mgr in . Andrzej Boczkowski
Przewodnicz

cy Sekcji Instalacji

i Urz

dze



Elektrycznych SEP

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych.

Wybrane wymagania dla instalacji

modernizowanych lub nowo budowanych

Bezpiecze



stwo u



ytkowania instalacji elektrycznych sprowadza si



do zapewnienia

ochrony przed nast



puj



cymi podstawowymi zagro



eniami:



pora



eniem pr



dem elektrycznym,



pr



dami przeci



eniowymi i zwarciowymi,



przepi



ciami ł



czeniowymi i pochodz



cymi od wyładowa



atmosferycznych,



skutkami cieplnymi.

Skuteczno



ochrony przed wy



ej wymienionymi zagro



eniami zale



y od zastosowanych,

w instalacjach elektrycznych, rozwi



za



oraz



rodków technicznych.

Miar



skuteczno



ci tej ochrony jest liczba



miertelnych wypadków pora



e



pr



dem

elektrycznym oraz liczba po



arów, b



d



cych nast



pstwem wad lub nieprawidłowej

eksploatacji instalacji elektrycznych.

Z przeprowadzonych analiz wynika,



e liczba



miertelnych wypadków pora



e



pr



dem

elektrycznym w ci



gu roku, przypadaj



ca na jeden milion mieszka



ców w Polsce

zmniejszyła si



z 9,5 w latach 1980

÷

1985 do 6,6 w latach 1991

÷

1999 z tendencj



dalszego zmniejszania si



w nast



pnych latach. Jednak nadal liczba



miertelnych wypadków

pora



e



pr



dem elektrycznym jest w Polsce 3

÷

4-krotnie wi



ksza ni



w krajach Zachodniej

Europy.

Liczba



miertelnych

wypadków

poza

statystycznym

miejscem

pracy,

spowodowanych pora



eniem pr



dem elektrycznym, w stosunku do ogółu



miertelnych

wypadków pora



e



pr



dem elektrycznym wynosi w Polsce około 86 %.

Wynika z tego,



e niebezpiecze



stwo



miertelnych pora



e



pr



dem elektrycznym wyst



puje

przede wszystkim w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w gospodarstwach
rolniczych i ogrodniczych.

Nadal najwi



cej wypadków odnotowuje si



na wsi, prawie dwukrotnie wi



kszy wska



nik



miertelnych wypadków w stosunku do wypadków w mie



cie. Równie cz



ste s



przypadki

powstania po



arów, spowodowane niesprawn



instalacj



elektryczn



. Procentowy udział

w ogólnej liczbie po



arów w budynkach, spowodowanych niesprawn



instalacj



elektryczn



,

według danych za 2000 rok jest na poziomie 14,2 %.

Zasadniczy wpływ na du

 

liczb





miertelnych pora



e



pr



dem elektrycznym oraz po



arów

w Polsce ma na ogół zły stan techniczny instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych,
w tym w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w gospodarstwach rolniczych
i ogrodniczych, a tak



e stosowanie niedoskonałych i niewystarczaj



cych



rodków ochrony

przed zagro



eniami w tych instalacjach, a mianowicie:



powszechne stosowanie układu sieci TN-C w instalacjach elektrycznych z przewodami
o małych przekrojach (1,5

÷

10 mm

2

) przewa



nie aluminiowymi, zwi



kszaj



cymi

mo



liwo



uszkodze



mechanicznych i przerw, szczególnie w przewodach ochronno-

neutralnych PEN wyst



puj



cych w tym układzie sieci. St



d wynikaj



ce cz



sto przypadki

pojawiania si



na obudowach metalowych odbiorników napi



dotykowych wy



szych

od dopuszczalnych długotrwale. Równie



pojawianie si



na przewodzie PEN napi



cia

niekorzystnego dla u



ytkowanych odbiorników, wywołanego przepływem przez ten

przewód pr



du wyrównawczego, spowodowanego zaistnieniem asymetrii pr



dowej

w instalacji,

2



stosowanie układu sieci TT, nie zawsze gwarantuj



cego skuteczno



ochrony

przeciwpora



eniowej, głównie z uwagi na do



cz



sto wyst



puj



ce trudno



ci w

zapewnieniu wymaganych rezystancji uziemie



oraz przypadki przerw w przewodach

uziemiaj



cych,



powszechne u



ytkowanie bezpieczników topikowych, jako urz



dze



samoczynnego

wył



czenia. Stosowanie wył



czników nadpr



dowych było znikomo małe. Przy doborze

bezpieczników topikowych, korzystanie z współczynników „k”, zamiast z charakterystyk
czasowo-pr



dowych, powoduj



cych rzeczywiste czasy samoczynnego wył



czenia,

wielokrotnie dłu



sze od czasów wymaganych,



niestosowanie poł



cze



wyrównawczych dodatkowych (miejscowych), a tak



e bardzo

cz



sto poł



cze



wyrównawczych głównych,



niestosowanie ochrony przed dotykiem po



rednim (ochrony dodatkowej) w pomieszcze-

niach o podłodze



le przewodz



cej, przeznaczonych na stały pobyt ludzi, pomimo

wyst



powania w tych pomieszczeniach metalowych uziemionych rur i grzejników

centralnego ogrzewania oraz metalowych rur wodoci



gowych i gazowych. Dopuszczenie

mo



liwo



ci stosowania w wy



ej wymienionych pomieszczeniach odbiorników klasy

ochronno



ci “0”,



niestosowanie wył



czników ochronnych ró



nicowopr



dowych,



niestosowanie ograniczników przepi



,



w rozwi



zaniach instalacji elektrycznych prowadzenie przewodów w sposób wyklucza-

j



cy ich wymienialno



,



stosowanie zbyt małej liczby obwodów odbiorczych oraz gniazd wtyczkowych i wypu-
stów o



wietleniowych.

W Polsce, w miastach i na wsi, istnieje ponad 11 milionów mieszka



oraz ponad 2 miliony

gospodarstw rolniczych i ogrodniczych.

Instalacje elektryczne w tych obiektach, z wyj



tkiem budowanych w ostatnich latach,

nie odpowiadaj



postanowieniom obowi



zuj



cej Polskiej Normy PN-IEC 60364 „Instalacje

elektryczne w obiektach budowlanych” oraz postanowieniom Warunków Technicznych jakim
powinny odpowiada

budynki i ich usytuowanie.

S



to instalacje elektryczne nie w pełni sprawne, b



d



ce



ródłem wy



ej wymienionych

zagro



e



.

Istnieje w zwi



zku z tym konieczno



modernizacji instalacji elektrycznych w obiektach

budowlanych, w tym szczególnie w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w
gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych.

W instalacjach modernizowanych lub nowo budowanych nale



y zapewni

konieczno



realizacji nowych, preferowanych rozwi



za



, które s



obj



te wymaganiami obowi



zuj



cych

przepisów, to jest normy PN-IEC 60364 oraz Warunków Technicznych jakim powinny
odpowiada

budynki i ich usytuowanie.

Norma PN-IEC 60364 „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych” jest zaktualizowan



wersj



normy PN/E-05009. Norma PN-IEC 60364 zawiera, oprócz powszechnie znanych

arkuszy normy PN/E-05009, które zostały zaktualizowane, arkusze nowe dotycz



ce mi



dzy

innymi ochrony instalacji niskiego napi



cia przed przej



ciowymi przepi



ciami i

uszkodzeniami przy doziemieniach w sieciach wysokiego napi



cia, obci

 

alno



ci pr



dowej

długotrwałej przewodów, instalacji elektrycznych w przestrzeniach ograniczonych
powierzchniami przewodz



cymi, wymaga



dotycz



cych uziemie



instalacji urz



dze



przetwarzania danych, ochrony przed zakłóceniami elektromagnetycznymi w instalacjach
obiektów budowlanych oraz układów uziemiaj



cych i poł



cze



wyrównawczych instalacji

informatycznych.

3

Przytoczone przepisy ustalaj



mi



dzy innymi nast



puj



ce wymagania:

1.

Układy sieci

Norma PN/E-05009, a nast



pnie PN-IEC 60364 wprowadziła poj



cie układów sieci, a

jako



rodek ochrony przed dotykiem po



rednim definiuje samoczynne wył



czenie zasilania w

danym układzie sieci. Schematy układów sieci przedstawiono na rysunku nr 1.

Dotychczas w kraju najcz





ciej stosowany był układ sieci TN-C. W układzie tym wyst



puje

przewód ochronno-neutralny PEN.

Zgodnie z postanowieniami normy w instalacjach elektrycznych uło



onych na stałe, przewód

ochronno-neutralny PEN powinien mie

przekrój



yły nie mniejszy ni



10 mm

2

Cu lub

16 mm

2

Al.

Oznaczenia: L1; L2; L3 - przewody fazowe pr



du przemiennego; N - przewód neutralny;

PE - przewód ochronny; PEN - przewód ochronno-neutralny; E - przewód
uziemiaj



cy; Z - impedancja

Rys. 1.

Schematy stosowanych układów sieci TN (TN-C; TN-S; TN-C-S), TT oraz IT

4

W zwi



zku z niewła



ciw



relacj



pomi



dzy przekrojami przewodu PEN i przewodów

fazowych L, w odniesieniu do instalacji elektrycznej w budynkach (przekrój przewodu PEN
w wi



kszo



ci przypadków mo



e kilkakrotnie przewy



sza

przekroje przewodów fazowych L)

oraz d

 

eniem do poprawy stanu bezpiecze



stwa przeciwpora



eniowego u



ytkowników,

konieczno



ci



staje si



stosowanie układu sieci TN-S lub TN-C-S.

Układy te zapewniaj



rozdzielenie funkcji przewodu ochronno-neutralnego PEN na przewód

ochronny PE i neutralny N.

Rozdzielenie funkcji przewodu ochronno-neutralnego PEN na przewód ochronny PE
i neutralny N, w przypadku układu sieci TN-C-S, powinno nast



powa

w zł



czu lub w

rozdzielnicy głównej budynku, a punkt rozdziału powinien by

uziemiony.

Zapewnia to utrzymanie potencjału ziemi na przewodzie ochronnym PE przył



czonym do

cz





ci przewodz



cych dost



pnych urz



dze



elektrycznych w normalnych warunkach pracy

instalacji elektrycznej.

Mo



liwie licznie uziemiane powinny by

równie



przewody ochronne PE i ochronno-

neutralne PEN.

Wielokrotne uziemianie przewodu ochronnego PE i ochronno-neutralnego PEN w układzie
sieci TN, w którym stosowane jest samoczynne wył



czenie zasilania, jako ochrona przed

dotykiem po



rednim, powoduje:



obni



enie napi



cia na nieuszkodzonym przewodzie ochronnym PE poł



czonym

z miejscem zwarcia,



utworzenie drogi zast



pczej pr



du zwarciowego w przypadku przerwania przewodu

ochronnego PE lub ochronno-neutralnego PEN,



obni



enie napi



cia na przewodzie ochronnym PE lub ochronno-neutralnym PEN, który

został przerwany (odł



czony od punktu neutralnego sieci) i który jest jednocze



nie

poł



czony z miejscem zwarcia.

Instalacja elektryczna w budynkach powinna by

realizowana w układzie sieci TN-S

(przewody L1; L2; L3; N; PE). Nie wyklucza to stosowania w szczególnie uzasadnionych
przypadkach układu sieci TT lub IT.

Mo



liwe s



dwa rozwi



zania rozdzielnic (zł



cze, rozdzielnica główna) w układzie TN-C-S:



z zastosowaniem czterech szyn zbiorczych,



z zastosowaniem pi



ciu szyn zbiorczych.

Rozwi



zania te przedstawiono na rysunku nr 2.

Rys. 2.

Rozdzielnice w układzie TN-C-S

5

Rozdzielnica przedstawiona na rysunku nr 2a mo



e pracowa

w układzie TN-C lub TN-C-S,

natomiast rozdzielnica przedstawiona na rysunku nr 2b mo



e pracowa

we wszystkich

układach TN , a tak



e w układach TT lub IT, po odpowiednim, dla danego układu sieci,

poł



czeniu lub rozł



czeniu szyny PE z szyn



N.

Na rysunku nr 3 przedstawiono schemat zasilania pojedynczego budynku (indywidualnego
odbiorcy) poprzez zestaw przył



czeniowo-pomiarowy, usytuowany w linii ogrodzenia

zewn



trznego posesji. Zestaw ten mie



ci si



w zamkni



tej oraz zabezpieczonej przed

wpływami atmosferycznymi i osobami niepowołanymi skrzynce. Składa si



z dwóch

modułów,
z których jeden pełni funkcj



zako



czenia przył



cza, drugi pełni funkcj



zł



cza ko



cowego.

Zestaw umo



liwia zainstalowanie listwy zaciskowej do podł



czenia przewodów przył



cza

sieci zasilaj



cej i przewodów instalacji, zabezpieczenia przedlicznikowego w postaci

rozł



cznika

bezpiecznikowego

lub

wył



cznika

nadpr



dowego

selektywnego

–

zapewniaj



cych selektywno



w działaniu urz



dze



zabezpieczaj



cych, licznika energii

elektrycznej oraz ochrony przed przepi



ciami pochodz



cymi od wyładowa



atmosferycznych

i ł



cze



w sieci zasilaj



cej (ograniczniki przepi



stanowi



ce pierwszy stopie



ochrony

przeciwprzepi



ciowej).

Bardzo wa



n



rol



w ekwipotencjalizacji cz





ci przewodz



cych jednocze



nie dost



pnych

w budynku pełni uziemienie przewodu ochronnego PE instalacji elektrycznej. Okre



la ono

potencjał strefy ekwipotencjalnej w budynku. Uziemienie to powinno by

wykonane w

budynku, a nie z dala od niego, z wykorzystaniem przede wszystkim uziomu
fundamentowego.

Wła



ciwe jest w zwi



zku z tym rozwi



zanie przedstawione na rysunku nr 3, na którym

rozdzielenie przewodu PEN na przewody PE i N wykonano w zestawie przył



czeniowo-

pomiarowym ZPP, usytuowanym poza budynkiem, a przewód PE przył



czono do szyny PE

w tablicy rozdzielczej odbiorcy TRO i uziemiono poprzez główn



szyn



uziemiaj



c



budynku

GSU.

6

Oznaczenia: SZ – sie

zasilaj



ca niskiego napi



cia; P – przył



cze; ZPP – zestaw

przył



czeniowo-pomiarowy; LZ – listwa zaciskowa; RB – rozł



cznik

bezpiecznikowy lub wył



cznik nadpr



dowy selektywny; L – przewody fazowe;

O – ogranicznik przepi



; SU – szyna uziemiaj



ca; kWh – licznik energii

elektrycznej; TRO – tablica rozdzielcza odbiorcy; wlz – wewn



trzna linia

zasilaj



ca; GSU – główna szyna uziemiaj



ca budynku; IK, IW, ICO, IG –

instalacje odpowiednio w kolejno



ci: kanalizacyjna, wodna, centralnego

ogrzewania, gazowa; KB – konstrukcja metalowa (elementy metalowe
konstrukcji) budynku, zwi



zane na przykład z fundamentem,



cianami; N,

PEN, PE, E, CC – przewody odpowiednio: neutralny, ochronno-neutralny,
ochronny, uziemiaj



cy, wyrównawczy.

Rys. 3.

Schemat zasilania w energi



elektryczn



pojedynczego budynku

(indywidualnego odbiorcy)

7

2.

Poł

czenia wyrównawcze główne i dodatkowe (miejscowe)

Zastosowanie poł



cze



wyrównawczych ma na celu ograniczenie do warto



ci

dopuszczalnych długotrwale w danych warunkach



rodowiskowych napi



wyst



puj



cych

pomi



dzy ró



nymi cz





ciami przewodz



cymi.

Ka



dy budynek powinien mie

poł



czenia wyrównawcze główne.

Poł



czenia wyrównawcze główne realizuje si



przez umieszczenie w najni



szej

(przyziemnej) kondygnacji budynku głównej szyny uziemiaj



cej (zacisku), do której s



przył



czone:



przewody uziemiaj



ce,



przewody ochronne lub ochronno-neutralne,



funkcjonalne przewody uziemiaj



ce (w razie potrzeby),



metalowe rury oraz metalowe urz



dzenia wewn



trznych instalacji wody zimnej, wody

gor



cej,



cieków, centralnego ogrzewania, gazu, klimatyzacji, metalowe powłoki i

pancerze kabli elektroenergetycznych itp.



metalowe elementy konstrukcyjne budynku, takie jak np. zbrojenia itp.

Elementy przewodz



ce wprowadzane do budynku z zewn



trz (rury, kable) powinny by

przył



czone do głównej szyny uziemiaj



cej mo



liwie jak najbli



ej miejsca ich wprowadzenia.

W pomieszczeniach o zwi



kszonym zagro



eniu pora



eniem, jak np. w łazienkach

wyposa



onych w wann



lub/i basen natryskowy, hydroforniach, pomieszczeniach

wymienników ciepła, kotłowniach, pralniach, kanałach rewizyjnych, pomieszczeniach
rolniczych i ogrodniczych oraz przestrzeniach, w których nie ma mo



liwo



ci zapewnienia

ochrony przeciwpora



eniowej przez samoczynne wył



czenie zasilania po przekroczeniu

warto



ci napi



cia dotykowego dopuszczalnego długotrwale na cz





ciach przewodz



cych

dost



pnych, powinny by

wykonane poł



czenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe).

Poł



czenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe) powinny obejmowa

wszystkie cz





ci

przewodz



ce jednocze



nie dost



pne, takie jak:



cz





ci przewodz



ce dost



pne,



cz





ci przewodz



ce obce,



przewody ochronne wszystkich urz



dze



, w tym równie



gniazd wtyczkowych i

wypustów o



wietleniowych,



metalowe konstrukcje i zbrojenia budowlane.

Wszystkie poł



czenia i przył



czenia przewodów bior



cych udział w ochronie przeciwpo-

ra



eniowej powinny by

wykonane w sposób pewny, trwały w czasie, chroni



cy przed

korozj



.

Przewody nale



y ł



czy

ze sob



przez zaciski przystosowane do materiału, przekroju oraz

ilo



ci ł



czonych przewodów, a tak



e



rodowiska, w którym poł



czenie to ma pracowa

.

Na rysunku nr 4 przedstawiono przykład poł



cze



wyrównawczych głównych w piwnicy oraz

poł



cze



wyrównawczych dodatkowych (miejscowych) w łazience budynku mieszkalnego.

8

Oznaczenia: CC - przewód wyrównawczy; E - przewód uziemiaj



cy

Rys. 4.

Poł



czenia wyrównawcze w budynku mieszkalnym - główne w piwnicy,

oraz dodatkowe (miejscowe) w łazience

Zale



no



ci pomi



dzy przekrojami przewodów, pełni



cych ró



nego rodzaju funkcje, podano

w tablicach nr 1 i 2.

9

Tablica 1. Zale



no



ci pomi



dzy przekrojami przewodów

Przekrój przewodu (mm

2

)

fazowe-

go

ochron-

nego

uziemiaj



-

cego

ochronno-

neutralnego

wyrów-

nawczego

głównego

wyrównawczego

dodatkowego

(miejscowego)

wyrównaw-

czego

nieuziemio-

nego

S

L

S

PE

1)

S

E

1); 2)

S

PEN

S

CC

3)

S

CC

4)

S

CC

5)

S

CC

6)

≤

4

≥

S

L

≥

S

PE

≥

4

7)

≥

10 Cu

≥

16 Al

≥

6

≥

0,5 S

PE

≤

10

≥

S

L

≥

S

PE

≥

10 Cu

≥

16 Al

≥

6

≥

0,5 S

PE

16

≥

16

≥

16

≥

16

≥

0,5 S

PE

25; 35

≥

16

≥

16

≥

16

≥

0,5 S

PE

≥

50

≥

0,5
S

L

≥

S

PE

≥

0,5 S

L

≥

0,5 S

PE

8)

≥

S

PE

(min)

≥

0,5 S

PE

≥

S

L

1) Przekrój ka



dego przewodu ochronnego nie b



d



cego cz





ci



wspólnego układu

przewodów lub jego osłon



nie powinien by

w



adnym przypadku mniejszy ni



:

−

2,5 mm2 w przypadku stosowania ochrony przed mechanicznymi uszkodzeniami,

−

4 mm2 w przypadku niestosowania ochrony przed mechanicznymi uszkodzeniami.

2) Przewody uło



one w ziemi musz



spełnia

dodatkowo wymagania podane w tablicy nr 2.

Tablica 2. Wymagania dla przewodów uło



onych w ziemi

Zabezpieczone przed

mechanicznym

uszkodzeniem

Niezabezpieczone przed

mechanicznym

uszkodzeniem

Zabezpieczone przed korozj



S

E

≥

S

PE

S

E

≥

16 mm

2

Cu

S

E

≥

16 mm

2

Fe

Niezabezpieczone przed korozj



S

E

≥

25 mm

2

Cu

S

E

≥

50 mm

2

Fe

3) Przekrój S

CC

nale



y zawsze ustala

, bior



c pod uwag



najwi



kszy w danej instalacji

przekrój przewodu ochronnego.

4) Dotyczy przewodu poł



czenia wyrównawczego dodatkowego, ł



cz



cego ze sob



dwie

cz





ci przewodz



ce dost



pne. Przekrój wy



ej wymienionego przewodu nie powinien by

mniejszy ni



najmniejszy przekrój przewodu ochronnego, przył



czonego do cz





ci

przewodz



cej dost



pnej.

5) Dotyczy przewodu poł



czenia wyrównawczego dodatkowego, ł



cz



cego cz





przewodz



c



dost



pn



, z cz





ci



przewodz



c



obc



. Przekrój wy



ej wymienionego

przewodu nie powinien by

mniejszy ni



połowa przekroju przewodu ochronnego,

przył



czonego do cz





ci przewodz



cej dost



pnej.

6) Brak jest obowi



zuj



cych danych. Ze wzgl



du na pełnion



funkcj



, uwa



a si



,



e przekrój tego przewodu nie powinien by

mniejszy od przekroju przewodu fazowego.

7) Dotyczy współosiowej



yły przewodu (kabla).

8) Przekrój nie musi by

wi



kszy od 25 mm

2

Cu, lub z innego materiału, lecz o przekroju

maj



cym tak



obci

 

alno



jak 25 mm

2

Cu.

10

Dane przedstawione w tablicy nr 1 odnosz



si



do przewodów ró



nego przeznaczenia,

wykonanych z takiego samego materiału. W przypadku stosowania przewodu o okre



lonym

przeznaczeniu z innego materiału nale



y tak dobra

jego przekrój, aby została zachowana

odpowiednia przewodno



elektryczna.

W szczególnych przypadkach mo



e zachodzi

konieczno



indywidualnego obliczenia

przekrojów poszczególnych przewodów.

Przewody ochronne PE, ochronno-neutralne PEN, uziemiaj



ce E oraz wyrównawcze CC

powinny by

oznaczone dwubarwnie, barw



zielono-



ółt



, przy zachowaniu nast



puj



cych

postanowie



:



barwa zielono-



ółta mo



e słu



y

tylko do oznaczenia i identyfikacji przewodów maj



cych

udział w ochronie przeciwpora



eniowej,



zaleca si



, aby oznaczenie stosowa

na całej długo



ci przewodu. Dopuszcza si



stosowanie oznacze



nie na całej długo



ci z tym,



e powinny one znajdowa

si



we

wszystkich dost



pnych i widocznych miejscach.



przewód ochronno-neutralny powinien by

oznaczony barw



zielono-



ółt



, a na ko



cach

barw



jasnoniebiesk



. Dopuszcza si



, aby wy



ej wymieniony przewód był oznaczony

barw



jasnoniebiesk



, a na ko



cach barw



zielono-



ółt



.

Przewód neutralny i



rodkowy powinien by

oznaczony barw



jasnoniebiesk



w sposób taki,

jak opisany dla przewodów ochronnych.

Bardzo wa



ne jest rozró



nienie poł



cze



wyrównawczych głównych od uziemie



. Aby

okre



lone elementy mogły by

wykorzystane jako uziomy, musz



one spełnia

okre



lone

wymagania i musi by

zgoda wła



ciwej jednostki na ich wykorzystanie. Dotyczy to na

przykład rur wodoci



gowych, kabli itp. Niektóre elementy jak np. rury gazu, palnych cieczy

itp. nie mog



by

wykorzystywane jako uziomy.

Natomiast wszystkie wy



ej wymienione elementy powinny by

w danym budynku poł



czone

ze sob



poprzez główn



szyn



uziemiaj



c



, celem stworzenia ekwipotencjalizacji.

W zwi



zku z powy



szym, celem wykonania poł



cze



wyrównawczych, za wystarczaj



ce

uwa



a si



zainstalowanie wstawki izolacyjnej na wprowadzeniu rury gazowej do budynku jak

to przedstawiono na rysunku nr 4.

3.

Uziomy

W instalacjach i urz



dzeniach elektrycznych nale



y wykorzystywa

w najszerszym

zakresie przede wszystkim uziomy naturalne.

Jako uziomy naturalne nale



y stosowa

:



systemy metalowych rur wodnych, pod warunkiem uzyskania w tej mierze zgody
jednostek eksploatuj



cych te systemy,



metalowe konstrukcje budynków oraz zbrojenia fundamentów i



cian. W przypadku

wykorzystania zbrojenia fundamentu jako naturalnego uziomu, przewody uziemiaj



ce

nale



y przył



cza

co najmniej do dwóch wzdłu



nych pr



tów zbrojenia. Poł



czenia te

nale



y wykonywa

jako spawane,



metalowe powłoki i pancerze kabli elektroenergetycznych pod warunkiem uzyskania
w tej mierze zgody jednostek eksploatuj



cych te kable.

W przypadku braku lub niemo



no



ci wykorzystania uziomów naturalnych, konieczne jest

wykonanie uziomów sztucznych. Uziomy sztuczne nale



y wykonywa

ze stali ocynkowanej

lub pomiedziowanej, a tak



e z miedzi, w formie ta



m, rur, kształtowników, płyt i pr



tów

uło



onych w ziemi lub w fundamencie. Elementy metalowe umieszczone w fundamencie

stanowi



sztuczny uziom fundamentowy.

11

Na rysunku nr 5 przedstawiono przykład wykorzystania zbrojenia stopy fundamentowej
dla celów uziemienia, a na rysunku nr 6 przykład wykonania sztucznego uziomu
fundamentowego.

Rys. 5.

Przykład wykorzystywania zbrojenia stopy fundamentowej dla celów uziemienia

Oznaczenia: 1 - grunt; 2- izolacja pionowa; 3 - wyprawa zewn



trzna; 4 -



ciana piwniczna;

5 - tynk wewn



trzny; 6-poł



czenie (element ł



czeniowy); 7 - przewód

uziemiaj



cy; 8 - izolacja pozioma; 9 - uszczelnienie przej



cia przewodu

uziemiaj



cego; 10 - posadzka; 11 - podło



e betonowe; 12 - warstwa izolacji

termicznej; 13 - grunt; 14 - sztuczny uziom fundamentowy (np. bednarka); 15 -
warstwa betonu około 10 cm; 16 - podkładka dystansowa; 17 - ława
fundamentowa.

Rys. 6.

Przykład wykonania sztucznego uziomu fundamentowego

12

Uziomy sztuczne pionowe z rur, pr



tów lub kształtowników pogr

 

a si



w gruncie w taki

sposób, aby ich najni



sza cz





była umieszczona na gł



boko



ci nie mniejszej ni



2,5 m,

natomiast najwy



sza cz





na gł



boko



ci nie mniejszej ni



0,5 m pod powierzchni



gruntu.

Uziomy sztuczne poziome z ta



m lub drutów układa si



na gł



boko



ci nie mniejszej

ni



0,6 m pod powierzchni



gruntu.

Wymiary powy



sze uwzgl



dniaj



zarówno ochron



uziomów przed uszkodzeniami

mechanicznymi, jak i zwi



kszanie si



ich rezystancji w wyniku zamarzania i wysychania

gruntu.

Trwał



warto



rezystancji uziomów zarówno naturalnych, jak i sztucznych nale



y zapewni

tak



e poprzez:



odpowiednio trwałe poł



czenia np. poprzez spawanie, poł



czenia



rubowe, zaciskanie

lub nitowanie,



ochron



antykorozyjn



poł



cze



.

4.

Urz

dzenia ochronne ró nicowopr

dowe

Jednym z najbardziej skutecznych



rodków ochrony przeciwpora



eniowej jest ochrona

przy zastosowaniu urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych (wył



czniki ochronne

ró



nicowopr



dowe, wył



czniki współpracuj



ce z przeka



nikami ró



nicowopr



dowymi).

Urz



dzenia ochronne ró



nicowopr



dowe pełni



nast



puj



ce funkcje:



ochrona przed dotykiem po



rednim przy zastosowaniu wy



ej wymienionych urz



dze



,

jako elementów samoczynnego wył



czenia zasilania,



uzupełnienie ochrony przed dotykiem bezpo



rednim przy zastosowaniu wy



ej

wymienionych urz



dze



o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym ni



30 mA.



ochrona budynku przed po



arami wywołanymi pr



dami doziemnymi przy zastosowaniu

wy



ej wymienionych urz



dze



o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym

ni



500 mA.

Pr



d zadziałania urz



dzenia ochronnego ró



nicowopr



dowego musi zawiera

si



w granicach 0,5 I

∆

n

÷

I

∆

n

, gdzie I

∆

n

jest znamionowym ró



nicowym pr



dem. Urz



dzenia

ochronne ró



nicowopr



dowe mo



na stosowa

we wszystkich układach sieci z wyj



tkiem

układu TN-C.

Przykładowe sposoby zainstalowania urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych w po-

szczególnych układach sieci przedstawiono na rysunku nr 7.

Przy szeregowym zainstalowaniu urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych, celem

zachowania selektywno



ci (wybiórczo



ci) ich działania, urz



dzenia powinny spełnia

jednocze



nie warunki:



charakterystyka czasowo-pr



dowa zadziałania urz



dzenia ochronnego ró



nicowopr



-

dowego, zainstalowanego po stronie zasilania, powinna znajdowa

si



powy



ej charak-

terystyki czasowo-pr



dowej zadziałania urz



dzenia ochronnego ró



nicowopr



dowego

zainstalowanego po stronie obci



enia,



warto



znamionowego ró



nicowego pr



du urz



dzenia ochronnego ró



nicowopr



do-

wego zainstalowanego po stronie zasilania powinna by

równa co najmniej trzykrotnej

warto



ci znamionowego ró



nicowego pr



du urz



dzenia ochronnego ró



nicowopr



do-

wego zainstalowanego po stronie obci



enia.

Równie



przy szeregowym zainstalowaniu urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych,

celem zachowania selektywno



ci (wybiórczo



ci) ich działania, w obwodach rozdzielczych

mo



na stosowa

urz



dzenia ze zwłok



czasow



, jednak nie wi



ksz



ni



1 sekunda.

Schemat takiego zastosowania przedstawiono na rysunku nr 8.

13

Oznaczenia: L1; L2; L3; - przewody fazowe pr



du przemiennego; N - przewód neutralny;

PE - przewód ochronny; PEN - przewód ochronno-neutralny; E - przewód
uziemiaj



cy;

∆

I - urz



dzenie ochronne ró



nicowopr



dowe; Z - impedancja

Rys. 7.

Sposoby zainstalowania urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych w

poszczególnych układach sieci

Oznaczenia: t - zwłoka czasu zadziałania;

- symbol zwłoki czasowej;

∆

I - urz



dzenie

ochronne ró



nicowopr



dowe

Rys. 8.

Schemat zastosowania w obwodach wył



czników (urz



dze



) ochronnych

ró



nicowopr



dowych ze zwłok



czasow



oraz bezzwłocznych

S

14

W zale



no



ci od kształtu przebiegu pr



du w czasie powoduj



cego zadziałanie, urz



dzenia

ochronne ró



nicowopr



dowe dziel



si



na:



urz



dzenia, których działanie jest zapewnione przy pr



dach ró



nicowych przemiennych

sinusoidalnych oznaczone symbolem:

lub literowo AC,



urz



dzenia, których działanie jest zapewnione przy pr



dach ró



nicowych przemiennych

sinusoidalnych i pulsuj



cych stałych oznaczone symbolem:

lub literowo A.



urz



dzenia, których działanie jest zapewnione przy pr



dach ró



nicowych przemiennych

sinusoidalnych i pulsuj



cych stałych oraz przy pr



dach wyprostowanych, oznaczone

symbolem:

lub literowo B.

Wahania napi



, przepi



cia atmosferyczne lub ł



czeniowe mog



, przez ró



ne pojemno



ci

w sieci, spowodowa

przepływ pr



dów upływowych, które z kolei mog



by

przyczyn



zadziałania urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych. Zjawisko to mo



e wyst



pi

w odbiornikach z du



ymi powierzchniami elementów lub du

 

liczb



kondensatorów

przeciwzakłóceniowych. Do odbiorników tych mo



na zaliczy

wielkopowierzchniowe

elementy grzejne, oprawy



wietlówkowe, komputery, układy rentgenowskie itp.

Dla unikni



cia bł



dnych zadziała



nale



y w wy



ej wymienionych przypadkach stosowa

urz



dzenia ochronne ró



nicowopr



dowe z podwy



szon



wytrzymało



ci



na pr



d udarowy,

oznaczone symbolami:

lub

lub

, lub krótkozwłoczny

.

Wył



czniki ochronne ró



nicowopr



dowe musz



by

chronione przed skutkami zwarcia.

Na tabliczce znamionowej wył



cznika podawana jest jego wytrzymało



zwarciowa oraz

maksymalna warto



pr



du znamionowego wkładki bezpiecznikowej zabezpieczaj



cej ten

wył



cznik. Umieszczony na tabliczce znamionowej symbol

oznacza,



e

wył



cznik wytrzymuje pr



d zwarciowy 10 000 A, o ile jest zabezpieczony wkładk



bezpiecznikow



100 A.

Natomiast symbol

oznacza,



e wył



cznik wytrzymuje pr



d zwarciowy

6000 A, o ile jest zabezpieczony wkładk



bezpiecznikow



63 A.

Umieszczony na tabliczce znamionowej symbol

oznacza,



e wył



cznik ochronny

ró



nicowopr



dowy mo



e by

stosowany w obni



onych temperaturach do -25

o

C, np. na

terenach budowy. Przy zastosowaniu wył



czników w takich warunkach nale



y przyj



rezystancj



uziemienia równ



0,8 warto



ci wymaganej dla normalnych warunków otoczenia,

tj. dla zakresu temperatur od -5

o

C do +40

o

C.

Oznaczenia wył



czników ochronnych ró



nicowopr



dowych podano w tablicy nr 3.

Stosowanie urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych o znamionowym ró



nicowym

pr



dzie nie wi



kszym ni



30 mA w obwodach zasilaj



cych gniazda wtyczkowe na terenach

budowy, w gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych, łazienkach, basenach pływackich, na
kempingach, w pojazdach turystycznych, w przestrzeniach ograniczonych powierzchniami
przewodz



cymi itp. nakazuj



arkusze normy PN-IEC 60364 z grupy 700.

Stosowanie urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych o znamionowym ró



nicowym

pr



dzie nie wi



kszym ni



30 mA jest szczególnie zalecane w obwodach odbiorczych gniazd

wtyczkowych u



ytkowanych przez osoby niewykwalifikowane lub niepoinstruowane.

15

Tablica 3. Oznaczenia wył



czników ochronnych ró



nicowopr



dowych

Typ

Oznaczenie

Przeznaczenie

AC

Wył



cznik reaguje tylko na pr



dy ró



nicowe

przemienne sinusoidalne

A

Wył



cznik

reaguje

na

pr



dy

ró



nicowe

przemienne sinusoidalne, na pr



dy pulsuj



ce

jednopołówkowe, ze składow



stał



do 6 mA.

B

Wył



cznik

reaguje

na

pr



dy

ró



nicowe

przemienne, jednopołówkowe ze składow



stał



do

6

mA

i na pr



dy wyprostowane (stałe)

G

Wył



cznik działa z opó



nieniem minimum 10 ms

(jeden półokres) i jest odporny na udary 8/20

µ

s

do 3000 A

Wył



cznik jest odporny na udary 8/20

µ

s

do 250 A

Wył



cznik jest odporny na udary 8/20

µ

s

do 750 A

kV

Wył



cznik jest odporny na udary 8/20

µ

s do

3 kA (do 300 mA) i do 6 kA (300 i wi



cej mA).

Minimalna zwłoka czasowa 10 ms (80 ms
przy I

∆

n)

S

Wył



cznik

selektywny.

Minimalna

zwłoka

czasowa 40 ms (200 ms przy I

∆

n). Odporny

na udary 8/20

µ

s do 5 kA

-25oC

Wył



cznik odporny na temperatury do –25oC.

Bez oznaczenia do –5oC.

F

Wył



cznik na inn



cz



stotliwo



. W przykładzie

na 150 Hz

Wył



cznik wytrzymuje pr



d zwarciowy 10 000 A,

pod warunkiem zabezpieczenia go bezpieczni-
kiem topikowym gG 80 A

16

5.

Warunki stosowania urz

dze



elektrycznych, w tym opraw o



wietleniowych

o okre



lonych klasach ochronno



ci, zapewniaj

ce ochron



przed pora eniem

pr

dem elektrycznym

Urz



dzenia klasy ochronno



ci 0, w tym oprawy o



wietleniowe klasy 0, mo



na

stosowa

jedynie:



przy u



yciu separacji elektrycznej (tylko indywidualnej, dla jednego urz



dzenia)

lub



przy izolowaniu stanowiska.

Urz



dzenia klasy ochronno



ci I, w tym oprawy o



wietleniowe klasy I, musz



mie

cz





ci

przewodz



ce dost



pne przył



czone do przewodu ochronnego PE, przy zastosowaniu

samoczynnego wył



czenia zasilania jako



rodka ochrony przed dotykiem po



rednim.

W zwi



zku z powy



szym do gniazd wtyczkowych i wypustów o



wietleniowych nale



y

doprowadza

przewód ochronny PE.

Przy takim rozwi



zaniu gniazd i wypustów u



ytkownik mo



e stosowa

urz



dzenia klasy

ochronno



ci I, w tym oprawy o



wietleniowe klasy I. Jednocze



nie nale



y propagowa

stosowanie urz



dze



, w tym opraw o



wietleniowych o II klasie ochronno



ci.

6.

Ochrona przed przepi



ciami atmosferycznymi lub ł

czeniowymi

Konieczno



stosowania w instalacjach elektrycznych ochrony przeciwprzepi



ciowej

podyktowana jest ograniczon



odporno



ci



na przepi



cia coraz wi



kszej liczby urz



dze



elektrycznych, szczególnie urz



dze



i systemów elektronicznych, telekomunikacyjnych itp.



ródłem przepi



pojawiaj



cych si



w instalacjach mo



e by

bezpo



rednie uderzenie

piorunu w sie

zasilaj



c



, lini



transmisji sygnałów lub w budynek.

Bez zastosowania odpowiednich układów ochronnych, urz



dzenia znajduj



ce si



w obsza-

rze o promieniu 1,5 km od miejsca uderzenia piorunu mog



ulec zniszczeniu.



ródłem przepi



w instalacjach mog



by

równie



same urz



dzenia elektryczne tej

instalacji. S



to przepi



cia wewn



trzne spowodowane operacjami ł



czeniowymi oraz na

skutek zwar

w instalacjach.

W normie PN-IEC 60364-4-443 podane s



kategorie wytrzymało



ci udarowej (kategorie

przepi



) z uwzgl



dnieniem miejsca zlokalizowania okre



lonych urz



dze



w instalacji.

Zgodnie z powy



szym wymagane znamionowe napi



cia udarowe wytrzymywane urz



dze



,

dla sieci trójfazowej o napi



ciu znamionowym 230/400 V, wynosz



:



6 kV dla IV kategorii wytrzymało



ci udarowej (kategorii przepi



),



4 kV dla III kategorii wytrzymało



ci udarowej (kategorii przepi



),



2,5 kV dla II kategorii wytrzymało



ci udarowej (kategorii przepi



),



1,5 kV dla I kategorii wytrzymało



ci udarowej (kategorii przepi



).

17

Poszczególne kategorie wytrzymało



ci udarowej (kategorie przepi



) dotycz



nast



puj



cych

elementów instalacji:



kategoria IV dotyczy urz



dze



stosowanych w zł



czu instalacji elektrycznej budynku

lub w pobli



u zł



cza przed główn



rozdzielnic



,



kategoria III dotyczy urz



dze



rozdzielczych i obwodów odbiorczych, na przykład:

rozdzielnic tablicowych, wył



czników, oprzewodowania, a w tym kabli, przewodów

szynowych, puszek ł



czeniowych, ł



czników, gniazd wtyczkowych w instalacji stałej,

stacjonarnych silników przył



czonych trwale do instalacji stałej itp.,



kategoria II dotyczy odbiorników, na przykład: urz



dze



gospodarstwa domowego,

elektrycznych narz



dzi przeno



nych lub podobnych odbiorników,



kategoria I dotyczy urz



dze



specjalnie chronionych.

Ochron



przed przepi



ciami atmosferycznymi lub ł



czeniowymi w instalacjach elektrycznych

nale



y zapewni

poprzez zastosowanie ograniczników przepi



oraz poprawnie wykonanych

poł



cze



wyrównawczych.

W systemie ochrony przeciwprzepi



ciowej szczególnie wa



ny jest podstawowy układ

ochrony zainstalowany na pocz



tku instalacji.

Tworz



ce ten układ ograniczniki przepi



powinny zapewni

podstawow



ochron



przed

wszelkiego rodzaju przepi



ciami ł



czeniowymi, awariami w sieci elektroenergetycznej oraz

przepi



ciami atmosferycznymi nawet w przypadku bezpo



redniego uderzenia piorunu

w budynek.

Ograniczniki te nale



y instalowa

bezpo



rednio w zł



czu lub w rozdzielnicy głównej.

Ograniczniki powinny by

wł



czone mi



dzy ka



dy przewód fazowy i uziom oraz mi



dzy

przewód neutralny N i uziom, je



eli przewód N nie jest na pocz



tku instalacji uziemiony.

Dla wi



kszo



ci urz



dze



elektrycznych ograniczenie si



tylko do ograniczników tworz



cych

podstawowy układ ochrony jest niewystarczaj



ce. Nale



y zastosowa

w dalszych cz





ciach

instalacji elektrycznej ograniczniki przepi



tworz



ce dalsze stopnie ochrony odpowiednio do

przyj



tej kategorii wytrzymało



ci udarowej (kategorii przepi



).

Ograniczniki te nale



y instalowa

w rozdzielnicach i tablicach rozdzielczych, a w przypadku

urz



dze



specjalnie chronionych w gniazdach wtyczkowych, puszkach instalacyjnych lub

bezpo



rednio w chronionym urz



dzeniu. Powinny by

one wł



czone mi



dzy ka



dy przewód

czynny (L1; L2; L3; N) i szyn



uziemiaj



c



lub przewód ochronny.

Przy stosowaniu ochrony przeciwprzepi



ciowej wielostopniowej, dla zapewnienia koordynacji

działania poszczególnych aparatów, odległo



ci pomi



dzy ogranicznikami przepi



z

iskiernikami (odgromniki) a ogranicznikami warystorowymi (ochronniki) powinny by

od kilku

do kilkunastu metrów. Szczegółowe zalecenia w tym zakresie podaj



producenci

ograniczników przepi



. W innym przypadku konieczne jest zastosowanie pomi



dzy nimi

dodatkowego aparatu w postaci tak zwanej „indukcyjno



ci sprz



gaj



cej”.

Przykłady rozmieszczenia ograniczników przepi



w instalacji elektrycznej w zale



no



ci

od układu sieci przedstawiono na rysunkach nr 9; 10; 11 i 12.

18

Oznaczenia: L1; L2; L3; - przewody fazowe instalacji trójfazowej; N - przewód neutralny;

PE - przewód ochronny;

Rys. 9.

Przykład rozmieszczenia ograniczników przepi



w układzie sieci TN-S

Oznaczenia: L1; L2; L3; - przewody fazowe instalacji trójfazowej; N - przewód neutralny;

PE - przewód ochronny;

Rys. 10.

Przykład rozmieszczenia ograniczników przepi



w układzie sieci TN-C-S

19

Oznaczenia: L1; L2; L3; - przewody fazowe instalacji trójfazowej; N - przewód neutralny;

PE - przewód ochronny;

Rys. 11.

Przykład rozmieszczenia ograniczników przepi



w układzie sieci TT

Oznaczenia: L1; L2; L3 – przewody fazowe instalacji trójfazowej; N – przewód neutralny;

PE – przewód ochronny

Rys. 12.

Przykład rozmieszczenia ograniczników przepi



w układzie sieci IT

20

7.

Instalacje elektryczne w warunkach zwi



kszonego zagro enia pora eniem

pr

dem elektrycznym

W normie PN-IEC 60364 przyj



to zasad



,



e ogólne postanowienia normy dotycz



normalnych warunków



rodowiskowych i rozwi



za



instalacji elektrycznych, natomiast

w warunkach



rodowiskowych stwarzaj



cych zwi



kszone zagro



enie wprowadza si



odpowiednie obostrzenia i stosuje si



specjalne rozwi



zania instalacji elektrycznych.

Obostrzenia te oraz specjalne rozwi



zania instalacji elektrycznych okre



laj



arkusze normy

PN-IEC 60364 z grupy 700.

Obostrzenia te polegaj



na:



zakazie umieszczania urz



dze



elektrycznych w okre



lonych miejscach (strefach),



zakazie stosowania niektórych



rodków ochrony; np. barier, umieszczania poza

zasi



giem r



ki, izolowania stanowiska, nieuziemionych poł



cze



wyrównawczych

miejscowych,



stosowaniu urz



dze



o odpowiednich stopniach ochrony,



konieczno



ci stosowania dodatkowych (miejscowych) poł



cze



wyrównawczych,



konieczno



ci obni



enia napi



cia dotykowego dopuszczalnego długotrwale w okre



lo-

nych warunkach otoczenia do warto



ci 25 V i 12 V pr



du przemiennego oraz

odpowiednio 60 V i 30 V pr



du stałego,



konieczno



ci stosowania urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych (wył



czniki

ochronne ró



nicowopr



dowe, wył



czniki współpracuj



ce z przeka



nikami ró



nico-

wopr



dowymi) o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym ni



30 mA jako

uzupełniaj



cego



rodka ochrony przed dotykiem bezpo



rednim,



kontroli stanu izolacji (doziemienia) w układach sieci IT.

We wszystkich przypadkach, gdy powinna by

obni



ona warto



napi



cia dotykowego

dopuszczalnego długotrwale powinien by

równie



skrócony maksymalny dopuszczalny czas

samoczynnego wył



czenia zasilania.

W przypadku zasilania napi



ciem nie przekraczaj



cym napi



cia dotykowego dopuszczal-

nego długotrwale (równoczesna ochrona przed dotykiem bezpo



rednim i po



rednim) nale



y

stosowa

obwody SELV, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach obwody PELV.

Miejsca i pomieszczenia stwarzaj



ce zwi



kszone zagro



enie oraz stosowane w nich



rodki

ochrony i rozwi



zania instalacji elektrycznych przedstawione s



poni



ej.

7.1.

Pomieszczenia wyposa one w wann



lub/i basen natryskowy

W wy



ej wymienionych pomieszczeniach wyró



nia si



cztery strefy:



strefa 0 jest wn



trzem wanny lub basenu natryskowego,



strefa 1 jest ograniczona płaszczyznami: pionow



- przebiegaj



c



wzdłu



zewn



trznej

kraw



dzi obrze



a wanny, basenu natryskowego lub w odległo



ci 0,60 m od prysznica

w przypadku basenu natryskowego oraz poziom



-przebiegaj



c



na wysoko



ci 2,25 m

od poziomu podłogi.



strefa 2 jest ograniczona płaszczyznami: pionow



- przebiegaj



c



w odległo



ci 0,60 m

na zewn



trz od płaszczyzny ograniczaj



cej stref



1 oraz poziom



przebiegaj



c



na wysoko



ci 2,25 m od poziomu podłogi.



strefa 3 jest ograniczona płaszczyznami: pionow



- przebiegaj



c



w odległo



ci 2,40 m

na zewn



trz od płaszczyzny ograniczaj



cej stref



2 oraz poziom



przebiegaj



c



na wysoko



ci 2,25 m od poziomu podłogi.

Na rysunkach nr 13 i 14 przedstawiono wymiary wy



ej wymienionych stref w rzucie

poziomym i pionowym.

21

Rys. 13.

Wymiary stref (rzut poziomy), wymagane w pomieszczeniach wyposa



onych

w wann



lub basen natryskowy

22

Rys. 14.

Wymiary stref (rzut pionowy), wymagane w pomieszczeniach wyposa



onych w

wann



lub basen natryskowy

W pomieszczeniach tych obowi



zuj



nast



puj



ce podstawowe zasady w zakresie ochrony

przeciwpora



eniowej oraz instalowania sprz



tu, osprz



tu, przewodów i odbiorników,

a mianowicie:

23



wykonanie poł



cze



wyrównawczych dodatkowych (miejscowych), ł



cz



cych wszystkie

cz





ci przewodz



ce obce z sob



oraz z przewodami ochronnymi. Dotyczy to takich

cz





ci przewodz



cych obcych jak: metalowe wanny, brodziki, wszelkiego rodzaju rury,

baterie, krany, grzejniki wodne, podgrzewacze wody, armatura, konstrukcje i zbrojenia
budowlane. Przykład wykonania poł



cze



wyrównawczych dodatkowych (miejscowych)

w łazience przedstawiony jest na rysunku nr 4. W przypadku zastosowania w
instalacjach ciepłej lub zimnej wody u



ytkowej, w miejsce rur metalowych, rur

wykonanych
z tworzyw sztucznych, poł



czeniami wyrównawczymi nale



y obj



wszelkiego rodzaju

elementy metalowe mog



ce mie

styczno



z wod



w tych rurach, jak na przykład

baterie i krany.



instalowanie gniazd wtyczkowych w strefie 3 lub w odległo



ci nie mniejszej ni



0,60 m

od otworu drzwiowego prefabrykowanej kabiny natryskowej, przedstawionej na rysunku
nr 15.

Gniazda te nale



y zabezpiecza

wył



cznikami ochronnymi ró



nicowopr



dowymi

o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym ni



30 mA albo zasila

indywidualnie

z transformatora separacyjnego lub napi



ciem nie przekraczaj



cym napi



cia

dotykowego dopuszczalnego długotrwale,

Rys. 15.

Prefabrykowana kabina natryskowa



instalowanie przewodów wielo



yłowych izolowanych, w powłoce izolacyjnej lub

przewodów jedno



yłowych w rurach z materiału izolacyjnego,



instalowanie puszek, rozgał





ników i odgał





ników oraz urz



dze



rozdzielczych

i sprz



tu ł



czeniowego poza strefami 0; 1 i 2,



instalowanie w strefie 1 jedynie elektrycznych podgrzewaczy wody, a w strefie 2 jedynie
opraw o



wietleniowych o II klasie ochronno



ci oraz elektrycznych podgrzewaczy wody,



mo



liwo



stosowania w strefie 0 napi



cia o warto



ci nie wi



kszej ni



12 V.



ródło

zasilania tego napi



cia powinno by

usytuowane poza t



stref



,



mo



liwo



zamontowania w podłodze grzejników pod warunkiem pokrycia ich metalow



siatk



lub blach



, obj



t



poł



czeniami wyrównawczymi dodatkowymi (miejscowymi),



sprz



t i osprz



t powinny mie

stopie



ochrony nie mniejszy ni



IPX7 w strefie 0,

IPX5 w strefie 1, IPX4 w strefie 2 (IPX5 w strefie 2 w łazienkach publicznych),
IPX1 w strefie 3 (IPX5 w strefie 3 w łazienkach publicznych).

7.2.

Baseny pływackie i inne

W wy



ej wymienionych pomieszczeniach wyró



nia si



trzy strefy:



strefa 0 obejmuje wn



trza basenów, brodzików, fontann i kaskad wodnych,

24



strefa 1 jest ograniczona płaszczyznami: pionow



- przebiegaj



c



w odległo



ci 2 m

od kraw



dzi basenu oraz poziom



- przebiegaj



c



na wysoko



ci 2,5 m nad

powierzchni



terenu lub inn



powierzchni



, na której mog



przebywa

ludzie. Je



eli

basen wyposa



ony jest w wie



e, trampoliny, bloki startowe lub



lizgi, strefa 1 obejmuje

przestrze



zawart



mi



dzy płaszczyzn



pionow



otaczaj



c



te elementy w odległo



ci

1,5

m,

a płaszczyzn



poziom



przebiegaj



c



na wysoko



ci 2,5 m nad najwy



ej poło



on



powierzchni



, na której mog



przebywa

ludzie,



strefa 2 jest ograniczona płaszczyznami: pionow



- przebiegaj



c



w odległo



ci 1,5 m na

zewn



trz od płaszczyzny ograniczaj



cej stref



1 oraz poziom



- przebiegaj



c



na wysoko



ci 2,5 m nad powierzchni



terenu lub inn



powierzchni



, na której mog



przebywa

ludzie.

W przypadku fontann nie przewiduje si



strefy 2.

Na rysunkach nr 16 i 17 przedstawiono wymiary wy



ej wymienionych stref, z uwzgl



dnie-

niem



cian i stałych przegród oddzielaj



cych.

Rys. 16.

Wymiary stref basenów pływackich i brodzików

Rys. 17.

Wymiary stref basenów ponad ziemi



W pomieszczeniach tych obowi



zuj



nast



puj



ce podstawowe zasady w zakresie ochrony

przeciwpora



eniowej oraz instalowania sprz



tu, osprz



tu, przewodów i odbiorników,

a mianowicie:

25



wykonanie poł



cze



wyrównawczych dodatkowych (miejscowych), ł



cz



cych wszystkie

cz





ci przewodz



ce obce z sob



oraz z przewodami ochronnymi. Dotyczy to takich

cz





ci przewodz



cych obcych jak: metalowe konstrukcje basenów, brodzików i fontann

oraz wszelkiego rodzaju rury, baterie, krany, grzejniki wodne, podgrzewacze wody,
armatura, konstrukcje i zbrojenia budowlane,



zastosowanie



rodków ochrony dla poszczególnych stref basenów pływackich i fontann

według zestawienia podanego w tablicy nr 4,



dobór i monta



wyposa



enia elektrycznego w poszczególnych strefach basenów

pływackich i fontann według zestawienia podanego w tablicy nr 5.

26

Tablica 4.



rodki ochrony dla poszczególnych stref basenów pływackich i fontann



rodki ochronne

Zasilanie napi



ciem nie

przekraczaj



cym napi



cia

dotykowego dopuszczalnego

długotrwale o warto



ci:

Strefy

dla pr



du

przemiennego

dla

pr



du stałego

Separacja
elektryczna.
Liczba
zasilanych
urz



dze



z obwodu
separowanego

Samoczynne
wył



czenie zasi-

lania za pomoc



wył



cznika

ochronnego ró



-

nicowopr



do-

wego o znamio-
nowym
ró



nicowym

pr



dzie I

∆

n

Wymagania
według
nast



puj



cych

punktów PN-IEC
60364-7-702

Stopie



ochrony
według PN-IEC
60364-7-702
punkt
702.512.2

A

12 V

30 V

Nie dotyczy

Nie dotyczy

702.471.3.1

B

50 V

(12 V dla opraw

o



wietleniowych)

120 V

(30 V dla opraw

o



wietleniowych)

1

I

∆

n

≤

30 mA

702.471.3.2

S

tr

e

fa

0

C

50 V

120 V

1

I

∆

n

≤

30 mA

702.471.3.1

IPX8

A

12 V

30 V

Nie dotyczy

Nie dotyczy

702.471.3.1

B

50 V

120 V

1

I

∆

n

≤

30 mA

702.471.3.2

S

tr

e

fa

1

E

25 V

60 V

1

I

∆

n

≤

30 mA

702.53

IPX5/4

A

50 V

120 V

1

I

∆

n

≤

30 mA

702.471.3.3

B

Nie obowi



zuje Nie obowi



zuje Nie obowi



zuje Nie obowi



zuje

702.32

S

tr

e

fa

2

D

50 V

120 V

1

I

∆

n

≤

30 mA

702.53

IPX2/4/5

A - ogólnie

B- tylko fontanny

C - obwody zasilaj



ce urz



dzenia do stosowania wewn



trz basenów,

gdy ludzie przebywaj



poza stref



0

D - gniazda i ł



czniki

E - gniazda i ł



czniki dla małych basenów pływackich



ródła napi



cia zasilaj



cego zainstalowane poza strefami 0; 1 i 2.

27

Tablica 5. Dobór i monta



wyposa



enia elektrycznego w poszczególnych strefach basenów

pływackich i fontann

Wyszczególnienie

Dopuszczalne

wyposa



enie

w strefie 0

Dopuszczalne

wyposa



enie

w strefie 1

Dopuszczalne

wyposa



enie

w strefie 2

Wymagania według

nast



puj



cych

punktów PN-IEC

60364-7-702

Uwagi

Instalacje
elektryczne

Instalacji nie nale



y wykonywa



w dost



pnych

metalowych osłonach. Niedost



pne metalowe

osłony instalacji powinny by



przył



czone do

dodatkowego poł



czenia wyrównawczego.

Zaleca si



, aby przewody były uło



one

w rurach z materiału izolacyjnego.

702.522

Puszki
ł



czeniowe

Nie

Nie

Wyj



tek sta-

nowi



obwody

wymienione

w uwagach

Tak

702.522.24

Dopuszcza si



monta



puszek w strefie 1 dla
obwodów zasilanych
napi



ciem nie przekra-

czaj



cym napi



cia do-

tykowego dopuszczal-
nego długotrwale

Urz



dzenia

z wyj



tkiem

gniazd i ł



czników

Nie

Nie

Tak

702.53

Gniazda i ł



czniki

Nie

Tak

Patrz uwagi

Tak

Patrz uwagi

702.53

Szczególne



rodki

ochrony w strefie 2. Dla
małych basenów pły-
wackich w strefie 1 -
co najmniej 1,25 m od
strefy 0 i co najmniej
0,3 m nad podłog



Inne urz



dzenia:

−

przewidziane

do stosowania
w basenach
pływackich

Tak

Tak

Tak

702.55.1

Szczególne



rodki

−

elementy

grzewcze
umieszczone
w podłodze

Nie zwi



zane

Tak

Tak

702.55.1

Zasilane napi



ciem nie

przekraczaj



cym na-

pi



cia dotykowego do-

puszczalnego długo-
trwale lub obudowane
uziemion



siatk



me-

talow



albo metalow



osłon



przył



czon



do

dodatkowego poł



cze-

nia wyrównawczego

−

o



wietlenie

podwodne

Tak

Nie dotyczy

Nie dotyczy

702.55.2

Szczególne wymagania

−

dla fontann

Tak

Tak

Nie okre



la

si



702.55.3

Szczególne wymagania
w strefach 0 i 1

−

stałe

wyposa



enie

zainstalowane
w strefie 1

Nie dotyczy

Tak

Nie dotyczy

702.55.4

Szczególne wymagania
w przypadku opraw
o



wietleniowych.

Patrz poni



ej

−

o



wietlenie

zainstalowane
w strefie 1

Nie dotyczy

Tak

Patrz uwagi

Nie dotyczy

702.55.4

Szczególne wymagania

28

7.3.

Tereny budowy i rozbiórki

Zagospodarowanie elektroenergetyczne terenu budowy i rozbiórki, zapewniaj



ce

skuteczn



ochron



przeciwpora



eniow



wymaga aby:



napi



cie dotykowe dopuszczalne długotrwale było ograniczone do warto



ci 25 V pr



du

przemiennego lub 60 V pr



du stałego,



gniazda wtyczkowe były zabezpieczone wył



cznikami ochronnymi ró



nicowopr



dowymi

o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym ni



30 mA (jeden wył



cznik powinien

zabezpiecza

nie wi



cej ni



6 gniazd wtyczkowych) albo zasilane indywidualnie

z transformatora separacyjnego lub napi



ciem nie przekraczaj



cym napi



cia

dotykowego dopuszczalnego długotrwale,



do zasilania terenów budowy i rozbiórki był stosowany układ sieci TN-S lub TT,



sprz



t i osprz



t instalacyjny był o stopniu ochrony co najmniej IP44, a urz



dzenia

rozdzielcze o stopniu ochrony co najmniej IP43,



preferowane było stosowanie na terenach budowy i rozbiórki odbiorników, narz



dzi oraz

urz



dze



o II klasie ochronno



ci,



cała instalacja i urz



dzenia elektryczne na terenie budowy i rozbiórki były zabezpie-

czone wył



cznikiem ochronnym ró



nicowopr



dowym selektywnym o znamionowym

ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym ni



500 mA dla zapewnienia selektywnej współpracy

urz



dze



zabezpieczaj



cych tak, jak to przedstawiono na rysunkach nr 18; 19 i 20.

29

Rys. 18

Schemat elektryczny rozdzielnicy dla terenu budowy i rozbiórki.

Zasilanie ze stacji transformatorowej w układzie TN-C-S

30

Rys. 19

Schemat elektryczny rozdzielnicy dla terenu budowy i rozbiórki.

Zasilanie ze stacji transformatorowej w układzie TN-S

31

Rys. 20

Schemat elektryczny rozdzielnicy dla terenu budowy i rozbiórki.

Zasilanie z sieci elektroenergetycznej niskiego napi



cia w układzie TN-C / TT

Maj



c na uwadze wy



ej wymienione zasady, nale



y w zasilaniu i rozdziale energii

elektrycznej na terenie budowy i rozbiórki wyodr



bni

cztery strefy, jak to zostało podane

poni



ej oraz przedstawione na rysunku nr 21.

32

Oznaczenia: URZ



DZENIA ZASILAJ



CE - stacje transformatorowe, zespoły pr



dotwórcze,

przył



cza, tablice zasilaj



ce; S - wył



cznik ochronny ró



nicowopr



dowy

selektywny; RB - rozdzielnica budowlana; RD - rozdzielnica d



wigowa;

PP - przystawka pomiarowa

Rys. 21.

Przykład zagospodarowania elektroenergetycznego terenu budowy i rozbiórki

z podziałem na strefy ochronne

Strefa I

Jest to strefa zasilania terenu budowy i rozbiórki energi



elektryczn



o napi



ciu do 1 kV

pr



du przemiennego wraz z urz



dzeniami rozdzielczymi, pomiarowymi, zabezpieczaj



cymi

i ochronnymi całego terenu budowy i rozbiórki (zasilacz centralny).

Energia elektryczna do urz



dze



rozdzielczych nn mo



e by

dostarczana z:



sieci elektroenergetycznej nn napowietrznej lub kablowej,



stacji transformatorowej, której integraln



cz





ci



s



urz



dzenia rozdzielcze nn,



zespołu pr



dotwórczego.

Strefa I powinna by

wydzielona i w przypadku zasilania lini



napowietrzn



, zwłaszcza

powy



ej 1 kV, usytuowana na granicy terenu budowy i rozbiórki.

Ogrodzenie strefy I powinno ogranicza

dost



p osobom nieupowa



nionym, a wysoko



ogrodzenia powinna wynosi

co najmniej 2 m i wyró



nia

si



oznakowaniem odpowiednimi

tablicami ostrzegawczymi.

Ochron



przed dotykiem bezpo



rednim powinna zapewni

izolacja podstawowa i obudowy

o stopniu ochrony co najmniej IP43.

33

Ochron



przed dotykiem po



rednim powinno zapewnia

samoczynne wył



czenie zasilania.

Dla napi



cia 230/400 V samoczynne wył



czenie zasilania powinno nast



powa

w czasie

krótszym ni



0,2 s, wynikaj



cym z ograniczenia dla terenu budowy i rozbiórki napi



cia

dotykowego dopuszczalnego długotrwale do warto



ci 25 V pr



du przemiennego i 60 V pr



du

stałego.

Celowe jest zabezpieczenie całego terenu budowy i rozbiórki wył



cznikiem ochronnym

ró



nicowopr



dowym selektywnym o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym ni



500 mA, zainstalowanym w linii zasilaj



cej urz



dzenia rozdzielcze nn. Wył



cznik ten

zapewnia prawidłow



ochron



przed dotykiem po



rednim nie tylko dla urz



dze



rozdzielczych nn, ale równie



linii zasilaj



cych strefy II, obudów rozdzielnic strefy III i jest

rezerwowym urz



dzeniem ochronnym dla strefy IV.

Strefa II

Strefa ta obejmuje linie zasilaj



ce napowietrzne, kablowe lub przewody oponowe. Ochron



przed dotykiem bezpo



rednim (podstawow



) w strefie II stanowi izolacja przewodów i kabli,

a przed dotykiem po



rednim (dodatkow



) wył



cznik ochronny ró



nicowopr



dowy

selektywny zainstalowany w strefie I.

Linie powinny by

prowadzone mo



liwie najkrótszymi trasami, najlepiej bez skrzy



owa



z drogami transportowymi.

Linie zasilaj



ce powinny by

zabezpieczone przed skutkami zwar

i przeci

 

e



za pomoc



urz



dze



zabezpieczaj



cych.

Zaleca si



prowadzenie linii zasilaj



cych przewodami izolowanymi, przewodami oponowymi

lub kablami podwieszonymi na słupach.

Strefa III

Strefa ta obejmuje rozdzielnice budowlane, d



wigowe i przystawki pomiarowe. Ochron



przed dotykiem bezpo



rednim powinna zapewnia

izolacja podstawowa i obudowy

o stopniu ochrony co najmniej IP43. Ochron



przed dotykiem po



rednim powinno zapewnia

samoczynne wył



czenie zasilania w czasie nie przekraczaj



cym 0,2 s dla sieci 230/400 V.

Rozdzielnice powinny by

zabezpieczone przed skutkami zwar

i przeci

 

e



.

Strefa IV

Strefa ta obejmuje odbiorniki o



wietleniowe, narz



dzia r



czne (ruchome), urz



dzenia

budowlane.

Dla tej strefy do ochrony przed dotykiem po



rednim mo



na wykorzystywa

:



wył



czniki ochronne ró



nicowopr



dowe o I

∆

n

≤

30 mA,



transformatory separacyjne,



napi



cie nie przekraczaj



ce napi



cia dotykowego dopuszczalnego długotrwale

o warto



ci do 25 V pr



du przemiennego lub 60 V pr



du stałego,



odbiorniki, narz



dzia i urz



dzenia o II klasie ochronno



ci.

Przed dotykiem bezpo



rednim chroni izolacja podstawowa i obudowy o stopniu ochrony

co najmniej IP44.

Uzupełnieniem

ochrony

przed

dotykiem

bezpo



rednim

s



wył



czniki

ochronne

ró



nicowopr



dowe o I

∆

n

≤

30 mA.

Kompleksowy system ochrony przeciwpora



eniowej na terenie budowy i rozbiórki podano

w tablicy nr 6.

34

Tablica 6.

Ochrona przeciwpora



eniowa na terenie budowy i rozbiórki

Ochrona przed dotykiem:

Strefa

Urz



dzenia

wchodz



ce

w skład strefy

Równoczesna ochrona

przed dotykiem

bezpo



rednim

i po



rednim

bezpo



rednim

po



rednim

1

2

3

4

5

Izolacja podstawowa.
Obudowy o stopniu

ochrony co najmniej
IP43.

Samoczynne wył



czenie

zasilania w czasie
t

≤

0,2 s.

I

Stacje
transformatorowe.

Zespoły pr



dotwórcze.

Przył



cza.

Tablice zasilaj



ce.

-

Obsługa urz



dze



tylko przez osoby uprawnione

Izolacja przewodów
i kabli.

Samoczynne wył



czenie

zasilania w czasie
t

≤

0,2s (mo



na realizo-

wa



za pomoc



wył



cz-

nika ochronnego ró



ni-

cowopr



dowego selek-

tywnego, zainstalowa-
nego w strefie I).

II

Linie napowietrzne
wykonywane:

−

przewodami izolo-
wanymi,

−

kablami podwiesza-
nymi,

−

przewodami opono-
wymi.

-

Obsługa urz



dze



tylko przez osoby uprawnione

III

Rozdzielnice:

−

budowlane,

−

d



wigowe,

−

przystawki pomia-
rowe.

-

Izolacja podstawowa.

Obudowy o stopniu
ochrony co najmniej
IP43.

Wył



cznik ochronny ró



-

nicowopr



dowy selek-

tywny, zainstalowany
w strefie I.

IV

Odbiorniki
o



wietleniowe.

Narz



dzia r



czne.

Urz



dzenia budowlane.

Obwody o napi



ciu nie

przekraczaj



cym napi



cia

dotykowego dopuszczal-
nego długotrwale o warto-



ci do 25 V pr



du prze-

miennego lub 60 V pr



du

stałego.

Izolacja podstawowa.
Obudowy o stopniu
ochrony co najmniej
IP44.
Uzupełnienie ochrony
przy u



yciu wył



cznika

ochronnego
ró



nicowopr



dowego

o I

∆

n

≤

30 mA.

Wył



cznik ochronny ró



-

nicowopr



dowy

o I

∆

n

≤

30 mA.

Transformator
separacyjny.
Odbiorniki, narz



dzia

i urz



dzenia o II klasie

ochronno



ci.

7.4.

Gospodarstwa rolnicze i ogrodnicze

S



to pomieszczenia rolnicze i ogrodnicze, w których przebywaj



zwierz



ta hodowlane.

Dotyczy to takich pomieszcze



jak stajnie, obory, kurniki, chlewy, szklarnie, pomieszczenia

przygotowania paszy, spichlerze, stodoły.

W pomieszczeniach tych oraz na zewn



trz tych pomieszcze



obowi



zuj



nast



puj



ce

podstawowe zasady w zakresie wykonywanych na stałe instalacji elektrycznych, a
mianowicie:



poczynaj



c od zł



cza instalacj



elektryczn



nale



y wykona

w układzie sieci TN-S lub

w szczególnie uzasadnionych przypadkach w układzie sieci TT,



nale



y wykona

poł



czenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe), ł



cz



ce wszystkie

cz





ci przewodz



ce obce z sob



oraz z przewodami ochronnymi. Dotyczy to takich

cz





ci przewodz



cych obcych jak: metalowe konstrukcje pomieszcze



, wszelkiego

rodzaju rury, baterie, krany, przegrody, ruszty, poidła, kanały, koryta, grzejniki wodne,
podgrzewacze wody, armatura i zbrojenia budowlane. Zaleca si



zainstalowanie w

podłodze wy



ej wymienionych pomieszcze



kraty metalowej poł



czonej z przewodem

ochronnym,

35



napi



cie dotykowe dopuszczalne długotrwale nale



y ograniczy

do warto



ci 25 V pr



du

przemiennego lub 60 V pr



du stałego,



obwody zasilaj



ce gniazda wtyczkowe nale



y zabezpiecza

wył



cznikami ochronnymi

ró



nicowopr



dowymi o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym ni



30 mA.

Zaleca si



równie



zabezpieczanie pozostałych obwodów odbiorczych wy



ej

wymienionymi wył



cznikami,



ochron



pomieszcze



przed po



arami, wywołanymi pr



dami doziemnymi, nale



y

zapewni

przez zainstalowanie na pocz



tku instalacji elektrycznej wył



czników

ochronnych ró



nicowopr



dowych o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym

ni



500 mA. Wył



czniki te pełni



wówczas w instalacji elektrycznej funkcj



ochrony

przed dotykiem po



rednim (jako elementy samoczynnego wył



czenia zasilania) oraz

funkcj



ochrony przed po



arami,



stopie



ochrony IP urz



dze



elektrycznych nale



y dobiera

w zale



no



ci od wpływów



rodowiskowych w miejscu zainstalowania urz



dzenia, jednak nie mniejszy ni



IP35,



urz



dzenia przeznaczone do awaryjnego ł



czenia lub zatrzymania nale



y instalowa

w miejscach niedost



pnych dla zwierz



t, a równocze



nie łatwo dost



pnych dla obsługi,

nawet w warunkach utrudnionych, powstałych na skutek paniki w



ród zwierz



t.

7.5.

Przestrzenie ograniczone powierzchniami przewodz

cymi

Przestrzenie ograniczone powierzchniami przewodz



cymi s



to przestrzenie, w oto-

czeniu których znajduj



si



głównie metalowe lub przewodz



ce cz





ci i wewn



trz których

dotkni



cie powierzchni



ciała otaczaj



cych elementów przewodz



cych jest prawdopodobne,

a mo



liwo



przerwania tego dotyku jest ograniczona.

Dotyczy to takich przestrzeni jak hydrofornie, wymiennikownie ciepła, kotłownie, pralnie,
kanały rewizyjne itp.

W przestrzeniach tych obowi



zuj



nast



puj



ce podstawowe zasady w zakresie ochrony

przeciwpora



eniowej, a mianowicie:



narz



dzia r



czne i przeno



ne urz



dzenia pomiarowe nale



y zasila

napi



ciem nie

przekraczaj



cym napi



cia dotykowego dopuszczalnego długotrwale lub indywidualnie

z transformatora separacyjnego. Zaleca si



stosowanie urz



dze



o II klasie

ochronno



ci. Je



eli stosowane jest urz



dzenie o I klasie ochronno



ci, to powinno ono

mie

co najmniej uchwyt wykonany z materiału izolacyjnego lub pokryty materiałem

izolacyjnym,



lampy r



czne nale



y zasila

napi



ciem nie przekraczaj



cym napi



cia dotykowego

dopuszczalnego długotrwale,



urz



dzenia zainstalowane na stałe nale



y chroni

przez zastosowanie samoczynnego

wył



czenia zasilania, wraz z wykonaniem poł



cze



wyrównawczych dodatkowych

(miejscowych) albo zasila

indywidualnie z transformatora separacyjnego lub napi



ciem

nie przekraczaj



cym napi



cia dotykowego dopuszczalnego długotrwale,





ródła napi



cia zasilaj



cego nale



y instalowa

na zewn



trz przestrzeni ograniczonych

powierzchniami przewodz



cymi,



przy stosowaniu uziemie



funkcjonalnych niektórych urz



dze



zainstalowanych

na stałe (np. aparatów pomiarowych i sterowniczych) nale



y wykona

poł



czenia

wyrównawcze dodatkowe (miejscowe), ł



cz



ce wszystkie cz





ci przewodz



ce dost



pne

i cz





ci przewodz



ce obce z uziemieniem funkcjonalnym.

36

7.6.

Urz

dzenia przetwarzania danych

S



to urz



dzenia sterowane elektrycznie, samodzielne lub zestawione w układy,

słu

 

ce do gromadzenia, przetwarzania i przechowywania danych. Je



eli pr



d upływowy

tych urz



dze



jest wi



kszy ni



10 mA, w celu ochrony przeciwpora



eniowej urz



dzenia

powinny by

przył



czone do instalacji elektrycznej według jednego z trzech nast



puj



cych

podstawowych rozwi



za



:

1. Układy ochronne (uziemiaj



ce) o wysokiej niezawodno



ci, które powinny spełnia

nast



puj



ce wymagania:

−

je



eli zastosowano niezale



ne (osobne) przewody ochronne, przekrój pojedynczego

przewodu ochronnego nie powinien by

mniejszy ni



10 mm

2

, a w przypadku

zastosowania dwóch równoległych przewodów ochronnych ka



dy z nich powinien

mie

przekrój nie mniejszy ni



4 mm

2

i by

przył



czony za pomoc



oddzielnych

zacisków,

−

je



eli



yła przewodu ochronnego jest prowadzona w jednym przewodzie

wielo



yłowym z



yłami przewodów zasilaj



cych, suma przekrojów wszystkich



ył nie

powinna by

mniejsza ni



10 mm

2

.

2. Stała kontrola ci



gło



ci poł



cze



uziemionych przewodów ochronnych oraz

zastosowany



rodek lub



rodki, które w przypadku wyst



pienia przerwy w przewodzie

ochronnym, spowoduj



samoczynne wył



czenie zasilania urz



dzenia,

3. Zastosowanie transformatora dwuuzwojeniowego celem ograniczenia drogi przepływu

pr



du upływowego i zmniejszenie do minimum mo



liwo



ci przerwy na tej drodze. Zaleca

si



, aby obwód wtórny był poł



czony w układzie sieci TN, z tym



e do zastosowa



specjalnych mo



e by

równie



u



ywany układ sieci IT.

W przypadku przył



czania urz



dze



do przetwarzania danych do układu sieci TT

i zabezpieczenia obwodu przez wył



cznik ochronny ró



nicowopr



dowy powinna by

spełniona nast



puj



ca zale



no



:

A

L

n

u

R

2

U

2

I

I

⋅

≤

≤

∆

(1)

gdzie:

I

u

−

całkowity pr



d upływowy,

I

∆

n

−

znamionowy ró



nicowy pr



d wył



cznika ochronnego ró



nicowopr



dowego,

R

A

−

całkowita rezystancja uziomu i przewodu ochronnego, ł



cz



cego cz





ci

przewodz



ce dost



pne z uziomem,

U

L

−

napi



cie dotykowe dopuszczalne długotrwale.

Cz





ci przewodz



ce dost



pne urz



dze



do przetwarzania danych powinny by

przył



czone

do głównej szyny uziemiaj



cej. Niniejsze wymaganie powinno by

równie



stosowane

do metalowych obudów urz



dze



o II lub III klasie ochronno



ci i do obwodów FELV, je



eli s



uziemione ze wzgl



dów funkcjonalnych.

7.7.

Kempingi i pojazdy wypoczynkowe

S



to kempingowe stanowiska postojowe, przyczepy i pojazdy turystyczne, przewo



ne

domki wypoczynkowe oraz domki ruchome.

Na kempingowych stanowiskach postojowych obowi



zuj



nast



puj



ce podstawowe zasady

w zakresie ochrony przeciwpora



eniowej oraz instalowania obwodów rozdzielczych,

urz



dze



zasilaj



cych, gniazd wtyczkowych i sprz



tu ł



czeniowego, a mianowicie:



urz



dzenie (wyposa



one w odpowiedni



ilo



gniazd wtyczkowych ze stykiem

ochronnym) zasilaj



ce stanowisko (stanowiska) postojowe powinno by

usytuowane

w odległo



ci nie wi



kszej ni



20 m od zł



cza odbiorczego pojazdu wypoczynkowego lub

namiotu, znajduj



cego si



na tym stanowisku,

37



gniazda wtyczkowe ze stykiem ochronnym, o pr



dzie znamionowym nie wi



kszym

ni



16 A (w przypadkach wi



kszego obci

 

enia mo



na stosowa

gniazda o pr



dzie

powy



ej 16 A) powinny by

instalowane w urz



dzeniu zasilaj



cym stanowisko postojowe

na wysoko



ci 0,8

÷

1,5 m nad powierzchni



ziemi i wyposa



one w indywidualne zabez-

pieczenia przed skutkami pr



du przet

 

eniowego oraz zabezpieczone wył



cznikami

ochronnymi ró



nicowopr



dowymi o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym ni



30 mA (jeden wył



cznik powinien zabezpiecza

nie wi



cej ni



6 gniazd wtyczkowych),



obwody rozdzielcze powinny by

uło



one w ziemi lub prowadzone napowietrznie poza

stanowiskami postojowymi i zabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznymi.
Wy



ej wymienione obwody nale



y wykonywa

kablami, przewodami oponowymi lub

przewodami napowietrznymi izolowanymi,



sprz



t ł



cz



cy urz



dzenie zasilaj



ce ze zł



czem odbiorczym pojazdu wypoczynkowego

lub namiotu powinny stanowi

: przeno



na wtyczka i gniazdo wtyczkowe ze stykiem

ochronnym, poł



czone przewodem oponowym o długo



ci 25 m i przekroju dla pr



dów

znamionowych nie przekraczaj



cych:

−

16 A:

2,5 mm

2

,

−

25 A:

4 mm

2

,

−

32 A:

6 mm

2

,

−

63 A:

16 mm

2

,

−

100 A:

35 mm

2

.

W pojazdach wypoczynkowych obowi



zuj



nast



puj



ce podstawowe zasady w zakresie

ochrony przeciwpora



eniowej oraz instalowania przewodów, sprz



tu, opraw o



wietleniowych

i urz



dze



rozdzielczych, a mianowicie:



ochron



przeciwpora



eniow



przed dotykiem po



rednim nale



y realizowa

przez

zastosowanie samoczynnego wył



czenia zasilania wraz z wykonaniem poł



cze



wyrównawczych dodatkowych (miejscowych). Przekrój przewodu u



ytego do wy



ej

wymienionych poł



cze



nie powinien by

mniejszy ni



4 mm

2

,



przewody wielo



yłowe gi



tkie izolowane, w powłoce izolacyjnej typu OW lub przewody

jedno



yłowe gi



tkie typu LgY-750 lub sztywne wielo



yłowe typu LY nale



y instalowa

w sposób zapewniaj



cy ich ochron



przed uszkodzeniami mechanicznymi (prowadzenie

przewodów w rurach z materiału izolacyjnego lub na uchwytach izolacyjnych, stosowa-
nie tulejek lub pier



cieni uszczelniaj



cych przy przechodzeniu przez



cianki). Przekrój



ył przewodów nie powinien by

mniejszy ni



1,5 mm

2

. Przewody ochronne jedno



yłowe

powinny by

izolowane tak jak przewody czynne. Poł



czenia przewodów powinny znaj-

dowa

si



w specjalnie do tego celu przystosowanych skrzynkach (puszkach)

chroni



cych je przed uszkodzeniem. Nie nale



y umieszcza

przewodów w pobli



u lub

w pomieszczeniu (przedziale) przeznaczonym do umiejscowienia butli gazowej,



zł



cze odbiorcze pojazdu wypoczynkowego nale



y instalowa

w łatwo dost



pnym

miejscu we wn



ce zamykanej pokryw



z zewn



trz pojazdu oraz tak wysoko jak to jest

mo



liwe, ale nie wy



ej jak 1,8 m nad powierzchni



ziemi,



instalacj



wn



trzow



nale



y wyposa



y

w wył



cznik główny, wył



czaj



cy wszystkie

przewody czynne. Wył



cznik ten nale



y instalowa

w łatwo dost



pnym miejscu,

wewn



trz pojazdu wypoczynkowego,



ka



dy obwód odbiorczy powinien by

zabezpieczony przed przet

 

eniem za pomoc



indywidualnego zabezpieczenia. Je



eli jest tylko jeden obwód odbiorczy urz



dzenie

zabezpieczaj



ce mo



e słu



y

jednocze



nie jako wył



cznik główny,



zastosowany sprz



t i osprz



t instalacyjny nie powinien mie

dost



pnych cz





ci metalo-

wych. W przypadku instalowania wy



ej wymienionego sprz



tu i osprz



tu w warunkach

nara



enia na działanie wilgoci powinien on by

wykonany lub osłoni



ty tak, aby jego

stopie



ochrony nie był mniejszy ni



IP55.

38

7.8.

Pomieszczenia wyposa one w ogrzewacze do sauny

W wy



ej wymienionych pomieszczeniach rozró



nia si



cztery strefy:



strefa 1, w której nale



y instalowa

tylko urz



dzenia nale

 

ce do ogrzewaczy sauny,



strefa 2, w której nie ma specjalnych wymaga



dotycz



cych odporno



ci cieplnej urz



dze



,



strefa 3, w której urz



dzenia powinny mie

wytrzymało



ciepln



co najmniej 125

o

C,

a izolacja przewodów powinna mie

wytrzymało



ciepln



co najmniej 170

o

C,



strefa 4, w której nale



y instalowa

tylko urz



dzenia steruj



ce ogrzewaczami sauny

(termostaty i wył



czniki termiczne) i przewody nale

 

ce do tych urz



dze



. Wytrzymało



cieplna powinna by

taka, jaka jest wymagana w strefie 3.

Powy



sze strefy przedstawiono na rysunku nr 22.

b - skrzynka przył



czowa

Rys. 22

Strefy wyst



puj



ce w pomieszczeniach wyposa



onych w ogrzewacze do sauny

W pomieszczeniach tych obowi



zuj



nast



puj



ce podstawowe zasady ochrony przeciw-

pora



eniowej oraz instalowania sprz



tu, osprz



tu, przewodów i urz



dze



elektrycznych,

a mianowicie:



instalowanie wył



cznie na zewn



trz pomieszcze



aparatury nie wbudowanej w ogrzewa-

cze sauny,



nie instalowanie w pomieszczeniach gniazd wtyczkowych,



instalowanie przewodów wielo



yłowych izolowanych, w powłoce izolacyjnej lub przewo-

dów jedno



yłowych w rurach z materiału izolacyjnego,



instalowane urz



dzenia elektryczne powinny mie

stopie



ochrony nie mniejszy ni



IP24,



urz



dzenia elektryczne nale



y chroni

przez zastosowanie samoczynnego wył



czenia

zasilania, wraz z wykonaniem poł



cze



wyrównawczych dodatkowych (miejscowych)

albo zasila

indywidualnie z transformatora separacyjnego lub napi



ciem nie przekra-

czaj



cym napi



cia dotykowego dopuszczalnego długotrwale,





ródła napi



cia zasilaj



cego nale



y instalowa

na zewn



trz pomieszcze



.

39

8.

Instalacje elektryczne w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych

W mieszkaniach i budynkach mieszkalnych jako



rodki ochrony przed dotykiem

bezpo



rednim nale



y stosowa

:



izolowanie cz





ci czynnych (izolacja podstawowa),



obudowy (osłony) o stopniu ochrony co najmniej IP2X,



wył



czniki ochronne ró



nicowopr



dowe o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



k-

szym ni



30 mA, szczególnie w pomieszczeniach mieszkalnych, jako uzupełniaj



cy



rodek ochrony przed dotykiem bezpo



rednim.

Natomiast jako



rodki ochrony przed dotykiem po



rednim nale



y stosowa

:



samoczynne wył



czenie zasilania,



urz



dzenia o II klasie ochronno



ci.

W zwi



zku z powy



szym w mieszkaniach wymaga si



:



wykonania całej instalacji elektrycznej w mieszkaniu jako trójprzewodowej (przewód
fazowy L, przewód neutralny N i przewód ochronny PE) lub instalacji pi



cioprzewodowej

(przewody fazowe L1; L2; L3; przewód neutralny N i przewód ochronny PE),



zastosowania we wszystkich pomieszczeniach gniazd wtyczkowych ze stykami
ochronnymi, do których jest przył



czony przewód ochronny PE,



zastosowania opraw o



wietleniowych o I lub II klasie ochronno



ci i doprowadzenia

do wszystkich wypustów o



wietleniowych przewodu ochronnego PE,



wyeliminowania z mieszka



wszystkich odbiorników o klasie ochronno



ci 0,



zabezpieczenia gniazd wtyczkowych w łazience wył



cznikami ochronnymi ró



nicowo-

pr



dowymi o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym ni



30 mA. Gniazda te

nale



y instalowa

nie bli



ej ni



0,6 m od obrze



a wanny, brodzika lub otworu

drzwiowego kabiny natryskowej,



wykonania w łazience poł



cze



wyrównawczych dodatkowych (miejscowych).

Poniewa



pr



dy upływowe w mieszkaniach s



małe (rz



du 2

÷

5 mA) mo



liwe jest

zabezpieczanie całej instalacji elektrycznej w mieszkaniu wył



cznikiem ochronnym

ró



nicowopr



dowym o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym ni



30 mA, zamiast

zabezpieczania tym urz



dzeniem ochronnym tylko obwodu gniazd wtyczkowych w łazience.

Wył



cznik ochronny ró



nicowopr



dowy powinien by

umieszczony w obwodzie zasilaj



cym

tablic



mieszkaniow



, aby zabezpiecza

tablic



oraz odchodz



ce z niej obwody gniazd

wtyczkowych i o



wietlenia.

Obwody te powinny by

zabezpieczone przed zwarciami i przeci

 

eniami wył



cznikami

nadpr



dowymi o charakterystyce B.

Schemat instalacji elektrycznej w mieszkaniu budynku wielorodzinnego przedstawiony jest
na rysunku nr 23.

40

Oznaczenia: L1; L2; L3; - przewody fazowe instalacji trójfazowej; N - przewód neutralny;

PE - przewód ochronny; W - wył



cznik nadpr



dowy;

∆

I - wył



cznik ochronny

ró



nicowopr



dowy; B – bezpiecznik topikowy lub wył



cznik nadpr



dowy

selektywny; kWh - licznik energii elektrycznej; O

1

, O

2

– ograniczniki przepi



Rys. 23.

Przykładowy

schemat

instalacji

elektrycznej

w

mieszkaniu

budynku

wielorodzinnego z zastosowaniem wył



czników nadpr



dowych w obwodach

odbiorczych,
z licznikiem energii elektrycznej, z wył



cznikiem (urz



dzeniem) ochronnym

ró



nicowopr



dowym o znamionowym ró



nicowym pr



dzie nie wi



kszym ni



30

mA,

41

z ogranicznikami przepi



oraz zabezpieczeniem przedlicznikowym w postaci

bezpiecznika topikowego lub wył



cznika nadpr



dowego selektywnego

Instalacje elektryczne w całym budynku mieszkalnym powinny by

wykonane jako

trójprzewodowe (L; N; PE) lub pi



cioprzewodowe (L1; L2; L3; N; PE). Gniazda wtyczkowe

powinny by

ze stykami ochronnymi ( o stopniu ochrony co najmniej IP2X).

Przewody ochronne PE nale



y doprowadza

do styków ochronnych gniazd wtyczkowych

i do wszystkich wypustów o



wietleniowych.

Pomi



dzy zł



czem a szynami rozdzielnicy głównej budynku mo



na zainstalowa

wył



cznik

ochronny ró



nicowopr



dowy selektywny na pr



d znamionowy wynikaj



cy z przewidywanego

obci

 

enia i znamionowy ró



nicowy pr



d nie wi



kszy ni



500 mA. Wył



cznik ten pełni

wówczas funkcj



elementu samoczynnego wył



czenia zasilania w ochronie przed dotykiem

po



rednim oraz funkcj



ochrony budynku przed po



arami wywołanymi pr



dami doziemnymi.

W pomieszczeniach technicznych lub gospodarczych budynku mieszkalnego, gdzie mog



wyst



powa

warunki zwi



kszonego zagro



enia pora



eniem pr



dem elektrycznym

(np. pomieszczenia pralni, hydroforni czy w



złów cieplnych) nale



y stosowa

zasady

ochrony przeciwpora



eniowej przedstawione w punktach 7.1 i 7.5.

W przypadku modernizacji wewn



trznej linii zasilaj



cej w istniej



cym budynku i wykonania

jej w układzie pi



cioprzewodowym oraz konieczno



ci przył



czenia do takiej wlz obwodów

odbiorczych, które nie zostały jeszcze w cało



ci zmodernizowane, proponowane jest

rozwi



zanie przedstawione na rysunku nr 24. W tym przypadku, po wykonaniu całkowitej

modernizacji obwodów odbiorczych w układzie TN-S, przewód PEN oznaczony barw



zielono-



ółt



stanie si



przewodem ochronnym PE, poniewa



b



d



do niego przył



czone

wył



cznie przewody PE obwodów odbiorczych.

42

Rys. 24

Zasady przył



czenia obwodów odbiorczych, wykonanych w układzie TN-S

(po modernizacji) oraz w układzie TN-C (przed modernizacj



), do

zmodernizowanej wewn



trznej linii zasilaj



cej

9.

Zasady obliczania obci

e



wewn



trznych linii zasilaj

cych w budynkach

mieszkalnych

Dotychczas obowi



zuj



ce zasady obliczania obci

 

e



wewn



trznych linii zasilaj



cych

uzale



niały moc obliczon



, jako zapotrzebowanie mieszkania, od liczby izb w mieszkaniu

(1 kW na izb



). Przeprowadzone przez COBR „Elektromonta



” pomiary nie potwierdzały

słuszno



ci tej zasady, a wr



cz wskazywały na wyra



n



zale



no



pobieranej mocy i energii

od liczby osób, dla których mieszkanie zostało zaprojektowane i wybudowane.

Analiza przeprowadzanych pomiarów wykazała jednoznacznie,



e zapotrzebowanie mocy

przez mieszkanie zale



y jednocze



nie od dwóch czynników:



pierwszego zale



nego od sposobu w jaki zaspokajane s



podstawowe potrzeby

energetyczne mieszkania,



drugiego zale



nego od liczby osób, na które mieszkanie zostało zaprojektowane

i wybudowane.

Wzór na zapotrzebowanie mocy przez mieszkanie przyjmuje posta

:

P2

M

P1

P

⋅

+

=

[kW]

(2)

gdzie:

P



ogólne zapotrzebowanie mocy przez mieszkanie [kW],

P1



stała wielko



mocy, zale



na od sposobu, w jaki s



zaspokajane podstawowe

potrzeby energetyczne mieszkania. Jest to moc najwi



kszego odbiornika energii

elektrycznej
w mieszkaniu [kW],

P2



zapotrzebowanie mocy przez jedn



osob



w mieszkaniu (w obecnym okresie

równe
1 kW na osob



),

M



liczba osób, na które mieszkanie zostało zaprojektowane,

Dla jednofazowego oraz trójfazowego zasilania mieszka



współczynniki jednoczesno



ci k

j

przy doborze przewodów wewn



trznych linii zasilaj



cych podano w tablicy nr 7.

Moc najwi



kszego odbiornika energii elektrycznej w mieszkaniu nale



y przewidywa

zgodnie

z poni



szymi zasadami:



w mieszkaniach zgazyfikowanych z centraln



gor



c



wod



u



ytkow



: pralka elektryczna

2 kW lub kuchnia gazowo-elektryczna 4,7 kW,



w mieszkaniach zgazyfikowanych bez centralnej gor



cej wody u



ytkowej: pralka

elektryczna 2 kW, kuchnia gazowo-elektryczna 4,7 kW lub przepływowy ogrzewacz
wody
18 kW,



w mieszkaniach niezgazyfikowanych: kuchnia elektryczna 10 kW lub przepływowy
ogrzewacz wody 18 kW,



elektryczne ogrzewanie mieszkania nale



y obliczy

mno

 

c całkowit



powierzchni



przez zapotrzebowanie mocy: 110 do 130 W na 1 m

2

powierzchni,



ogrzewacze akumulacyjne wody (do 120 l) maj



moc 1,5 kW, a poniewa



cz





ciowo

pracuj



w porze nocnej nie powinny by

uwzgl



dniane w obliczeniach zapotrzebowania

mocy,

43



obecnie w wi



kszo



ci mieszka



powinno si



przewidywa

zasilanie trójfazowe,

co wynika z zapotrzebowania mocy i coraz cz





ciej wyst



puj



cej potrzeby na

posiadanie kuchni gazowo-elektrycznej lub nawet oddzielnych: kuchni gazowej 4-
palnikowej
z piekarnikiem i kuchni elektrycznej 4-płytkowej z elektrycznym piekarnikiem.

44

Tablica 7. Współczynniki jednoczesno



ci k

j

przy doborze przewodów wewn



trznych linii

zasilaj



cych

JEDNOFAZOWE ZASILANIE MIESZKA



TRÓJFAZOWE ZASILANIE MIESZKA



Liczba mieszka



zasilanych

z jednej wewn



trznej linii

zasilaj



cej lub jednego zł



cza

Współczynnik

jednoczesno



ci

Liczba mieszka



zasilanych z

jednej wewn



trznej linii

zasilaj



cej lub jednego zł



cza

Współczynnik

jednoczesno



ci

1 - 3

1,0

1

1,0

4 - 6

0,8

2

0,90

7 - 9

0,65

3

0,80

10 - 12

0,50

4

0,70

13 - 15

0,45

5

0,60

16 - 18

0,40

6

0,55

19 - 21

0,38

7 - 8

0,50

22 - 24

0,36

9 - 10

0,45

25 - 27

0,35

11 - 12

0,43

28 - 33

0,34

13 - 14

0,41

34 - 39

0,33

15 - 16

0,40

40 - 45

0,32

17 - 18

0,39

46 - 50

0,31

19 - 20

0,38

51 - 60

0,30

21 - 25

0,36

61 - 80

0,29

26 - 30

0,35

81 - 100

0,28

31 - 35

0,34

101 i wi



cej

0,27

36 - 40

0,33

41 - 45

0,32

46 - 50

0,31

51 - 60

0,30

61 - 80

0,29

81 - 100

0,28

101 i wi



cej

0,27

Moc zapotrzebowana przez wewn



trzn



lini



zasilaj



c



wynika

b



dzie z sumy mocy

zapotrzebowanych przez wszystkie mieszkania zasilane z danej wlz, pomno



onej przez

współczynnik jednoczesno



ci k

j

, odpowiedni dla tej liczby mieszka



okre



lony w tablicy nr 7.

10. Rozwi

zania i wyposa enie instalacji elektrycznych

W instalacjach elektrycznych nale



y stosowa

:



zasad



prowadzenia tras przewodów elektrycznych w liniach prostych równoległych

do kraw



dzi



cian i stropów,



rozwi



zania zapewniaj



ce mo



liwo



wymiany przewodów i kabli elektrycznych

bez potrzeby naruszania konstrukcji budynku.

W zwi



zku z powy



szym nale



y preferowa

układanie kabli i przewodów:

−

w rurach i listwach instalacyjnych,

−

w kanałach instalacyjnych na



ciennych i podłogowych,

45

−

w korytkach,

−

na drabinkach, wspornikach i uchwytach

oraz instalacje wykonywane przewodami szynowymi magistralnymi, rozdzielczymi,



lizgowymi i o



wietleniowymi.

Wybór okre



lonego rozwi



zania zale



y w głównej mierze od potrzeb u



ytkowych,

rodzaju pomieszcze



i wymaganej w nich estetyki oraz zastosowanej konstrukcji

budowlanej obiektu,



odpowiedni



ilo



obwodów odbiorczych (w tym gniazd i wypustów o



wietleniowych)

dostosowanych do perspektywicznego zapotrzebowania u



ytkowników na moc i energi



elektryczn



,



zasad



doboru urz



dze



zabezpieczaj



cych przed pr



dami zwarciowymi i pr



dami

przeci



eniowymi oraz jako elementów samoczynnego wył



czenia zasilania w ochronie

przed dotykiem po



rednim na podstawie charakterystyk czasowo-pr



dowych tych

urz



dze



, z uwzgl



dnieniem selektywno



ci (wybiórczo



ci) ich działania,





yły przewodów elektrycznych o przekrojach do 10mm

2

wykonane wył



cznie z miedzi,



główne pionowe ci



gi instalacji elektrycznych w budynku wielorodzinnym, zamieszkania

zbiorowego i u



yteczno



ci publicznej prowadzone poza mieszkaniami i pomieszcze-

niami u



ytkowymi w wydzielonych kanałach lub szybach instalacyjnych,



obwody instalacji elektrycznych w budynku wielorodzinnym prowadzone w obr



bie

ka



dego mieszkania lub lokalu u



ytkowego,



w instalacji elektrycznej w mieszkaniu wyodr



bnione obwody:

−

o



wietlenia,

−

gniazd wtyczkowych ogólnego przeznaczenia,

−

gniazd wtyczkowych w łazience (w tym gniazdo wtyczkowe do pralki automatycznej),

−

gniazd wtyczkowych do urz



dze



odbiorczych w kuchni,

−

obwody do odbiorników wymagaj



cych indywidualnego zabezpieczenia.

Prowadzenie instalacji i rozmieszczenie urz



dze



elektrycznych powinno zapewnia

bezkolizyjno



z

innymi

instalacjami

(gazowymi,

wodnymi,

telekomunikacyjnymi,

piorunochronnymi) w zakresie odległo



ci i ich wzajemnego usytuowania.

Nale



y tu szczególnie zapewni

ochron



przed skutkami pr



dów indukowanych w we-

wn



trznych instalacjach przez pr



d piorunowy płyn



cy w przewodach zewn



trznej instalacji

piorunochronnej.

Pr



d ten mo



e indukowa

w przewodz



cych p



tlach instalacji wewn



trznej, w wyniku

sprz

 

e



magnetycznych, znaczne przepi



cia.

Skutki działania tych pr



dów piorunowych mo



na złagodzi

poprzez zastosowanie poł



cze



wyrównawczych cz





ci przewodz



cych wewn



trznych i zewn



trznych oraz wł



czenie tam,

gdzie to konieczne ograniczników przepi



.

11. U ytkowanie instalacji elektrycznych

Obowi



zek zapewnienia wymaganego stanu technicznego instalacji elektrycznych

w budynkach obci



a:



dostawc



energii elektrycznej w zakresie układów pomiarowo-rozliczeniowych,



wła



ciciela lub zarz



dc



budynku w zakresie oprzewodowania, osprz



tu, aparatury

rozdzielczej i sterowniczej, urz



dze



zabezpieczaj



cych oraz uziemienia,



u



ytkownika lokalu w zakresie ł



czników instalacyjnych, gniazd wtyczkowych,

bezpieczników

topikowych,

wył



czników

nadpr



dowych,

wył



czników

przeciwpora



eniowych ró



nicowopr



dowych oraz odbiorników energii elektrycznej,

stanowi



cych wyposa



enie lokalu.

46

Do obowi



zków wła



ciciela lub zarz



dcy budynku, w zakresie utrzymania stanu

technicznego instalacji elektrycznych, nale



y:



uczestnictwo w odbiorze technicznym instalacji po jej wykonaniu, rozbudowie, remoncie
lub naprawie,



uczestnictwo w kontroli okresowej, przy badaniu instalacji elektrycznych w zakresie
stanu sprawno



ci poł



cze



, osprz



tu, zabezpiecze



i



rodków ochrony od pora



e



,

rezystancji izolacji przewodów oraz uziemie



instalacji i aparatów,



sporz



dzanie planów kontroli okresowych, planów napraw i wymian, zamierze



remontowych oraz zapewnienie pełnej realizacji tych planów,



systematyczna kontrola jako



ci prac eksploatacyjnych (robót konserwacyjnych),



zapewnienie realizacji zalece



pokontrolnych, wydawanych przez upowa



nione do

kontroli organy nadzoru budowlanego,



przeprowadzanie dora



nej kontroli stanu technicznego instalacji elektrycznych, w

przypadku

zaistnienia

zagro



enia



ycia

lub

zdrowia

u



ytkowników

lokali,

bezpiecze



stwa mienia i



rodowiska,



udział w pracach zwi



zanych z likwidacj



skutków awarii i zakłóce



,



prowadzenie dokumentacji eksploatacyjnych instalacji elektrycznych,



bie



ce działanie, zapewniaj



ce bezpiecze



stwo u



ytkowania energii elektrycznej.

Do obowi



zków u



ytkownika lokalu, w zakresie utrzymania stanu technicznego instalacji

elektrycznych nale



y:



udost



pnianie lokalu dla wykonywania obowi



zków obci

 

aj



cych wła



ciciela lub

zarz



dc



budynku,



w przypadku stwierdzenia nieprawidłowo



ci funkcjonowania instalacji elektrycznych,

niezwłoczne powiadamianie wła



ciciela lub zarz



dcy budynku o tym fakcie,



utrzymywanie wymaganego stanu technicznego urz



dze



elektrycznych w lokalu i

przestrzeganie zasad bezpiecznego u



ytkowania energii elektrycznej,



realizacja zalece



pokontrolnych, okre



lonych podczas oceny stanu technicznego

instalacji elektrycznych obci

 

aj



cych u



ytkownika lokalu.

Obowi



zek zapewnienia wymaganego stanu technicznego instalacji piorunochronnej

budynku, zgodnie z wymaganiami Polskiej Normy PN/E-05003 oraz PN-IEC 61024, obci

 

a

wła



ciciela lub zarz



dc



budynku.

Obowi



zkiem nało



onym na wła



ciciela lub zarz



dc



budynku, wynikaj



cym z ustawy Prawo

Budowlane, jest u



ytkowanie budynku zgodnie z jego przeznaczeniem i wymaganiami

ochrony



rodowiska oraz utrzymywanie go w nale



ytym stanie technicznym i estetycznym,

a tak



e poddawanie, w czasie jego u



ytkowania, okresowym kontrolom, polegaj



cym na

sprawdzeniu stanu sprawno



ci technicznej i warto



ci u



ytkowej całego budynku, estetyki

budynku oraz jego otoczenia.

Kontrole w zakresie dotycz



cym instalacji elektrycznych powinny by

przeprowadzane

okresowo:



co najmniej raz w roku, polegaj



ce na sprawdzeniu stanu technicznej sprawno



ci

instalacji nara



onych na szkodliwe wpływy atmosferyczne lub niszcz



ce działania

czynników wyst



puj



cych podczas u



ytkowania budynku,



co najmniej raz na 5 lat, polegaj



ce na badaniu instalacji elektrycznych i

piorunochronnych, w zakresie stanu sprawno



ci poł



cze



, osprz



tu, zabezpiecze



i



rodków ochrony od pora



e



, rezystancji izolacji przewodów oraz uziemie



instalacji i

aparatów.

Kontrol



stanu technicznego instalacji elektrycznych i piorunochronnych powinny

przeprowadza

osoby posiadaj



ce kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru lub

47

eksploatacji w zakresie kontrolno-pomiarowym odpowiednich urz



dze



i instalacji

elektrycznych.

Ka



da instalacja elektryczna, podczas monta



u i/lub po jej wykonaniu, po ka



dej

rozbudowie, remoncie lub naprawie, a przed przekazaniem do eksploatacji oraz okresowo w
czasie jej eksploatacji, powinna by

poddana badaniom, czyli ogl



dzinom i próbom, w celu

sprawdzenia, czy zostały spełnione wymagania Polskiej Normy PN-IEC 60364-6-61.
Ogl



dziny nale



y wykona

przed przyst



pieniem do prób i po odł



czeniu zasilania instalacji.

W zale



no



ci od potrzeb nale



y sprawdzi

co najmniej:



ochron



przed pora



eniem pr



dem elektrycznym, ł



cznie z pomiarami odst



pów, na

przykład w przypadku stosowania ochrony z u



yciem przegród lub obudów, barier lub

umieszczenia instalacji poza zasi



giem r



ki.



obecno



przegród ogniowych i innych



rodków zapobiegaj



cych rozprzestrzenianiu

po



aru i ochrony przed skutkami działania ciepła,



dobór przewodów do obci



alno



ci pr



dowej i spadku napi



cia,



dobór i nastawienie urz



dze



zabezpieczaj



cych i sygnalizacyjnych,



istnienie i prawidłowe umieszczenie odpowiednich urz



dze



odł



czaj



cych i ł



cz



cych,



dobór urz



dze



i



rodków ochrony w zale



no



ci od wpływów zewn



trznych,



oznaczenia przewodów ochronnych i neutralnych oraz ochronno-neutralnych,



umieszczenie schematów, tablic ostrzegawczych lub innych podobnych informacji,



oznaczenia obwodów, bezpieczników, ł



czników, zacisków itp.,



poprawno



poł



cze



przewodów,



dost



p do urz



dze



, umo



liwiaj



cy wygod



ich obsługi, identyfikacj



i konserwacj



.

W zale



no



ci od potrzeb nale



y przeprowadzi

, w miar



mo



liwo



ci w nast



puj



cej

kolejno



ci, wymienione ni



ej próby.

11.1. Pomiar ci

gło



ci przewodów ochronnych, w tym głównych i dodatkowych

(miejscowych) poł

cze



wyrównawczych oraz pomiar rezystancji przewodów

ochronnych

Pomiar ci



gło



ci przewodów ochronnych oraz przewodów głównych i dodatkowych

(miejscowych) poł



cze



wyrównawczych nale



y wykona

metod



techniczn



lub miernikiem

rezystancji.

Zaleca si



wykonywanie pomiaru przy u



yciu



ródła pr



du stałego lub przemiennego

o napi



ciu 4

÷

24 V (w stanie bezobci

 

eniowym) i pr



dem co najmniej 0,2 A.

Pomiar rezystancji przewodów ochronnych polega na przeprowadzeniu pomiaru rezystancji
mi



dzy ka



d



cz





ci



przewodz



c



dost



pn



a najbli



szym punktem głównego poł



czenia

wyrównawczego (głównej szyny uziemiaj



cej).

Zmierzona rezystancja R powinna spełnia

nast



puj



cy warunek:

a

I

c

U

R

≤

(3)

gdzie:

U

c



napi



cie dotykowe spodziewane, którego warto



, w zale



no



ci od czasu

wył



czenia podana jest w tablicy nr 8,

Ia



pr



d powoduj



cy samoczynne zadziałanie urz



dzenia zabezpieczaj



cego w

wymaganym czasie.

48

Tablica 8. Napi



cie dotykowe spodziewane w zale



no



ci od czasu wył



czenia

Czasy wył



czenia

Napi



cie dotykowe spodziewane

U

c

s

V

0,1

350

0,2

210

0,4

105

0,8

68

5

50

Metoda powy



sza nie dotyczy poł



cze



wyrównawczych dodatkowych (miejscowych).

W przypadkach budz



cych w



tpliwo



co do skuteczno



ci działania poł



cze



wyrównawczych dodatkowych, nale



y sprawdzi

, czy rezystancja mi



dzy cz





ciami

przewodz



cymi jednocze



nie dost



pnymi spełnia warunek:

a

I

U

R

L

≤

(4)

gdzie:

U

L



napi



cie dotykowe dopuszczalne długotrwale,

Ia



pr



d powoduj



cy samoczynne zadziałanie urz



dzenia zabezpieczaj



cego w

wymaganym czasie.

Układ do pomiaru rezystancji przewodów ochronnych przedstawiony jest na rysunku nr 25.

R

U1 U2

I

RL

=

−

−

(5)

Oznaczenia: U

1

- napi



cie w stanie bezpr



dowym; U

2

- napi



cie pod obci

 

eniem; I - pr



d

obci

 

enia; R

L

- rezystancja przewodów pomiarowych; T - transformator zasilaj



cy 150 VA;

P - potencjometr regulacyjny; GSU – główna szyna uziemiaj



ca; W - wył



cznik

Rys. 25.

Układ do pomiaru rezystancji przewodów ochronnych

49

11.2. Pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej

Podstawowym badaniem ochrony przed dotykiem bezpo



rednim (podstawowej) jest

pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej. Pomiar nale



y wykonywa

, po wył



czeniu

zasilania i odł



czeniu odbiorników, miernikiem na pr



d stały przy obci



eniu pr



dem 1 mA.

Rezystancj



izolacji nale



y mierzy

:



mi



dzy kolejnymi parami przewodów czynnych,



mi



dzy ka



dym przewodem czynnym a ziemi



.

Je



eli w obwód s



wł



czone urz



dzenia elektroniczne, nale



y jedynie wykona

pomiar

mi



dzy przewodami czynnymi poł



czonymi razem a ziemi



.

Przewody ochronne PE i ochronno-neutralne PEN mog



słu



y

jako poł



czenie z ziemi



.

Minimalne warto



ci rezystancji izolacji i wymagane napi



cia probiercze podane s



w tablicy

nr 9.

Separacj



cz





ci czynnych jednego obwodu od cz





ci czynnych innych obwodów i od ziemi,

nale



y sprawdzi

mierz



c rezystancj



izolacji. Zmierzone warto



ci rezystancji, w miar



mo



liwo



ci z przył



czonymi urz



dzeniami, powinny by

zgodne z warto



ciami podanymi w

tablicy nr 9.

Tablica 9.

Minimalne warto



ci rezystancji izolacji i wymagane napi



cia probiercze

Napi



cie znamionowe obwodu

Napi



cie probiercze pr



du stałego Rezystancja izolacji

V

V

M

Ω

do 50 V obwody SELV i PELV

250

≥

0,25

powy



ej 50 V do 500 V

500

≥

0,5

powy



ej 500 V

1000

≥

1,0

11.3. Pomiar rezystancji izolacji podłóg i



cian

Ochrona przed dotykiem po



rednim (dodatkowa) przez zastosowanie izolowania

stanowiska wymaga przeprowadzenia pomiarów rezystancji izolacji podłóg i



cian.

Rezystancja izolacji podłóg i



cian nie powinna by

mniejsza ni



:



50 k

Ω

, je



eli napi



cie znamionowe instalacji nie przekracza 500 V (napi



cie probiercze

pr



du stałego 500 V),



100 k

Ω

, je



eli napi



cie znamionowe instalacji przekracza 500 V (napi



cie probiercze

pr



du stałego 1000 V).

Rezystancj



nale



y mierzy

mi



dzy elektrod



probiercz



a przewodem ochronnym instalacji.

Elektroda probiercza składa si



z metalowej płytki kwadratowej, o bokach 250 mm i

kwadratowego kawałka zwil



onego, wchłaniaj



cego wod



papieru lub tkaniny, o bokach

około
270 mm, z którego usuni



to nadmiar wody. Tkanin



lub papier umieszcza si



pomi



dzy

metalow



płytk



i badan



powierzchni



. W czasie pomiaru do elektrody nale



y przyło



y

sił



około 750 N - w przypadku podłóg oraz 250 N - w przypadku



cian.

Nale



y wykona

przynajmniej trzy pomiary w tym samym pomieszczeniu, w tym jeden

w odległo



ci około 1 m od cz





ci przewodz



cych obcych, wyst



puj



cych w tym

pomieszczeniu.

Pozostałe dwa pomiary powinny by

wykonane przy wi



kszych odległo



ciach.

50

11.4. Pomiar rezystancji uziomu

Pomiar rezystancji uziomu wykonuje si



przy u



yciu pr



du przemiennego. Jako

przykład przedstawiono na rysunku nr 26 układ do pomiaru rezystancji uziomu metod



tech-

niczn



.

Pr



d przemienny o stałej warto



ci przepływa pomi



dzy uziomem T i pierwszym uziomem

pomocniczym T1, który jest umieszczony w takiej odległo



ci od uziomu T,



e oba te uziomy

nie oddziaływuj



na siebie.

Drugi uziom pomocniczy T2, którym mo



e by

metalowy pr



t zagł



biony w gruncie, jest

umieszczony w połowie odległo



ci pomi



dzy T i T1.

Mierzony jest spadek napi



cia mi



dzy T i T2. Rezystancja uziomu jest st



d równa napi



ciu

mi



dzy T i T2 podzielonemu przez pr



d przepływaj



cy pomi



dzy T i T1.

Aby sprawdzi

,



e rezystancja uziomu jest warto



ci



prawidłow



nale



y wykona

dwa dalsze

pomiary z przesuni



tym drugim uziomem pomocniczym T2, raz 6 m w kierunku do uziomu T,

a drugi raz odpowiednio 6 m do uziomu T1.

Je



eli rezultaty tych trzech pomiarów s



do siebie zbli



one, w granicach dokładno



ci tech-

nicznej, to



redni



z tych trzech pomiarów przyjmuje si



jako rezystancj



uziomu T.

Je



eli nie ma takiej zgodno



ci, pomiary nale



y powtórzy

przy powi



kszeniu odległo



ci po-

mi



dzy T i T1.

Je



eli pomiar jest przeprowadzony pr



dem o cz



stotliwo



ci sieciowej, to wewn



trzna impe-

dancja zastosowanego woltomierza musi wynosi

co najmniej 200

Ω

/V.



ródło pr



du u



ywane do pomiaru powinno by

izolowane od sieci elektroenergetycznej, np.

przez transformator dwuuzwojeniowy.

Oznaczenia: T - uziom podlegaj



cy próbie; T

1

- uziom pomocniczy; T

2

- drugi uziom

pomocniczy; X - zmieniona pozycja T

2

do sprawdzenia pomiaru; Y - nast



pna zmieniona

pozycja do dalszego sprawdzenia pomiaru; d - odległo



zapewniaj



ca wzajemne

nieoddziaływanie uziomów

Rys. 26.

Układ do pomiaru rezystancji uziomu metod



techniczn



51

11.5. Sprawdzenie skuteczno



ci ochrony przed dotykiem po



rednim przez

samoczynne wył

czenie zasilania

11.5.1 Układ sieci TN

Sprawdzenie skuteczno



ci ochrony przed dotykiem po



rednim przez samoczynne

wył



czenie zasilania w układzie sieci TN polega na sprawdzeniu czy spełniony jest warunek:

o

U

a

I

s

Z

≤

⋅

(6)

gdzie:

Z

s



impedancja p



tli zwarciowej, obejmuj



cej



ródło zasilania, przewód fazowy do

miejsca zwarcia i przewód ochronny od miejsca zwarcia do



ródła zasilania,

Ia



pr



d powoduj



cy samoczynne zadziałanie urz



dzenia zabezpieczaj



cego w

wymaganym czasie,

Uo



napi



cie fazowe.

Przeprowadza si



pomiar impedancji p



tli zwarciowej i okre



la pr



d Ia na podstawie

charakterystyk czasowo-pr



dowych urz



dze



zabezpieczaj



cych dla wymaganych czasów

wył



czenia (na przykład 0,2; 0,4; 5 s przy Uo = 230 V) lub znamionowego ró



nicowego

pr



du

w przypadku zastosowania urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych.

Pomiar impedancji p



tli zwarciowej nale



y wykona

przy tej samej cz



stotliwo



ci jak

cz



stotliwo



znamionowa obwodu. Przykładowe metody pomiaru impedancji p



tli

zwarciowej przedstawiono na rysunkach nr 27 i 28.

Przed wykonaniem pomiaru impedancji p



tli zwarciowej zaleca si



dokonanie pomiaru

ci



gło



ci przewodów ochronnych według punktu 11.1.

Pomiar impedancji p



tli zwarciowej mo



e by

zast



piony pomiarem rezystancji przewodów

ochronnych według punktu 11.1 z zachowaniem nast



puj



cych warunków:



przewód ochronny ma tak



sam



budow



i tak samo jest uło



ony jak przewody fazowe,

bez cz





ci ferromagnetycznych (co powoduje,



e istniej



ca reaktancja jest pomijalna),



przekrój przewodów ochronnych nie przekracza 95 mm

2

Cu.

Metoda 1. Pomiar impedancji p



tli zwarciowej metod



spadku napi



cia (według rysunku

nr 27).

Napi



cie sprawdzanego obwodu nale



y zmierzy

zał



czaj



c lub wył



czaj



c obci

 

enie

o regulowanej rezystancji R.

Impedancj



p



tli zwarciowej oblicza si



według wzoru:

R

I

2

U

1

U

s

Z

−

=

(7)

gdzie:

Z

s



impedancja p



tli zwarciowej,

U

1



napi



cie zmierzone bez wł



czania rezystancji obci



enia,

U

2



napi



cie zmierzone z wł



czeniem rezystancji obci



enia,

I

R



pr



d płyn



cy przez rezystancj



obci

 

enia.

52

Rys. 27.

Pomiar impedancji p



tli zwarciowej metod



spadku napi



cia

Metoda 2. Pomiar impedancji p



tli zwarciowej z zastosowaniem oddzielnego zasilania

(według rysunku nr 28).

Pomiar według tej metody wykonywany jest przy wył



czeniu normalnego



ródła zasilania

i zwarciu uzwojenia pierwotnego transformatora. Do zasilania stosuje si



oddzielne



ródło

zasilania. Impedancj



p



tli zwarciowej oblicza si



według wzoru:

I

U

s

Z

=

(8)

gdzie:

Z

s



impedancja p



tli zwarciowej,

U



napi



cie zmierzone podczas pomiaru,

I



pr



d zmierzony podczas pomiaru.

Rys. 28.

Pomiar impedancji p



tli zwarciowej metod



przy zastosowaniu oddzielnego

zasilania

53

11.5.2 Układ sieci TT

Sprawdzenie skuteczno



ci ochrony przed dotykiem po



rednim przez samoczynne

wył



czenie zasilania w układzie sieci TT polega na sprawdzeniu czy spełniony jest warunek:

L

U

a

I

R

A

≤

⋅

(9)

gdzie:

R

A



całkowita rezystancja uziomu i przewodu ochronnego ł



cz



cego cz





ci

przewodz



ce dost



pne z uziomem,

I

a



pr



d powoduj



cy samoczynne zadziałanie urz



dzenia zabezpieczaj



cego w

wymaganym czasie,

U

L



napi



cie dotykowe dopuszczalne długotrwale.

W warunkach



rodowiskowych normalnych warto



U

L

wynosi 50 V dla pr



du przemiennego

i 120 V dla pr



du stałego. W warunkach



rodowiskowych o zwi



kszonym zagro



eniu warto



U

L

wynosi 25 V i 12 V dla pr



du przemiennego oraz 60V i 30V dla pr



du stałego.

Przeprowadza si



pomiar rezystancji uziomu i przewodu ochronnego ł



cz



cego cz





ci

przewodz



ce dost



pne z uziomem. Okre



la si



pr



d Ia na podstawie charakterystyk

czasowo-pr



dowych urz



dze



zabezpieczaj



cych dla wymaganego czasu wył



czenia nie

dłu



szego ni



5 s lub urz



dze



zabezpieczaj



cych, zapewniaj



cych wył



czenie

natychmiastowe albo znamionowego ró



nicowego pr



du w przypadku zastosowania

urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych.

11.5.3 Układ sieci IT

Sprawdzenie skuteczno



ci ochrony przed dotykiem po



rednim przez samoczynne

wył



czenie zasilania w układzie sieci IT polega na sprawdzeniu czy spełniony jest warunek:

L

U

d

I

R

A

≤

⋅

(10)

gdzie:

I

d



pr



d pojedynczego zwarcia z ziemi



przy pomijalnej impedancji pomi



dzy

przewodem fazowym i cz





ci



przewodz



c



dost



pn



(obudow



). Przy

wyznaczaniu warto



ci pr



du I

d

nale



y uwzgl



dni

pr



dy upływowe oraz całkowit



impedancj



uziemie



w układzie, to jest reaktancje pojemno



ciowe i rezystancje

pomi



dzy przewodami fazowymi a ziemi



oraz impedancj



pomi



dzy punktem

neutralnym transformatora a ziemi



(o ile ona istnieje).

Pozostałe oznaczenia oraz pomiary jak w układzie sieci TT.

Przy podwójnym zwarciu z ziemi



w układzie sieci IT musz



by

spełnione nast



puj



ce

warunki:

a

o

s

I

2

U

3

Z

⋅

⋅

≤

dla układu IT bez przewodu neutralnego

(11)

a

o

'

s

I

2

U

Z

⋅

≤

dla układu IT z przewodem neutralnym

(12)

gdzie:

I

a



pr



d powoduj



cy samoczynne zadziałanie urz



dzenia zabezpieczaj



cego w

wymaganym czasie, zale



nym od napi



cia znamionowego instalacji, napi



cia

dotykowego dopuszczalnego długotrwale, wyst



powania lub niewyst



powania

przewodu neutralnego oraz rodzaju obwodu,

54

Z

s



impedancja p



tli zwarciowej obejmuj



cej przewód fazowy i przewód ochronny

obwodu,

'

s

Z



impedancja p



tli zwarciowej obejmuj



cej przewód neutralny i przewód ochronny

obwodu.

Metoda pomiarów dla tych przypadków jak w układzie sieci TN.

11.6. Sprawdzanie działania urz

dze



ochronnych ró nicowopr

dowych

Przykładowe schematy dla podstawowych metod sprawdzania działania urz



dze



ochronnych ró



nicowopr



dowych przedstawiono na rysunkach nr 29; 30 i 31.

Metoda 1. Na rysunku nr 29 przedstawiony jest schemat układu, w którym regulowana
rezystancja wł



czana jest pomi



dzy przewód fazowy od strony odbioru, za urz



dzeniem

ochronnym, a cz





przewodz



c



dost



pn



. Pr



d zwi



kszany jest przez obni



anie warto



ci

regulowanej rezystancji

Rp .

Pr



d

I

∆

, przy którym urz



dzenie ochronne ró



nicowopr



dowe zadziała, nie powinien by

wi



kszy od znamionowego ró



nicowego pr



du

I

∆

n

.

Metoda ta mo



e by

stosowana dla układów sieci TN-S; TT oraz IT.

W układzie IT, podczas przeprowadzania próby, w celu uzyskania zadziałania urz



dzenia

ochronnego ró



nicowopr



dowego, mo



e by

potrzebne poł



czenie okre



lonego punktu sieci

bezpo



rednio z ziemi



.

Rys. 29.

Sprawdzanie działania urz



dzenia ochronnego ró



nicowopr



dowego metod



1

55

Metoda 2. Na rysunku nr 30 przedstawiony jest schemat układu, w którym regulowana rezy-
stancja wł



czana jest pomi



dzy przewód czynny od strony zasilania urz



dzenia ochronnego

a inny przewód czynny po stronie odbioru.

Pr



d zwi



kszany jest przez obni



anie warto



ci regulowanej rezystancji

R

p

.

Pr



d

I

∆

, przy którym urz



dzenie ochronne ró



nicowopr



dowe zadziała, nie powinien by

wi



kszy od znamionowego ró



nicowego pr



du

I

∆

n

.

Podczas przeprowadzania sprawdzania urz



dzenia ochronnego powinno by

odł



czone ob-

ci

 

enie układu.

Metoda ta mo



e by

stosowana dla układów sieci TN-S; TT oraz IT.

Rys. 30.

Sprawdzanie działania urz



dzenia ochronnego ró



nicowopr



dowego metod



2

Metoda 3. Na rysunku nr 31 przedstawiony jest schemat układu, w którym stosowana jest
elektroda pomocnicza. Pr



d zwi



kszany jest przez obni



anie warto



ci regulowanej rezystan-

cji

R

p

.

W czasie sprawdzania mierzone jest napi



cie U pomi



dzy cz





ci



przewodz



c



dost



pn



a niezale



n



elektrod



pomocnicz



. Mierzony jest równie



pr



d

I

∆

, który nie powinien by

wi



kszy od znamionowego ró



nicowego pr



du

I

∆

n

.

Powinien by

spełniony nast



puj



cy warunek:

n

I

I

U

U

L

∆

∆

⋅

≤

(13)

gdzie:

UL



napi



cie dotykowe dopuszczalne długotrwale,

Metoda ta mo



e by

stosowana dla układów sieci TN-S; TT oraz IT tylko wówczas,

gdy lokalizacja pozwala na zastosowanie elektrody pomocniczej.

W układzie IT, podczas przeprowadzania próby, w celu uzyskania zadziałania urz



dzenia

ochronnego ró



nicowopr



dowego, mo



e by

potrzebne poł



czenie okre



lonego punktu sieci

bezpo



rednio z ziemi



.

56

Rys. 31.

Sprawdzanie działania urz



dzenia ochronnego ró



nicowopr



dowego metod



3

Ka



da praca pomiarowo-kontrolna (sprawdzanie odbiorcze lub okresowe) powinna by

zako



czona wystawieniem protokółu z przeprowadzonych bada



i pomiarów.

Protokół z prac pomiarowo-kontrolnych powinien zawiera

:



nazw



badanego urz



dzenia i jego dane znamionowe,



miejsce pracy badanego urz



dzenia,



nazwisko osoby wykonuj



cej pomiary,



dat



wykonania pomiarów,



spis u



ytych przyrz



dów i ich numery,



szkice rozmieszczenia badanych urz



dze



, uziomów i obwodów,



liczbowe wyniki pomiarów,



uwagi,



wnioski.

57

12. Literatura

Ksi

ki



Boczkowski A., Siemek S., Wiaderek B.: Nowoczesne elementy zabezpiecze



i



rodki

ochrony przeciwpora



eniowej. Wskazówki do projektowania i monta



u. Warszawa,

COBR „Elektromonta



” 1992.



Boczkowski A., Lenartowicz R., Wiaderek B., Wybra



ska I., Zawiasa M.: Ekspertyza na

temat sposobów spełnienia wymaga



normy PN- 92/E-05009 przy u



yciu polskich

wyrobów elektrotechnicznych. Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1993.



Boczkowski A., Lenartowicz R., Sta



czak B.: Nowe rozwi



zania instalacji

piorunochronnych w obiektach budowlanych. Wskazówki do projektowania i monta



u.

Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1994.



Boczkowski A., Cendrowski S., Giera M., Lenartowicz R.: Instalacje Elektryczne.
Warunki techniczne z komentarzami. Wymagania odbioru i eksploatacji. Przepisy
prawne i normy. Wydanie III. Warszawa, COBO-Profil, COBR „Elektromonta



” 2000.



Boczkowski A., Korzeniewski W., Kosiorek M., Kukulski K., Romanowski O., Zajda R.,
Zieleniewski S.: Warunki techniczne jakim powinny odpowiada

budynki i ich

usytuowanie. Warszawa, COBO-Profil, 1998.



Cendrowski S., Lenartowicz R.: Wpływ pola elektromagnetycznego powstałego podczas
stosowania elektrycznych systemów grzewczych na



rodowisko i



ycie człowieka.

Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1993.



Długosz B., Wójcikowska A.: Wytyczne technologii budowy linii kablowych niskiego
napi



cia w aglomeracjach miejskich oraz dobór osprz



tu. Warszawa, COBR

„Elektromonta



” 1996.



Długosz B., Wójcikowska A.: Wytyczne technologii budowy linii kablowych



redniego

napi



cia. Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1997.



Dziemidek M., Kowalski J., Wybra



ska I.: Instalacje elektryczne w kanałach

na



ciennych. Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1992.



Giera M.: Prawo Budowlane. Warszawa COBR “Elektromonta



” 1999.



Giera M.: Procedury w procesie inwestycji budowlanej oraz u



ytkowania instalacji

i

urz



dze



elektrycznych

w

obiekcie

budowlanym.

Warszawa,

COBR

“Elektromonta



” 1998.



Giera M.: Uprawnienia budowlane dla elektryków. Poradnik. Warszawa, POLCEN 2001.



Hyk S., Łasak F., Rajewski A., Ró



ycki S.: Instrukcja wykonywania prac pomiarowo-

regulacyjnych w zakresie aparatury kontrolno-pomiarowej i automatyki przemysłowej.
Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1992.



Jabło



ski W., Lejdy B., Lenartowicz R.: Uziemienia, uziomy, poł



czenia wyrównawcze.

Wskazówki do projektowania i monta



u. Warszawa, COBR „Elektromonta



” 2000.



Korniluk P.: Wytyczne doboru i monta



u drabinek redukcyjnych, odgał





nych,

rozgał





nych i naro



nikowych. Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1994.



Korniluk P.: Wskazówki projektowania i monta



u ci



gów szynowych SN i nn w stacjach

elektroenergetycznych wn



trzowych z wykorzystaniem elementów systemu „U”.

Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1994.



Kowalski J.: Informator - Aparaty do zabezpiecze



w instalacjach elektrycznych nn.

Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1996.



Lenartowicz R., Wiaderek B., Wybra



ska I.: Aktualizacja normatywów elektroenergetycz-

nych dla mieszka



i budynków mieszkalnych. Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1991.

58



Lenartowicz R.: Ekspertyza dotycz



ca przydatno



ci nowoczesnych systemów

ogrzewania elektrycznego pomieszcze



w budownictwie mieszkaniowym i ogólnym.

Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1992.



Lenartowicz R., Boczkowski A., Łasak F., Ró



ycki S.: Ochrona przeciwpora



eniowa na

placach budowy w aspekcie postanowie



zawartych w Polskiej Normie PN-.../E-05009.

Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1993 r.



Lenartowicz R., Wiaderek B., Wybra



ska I.: Harmonizacja krajowych wymaga



dla instalacji elektrycznych do 1 kV z wymaganiami europejskimi. Warszawa, COBR
„Elektromonta



” 1994.



Lenartowicz R., Boczkowski A., Wiaderek B.: Wytyczne projektowania i monta



u

nowoczesnych instalacji i urz



dze



elektrycznych na placach budowy. Warszawa,

COBR „Elektromonta



” 1994.



Lenartowicz R.,

ółtowski K.: Poradnik dla inspektorów nadzoru inwestorskiego

w zakresie instalacji i urz



dze



elektrycznych w budownictwie ogólnym. Warszawa,

COBR „Elektromonta



” 1997.



Łasak F., Ró



ycki S.: Wytyczne projektowania i monta



u o



wietlenia przy zastosowaniu

energooszcz



dnych



ródeł



wiatła. Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1995.



Łasak F., Ró



ycki S.: Urz



dzenia ochronne ró



nicowopr



dowe w instalacjach elektrycz-

nych na placach budowy. Metody pomiaru i przyrz



dy pomiarowe oraz kryteria oceny

skuteczno



ci ochrony przeciwpora



eniowej. Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1996.



Łasak F., Solecki T.: Wytyczne wykonywania okresowych bada



sprawno



ci technicznej

urz



dze



oraz instalacji elektrycznych i piorunochronnych. Warszawa, COBR

“Elektromonta



” 1998.



Łasak F., Wiaderek B.: Urz



dzenia ochronne ró



nicowopr



dowe w instalacjach

elektrycznych. Zasady doboru, instalowania i eksploatacji. Warszawa, COBR
“Elektromonta



” 1998.



Majka K.: Ochrona przeciwpora



eniowa w urz



dzeniach elektroenergetycznych niskiego

napi



cia. Wydawnictwa Uczelniane Politechniki Lubelskiej. Lublin 1998.



Markiewicz H.: Instalacje elektryczne. Wydanie II. Warszawa, WNT 2000.



Markiewicz H.: Bezpiecze



stwo w elektroenergetyce. Warszawa, WNT 1999.



Musiał E.: Instalacje i urz



dzenia elektroenergetyczne. Warszawa, WSziP 1998.



Pazdro K., Wolski A.: Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych w pytaniach
i odpowiedziach. Warszawa, WNT 1999.



Poradnik In



yniera Elektryka. Tom 3. Warszawa, WNT 1996.



Poradnik Montera Elektryka. Wydanie 3. Warszawa, WNT 1997.



Skłodowski B.: Instalacje elektroenergetyczne do 1 kV. Prace sprawdzaj



ce przy

badaniach odbiorczych i eksploatacyjnych. Warszawa, COBR „Elektromonta



’ 1999.



Sowa A.: Ochrona przed przepi



ciami w instalacjach elektrycznych do 1 kV. Wskazówki

projektowania i monta



u. Warszawa, COBR “Elektromonta



” 1998.



Sowa A.: Ochrona odgromowa i przeciwprzepi



ciowa. Białystok-Kraków, Kontekst 1997.



Wiaderek B.: Wskazówki dostosowania instalacji elektrycznych o napi



ciu do 1 kV

w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych do wymaga



normy PN-91/E-05009

w zakresie ochrony od pora



e



pr



dem elektrycznym. Warszawa, COBR

„Elektromonta



” 1993.



Wiaderek B.: Wytyczne przeprowadzania bada



i oceny instalacji elektrycznych podczas

odbioru ko



cowego obiektu budowlanego. Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1994.



Wiaderek B.: Wskazówki wykonywania bada



odbiorczych i eksploatacyjnych instalacji

elektrycznych do 1 kV w



wietle wymaga



europejskich. Warszawa, COBR

„Elektromonta



” 1996.

59



Wiaderek

B.:

Wytyczne

ochrony

przewodów

elektrycznych

przed

pr



dem

przeci



eniowym i zwarciowym w instalacjach elektrycznych do 1000 V. Warszawa,

COBR “Elektromonta



” 1998.



Wybra



ska I., Barbacki J.: Instalacje elektryczne w kanałach podłogowych. Warszawa,

COBR „Elektromonta



” 1992.



Wybra



ska I.: Instalacje elektryczne prowadzone na podło



u i w podło



u palnym w bu-

downictwie mieszkaniowym i towarzysz



cym. Warszawa, COBR „Elektromonta



” 1993.

Norma PN-IEC 60364



PN-IEC 60364-1

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Zakres,

przedmiot i wymagania podstawowe.

Zast



puje PN-91/E-05009/01.



PN-IEC 60364-3

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ustalanie

ogólnych charakterystyk.

Zast



puje PN-91/E-05009/03.



PN-IEC 60364-4-41

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia bezpiecze



stwa. Ochrona przeciwpora



eniowa.

Zast



puje PN-92/E-05009/41.



PN-IEC 60364-4-42

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia bezpiecze



stwa. Ochrona przed skutkami oddziaływania cieplnego.

Zast



puje PN-91/E-05009/42.



PN-IEC 60364-4-43

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia bezpiecze



stwa. Ochrona przed pr



dem przet

 

eniowym.

Zast



puje PN-91/E-05009/43.



PN-IEC 60364-4-442

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia bezpiecze



stwa. Ochrona przed przepi



ciami. Ochrona instalacji niskiego

napi



cia przed przej



ciowymi przepi



ciami i uszkodzeniami przy doziemieniach

w sieciach wysokiego napi



cia.



PN-IEC 60364-4-443

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia bezpiecze



stwa. Ochrona przed przepi



ciami. Ochrona przed

przepi



ciami atmosferycznymi lub ł



czeniowymi.

Zast



puje PN-93/E-05009/443.



PN-IEC 60364-4-444

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia bezpiecze



stwa. Ochrona przed przepi



ciami. Ochrona przed

zakłóceniami elektromagnetycznymi (EMI) w instalacjach obiektów budowlanych.



PN-IEC 60364-4-45

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia bezpiecze



stwa. Ochrona przed obni



eniem napi



cia.

Zast



puje PN-91/E-05009/45.



PN-IEC 60364-4-46

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia bezpiecze



stwa. Odł



czanie izolacyjne i ł



czenie.

Zast



puje PN-92/E-05009/46.



PN-IEC 60364-4-47

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia

bezpiecze



stwa.

Stosowanie



rodków

ochrony

zapewniaj



cych

bezpiecze



stwo. Postanowienia ogólne.



rodki ochrony przed pora



eniem pr



dem

elektrycznym.

Zast



puje PN-92/E-05009/47.

60



PN-IEC 60364-4-473

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia

bezpiecze



stwa.

Stosowanie



rodków

ochrony

zapewniaj



cych

bezpiecze



stwo.



rodki ochrony przed pr



dem przet

 

eniowym.

Zast



puje PN-91/E-05009/473.



PN-IEC 60364-4-481

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia bezpiecze



stwa. Dobór



rodków ochrony w zale



no



ci od wpływów

zewn



trznych. Wybór



rodków ochrony przeciwpora



eniowej w zale



no



ci od wpływów

zewn



trznych.



PN-IEC 60364-4-482

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia bezpiecze



stwa. Dobór



rodków ochrony w zale



no



ci od wpływów

zewn



trznych. Ochrona przeciwpo



arowa.

Zast



puje PN-91/E-05009/482.



PN-IEC 60364-5-51

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór

i monta



wyposa



enia elektrycznego. Postanowienia ogólne.

Zast



puje PN-93/E-05009/51.



PN-IEC 60364-5-52

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór

i monta



wyposa



enia elektrycznego. Oprzewodowanie.



PN-IEC 60364-5-523

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór

i monta



wyposa



enia elektrycznego. Obci

 

alno



pr



dowa długotrwała przewodów.



PN-IEC 60364-5-53

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór

i monta



wyposa



enia elektrycznego. Aparatura rozdzielcza i sterownicza.

Zast



puje PN-93/E-05009/53.



PN-IEC 60364-5-537

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór

i monta



wyposa



enia elektrycznego. Aparatura rozdzielcza i sterownicza. Urz



dzenia

do odł



czania izolacyjnego i ł



czenia.

Zast



puje PN-92/E-05009/537.



PN-IEC 60364-5-54

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór

i monta



wyposa



enia elektrycznego. Uziemienia i przewody ochronne.

Zast



puje PN-92/E-05009/54.



PN-IEC 60364-5-548

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór

i monta



wyposa



enia elektrycznego. Układy uziemiaj



ce i poł



czenia wyrównawcze

instalacji informatycznych.



PN-IEC 60364-5-56

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór

i monta



wyposa



enia elektrycznego. Instalacje bezpiecze



stwa.

Zast



puje PN-92/E-05009/56.



PN-IEC 60364-6-61

Instalacje

elektryczne

w

obiektach

budowlanych.

Sprawdzanie. Sprawdzanie odbiorcze.

Zast



puje PN-93/E-05009/61.



PN-IEC 60364-7-701

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania

dotycz



ce specjalnych instalacji lub lokalizacji. Pomieszczenia wyposa



one w wann



lub/i basen natryskowy.

Zast



puje PN-91/E-05009/701.

61



PN-IEC 60364-7-702

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania

dotycz



ce specjalnych instalacji lub lokalizacji. Baseny pływackie i inne.

Zast



puje PN-91/E-05009/702.



PN-IEC 60364-7-703

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania

dotycz



ce specjalnych instalacji lub lokalizacji. Pomieszczenia wyposa



one

w ogrzewacze do sauny.



PN-IEC 60364-7-704

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania

dotycz



ce specjalnych instalacji lub lokalizacji. Instalacje na terenie budowy i rozbiórki.

Zast



puje PN-91/E-05009/704.



PN-IEC 60364-7-705

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania

dotycz



ce specjalnych instalacji lub lokalizacji. Instalacje elektryczne w gospodar-

stwach rolniczych i ogrodniczych.

Zast



puje PN-91/E-05009/705.



PN-IEC 60364-7-706

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania

dotycz



ce specjalnych instalacji lub lokalizacji. Przestrzenie ograniczone powierzch-

niami przewodz



cymi.



PN-IEC 60364-7-707

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania

dotycz



ce specjalnych instalacji lub lokalizacji. Wymagania dotycz



ce uziemie



instalacji urz



dze



przetwarzania danych.



PN-IEC 60364-7-708

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania

dotycz



ce specjalnych instalacji lub lokalizacji. Kempingi i pojazdy wypoczynkowe.

Zast



puje PN-91/E-05009/708.

Normy pozostałe



PN-IEC 60050-826

Słownik terminologiczny elektryki. Instalacje elektryczne

w obiektach budowlanych.



Zast



puje PN-91/E-05009/02.



PN-90/E-05023

Oznaczenia identyfikacyjne przewodów barwami lub cyframi.



PN-92/E-05031

Klasyfikacja

urz



dze



elektrycznych

i

elektronicznych

z punktu widzenia ochrony przed pora



eniem pr



dem

elektryczny.



PN-92/E-08106

Stopnie ochrony zapewniane przez obudowy (Kod IP)



PN-IEC 60664-1:1998 Koordynacja izolacji urz



dze



elektrycznych w układach

niskiego napi



cia. Zasady, wymagania i badania.



PN-E-05100-1:1998

Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i
budowa. Linie pr



du przemiennego z przewodami roboczymi

gołymi.



PN-76/E-05125

Elektroenergetyczne

i

sygnalizacyjne

linie

kablowe.

Projektowanie i budowa.



PN-84/E-02033

O



wietlenie wn



trz



wiatłem elektrycznym.



PN-/E-05003

Ochrona odgromowa obiektów budowlanych.

Arkusz 01 z 1986 „Wymagania ogólne”.

Arkusz 03 z 1989 „Ochrona obostrzona”.

Arkusz 04 z 1992 „Ochrona specjalna”.

62



PN-IEC 61312-1:2001

Ochrona

przed

piorunowym

impulsem

elektromagnetycznym. Zasady ogólne.



PN-IEC 61024-1:2001

Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne.



PN-IEC 61024-1-1:2001 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady

ogólne.

Wybór

poziomów

ochrony

dla

urz



dze



piorunochronnych.



PN-E-04700:1998

Urz



dzenia

i

układy

elektryczne

w

obiektach

elektroenergetycznych.

Wytyczne

przeprowadzania

pomonta



owych bada



odbiorczych.



PN-IEC 60439

Rozdzielnice i sterownice niskonapi



ciowe.

Ustawy i rozporz

dzenia



Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz. U. nr 55 z 1993 r., poz. 251).



Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. Prawo o miarach (Dz. U. nr 55 z 1993 r., poz. 248;
Dz. U. nr 43 z 1997r., poz. 272; Dz. U. nr 121 z 1997r., poz. 770; Dz. U. nr 43 z 2000r.,
poz. 489; Dz. U. nr 120 z 2000r., poz. 1268; Dz. U. nr 63 z 2001r., poz. 636).



Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity - Dz. U. nr 106
z 2000r., poz. 1126; Dz. U. nr 109 z 2000r., poz. 1157; Dz. U. nr 120 z 2000r., poz.
1268; Dz. U. nr 5 z 2001r., poz. 42).



Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. nr 54 z 1997 r.,
poz. 348; Dz. U. nr 158 z 1997 r., poz. 1042; Dz. U. nr 94 z 1998 r., poz. 594; Dz. U.
nr 106 z 1998 r., poz. 668; Dz. U. nr 162 z 1998 r., poz. 1126; Dz. U. nr 88 z 1999 r.,
poz. 980; Dz. U. nr 91 z 1999r., poz. 1042; Dz. U. nr 110 z 1999r., poz. 1255; Dz. U.
nr 43 z 2000r., poz. 489; Dz. U. nr 48 z 2000r., poz. 555; Dz. U. nr 103 z 2000r., poz.
1099).



Rozporz



dzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 3 kwietnia

2001r., w sprawie wprowadzenia obowi



zku stosowania niektórych Polskich Norm dla

budownictwa (Dz. U. nr 38 z 2001r., poz. 456).



Rozporz



dzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia

1994r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada

budynki i ich

usytuowanie (tekst jednolity - Dz. U. nr 15 z 1999 r. poz. 140; Dz. U. nr 44 z 1999r.,
poz. 434; Dz. U. nr 16 z 2000r., poz. 214).



Rozporz



dzenie Ministra Spraw Wewn



trznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r.,

w sprawie warunków technicznych u



ytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. nr 74

z 1999r., poz. 836).



Rozporz



dzenie Ministra Gospodarki z dnia 25 wrze



nia 2000r., w sprawie

szczegółowych warunków przył



czenia podmiotów do sieci elektroenergetycznych,

obrotu energi



elektryczn



,



wiadczenia usług przesyłowych, ruchu sieciowego i

eksploatacji sieci oraz standardów jako



ciowych obsługi odbiorców (Dz. U. nr 85 z

2000r., poz. 957).



Rozporz



dzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 stycznia 2000r., zmieniaj



ce

rozporz



dzenie w sprawie wymaga



kwalifikacyjnych dla osób zajmuj



cych si



eksploatacj



urz



dze



, instalacji i sieci oraz trybu stwierdzania tych kwalifikacji,

rodzajów

instalacji

i urz



dze



, przy których eksploatacji wymagane jest posiadanie kwalifikacji, jednostek

organizacyjnych, przy których powołuje si



komisje kwalifikacyjne oraz wysoko



ci opłat

pobieranych za sprawdzenie kwalifikacji (Dz. U. nr 59 z 1998r., poz. 377; Dz. U. nr 15
z 2000r., poz. 187).

63



Rozporz



dzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 wrze



nia 1999r. w sprawie

bezpiecze



stwa i higieny pracy przy urz



dzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U.

nr

80

z 1999r., poz. 912).