instalacji elektrycznej

w obiekcie budowlanym

• bezpośrednie uderzenie piorunu lub uderzenie w bliskim sąsiedztwie linii napowietrznych oraz

zakopanych kabli niskiego napięcia,

• przepięcia łączeniowe oraz atmosferyczne indukowane.
Normy dotyczące ochrony odgromowej [8,9,11,12] oraz określające zakres badań urządzeń do
ograniczania przepięć [14] zalecają umieszczanie układów ograniczników klasy I w miejscach
wprowadzanie instalacji elektrycznej do obiektów budowlanych. W takim przypadku podczas bez-
pośredniego wyładowania piorunowego w obiekt część prądu piorunowego wpływa do instalacji
elektrycznej. Przykład rozpływu prądu, jaki wystąpi w instalacji elektrycznej przed i po zadziałaniu
ograniczników przepięć klasy I przedstawia rys.2.

Ograniczniki klasy I

Szyna wyrównywania

potencjałów

Przewód
odprowadzający

Część prądu
piorunowego

Otok lub uziom
fundamentowy

a)

L1
L2
L3
PEN

L1
L2
L3
PEN

Ograniczniki klasy I

Szyna wyrównywania

potencjałów

Przewód
odprowadzający

Część prądu
piorunowego

Otok lub uziom
fundamentowy

b)

Rys. 2. Rozpływ prądu piorunowego w instalacji elektrycznej podczas bezpośredniego uderzenia
pioruna w obiekt: a) do zadziałania ograniczników, b) po zadziałaniu ograniczników.

Uwzględniając:

o zasady rozpływu prądu piorunowego w systemie uziomowym i instalacjach przewodzących w

obiekcie [9,11,12],

o zalecane przez normy wartości szczytowe prądów piorunowych [9,12],
o fakt coraz częstszego montażu w obiektach instalacji z tworzyw sztucznych,

można przyjąć, że w układzie ograniczników klasy I popłynie połowa prądu piorunowego.

Wartość tego prądu uzależniona jest od wybranego poziomu ochrony odgromowej obiektu [9,12].
W tablicy 2 przedstawiono wartości prądów, jakie mogą popłynąć przez poszczególne ograniczniki
w zależności od poziomu ochrony oraz systemu sieci.

Tablica 2. Wartości prądu, jaki może popłynąć przez ogranicznik przepięć klasy I

Wartości prądu

Poziom

ochrony

System

sieci TN

System

sieci TT*

System sieci TT**

ograniczniki

System sieci TT**

iskiernik

System sieci IT

I

≥ 100 kA / m

≥ 100 kA / m

≥ 100 kA / m

≥ 100 kA

≥ 100 kA / m

II

≥ 75 kA / m

≥ 75 kA / m

≥ 75 kA / m

≥ 75 kA

≥ 75 kA / m

III i IV

≥ 50 kA / m

≥ 50 kA / m

≥ 50 kA / m

≥ 50 kA

≥ 50 kA / m

m : oznacza liczbę przewodów w których może popłynąć prąd piorunowy np. w systemie TN-S są to L1, L2, L3
N oraz PE - m = 5
* - układ 4 ograniczników przepięć,
** - układ tzw. 3+1 trzech ograniczników przepięć i jednego iskiernika.

A. Sowa Oddziaływanie ograniczników przepięć na inne urządzenia w instalacji elektrycznej

w obiekcie budowlanym

W celu zapewnienia niezawodnego działania instalacji elektrycznej i chronionych urządzeń, ograniczniki

klasy I

powinny charakteryzować się następującymi właściwościami:

• możliwością zapewnienia ochrony w przypadku prądów udarowych o wartościach przedstawio-

nych w tablicy 2,

• zdolnością gaszenia dużych prądów następczych,
• łatwością montażu.
• nie powodować, lub znacznie ograniczać możliwości, zadziałania zabezpieczeń nadprądowych in-

stalowanych przed tymi ogranicznikami.

W tym ostatnim przypadku należy uwzględnić zarówno oddziaływanie prądów symulujących prądy
piorunowe, jak i prądów następczych.

Wydmuch gazów na zewnątrz ograniczników klasy I

Podstawowym elementem ogranicznika przepięć klasy I jest iskiernik. Pojawienie się przepię-

cia lub prądu piorunowego powoduje przeskok iskry między elektrodami iskiernika i przepływ prą-
du udarowego. Po przepływie prądu udarowego w iskierniku pojawia się prąd następczy, który po-
winien zostać przerwany.

W części ograniczników klasy I stosowane są iskierniki otwarte (nie są obudowane), w których
podczas przerywania prądu następczego, następuje wydmuch gorących, zjonizowanych gazów na
zewnątrz.

W takim przypadku rozmieszczając ograniczniki należy uwzględnić:
• kierunek wydmuchu gazów,
• obszar występującego zagrożenia.
Strefę działania gazów określają zwykle producenci ograniczników. W strefie tej nie należy
umieszczać:
- materiałów łatwopalnych,

- nieizolowanych, ułożonych blisko siebie przewodów elektrycznych,

- innych urządzeń elektrycznych i elektronicznych.

W przypadku montażu ograniczników w oddzielnych szafkach należy również uwzględnić wzrost
ciśnienia, występującego podczas wydmuchu gazów i odpowiednio dobrać wymiary i właściwości
szafek.

Powyższych zagrożeń można uniknąć stosując ograniczniki klasy I z obudowanymi iskiernikami, nie
wyprowadzające gazów na zewnątrz.

Oddziaływanie na główne zabezpieczenia nadprądowe.

Ograniczniki przepięć klasy I należy umieścić w instalacji elektrycznej w obiekcie budowlanym za
głównymi zabezpieczeniami nadprądowymi.

W takim układzie, po zadziałaniu ograniczników (np. podczas bezpośredniego wyładowania pioru-
nowego w obiekt lub uderzenia w przewody instalacji elektrycznej) przez zabezpieczenie nadprą-
dowe popłynie część prądu piorunowego oraz prąd następczy.

Przepływ tych prądów może spowodować zadziałania lub nawet zniszczenia zabezpieczeń nadprądo-
wych.
Źródłem informacji o działaniu prądu piorunowego na zabezpieczenia nadprądowe są wyniki analiz

A. Sowa Oddziaływanie ograniczników przepięć na inne urządzenia w instalacji elektrycznej

w obiekcie budowlanym

teoretycznych oraz badań laboratoryjnych.
W przypadku zagrożeń stwarzanych przez prąd piorunowy, przy ocenie występującego zagrożenia,
pomocna mogą być wyniki badań oddziaływania prądu udarowego o kształcie 10/350 na różnorodne
wkładki bezpiecznikowe.
Przykładowo na rys.3. przedstawiono skutki przepływu prądu o takim kształcie i o różnych wartościach
szczytowych przez wkładki bezpiecznikowe o różnych parametrach.

4

45

26

20

9,6

5,5

0,7

1,3

1,7

77

22

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

630A/3

400A/2

250A/1

200A/1

160A/00

100A/C00

63A/C00

35A/C00

20A/C00

16A/C00

10A/C00

pr

ądz namion

owy

wk

ładki /

wiel

ko

ść

kA

Obszar
normalnego
działania

Obszar
zadziałania
bezpiecznika

Obszar
eksplozji
bezpiecznika

Rys.3. Oddziaływania prądu piorunowego 10/350 na wkładki bezpiecznikowe [3]

Porównanie przedstawione wartości z wartościami prądów, jakie mogą popłynąć w bezpieczniku (rys.2
i tabl. 2) wskazuje, że wkładki do 200 A mogą zadziałać podczas wyładowania piorunowego (zakłada-
jąc I poziom ochrony).
W przypadku wkładek o prądach znamionowych do 100A przepływ prądu piorunowego może nawet
spowodować ich eksplozję.
Ograniczniki klasy I nie posiadają wewnętrznych zabezpieczeń zwarciowych i w niektórych przypad-
kach należy zastosować bezpiecznik montowany w szereg z ogranicznikiem. Określając potrzebę sto-
sowania dodatkowego bezpiecznika należy porównać wartości znamionowych prądów I

F1

zabezpie-

czeń nadprądowych, jakie występują przed ogranicznikami z dopuszczalnymi wartościami I

DOP

za-

lecanymi przez producenta. W zależności od wyników takiego porównania należy stosować układ:

♦

I

F1

≤ I

DOP

- bez dodatkowych zabezpieczeń nadprądowych,

♦

I

F1

≥ I

DOP

- posiadający dodatkowe zabezpieczenia nadprądowe włączone w szereg z ogra-

nicznikami .

Zainstalowanie dodatkowych bezpieczników powoduje, że będą one również narażone na działanie
prądu piorunowego i skutki działania tego prądu będą analogiczna jak na zabezpieczeń nadprądo-
wych głównych (zadziałanie lub nawet eksplozja).

A. Sowa Oddziaływanie ograniczników przepięć na inne urządzenia w instalacji elektrycznej

w obiekcie budowlanym

Dodatkowo przepływ prądu udarowego o dużych wartościach szczytowych (duża gęstość prądu w ele-
mentach topikowych) spowoduje rozpad topika i równoczesny zapłon wielu łuków, co wywoła spadek
napięcia na bezpieczniku (rys.4.).

a)

b)

F2

U

ogr.

U

bez.

F1

Ogranicznik

przepięć

klasy I

Rys. 4. Spadki napięć podczas przepływu prądu piorunowego; a) schemat układu z ograniczni-
kiem, b) przebiegi prądu płynącego przez bezpiecznik i napięcia na nim panującego [5]

Charakter zmian napięć na bezpiecznikach uzależniony jest od wartości ich prądów znamionowych
oraz wartości szczytowej płynących prądów udarowych.

Przykładowo na rys. 5 przedstawiono przebiegi napięć [4] na bezpieczniku U

bezp

. o prądzie znamiono-

wym 100A przy przepływie prądów udarowych 17 kA i 25 kA ( kształt prądu 10/350).

Przepływ prądu 17 kA powoduje rozpad topika i równoczesny zapłon wielu łuków po czasie
ok.180µs, a prąd 25 kA po czasie ok. 50µs. Po tym czasie na bezpieczniku wystąpi spadek napięcia
U

bezp

o wartości przekraczającej 1kV, który dodaje się do napięcia panującego na ograniczniku U

odg.

oraz przewodach wykorzystanych do jego połączenia U

przew.

Do instalacji elektrycznej w obiekcie, pomimo zastosowania ogranicznika przepięć, przepuszczane jest
napięcie U będące sumą przedstawionych spadków napięć

U = U

ogr.

+U

bezp

+U

przew

Zadziałanie bezpieczników może być również spowodowane przez przepływ prądów następczych.
Jest to zjawisko znacznie częściej występujące i producenci ograniczników próbują wprowadzać
takie sposoby gaszenia łuku, aby ograniczać wartości prądów następczych.

Ograniczanie spadków napięć na przewodach układu ograniczników

Oceniając poziomy przepięć „przedostających” się

do instalacji, pomimo zainstalowania układu ogra-

niczników klasy I, należy uwzględnić nie tylko napięcia obniżone przez ograniczniki i ewentualne
spadki napięć na bezpiecznikach, ale również spadki napięć na przewodach łączących te ogranicz-
niki.

A. Sowa Oddziaływanie ograniczników przepięć na inne urządzenia w instalacji elektrycznej

w obiekcie budowlanym

a)

b)

Rys.5. Przebiegi prądów płynących przez bezpieczniki oraz występujące na nich napięcia [4]
W obecnie produkowanych ogranicznikach prądu następcze ograniczane są do wartości kilkuset
amperów.

Dodatkowe napięcia powstające na przewodach mogą spowodować:

- zniszczenie

urządzeń instalowanych w miejscu wprowadzania instalacji do obiektu (np. liczni-

ków energii elektrycznej oraz innych urządzeń o wytrzymałości udarowej 6 kV - wytrzymałość
udarowa kategorii IV),

-

przeciążenie lub zniszczenie ograniczników kolejnych stopni ochrony przepięciowej.

W celu zmniejszenia pojawiającego się zagrożenia należy do połączeń ograniczników stosować
możliwie najkrótsze przewody. Obecnie pojawiają się zalecenia [16] ograniczenia długości tych
przewodów poniżej 0,5m (rys.6a.).

a)

b)

≤0,5m

≤0,5m

Główna szyna
wyrównawcza

Dodatkowa
szyna ochrona

Rys.6. Zalecane długości przewodów do połączeń ogranicznika (a) oraz eliminacja wpływu spad-
ków napięć na przewodach (układ V)(b).

A. Sowa Oddziaływanie ograniczników przepięć na inne urządzenia w instalacji elektrycznej

w obiekcie budowlanym

W takim układzie poziom przepięcia wnikającego do instalacji jest równy spadkowi napięcia na
ograniczniku. Ograniczniki stosowane do takiego układu połączeń powinny posiadać możli-
wość podłączenia dwu przewodów do każdego bieguna.

ZŁĄCZE

Szyna
wyrównywania
potencjałów

System
TN-C-S

Rozdzielnica
główna

Ograniczniki
klasy I

L1
L2
L3
N
PE

W celu wyeliminowania tylko
spadku napięcia na przewodzie
łączącym ograniczniki z szyną
wyrównywania potencjałów
można zastosować układ po-
łączeń przedstawiony na rys. 7.

Rys.7. Optymalny układ przy-
łączenia ograniczników z szy-
ną wyrównawczą

Instalując liczniki energii elektrycznej należy również uwzględnić dynamiczne oddziaływanie po-
między przewodami, w których płynie prąd piorunowy. Uniknięcie takiego zagrożenia wymaga
umieszczenia układu ograniczników klasy I przed licznikiem energii elektrycznej

Ograniczniki przepięć klasy II

Ograniczniki przepięć klasy II powinny ograniczyć przepięcia do wartości odpowiadającej I lub II ka-
tegorii wytrzymałości udarowej [13]. Najczęściej wymagane jest ograniczanie przepięć poniżej 1,5 kV,
gdyż takie wartości przepięć wytrzymuje większość urządzeń elektrycznych i elektronicznych.
Właściwości ochronne ograniczników przepięć klasy II określane są na podstawie wyników badań prą-
dami i napięciami udarowymi. Zalecanym kształtem jest prąd udarowy o czasie narastania czoła 8

µs,

czasie trwania do półszczytu na grzbiecie udaru 20

µs i o wartościach szczytowych wybieranych z sze-

regu od kilkuset A do 20 kA.
Oceniając wpływ działających ograniczników klasy II na pracę bezpieczników należy posiadać pod-
stawowe informacje o ich odporności na działanie prądów udarowych o kształcie 8/20.
Przykładowe wartości prądów udarowych o kształcie 8/20 powodujących zadziałanie bezpieczników
przedstawiono na rys. 8.

A. Sowa Oddziaływanie ograniczników przepięć na inne urządzenia w instalacji elektrycznej

w obiekcie budowlanym

14,7

25,4 kA

38,9 kA

67,6 kA

86,2kA

115 kA

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90 100 110 120 130 140

wartość szczytowa prądu 8/20 kA

250A

200A

150A

100A

63A

35A

Obszar
normalnego
działania

Obszar
zadziałania
bezpiecznika

Rys.8. Oddziaływanie prądu udarowego 8/20 na bezpieczniki

Zgodnie z obowiązującymi zaleceniami w instalacji elektrycznej należy stosować m.in. wyłączniki
przeciwporażeniowe różnicowoprądowe i urządzenia ochrony przepięciowej. Ich wzajemne roz-
mieszczenie w instalacji powinno nie zmniejszać ich zadań ochronnych oraz nie ograniczać ciągło-
ści dostawy energii elektrycznej.
Umieszczenie układu ograniczników przepięć klasy II za wyłącznikiem różnicowoprądowym po-
woduje narażenie wyłącznika na działanie przepływających prądów udarowych (rys.9a), które mo-
gą spowodować jego zniszczenie lub zbędne zadziałanie.

a)

Zainstalowanie układu ograniczników
przed wyłącznikiem praktycznie elimi-
nuje tego rodzaju zagrożenie (rys.9b).
Takie rozmieszczenie uniemożliwia
również występowanie wadliwego dzia-
łania sprawnych technicznie wyłączni-
ków różnicowoprądowych, jeśli wystąpi
uszkodzenie jednego z ograniczników
[5].
Uwzględniając powyższe uwagi zaleca-
nym rozwiązaniem jest umieszczanie
ograniczników przepięć klasy II przed
wyłącznikami różnicowoprądowym.

Rys.9.Rozpływ prądu udarowego w
przypadku umieszczenia ograniczni-
ków przepięć za i przed wyłącznikiem
różnicowoprądowym

L1

L2

L3

N

PE

ograniczniki
klasy II

I

b)

L1

L2

L3

N

PE

I

ograniczniki
klasy II

A. Sowa Oddziaływanie ograniczników przepięć na inne urządzenia w instalacji elektrycznej

w obiekcie budowlanym

Ograniczniki przepięć klasy III

W instalacji elektrycznej ograniczniki klasy III współpracują najczęściej z ogranicznikami klas I i II
tworząc wielostopniowy system ochrony przepięciowej. Należy zaznaczyć, że w większości przypad-
ków dwustopniowy system zawierający układy ograniczników klas I i II zapewnia dostateczną ochronę
urządzeń technicznych, a zastosowanie ograniczników klasy III stanowi najczęściej jedynie uzupeł-
nienie systemu.

Dobierając miejsca montażu ograniczników klasy III należy uwzględnić wymagania dotyczące za-
chowania minimalnych odległości (rys.10.) pomiędzy tymi ogranicznikami a:

♦ ogranicznikami przepięć klasy II (odległość L

C-D

),

♦ chroniony urządzeniem, które posiada zainstalowane elementy ochrony przepięciowej (odle-

głość L

D-U

).

W instalacji elektrycznej ograniczniki przepięć klasy III montowane są za wyłącznikami różni-
cowoprądowymi, co powoduje, że należy wyeliminować ich wpływ na pracę wyłączników.

L1

L2

L3

N

PE

L

N

PE

L
N
PE

L

C-D

L

D-U

Ograniczniki
przepięć
klasy III

Ograniczniki
przepięć
klasy II

Chronione
urządzenie z
ogranicznikami

Rys.10. Wzajemne rozmieszczenie ograniczników klasy II i III oraz chronionego urządzenia posia-
dającego „własne” elementy ograniczające przepięcia

Spełnienie tego warunku wymaga zastosowania w ograniczniku klasy III takiego układu połączeń
elementów ograniczających przepięcia, który:
- eliminuje

występowanie prądu upływu pomiędzy przewodem fazowym L lub neutralnych N a

ochronnym PE,

-

ogranicza przepięcia pomiędzy przewodem fazowym i neutralnym nie powodując zbędnego
zadziałania wyłącznika różnicowoprądowego (rys.11.).

L1
L2
L3
N

PE

I

GNIAZDO

Rys.11. Rozpływ prądów
udarowych po zadziałaniu
ogranicznika przepięć klasy
III umieszczonego za wy-
łącznikiem różnicowoprą-
dowym.

Podsumowanie

Przedstawione zasady dobory, rozmieszczania i montażu ograniczników przepięć różnych klas w insta-
lacji elektrycznej w obiekcie budowlanym zapewniają:
• właściwą współpracę pomiędzy ogranicznikami różnych klas,

A. Sowa Oddziaływanie ograniczników przepięć na inne urządzenia w instalacji elektrycznej

w obiekcie budowlanym

• ochronę przed wszelkiego rodzaju narażeniami udarowymi,
• ciągłość zasilania urządzeń elektrycznych,
• właściwe współdziałanie ograniczników z innymi urządzeniami w instalacji elektrycznej,
• dobór optymalnego rozwiązania układów ochronnych w zależności od odporności udarowej chro-

nionych urządzeń technicznych.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że właściwie zaprojektowane i wykonane układy ochrony przepięciowej
są tylko jednym z elementów ochrony.
Dodatkowo należy zapewnić właściwe rozwiązanie systemu wyrównywania potencjałów w obiekcie
budowlanym oraz odpowiednie odstępy izolacyjne pomiędzy instalacją elektryczną a elementami insta-
lacji piorunochronnej. Takie kompleksowe podejście do zagadnienia ochrony zapewni jej skuteczność
ochrony przed wszelkiego rodzaju zagrożeniem.

Literatura

1.

Hasse p., Wiesinger J.: EMV Blitz – Schutznonnen Konzept . Pflaum Verlag 1994.

2.

Markiewicz H.: Instalacje elektryczne WNT Warszawa 1996.

3.

Noack F., Schonau J., Reichert F.: Lightning pulse current withstand of low-voltage fuses. In-
ternational Conference on Lightning Protection, Krakow, 2002.

4.

Noack F.: Zur Stoßstromtragfähigkeit von Schutzgeraten und Bauelementen.2 Forum für
Sachverständige, 1995.

5.

Raab V.: Überspannungsschutz in Verbraucheranlagen. Auswahl, Errichtung, Prufung. Ver-
lag Technik 1998.

6.

Sowa A.: Ochrona odgromowa i przeciwprzepięciowa. Kielce 1998.

7.

Vogt D.: Potentialgleich, Fundamenterde, Korrosionsgefährdung. VDE-Schriftenreihe Nor-
men verständlich.

8.

PN-86/E-05003/01. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Wymagania ogólne.

9.

PN-IEC 61024-1:2001, Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne.

10.

PN-IEC 61024-1-1:2001, Ochrona odgromowa obiektów budowanych. Zasady ogólne. Wybór
poziomów ochrony dla urządzeń piorunochronnych.

11.

PN-IEC 61024-1-2:2002, Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Część 1-2, Zasady ogól-
ne. Przewodnik B - Projektowanie, montaż, konserwacja i sprawdzania urządzeń piorunochron-
nyc.

12.

PN-IEC 61312-1:2001, Ochrona przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym. Zasady
ogólne.

13.

PN-IEC 60364-4-443:1999, Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla
zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przez przepięciami. Ochrona przed przepięciami at-
mosferycznymi i łączeniowymi.

14.

PN IEC 61643-1, 2001. Urządzenia do ograniczania przepięć w sieciach rozdzielczych niskiego
napięcia. Część 1. Wymagania techniczne i metody badań

15.

E DIN VDE 0675 Teil 6:1989-11. Überspannung - Ableiter Teil 1: Überspannungs-Ableiter
zur Verwendung in Wechselstromnetzen mit Nennspannung zwischen 100V und 1000V.

16.

Überspannung - Schutzrichtungen der Abforderungsklasse B. Richtlinie für den Einsatz in
Hauptstromversorgungssystemen. VWEW 1998.