MONTAŻ I EKSPLOATACJA INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ W OBIEKTACH BUDOWLANYCH

1. PODSTAWA PRAWNA

• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z
2000 r. Nr 106,
poz. 1126), z późniejszymi zmianami;

• Rozp. MGPiB z 14.12.1994 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 15, poz. 140
z późn. zm.);

• Rozp. MSWiA z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków
technicznych
użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. Nr 74, poz. 836,
z późn. zm.);

• PN-IEC 60364 Wieloarkuszowa (i wieloczęściowa) norma pt.
Instalacje elektryczne w
obiektach budowlanych;

• Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U.
z dnia 4 czerwca
1997 r. z późniejszymi zmianami);

•  Rozp. MG z dnia 25 września 2000 r. w sprawie szczegółowych
warunków
      przyłączenia  podmiotów  do  sieci  elektroenergetycznych,
obrotu energią elektryczną,
      świadczenia  usług  przesyłowych,  ruchu  sieciowego  i
eksploatacji sieci oraz
      standardów  jakościowych  obsługi  odbiorców  (Dz.  U.  Nr  85,
poz. 957 z późn. zm.)

• Zasady wiedzy technicznej.

2. WAŻNIEJSZE WYMOGI WG POZYCJI b. i c.:

W instalacjach elektrycznych należy stoso wać (wg b.):
1.Złącza instalacji elektrycznej budynku, umożliwiające
odłączenie od sieci
       zasilającej i usytuowane w miejscu dostępnym dla
dozoru i obsługi oraz zabezpieczone przed uszkodzeniami,
wpływami atmosferycznymi, a także ingerencją osób
niepowołanych.
2.    Oddzielny przewód ochronny i neutralny, w obwodach
rozdzielczych i odbiorczych.
3.    Urządzenia ochronne różnicowoprądowe lub
odpowiednie do rodzaju i przeznaczenia budynku bądź jego
części, inne środki ochrony przeciwporażeniowej,
4.    Wyłączniki nadprądowe w obwodach odbiorczych.
5.Zasadę selektywności (wybiórczości) zabezpieczeń.
6.Przeciwpożarowe wyłączniki prądu.
7.Połączenia wyrównawcze główne i miejscowe, łączące
przewody ochronne z częściami przewodzącymi innych
instalacji i konstrukcji budynku.
8.Zasadę prowadzenia tras przewodów elektrycznych w
liniach prostych równoległych do krawędzi ścian i stropów.
9.Przewody elektryczne z żyłami wykonanymi wy łącznie z
miedzi, jeżeli ich przekrój nie przekracza 10 mm

10.Urządzenia ochrony przeciwprzepięciowej.

Inne zalecenia, to (wg b.):

1.    Jako  uziomy  instalacji  elektrycznej  wykorzystywać
metalowe konstrukcje
     budynków, zbrojenia fundamentów oraz inne metalowe
elementy umieszczone
          w  niezbrojonych  fundamentach  stano wiące  sztuczny
uziom fundamentowy.
2.    Dopuszcza  się  wykorzystywanie  jako  uziomy  instalacji
elektrycznej metalowe
          przewody  sieci  wodociągowej,  pod  warunkiem
zachowania wymagań PN
          dotyczącej  uziemień  i  przewodów  ochronnych  oraz
uzyskania zgody jednostki
     eksploatującej tę sieć.
3.  Instalacja piorunochronna musi być wykonana zgodnie
z PN dotyczącą
     ochrony odgromowej obiektów budowlanych.
4.    Instalacja  odbiorcza  w  budynku  i  w  samodzielnym
lokalu musi być
          wyposażona  w  urządzenia  do  pomiaru  zużycia  energii
elektrycznej,
     usytuowane w miejscu łatwo dostępnym i zabezpieczone
przed uszkodzeniami
     i ingerencją osób niepowołanych.
5.    W  budynku  wielorodzinnym  liczniki  pomiaru  zużycia
energii elektrycznej
          zgodnie  z  prawem  energetycznym  umieszczone  są  w
jednym miejscu jako
          zbiorcze  zestawy  pomiarowo  –  zabezpieczeniowe  –
wprowadzono w 2009r..
6.    Prowadzenie  instalacji  i  rozmieszczenie  urządzeń
elektrycznych w budynku
     musi zapewniać bezkolizyjność z innymi instalacjami w
zakresie odległości
    i ich wzajemnego usytuowania.

Inne zalecenia, to (wg b.): cd

7. Główne, pionowe ciągi instalacji elektrycznej w budynku
wielorodzinnym,
        zamieszkania  zbiorowego  i  użyteczności  publicznej
należy prowadzić poza
        mieszkaniami  i  pomieszczeniami  użytkowymi,  w
wydzielonych kanałach lub
        szybach  instalacyjnych,  zgodnie  z  Polskimi  Normami
dotyczącymi wymagań
    w tym zakresie.
8. Przewody i kable elektryczne należy prowadzić w sposób
umożliwiający ich
    wymianę bez potrzeby naruszania konstrukcji budynku.

Kontrole okresowe budynków (wg c.):

celu

właściwego

użytkowania

budynku

należy

przeprowadzać  kontrole  okresowe,  które  powinny  być
przeprowadzane w porze wiosennej.
Osoba  przeprowadzająca  kontrolę  okresową  budynku
(osoba  dozoru)  powinna  przed  jej  rozpoczęciem  zapoznać
się  z  protokołami  z  poprzednich  kontroli,  z  protokołami
odbioru  robót  remontowych  wykonanych  w  budynku  w
okresie

poprzedniej

kontroli,

zgłoszeniami

użytkowników lokali dotyczącymi usterek, wad, uszkodzeń
lub zniszczeń elementów budynku.

Protokoły sporządzane w wyniku kontroli okresowych
muszą zawierać informacje dotyczące:
a.stanu

technicznego

elementów

budynku

objętych

kontrolą,
b.rozmiarów zużycia lub uszkodzenia elementów,
c.zakresu robót remontowych i kolejności ich wyko nywania,
d.metod i środków użytkowania elementów budynku
narażonych

szkodliwe

działanie

wpływów

mosferycznych i niszczące działanie innych czynników,
e.zakresu  nie  wykonanych  robót  remontowych  zaleconych
do  realizacji  w  protokołach  z  poprzednich  kontroli
okresowych.
Do  protokołów,  o  których  mowa  w  ust.  4,  w  razie  potrzeby
należy  dołączyć  dokumentację  graficzną  wykonaną  w  toku
kontroli.

Niezależnie  od  kontroli  okresowych,  właściciel  budynku
może  przeprowadzać  przeglądy  robocze  mające  na  celu
określenie  sta nu  przygotowania  budynku,  urządzeń  i
instalacji do użytkowania w okresie zimowym.

Okresowej kontroli, o której mowa w art. 62 ustawy Prawo
budowlane,  podlegają  elementy  budynku  narażone  na
szkodliwe  wpływy  atmosferyczne  i  niszczące  działanie
czynników  występujących  podczas  użytkowania,  których
uszkodzenia mogą powodować zagrożenie dla:
1) bezpieczeństwa osób,
2) środowiska,
3) konstrukcji budynku.

Dokumentacja

eksploatacyjna,

podstawowymi

niezbędnymi dokumentami dostępnymi dla upoważnionych
organów

kontrolno

–

nadzorczych

muszącymi

bezwzględnie  być  u  właściciela  lub  administratora
budynku  są:
1.Książka  obiektu  budowlanego,  wydana  po  uzyskaniu
pozwolenia na użytkowanie;
2.Instrukcja

obsługi,

np.

urządzeń

instalacji

elektrycznych;
3.Badania okresowe, próby i ekspertyzy (instalacji i
urządzeń elektrycznych, gazowych, instalacji kominowych –
otworów dymowych i wentylacyjnych) i inne.

3. ELEMENTY INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ
BUDYNKÓW
MIESZKALNYCH I UŻYTECZNOŚCI
PUBLICZNEJ

Przyłącze  -  klasyczne  występuje  w  linii  napowietrznej,  od
najbliższego  słupa  linii  napowietrznej  do  budynku,  przewodami
w izolacji lub kablem ziemnym od tego słupa. W przypadku linii
napowietrznej  na  słupie  z  przyłączem  powinna  być  ochrona  od
przepięć  atmosferycznych,  zapewniająca  obniżenie  napięcia
udarowego poniżej poziomu wytrzymałości aparatury i urządzeń
zainstalowanych w złączu.
Złącze  -  najczęściej  jako  ZK3a,  kable  rozdzielcze  w  układzie
otwartego  pierścienia,  typu  YAKY  4x120  mm

lub o większym

przekroju, w układzie sieciowym TN-C. Przejście na układ TN-C-
S

albo

złączu lub w RG. W obwodach kabli rozdzielczych w złączu
stosuje się podstawy bezpiecznikowe ze zwieraczami. Umożliwia
to zmianę lokalizacji punktu otwarcia pierścienia. W obwodzie
głównej WLZ stosuje się bezpieczniki topikowe, przemysłowe, o
charakterystykach

lub

gL.

tym

przypadku

od ZK do zacisku głównego połączenia wyrównawczego należy
prowadzić przewód CC, o wymaganym przekroju.

Rozdzielnica  główna  (  R.G.  )  -  z  reguły  w  układzie  TN-C-S,
pięcioszynowa. Jeżeli przejście z układu TN-C następuje w RG, to
przewód  PEN  ze  złącza  wprowadza  się  na  szynę  PE  i  szynę  tę
mostkuje  się  z  szyną  N.  Od  szyny  PE  do  zacisku  głównego
połączenia  wyrównawczego  należy  prowadzić  przewód  CC,  o
wymaganym  przekroju.  WLZ-ty  najczęściej  zabezpiecza  się
rozłącznikami bezpiecznikowymi (z wkładkami bezpiecznikowymi
małogabarytowymi,  typu  G01  i  G02,  np.  serii  R300)
montowanymi  na  szynie  TH35.  W  RG  montuje  się  I.  stopień
ochrony  (kategoria  B)  przeciwprzepięciowej,  z  reguły  z
ogranicznikami  przepięć  w  postaci  odgromników.  W  obwodach
krótkich WLZ (poniżej 10 m) montuje się elementy sprzęgające,
zapewniające poprawną współpracę ograniczników I i II stopnia
(o indukcyjności około 7,5 mH). Uwaga: może wystąpić potrzeba
dobezpieczenia

ograniczników

przepięć

bezpiecznikami

topikowymi, zarówno na I jak i na II stopniu ochrony
przeciwprzepięciowej.

WLZ  -  w  każdej  klatce  schodowej  budynku  mieszkalnego
powinien  być,  co  najmniej  jeden  WLZ  do  zasilania  mieszkań,
następny  do  maszynowni  dźwigu  (windy)  i  WLZ  na  potrzeby
ogólne  (oświetlenie  klatki  schodowej,  strychu,  pralni,  suszarni,
piwnic).  Te  ostatnie  dwa  WLZ  są  opomiarowane  łącznie.
Rozwiązania  mogą  być  również  inne.  Od  WLZ  potrzeb
mieszkaniowych w danej klatce, na każdej kondygnacji odchodzą
obwody  zasilania  poszczególnych  mieszkań  (lokali),  poprzez
zabezpieczenia przed licznikowe i liczniki energii elektrycznej. W
mieszkaniach  instaluje  się  skrzynki  rozdzielcze  obwodów
mieszkaniowych.  Minimalna  liczba  obwodów  mieszkaniowych:
jeden  obwód  oświetleniowy,  co  najmniej  jeden  obwód  gniazd
wtykowych  ogólnego  przeznaczenia,  jeden  obwód  gniazd
wtykowych  w  łazience,  jeden  obwód  gniazd  wtykowych  kuchni,
jeżeli  jest  kuchenka  elektryczna,  to  wydzielony  obwód  dla  niej.
Podobnie

jest

przepływowym

podgrzewaczem

wody,

zlokalizowanym w łazience lub kuchni oraz oddzielne obwody do
innych  stacjonarnych  odbiorników  większej  mocy.  Ograniczniki
przepięć stopnia II. (kategorii C) montuje się w mieszkaniowych
skrzynkach  rozdzielczych.  Wszystkie  te  obwody  zabezpiecza  się
wyłącznikami  nadmiarowo-prądowymi,  a  niektóre  z  nich
dodatkowo  wyłącznikami  różnicowoprądowymi  wysokoczułymi
(obligatoryjnie  obwód  gniazd  wtykowych  w  łazience  i
przepływowy  podgrzewacz  wody  w  łazience,  fakultatywnie
obwody gniazd wtykowych w kuchni i inne obwody).

Rozdzielnice  obwodów  odbiorczych  -  stosowane  są  w
budynkach  użyteczności  publicznej,  po  jednej  na  każdej
kondygnacji  lub  kilka  (w  dużych  budynkach).  Do  każdej  z  nich
dochodzi  odrębna  WLZ.  W  tych  rozdzielnicach,  oprócz
wyłączników

nadmiarowo-prądowych

instalacyjnych

i/lub

silnikowych  poszczególnych  obwodów  odbiorczych  montuje  się
ograniczniki przepięć II. stopnia ochrony przeciwprzepięciowej, w
postaci  ochronników  i  ewentualnie  bezpieczników  topikowych
dobezpieczających.
Z  reguły  w  tych  budynkach  montuje  się  oddzielną  instalację
zasilającą  sprzęt  teleinformatyczny  (komputery,  serwery  i  in.).  Z
reguły  z  RG  wyprowadza  się  jeden  obwód  do  rozdzielnicy
pomocniczej,  z  której  wyprowadza  WLZ(ty)  do  rozdzielnic
piętrowych zasilania sprzętu teleinformatycznego. Zabezpieczenia
obwodów  odbior czych  od  przepięć  i  przetężeń  w  tych
rozdzielnicach  są  podobne  do  stosowanych  rozwiązań  w
rozdzielnicach  piętrowych  ogólnych.  Rozdzielnice  te  zasilają
wyłącznie

gniazda

wtykowe

zasilania

sprzętu

teleinformatycznego.

Gniazda

posiadają

odpowiednie

oznakowania a wtyczki do nich nie pasują do gniazd ogólnego
zastosowania i odwrotnie: wtyczki urządzeń i sprzętu ogólnego
zastosowania nie pasują do gniazd „komputerowych".

Wymogi dla instalacji elektrycznej w łazience

•strefy 0, 1,2, 3 - w strefach wolno instalować :

w strefie 0

tylko odbiorniki przeznaczone specjalnie do

użytkowania w wannie, zasilane napięciem SELV do 12 V prądu
przemiennego i 30 V prądu stałego i o stopniu ochrony IPX7,

w strefie 1

tylko podgrzewacze wody, o stopniu ochrony

IPX5,

w strefie 2

tylko podgrzewacze wody, o stopniu ochrony IPX4

oraz oprawy oświetleniowe II klasy ochronności,

w strefie 3

tylko gniazda wtykowe zasilane napięciem SELV

lub z transformatora separacyjnego (II klasa ochronności) lub
gniazda o stopniu ochrony IP21 zasilane z obwodu dodatkowo
zabezpieczonego

wyłącznikiem

różnicowoprądowym

wysokoczułym,  ale  z  przewodami  o  wzmocnionej  izolacji,  na
napięcie 450/750 V, z powłoką  izolacyjną, w strefach 0, 1, 2 nie
wolno  instalować  puszek,  gniazd  wtykowych,  odgałęźników  i
rozgałęźników,

•muszą być wykonane miejscowe połączenia wyrównawcze,

•w łazienkach publicznych instalowane urządzenia w
strefach 2 i 3 muszą mieć stopień ochrony, co najmniej
IP45.

•w łazienkach mieszkań minimalny stopień ochrony dla
gniazd wtykowych, instalowanych w strefie 3 wynosi IP21.

PRZEWODY

Budowa, przekroje, napięcia, symbole
a.Przewód  jednożyłowy:  żyła  i  izolacja  robocza,  spełniająca
również funkcję
       izolacji podstawowej.
Trzy  wady  aluminium:  mała  wytrzymałość  mechaniczna,
szczególnie  na  zginanie,  oczyszczone  pokrywa  się  warstwą
tlenku

(nie

przewodzącego),

płynie

pod

wpływem

naprężenia statycznego. Może być jeszcze powłoka, czasem
zwana oponą oraz pancerz i odzież (oplot)
b. Przekroje: 0,5; 0,75; 1;... 240, 300, 400, 500, 625, 800;
1000 mm

c.Do 10 mm

(przewody do układania na stałe) mają żyły

jednodrutowe.
d.Zastosowanie w instalacjach elektrycznych - do 10 mm

tylko Cu, od 16 mm

dopuszcza się również Al.

e.Napięcia znamionowe Uo/U = 300/300, 300/500, 450/750,
600/1000 V
f.Oznakowania: Różne zasady oznakowania zależne od tego
czy jest to przewód bez powłoki, z powłoką, oponowy lub
sznurowy.

- Bez powłoki: DY, ALY, DYt, DYd, DYn (ogr. rozp.
płom.), DYc (izol.
ciepłoodp.), Dyp, DYpp

- Z powłoką: YDYt, YDY, YDYp

- Oponowe i sznury: SM, SMYp, OM, OMY, OMYp, OW,
OP

Sposoby układania:

W pomieszczeniach suchych układa się płaskie przewody
kabelkowe bezpośrednio na ścianie lub suficie i mocuje
opaskami. YDYpp przykleja się do ściany lub sufitu (do 2,5 mm

Przewody  bez  powłoki  metalowej  można  układać  bezpośrednio
na  podłożu  drewnianym,  jeżeli  są  zabez pieczone  wyłącznikami
lub bezpiecznikami do 16 A.
W  pomieszczeniach  wilgotnych,  mokrych,  zapylonych  i  z
wyziewami  chemicznymi  przewody  kabelkowe  układa  się  na
uchwytach ostępowych (minimum 5 mm od podłoża). Promienie
zagięcia  minimum  siedmiokrotna  średnica  przewodu.  Osprzęt,
gniazda wtykowe i łączniki muszą być szczelne.
Przewody w rurkach na wierzchu: obecnie najczęściej stosuje
się rurki winidurowe sztywne RL, na uchwytach. Łączy się rurki
złączkami  prostymi  lub  stosuje  się  połączenia  kielichowe
(nadmuch gorącego powietrza i kalibrator). Mają również wady:
przy  wysokich  temperaturach  stają  się  plastyczne  a  w  niskich
kruche.  Duża  wydłużalność  cieplna.  Na  10  m  przy  wzroście
tempera
tury  o  20°C  wydłużają  się  około  15  mm.  Zwykłe  rurki  mogą
pracować  w  temperaturach  od  -5°C  do  +60°C.  Stosuje  się
złączki  kompensacyjne.  Łatwo  wykonywać  łuki  (10x  D

). Rurki

mają „pamięć kształtu", co wykorzystuje się przy montażu.
Odległość między sąsiednimi puszkami maksimum 6 m, lub
najwyżej dwa zagięcia.

Rurki stalowe RS  stosuje się rzadko, przy dużych narażeniach
mechanicznych,  rury  stalowe    są  drogie  i  montaż  jest
pracochłonny.
Można  układać  przewody  w  rurkach  Arota,  montaż  jest  łatwy,
kształtowanie  łuków  bardzo  proste,  nie  zachodzi  potrzeba
stosowania  elementów  kompensujących  wydłużenia  cieplne.  W
instalacjach  w  rurkach  wszelkie  połączenia  wolno  wykonywać
wyłącznie  w  puszkach.  Liczbę  przewodów  o  określonych
średnicach  zewnętrznych  w  zależności  od  nominalnej  średnicy
rurki  podają  tabele  (podczas  montażu  wybrać  średnicę  rurki  o
jeden  rząd  większą  niż  wynika  to  z  rodzaju  i  przekroju
wciąganych przewodów)
Układanie  przewodów  w  rurkach  pod  tynkiem  -  rurki
elastyczne  karbowane,  przykryte  warstwą  muru,  co  najmniej  5
cm.  Rurki  te  są  w  kręgach  po  25  lub  50  m  -  złączki  nie  są
potrzebne.  Takie  ułożenie  instalacji  zapewnia  możliwość
wymiany przewodów bez kucia ścian.
Układanie przewodów w tynku jest dopuszczalne, ale warstwa
tynku nad przewodami powinna wynosić minimum 5 mm.

Obciążalność prądem długotrwałym - wg normy PN-IEC
60364-5-523:2001 Instalacje elektryczne w obiektach
budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego.
Obciążalność prądowa długotrwała przewodów.

Rozróżniamy

podstawowych

sposobów

układania

przewodów (w tym również kabli): A, B, C, D, E, F, G.:
A  -          przewody  jednożyłowe  i  wielożyłowe  w  rurze
instalacyjnej w izolowanej
          cieplnie ścianie (A1, A2)
B  -          przewody  jednożyłowe  i  wielożyłowe  w  rurze
instalacyjnej na ścianie
          drewnianej (B1, B2)
C  -        Przewód  jednożyłowy  lub  wielożyłowy na  drewnianej
ścianie
D -    Kabel wielożyłowy w okrągłej osłonie w ziemi
E -    przewód wielożyłowy w powietrzu
F  -        Przewody jednożyłowe  w  powietrzu  stykające  się (co
najmniej w odległości
         od ściany o jedną średnicę przewodu)
G  -        Przewody  jednożyłowe  w  powietrzu  oddalone  od
siebie (co najmniej w
         odległości od siebie o jedną średnicę przewodu)

Zasady doboru przekroju

1. Wg obciążalności prądem długotrwałym i

skoordynowaniu z zabezpieczeniem przeciążeniowym;

2. Wg dopuszczalnego spadku napięcia przy prądzie

obliczeniowym;

3. Wg dopuszczalnego spadku napięcia przy prądzie

szczytowym;

4. Wg wytrzymałości cieplnej przewodów w czasie zwarcia;
5. Wg zasady uzyskania skutecznej ochrony

przeciwporażeniowej przy dotyku pośrednim, poprzez
samoczynne wyłączenia zasilania zabezpieczeniem
nadmiarowo-prądowym;

6. Wg przepisów określających minimalny przekrój

przewodu

PRZEWODY OCHRONNE I POŁĄCZEŃ
WYRÓWNAWCZYCH

Przekroje przewodów ochronnych
Wg

PN-IEC

60364-5-54:1999

przekrój

przewodu

ochronnego nie powinien być mniejszy niż odpowiednia
wartość podana w tablicy 54F.
Jeżeli wyznaczona z tej tablicy wartość przekroju nie jest
wartością znormalizowaną, należy zastosować przewód o
przekroju zaokrąglonym w górę do najbliższego przekroju
znormalizowanego.

Przekrój przewodów

fazowych instalacji S

(mm

)

Minimalny przekrój

odpowiadającego

przewodu ochronnego S

(mm

)

S < 16

16 < S < 35

S > 35

S/2

TABLICA 54F

Wartości  podane  w  tablicy  54F  są  obowiązujące  dla
przewodów  ochronnych,  wykonanych  z  takiego  samego
materiału,  co  przewody  fazowe.  W  innych  przypadkach
przekrój  przewodu  ochronnego  powinien  być  tak,
dobrany,  aby  jego  konduktancja  nie  była  mniejsza  niż
konduktancja  przewodu  spełniającego  wymagania  okre
ślone w tablicy 54F.
Przekrój  każdego  przewodu  ochronnego  nie  będącego
częścią wspólnego układu przewodów lub jego osłona nie
powinien być w żadnym przypadku mniejszy niż:
          -    2,5  mm

w przypadku stosowania ochrony przed

mechanicznymi
uszkodzeniami,
- 4 mm

w przypadku niestosowania ochrony przed

mechanicznymi
        uszkodzeniami.
Połączenia  przewodów  ochronnych  muszą  być  dostępne
do  przeprowadzania  kontroli  i  badań;  nie  dotyczy  to
połączeń

niedostępnych

lub

połączeń

obudowie

nierozbieralnej.
1. W przewodach ochronnych

nie umieszczać aparatury

łączeniowej, można natomiast, w celu przeprowadzenia
badań, przewidzieć połączenia, które można rozłączać
jedynie z zastosowaniem narzędzi.

2. W przewodach ochronnych

nie instalować cewek

urządzeń

kontrolnych,

przypadku

stosowania

elektrycznej kontroli ciągłości uziemienia.

Wymagany przekrój miedzianych przewodów

wyrównawczych głównych i miejscowych

Połączenia

wyrównawcze

główne

Połączenia wyrównawcze

miejscowe

między dwiema
częściami
przewodzącymi
dostępnymi

między częścią

przewodzącą

dostępną i

częścią

obcą

Wymagania

podstawowe

 0,5 S

PEmax

 0,5

PEmin

 0,5 S

Dopuszczalne

złagodze nie

wymagania

podsta wowego

Nie wymaga się
przekroju

większego

niż 25 mm

Wymagania

dodatkowe

 6 mm

2 1)

ze względu na

wytrzymałość

mechaniczną

Przewody CC nie ułożone we

wspólnej
osłonie z przewodami czynnymi:
S

 2,5 mm

, jeśli są chronione

od
uszkodzeń me chanicznych

 4 mm

, jeśli nie są

chronione od
uszkodzeń mechanicznych

W przypadku przewodu innego niż miedziany
obowiązuje przekrój zapewniający taką samą
konduktancję.

Oznaczenia: S

- przekrój przewodu wyrównawczego, S

PEmax

- największy wymagany przekrój przewodu ochronnego w
instalacji, S

PEmix

- najmniejszy wymagany przekrój

przewodu

ochronnego

spośród

przewodów

doprowadzonych do rozpatrywanych części przewodzących
dostępnych, S

- przekrój przewodu ochronne go

doprowadzonego do rozpatrywanej części przewodzącej
dostępnej

6. OCHRONA PRZED PRZEPIĘCIAMI W

INSTALACJI

ELEKTRYCZNEJ

Wymagane napięcia udarowe wytrzymywane przez
urządzenia przy napięciu sieci trójfazowej 230/400V:

- urządzenia w/przy złączu: wytrzymałość udarowa
kategorii IV — 6 kV,

urządzenia

rozdzielcze

obwody

odbiorcze:

wytrzymałość udarowa
kategorii III — 4 kV

- odbiorniki: wytrzymałość udarowa kategorii II — 2,5 kV

- urządzenia specjalnie chronione: wytrzymałość udarowa
kategorii I — 1,5 kV

Klasy ograniczników przepięć w instalacji elektrycznej

Zabezpieczenie pierwotne jest przeznaczone głównie do
ograniczania

udarów

pochodzenia

zewnętrznego.

Zabezpieczenia wtórne ograniczają stany przejściowe
powstające po zadziałaniu zabezpieczenia pierwotnego
oraz udary generowane wewnątrz budynku.

Ograniczniki przepięć przeznaczone do montażu w
instalacji elektrycznej do 1000V w obiekcie budowlanym
podzielono na 3 klasy:

ograniczniki klasy I (klasy B)

- ochrona przed

bezpośrednim działaniem prądu piorunowego (wyrów
nanie potencjałów w obiekcie) oraz wszelkiego rodzaju
przepięciami,

ograniczniki klasy II (klasy C)

- ochrona przed

przepięciami atmosferycznymi indukowanymi, przepię
ciami łączeniowymi, przepięciami przepuszczonymi przez
ograniczniki klasy I,

ograniczniki klasy III (klasa D)

- ochrona przed

przepięciami łączeniowymi powstającymi w obiekcie
budowlanym.
Z zakresu norm obecnie w kraju wprowadzana jest norma
PrPN

61643-1

Urządzenia

ograniczające

napięcia

dołączone  do  sieci  rozdzielczych  niskiego  napięcia.
Wymagania techniczne i metody badań.
Dodatkowo należy uwzględnić uwagi zawarte w normie:
PN-EN  50160  Parametry  napięcia  zasilającego  w
publicznych  sieciach  rozdzielczych.  Październik  1998.
Niniejsza  norma  dotyczy  parametrów  napięcia  w  złączach
elektroenergetycznych

sieci

rozdzielczych

niskie go

napięcia w normalnych warunkach pracy.

Wymagania dotyczące ograniczników klasy I

1.Układy ograniczników klasy I powinny być instalowane
za zabezpieczeniami głównymi, w pobliżu miej sca
wprowadzania

instalacji

elektrycznej

obiektu

budowlanego  (złącze  kablowe,  szafka  obok  złącza,
rozdzielnica główna).
2.Układ  połączeń  ograniczników  powinien  być  dobrany
odpowiednio do systemu sieci.
3.Należy  określić  skuteczną  wartość  napięcia  trwałej
pracy  ogranicznika  oraz  poziom  ograniczenia  napięć
udarowych przez ograniczniki.
4.Przewody wykorzystywane do przyłączenia ogranicznika
powinny  być  możliwie  najkrótsze  (długości  nie  powinny
przekraczać 1m).
5.Układając  przewody  łączące  ograniczniki  należy
uwzględnić

możliwości

oddziaływania

nie

sił

dynamicznych

wywoływanych

przez

płynący

prąd

piorunowy.
6.Określić

potrzebę

stosowania

dodatkowych

zabezpieczeń nadprądowych w szereg z ogranicznikiem
klasy I.

Wymagania dotyczące ograniczników klasy II

1.Ograniczniki  klasy  II    dobrać  odpowiednio  do  systemu
sieci.
2.Miejsce montażu układu ograniczników przepięć klasy II
uzależnione  jest  od  jego  zadań.  W  dwustopniowym
układzie są to rozdzielnice na kondygnacjach, rozdzielnice
oddziałowe, tablice rozdzielcze wewnątrz obiektu. Jeśli nie
występuje  zagrożenie  oddziaływaniem  prądu  piorunowego
to  ograniczniki  klasy  II    instalujemy  w  miejscu
wprowadzania

instalacji

obiektu

(zamiast

ograniczników klasy I).
3.Określić potrzebę stosowania dodatkowych zabezpieczeń
nadprądowych w szereg z ogranicznikiem klasy II.
4.Podczas

badania

izolacji

instalacji

elektrycznej

warystorowe ograniczniki klasy II powinny zostać
odłączone.
5.Wskazany jest montaż ograniczników klasy II przed
wyłącznikami różnicowoprądowymi.
6.Należy

zachować

wymagane

odległości

pomiędzy

ogranicznikami klasy l i II.
7.Jeśli zachowanie wymaganych odległości jest niemożliwe
należy

zastosować

indukcyjności

sprzęgające

lub

ograniczniki iskiernikowo-warystorowe nowej generacji).
8.Należy zachować odległości pomiędzy ogranicznikami
klasy II i III.

Sprawdzanie

okresowe

instalacji

ochrony

przeciwprzepięciowej

Na  razie  brak  uregulowania  prawnego.  W  żadnym
przypadku okresy pomiędzy kolejnymi sprawdzaniami nie
powinien  być  dłuższe  od  5  lat  dla  poziomu  ochrony
odgromowej  IV,  ponieważ  sprawdzanie  ograniczników
przepięć  jest  częścią  procedury  sprawdzania  instalacji
piorunochronnej.  Przy  wyższych  poziomach  ochrony
odgromowej (III, II, I) okresy powinny być krótsze.
Należy sprawdzać, czy nie ma śladów uszkodzeń urządzeń
ograniczających

przepięcia

lub

chroniących

bezpieczników.
Informacje uzupełniające
Minimalna odległość między ochronnikami stopnia I i II -
10 m, względnie indukcyjności odsprzęgające. Możliwe
jest stosowanie połączonych ochronników klasy l i II.

Zwody:

1.Sztuczne: ze stali ocynkowanej - S



50 mm

, z Al - S



70 mm

, z Cu - S



35 mm

wg normy 5.; występują

przeważnie  zaostrzenia  wymagań  w  stosunku  do
normy  1.  Przy  zbyt  małych  przekrojach  dochodzi  do
eksplozji lub stopienia przewodów podczas wyładowań
atmosferycznych.
2.Naturalne:  wg  normy  5  dopuszcza  się  blachy  o
grubości  0,5  mm  (stal  ocynkowana  lub  nierdzewna,
miedź, aluminium, cynk, ołów!) nawet pokryte cienką
warstwą  farby  lub  asfaltu  (do  0,5  mm)  lub  folii  (do  1
mm),  ułożone  na  belkach  lub  deskach  drewnianych,
pod  warunkiem  braku  pod  blachą  materiałów
łatwopalnych,  takich  jak  słoma,  płyny  i  inne.
Występują złagodzenia wymagań w stosunku do normy
1.
3.Blacha stalowa w urządzeniach technologicznych:  o
grubości 2,5 i 4 mm, a wg normy 1. - 5 mm. Występuje
złagodzenie  wymagań  w  stosunku  do  normy.  Wg
normy  może  to  być  również  blacha  miedziana  o
grubości 2,5 i 5  mm lub aluminiowa 2,5 lub 7 mm.
4.Zwody  wg  normy  nie  mogą  stykać  się  z  dachem
niepalnym lub trudnopalnym .

1.Na budynkach wysokich (h > 20 m) również instaluje
się  zwody  na  ścianach  zewnętrznych.  Zwody  te  mogą
być naturalne .
2.Kąty  osłonowe  zwodów  pionowych  lub  poziomych
odsuniętych zależą od wysokości zwodów oraz poziomu
ochrony  i  podane  są  tabelarycznie,  w  niektórych
przypadkach należy określić je na zasadzie toczącej się
kuli.
3.Oka  siatki  /wymiary  w  m/  w  zależności  od  poziomu
ochrony  (i  uzyskiwanej  efektywności)  wg  norm  i  przy
kształcie  udaru  10/350  ms  /zaostrzenie  wymagań  dla
poziomów III, II, I/:

Stopień ochrony

Oko

siatki

normy

Pozio

ochron

Oko

siatki

normy

Efekty

wność

ochron

Wartoś

szczyt

owa

prądu,

Podstawowa

20 x

80%

200

Obostrzona

15 x 15

III

15 x 15

90%

150

Specjalna – obiekty

zagrożone wybuchem

10 x 10

95%

100

Zbiornik naziemny
narażony na wybuch

–

5 x 5

98%

100

Przewody odprowadzające:

1.Mogą  stykać  się  ze  ścianami  z  materiału  niepalnego  lub
trudno  palnego    oraz  zachowana  powinna  być  odległość  10
cm od ściany z materiału łatwo palnego .
2.Odległości pomiędzy wspornikami do 1,0 m, było 1,5 m
3.W  miejscu  połączenia  przewodu  odprowadzającego  z
przewodem uziemiającym powinien być zacisk probierczy, na
wysokości 0,3 ÷ 1,8 m nad poziomem ziemi /bez zmiany/
4.Rezystancje  styków  elementów  instalacji  nie  powinny
przekraczać  rezystancji  1  m  tych  elementów,  mierzone
prądem, co najmniej 10 A.
5.Minimalne

przekroje

elementów

przewody

odprowadzające dla stali ocynkowanej /aluminium /miedzi
wynoszą: 50/25/16 mm

6.Średnie odległości między przewodami odprowadzającymi
przy poziomach ochrony I / II / III / IV wg normy 5. wynoszą:
10/15/20/25 m a wg normy 1.: 10/10/15/20 m.

Elementy uziomowe:

Wymiary  elementów  uziomowych  w  normie  1.  określono  dla
drutu, taśmy, rur i kształtowników ze stali bez pokrycia, ze stali
ocynkowanej  i  z  miedzi.  W  normie  5.  określono  natomiast
minimalne  przekroje  elementów  uziomowych  dla  stali  i  miedzi
jako 80 mm

i 50 mm

Przewody uziomowe:

W normie 5. nie określono wymiarów. Pozostają wg normy 1., to
jest:  druty  F6  mm  dla  stali  ocynkowanej  i  miedzi  oraz  taśma
stalowa  ocynkowana  lub  miedziana  20x3  mm.  W  związku  z  tym
przekroje  drutu  wg  normy  1.  odstają  znacznie  od  wymogów  wg
normy 5. dla zwodów i przewodów odprowadzających.

Uziomy:

Wg normy 5. uziomy podzielono na typy:
uziomy pionowe i poziome promieniowe dołączone do każdego z
przewodów odprowadzających uziomy otokowe, kratowe i
fundamentowe.
Określenie wymaganej długości uziomu otokowego wg normy 5.:
Pole powierzchni objętej uziomem otokowym przyrównuje się do
pola okręgu i określa promień R. Następnie z krzywej dla danego
poziomu ochrony l

= f(r

gruntu

) odczytuje się wartość l

. Jeżeli

promień jest większy od l

, to uziom otokowy jest wystarczający.

W przeciwnym razie uziom otokowy należy uzupełnić
dodatkowymi uziomami.

Krzywe określające minimalną długość l

min

uziomu

otokowego w zależności od rezystywności gruntu oraz
przyjętego poziomu ochrony odgromowej

min

R 

— uziom jest
wystarczający

min

R 

— uziom wymaga uzupełnienia dodatkowymi
uziomami
poziomymi lub pionowymi

Document Outline