Prawo autorskie a sztuka fotografii w filmie

background image

Strona 1 z 7

Camerimage Forum 2007

Łód

ź

, November 28, 2007

Prawo autorskie a sztuka fotografii w filmie.

Temat niniejszej prezentacji, a mianowicie „prawo autorskie a sztuka fotografii w filmie”,
stanowi zagadnienie na tyle szerokie,

ż

e nie b

ę

dzie mógł zosta

ć

w tym miejscu omówiony

wyczerpuj

ą

co. Istotne jest zatem, aby na pocz

ą

tku okre

ś

li

ć

główne w

ą

tki, które b

ę

d

ą

poruszone. Celem prezentacji jest wskazanie prawnych mo

ż

liwo

ś

ci wykorzystania fotografii

w produkcji filmowej, a zwłaszcza w produkcjach dokumentalnych. Zasady ogólne b

ę

d

ą

przy

tym dotyczyły tak

ż

e innych materiałów ni

ż

zdj

ę

cia.

Niniejsza praca b

ę

dzie podzielona na trzy główne cz

ęś

ci. Na wst

ę

pie ukazana zostanie

pokrótce historia i rozwój prawnej koncepcji „utworu fotograficznego”. Druga cz

ęść

skupi si

ę

na zasadach ochrony utworów fotograficznych w polskim prawie oraz na wskazaniu szeregu
prawnych mo

ż

liwo

ś

ci u

ż

ycia zdj

ęć

w filmie. Ostatnia, ale nie mniej wa

ż

na cz

ęść

, nakre

ś

li

wpływ przedmiotu fotografowania na prawn

ą

ochron

ę

fotografii, co ma decyduj

ą

ce znaczenie

dla mo

ż

liwo

ś

ci umieszczenia zdj

ęć

w filmie.

I. Wst

ę

p.

Gdy fotografia została wynaleziona w pierwszej połowie XIX wieku, uchodziła ona bardziej za
rzemiosło ni

ż

sztuk

ę

. Fotografowie byli – szczególnie w oczach malarzy (uznawanych za

„prawdziwych artystów”) – osobami, które jedynie „rysowały za pomoc

ą

ś

wiatła”

1

,

wykorzystuj

ą

c w tym celu procesy techniczne odzwierciedlaj

ą

ce rzeczywisto

ść

i maj

ą

ce

niewiele wspólnego z twórczo

ś

ci

ą

. To

ś

wiatło wykonywało cał

ą

prac

ę

, a nie fotograf –

twierdzili sceptycy. Rzekomy brak oryginalno

ś

ci, co było w zasadzie prawd

ą

w trudnych

pocz

ą

tkach fotografii, ewoluował ku bardziej artystycznemu podej

ś

ciu w miar

ę

rozwoju

mo

ż

liwo

ś

ci technicznych aparatów w drugiej połowie XIX wieku.

Wreszcie w gronie zarówno artystów, jak i prawników rozpocz

ę

ły si

ę

dyskusje nad

mo

ż

liwo

ś

ci

ą

prawnej ochrony fotografii. Ludzie dostrzegli elementy twórcze i artystyczne

w scenariuszu fotografii, mo

ż

liwo

ś

ci wyboru k

ą

ta fotografowania, o

ś

wietlenia, obiektywu,

czasu ekspozycji, a nast

ę

pnie tak

ż

e filtrów i sposobów edycji zdj

ęć

, a

ż

po pojawienie si

ę

współczesnych cyfrowych narz

ę

dzi edycyjnych. Wszystkie te osi

ą

gni

ę

cia technologiczne

dały fotografom nieograniczone mo

ż

liwo

ś

ci twórcze i zapocz

ą

tkowały systematyczne

przesuwanie si

ę

fotografii z pozycji czystego rzemiosła na szczyty sztuk pi

ę

knych.

Wkrótce okazało si

ę

,

ż

e droga od obrazów nieruchomych do kinematografii jest krótsza ni

ż

mogło si

ę

wydawa

ć

. Gdy film wkroczył na scen

ę

stało si

ę

oczywistym,

ż

e poł

ą

czenie

ruchomych obrazów ze zdj

ę

ciami b

ę

dzie zawsze istniało. Istnieje ono do dnia dzisiejszego.

Odgrywa istotn

ą

rol

ę

głównie w produkcji filmów dokumentalnych. Dlatego wła

ś

nie

zrozumienie praw autorskich do fotografii jest niezb

ę

dne dla legalnego ł

ą

czenia zdj

ęć

z filmem.

Produkcje dokumentalne przewa

ż

nie wykorzystuj

ą

poł

ą

czenie zdj

ęć

, filmów, muzyki i

narracji. U

ż

ycie fotografii w filmie zdeterminowane jest istotnie przez sposób, w jaki

chronione s

ą

one przez prawo autorskie.

1

Od greckich słów “ph

ı

t

ό

s” –

ś

wiatło i “gráph

ı

” – pisa

ć

, rysowa

ć

.

background image

Strona 2 z 7

Prawo polskie chroni wprost utwory fotograficzne od czasu, gdy w roku 1926 została
uchwalona pierwsza polska ustawa o prawie autorskim. Zasad

ę

t

ę

powtórzyła ustawa z roku

1952. Oba akty prawne wymagały umieszczania na zdj

ę

ciach noty prawnoautorskiej, jako

warunku koniecznego dla przyznania im ochrony. Ten formalny wymóg zniesiono, gdy w

ż

ycie weszła obecnie obowi

ą

zuj

ą

ca ustawa o prawie autorskim z roku 1994.

II. Zasady ochrony i uzyskanie zgody.

1. Prawa wył

ą

czne twórcy.

Niezale

ż

nie od tego jaki utwór osoby trzeciej zechcecie Pa

ń

stwo wykorzysta

ć

,

podstawow

ą

zasad

ą

jego legalnego wykorzystania jest konieczno

ść

zapytania o zgod

ę

i uzyskania jej. Fotografia nie stanowi tu wyj

ą

tku. Pewne zagadnienia czyni

ą

jednak

fotografi

ę

wyj

ą

tkow

ą

w porównaniu do innych sztuk. Ró

ż

nice wynikaj

ą

z faktu niemo

ż

no

ś

ci

poddania wszystkich zdj

ęć

ochronie prawnoautorskiej – w my

ś

l prawa autorskiego nie

ka

ż

de zdj

ę

cie jest utworem fotograficznym. Podstaw

ę

takiego rozró

ż

nienia stanow

ą

nie

tylko przepisy ustawy o prawie autorskim, ale tak

ż

e fakt,

ż

e fotografie zawieraj

ą

wi

ę

cej

”zapo

ż

ycze

ń

” ni

ż

inne utwory, a mianowicie w miar

ę

obiektywny obraz rzeczywisto

ś

ci

widoczny na zdj

ę

ciu.

W my

ś

l polskiej ustawy o prawie autorskim z 1994 roku przedmiotem prawa autorskiego jest

ka

ż

dy przejaw działalno

ś

ci twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek

postaci, niezale

ż

nie od warto

ś

ci, przeznaczenia i sposobu wyra

ż

enia (utwór). Czy zatem

wszystkie zdj

ę

cia podlegaj

ą

ochronie? Odpowied

ź

brzmi tak, ale tylko je

ś

li s

ą

twórcze,

nacechowane indywidualizmem oraz oryginalne. Te podstawowe kryteria decyduj

ą

o

mo

ż

liwo

ś

ci uznania rezultatu ludzkiej aktywno

ś

ci za utwór w rozumieniu prawa. Ró

ż

nica

pomi

ę

dzy fotografiami a utworami fotograficznymi zostanie wyja

ś

niona w dalszej cz

ęś

ci

prezentacji na podstawie orzecznictwa polskiego S

ą

du Najwy

ż

szego.

Twórca korzysta z ochrony prawnoautorskiej niezale

ż

nie od spełnienia jakichkolwiek

formalno

ś

ci. Polskie prawo chroni utwory od chwili ich ustalenia, chocia

ż

by miały posta

ć

nieuko

ń

czon

ą

. Oznacza to,

ż

e twórcy przysługuje wył

ą

czne prawo do korzystania z utworu i

rozporz

ą

dzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie

z utworu.

2. Ustalanie statusu prawnego potrzebnego materiału.

Wykorzystanie fotografii w filmie wymaga podj

ę

cia kilku kroków. Te podstawowe

zasady maj

ą

zastosowanie tak

ż

e do innych materiałów ni

ż

zdj

ę

cia. Aby umie

ś

ci

ć

fotografi

ę

w

filmie ustali

ć

trzeba przede wszystkim czy potrzebne nam zdj

ę

cie podlega ochronie, a

jak wspomniano wi

ę

kszo

ść

z nich jej podlega. Je

ś

li uznajemy,

ż

e fotografia jest twórcza i

posiada indywidualny charakter, to wówczas nale

ż

y zało

ż

y

ć

,

ż

e chroni j

ą

prawo autorskie.

Nawet je

ś

li utwór spełnia te podstawowe kryteria i podlega ochronie, to istniej

ą

pewne

wyj

ą

tki od zasady wył

ą

cznych praw twórcy. Pierwszym z nich jest wył

ą

czenie spod ochrony

dokumentów i materiałów urz

ę

dowych. Materiały te tworzone przez organy władzy i

rozpowszechniane cz

ę

sto w Internecie nie s

ą

chronione nawet je

ś

li posiadaj

ą

walory twórcze

i nacechowane s

ą

indywidualizmem. Drugi wyj

ą

tek to dozwolony u

ż

ytek chronionych

utworów, który polega na dopuszczeniu przez samego ustawodawc

ę

ograniczonych

mo

ż

liwo

ś

ci u

ż

ycia chronionych materiałów. Ten tak zwany „dozwolony u

ż

ytek publiczny

chronionych utworów” obejmuje np. prawo do cytowania. Oznacza to,

ż

e nawet bez zgody

twórcy mog

ą

Pa

ń

stwo przytacza

ć

urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w

background image

Strona 3 z 7

cało

ś

ci, w zakresie uzasadnionym wyja

ś

nianiem, analiz

ą

krytyczn

ą

, nauczaniem lub prawami

gatunku twórczo

ś

ci. Szczegółowy opis prawa cytatu wykracza poza zakres niniejszej

prezentacji.

Kolejn

ą

rzecz

ą

, o której warto pami

ę

ta

ć

sprawdzaj

ą

c status prawny utworu jest fakt

wygasania autorskich praw maj

ą

tkowych po upływie siedemdziesi

ę

ciu lat:

1) od

ś

mierci twórcy, a do utworów współautorskich - od

ś

mierci współtwórcy, który prze

ż

pozostałych;

2) w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany - od daty pierwszego
rozpowszechnienia,

chyba

ż

e pseudonim nie pozostawia w

ą

tpliwo

ś

ci co do to

ż

samo

ś

ci autora lub je

ż

eli autor

ujawnił swoj

ą

to

ż

samo

ść

;

Czas trwania autorskich praw maj

ą

tkowych liczy si

ę

w latach pełnych nast

ę

puj

ą

cych po roku,

w którym nast

ą

piło zdarzenie, od którego zaczyna si

ę

bieg terminów. Po wyga

ś

ni

ę

ciu

autorskich praw maj

ą

tkowych chroniony materiał staje si

ę

cz

ęś

ci

ą

domeny publicznej i nie

podlega dalszej ochronie. Oznacza to,

ż

e mo

ż

emy wykorzystywa

ć

go w filmie bez pytania

kogokolwiek o zgod

ę

– taki u

ż

ytek jest oczywi

ś

cie legalny. W kontek

ś

cie domeny publicznej

paradoksem jest,

ż

e pierwsze pytanie, jakie nale

ż

y sobie zada

ć

przed u

ż

yciem zdj

ę

cia brzmi

czy twórca zmarł – a je

ś

li tak – to kiedy?

Jedyn

ą

kwesti

ą

, o której nale

ż

y pami

ę

ta

ć

korzystaj

ą

c ze zdj

ęć

znajduj

ą

cych si

ę

w domenie

publicznej jest poszanowanie autorskich praw osobistych twórcy, które chroni

ą

osobist

ą

wi

ęź

twórcy z jego dziełem. Wi

ęź

ta jest nieograniczona w czasie i wymaga

podania nazwiska lub pseudonimu twórcy przy ka

ż

dym wykorzystaniu jego utworu.

3. Uzyskanie zgody na u

ż

ycie materiałów w filmie.

Je

ś

li materiał, którego chcemy u

ż

y

ć

podlega ochronie prawa autorskiego (jest utworem), a

prawa maj

ą

tkowe autorskie jeszcze nie wygasły albo niemo

ż

liwe jest skorzystanie z prawa

cytatu, wówczas potrzebna jest zgoda twórcy. Czas zatem na kolejny wa

ż

ny krok –

uzyskanie zgody. Od strony prawnej oznacza to zawarcie umowy licencyjnej albo – rzadziej
– umowy o przeniesienie autorskich praw maj

ą

tkowych.

Zawarcie umowy mo

ż

e nast

ą

pi

ć

w sposób bardziej lub mniej sformalizowany. Mo

ż

e ono

sprowadza

ć

si

ę

do pobrania zdj

ę

cia ze strony internetowej albo przeciwnie – zawarcia

umowy w formie pisemnej. W pierwszym przypadku postanowienia umowne s

ą

najcz

ęś

ciej

narzucone przez drug

ą

stron

ę

pod postaci

ą

ogólnych warunków umowy, na jakich mo

ż

liwe

jest korzystanie z chronionych materiałów. W drugim przypadku mamy zazwyczaj mo

ż

liwo

ść

negocjacji, ale procedura ta bywa dro

ż

sza i bardziej czasochłonna. Zarówno tradycyjne, jak i

elektroniczne kontrakty s

ą

skuteczne w polskim prawie, cho

ć

te pierwsze wci

ąż

stanowi

ć

b

ę

d

ą

lepszy dowód w post

ę

powaniu s

ą

dowym.

Przed uzyskaniem zgody istotne jest ustalenie wła

ś

ciciela praw do utworu. Tylko podmiot

autorskich praw maj

ą

tkowych władny jest skutecznie udzieli

ć

zgody na u

ż

ycie chronionego

dzieła. Zasad

ą

jest,

ż

e prawo autorskie przysługuje twórcy. Jednak

ż

e musz

ą

Pa

ń

stwo

pami

ę

ta

ć

,

ż

e prawa mogły zosta

ć

przeniesione lub przej

ść

na inne podmioty. Mog

ą

to by

ć

spadkobiercy zmarłego twórcy albo tzw. banki zdj

ęć

. Proces poszukiwania uprawnionego

background image

Strona 4 z 7

jest bardzo cz

ę

sto czasochłonny, dlatego te

ż

nale

ż

y z wyprzedzeniem planowa

ć

pozyskanie

niezb

ę

dnych licencji.

Kolejn

ą

istotn

ą

kwest

ą

jest zdefiniowanie potrzebnych praw. Oznacza to okre

ś

lenie

sposobu w jaki materiał b

ę

dzie wykorzystany, czyli wskazanie tzw. pól eksploatacji dzieła.

Jest to wa

ż

ne, poniewa

ż

przyznana licencja obejmuje tylko pola eksploatacji wyra

ź

nie w niej

wymienione. W naszym przypadku powinna ona zawiera

ć

co najmniej u

ż

ycie materiału w

filmie. Producenci utworów audiowizualnych (tu filmów) mog

ą

tak

ż

e skorzysta

ć

z

domniemania prawnego, w my

ś

l którego nabywaj

ą

oni na mocy umowy o stworzenie utworu

albo umowy o wykorzystanie ju

ż

istniej

ą

cego utworu wył

ą

czne prawa maj

ą

tkowe do

eksploatacji tych utworów w ramach utworu audiowizualnego jako cało

ś

ci (art. 70 polskiego

prawa autorskiego). W praktyce jednak znacznie lepiej nie opiera

ć

si

ę

na samym

domniemaniu, a zamiast tego umie

ś

ci

ć

stosowne postanowienia w umowie. Stanowi to dla

producenta dodatkowe zabezpieczenie na wypadek, gdyby autor dzieła stworzonego do
filmu podniósł kwest

ę

praw autorskich.

Ostatnie – równie istotne – cztery zagadnienia, które trzeba rozstrzygn

ąć

przed zawarciem

umowy licencyjnej s

ą

nast

ę

puj

ą

ce:

a) wybór rodzaju wymaganej licencji – wył

ą

czna albo niewył

ą

czna – w zale

ż

no

ś

ci od potrzeb,

b) oznaczenie okresu, na jaki umowa b

ę

dzie zawarta,

c) oznaczenie terytorialnego zakresu wykorzystania utworu,

d) wynegocjowanie wynagrodzenia albo podj

ę

cie próby uzyskania bezpłatnej licencji.

Niezwykle wa

ż

ne jest rozró

ż

nienie pomi

ę

dzy licencj

ą

wył

ą

czn

ą

a niewył

ą

czn

ą

. Pierwsza

uczyni Pa

ń

stwa jedynymi uprawnionymi do korzystania z dzieła. Twórca zobowi

ą

zuje si

ę

w

niej, ze nie b

ę

dzie zezwalał innym osobom na u

ż

ycie tego samego utworu. Sprawia to,

ż

e

uzyskuje si

ę

swoisty monopol na wykorzystywanie utworu. Wad

ą

tego rodzaju licencji jest

cz

ę

sto jej wysoka cena w porównaniu do ceny licencji niewył

ą

cznej. Zalet

ą

natomiast s

ą

spodziewane przez wył

ą

cznie uprawnionego wi

ę

ksze przychody z eksploatacji utworu.

Licencja niewył

ą

czna stanowi przeciwie

ń

stwo wył

ą

cznej. W razie uzyskania takiej licencji

musz

ą

si

ę

Pa

ń

stwo liczy

ć

z tym,

ż

e autor mo

ż

e swobodnie udzieli

ć

takiej samej licencji na

dany utwór innym podmiotom bez pytania Pa

ń

stwa o zgod

ę

lub cho

ć

by informowania

Pa

ń

stwa o tym fakcie. Nale

ż

y si

ę

zatem spodziewa

ć

,

ż

e ten sam materiał b

ę

dzie

prawdopodobnie legalnie wykorzystywany przez innych.

Decyzja co do wła

ś

ciwego rodzaju licencji zale

ż

y od okoliczno

ś

ci danego przypadku.

Nale

ż

y pami

ę

ta

ć

,

ż

e w my

ś

l polskiego prawa umowa licencyjna wył

ą

czna musi zosta

ć

zawarta w formie pisemnej pod rygorem niewa

ż

no

ś

ci. Oznacza to,

ż

e licencji takiej nie

mo

ż

na uzyska

ć

wysyłaj

ą

c zwykły e-mail i otrzymuj

ą

c pozytywn

ą

odpowied

ź

, chyba

ż

e obie

strony korzystaj

ą

z kwalifikowanych podpisów elektronicznych.

Kolejne istotne zagadnienia to zakres terytorialny i czasowy licencji. Zgodnie z reguł

ą

wyra

ż

on

ą

w art. 66 polskiego prawa autorskiego, umowa licencyjna uprawnia do korzystania

z utworu w okresie pi

ę

ciu lat na terytorium pa

ń

stwa, w którym licencjobiorca ma swoj

ą

siedzib

ę

. Strony umowy mog

ą

zmieni

ć

te reguł

ę

poprzez odmienne uregulowanie umowne.

background image

Strona 5 z 7

Jest to szczególnie istotne je

ś

li zechc

ą

Pa

ń

stwo korzysta

ć

ze zdj

ęć

nie tylko w filmie jako

cało

ś

ci, ale tak

ż

e np. na plakatach czy te

ż

w jakichkolwiek innych materiałach promocyjnych.

Wówczas konieczne jest nabycie osobnych praw do takiego u

ż

ytku wraz ze wskazaniem ich

czasowego i terytorialnego zakresu.

Wynagrodzenie twórcy musi by

ć

jednoznacznie okre

ś

lone w umowie, chyba

ż

e istnieje

mo

ż

liwo

ść

uzyskania licencji bezpłatnie. Je

ś

li kontrakt nie wskazuje czy przej

ś

cie praw lub

udzielenie licencji nast

ą

piło nieodpłatnie, to wówczas twórca ma prawo do wynagrodzenia.

Co wi

ę

cej, je

ż

eli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odr

ę

bne wynagrodzenie za

korzystanie z utworu na ka

ż

dym odr

ę

bnym polu eksploatacji. Czasem warto zapyta

ć

o

mo

ż

liwo

ść

uzyskania licencji nieodpłatnie, szczególnie gdy produkcja ma charakter

edukacyjny. Firmy, instytucje publiczne i prywatne cz

ę

sto ch

ę

tnie uczestnicz

ą

w takich

projektach.

III. Które fotografie chronione s

ą

prawem autorskim ? (orzeczenia polskiego S

ą

du

Najwy

ż

szego).

Po opisie zasad ochrony fotografii oraz nakre

ś

leniu zasad uzyskiwania zgody na

wykorzystanie materiałów w filmie, czas na opisanie sposobu, w jaki fotografie chronione s

ą

w orzecznictwie polskiego S

ą

du Najwy

ż

szego. Wska

ż

e to nam sytuacje, w których zgoda

jest wymagana oraz te, w których mo

ż

emy swobodnie wykorzysta

ć

fotografie w filmie.

Jak wspomniano na pocz

ą

tku, nie wszystkie wytwory ludzkiego intelektu podlegaja ochronie

prawnoautorskiej. Utwór musi reprezentowa

ć

cho

ć

by minimalny poziom twórczo

ś

ci i

oryginalno

ś

ci oraz stanowi

ć

emanacj

ę

indywidualnych cech twórcy.

Zarówno nauka prawa, jak i orzecznictwo wci

ąż

maj

ą

kłopot ze zdefiniowaniem poziomu

ochrony fotografii. Zasad

ę

ogóln

ą

współczesnego ustawodawstwa stanowi przy tym obj

ę

cie

ochron

ą

wszystkich fotografii. S

ą

jednak pewne wyj

ą

tki.

Status prawny fotografii zale

ż

y w du

ż

ym stopniu od przedmiotu fotografowania

widocznego na zdj

ę

ciu. Główne problemy to wskazanie jak bardzo fotografia musi si

ę

ż

ni

ć

od rzeczywisto

ś

ci, któr

ą

przedstawia, aby zasługiwała na prawnoautorsk

ą

ochron

ę

oraz co dzieje si

ę

wówczas, gdy fotografowany przedmiot kontrolowany jest przez osob

ę

trzeci

ą

(np. fotografia rze

ź

by).

1. Fotografie obiektów dwu i trójwymiarowych.

Wymóg oryginalno

ś

ci i indywidualno

ś

ci powoduje,

ż

e fotografie dzieł sztuki s

ą

zwykle

dzielone na dwie grupy. Pierwsz

ą

stanowi

ą

fotografie tzw. obiektów dwuwymiarowych, takich

jak obrazy, rysunki, grafiki. Drug

ą

tworz

ą

fotografie obiektów trójwymiarowych (np. rze

ź

b,

obiektów architektonicznych itp.). Te ostatnie s

ą

zazwyczaj w pełni chronione, natomiast

fotografie obiektów 2-D mog

ą

stanowi

ć

jedynie fotograficzne reprodukcje oryginałów. Je

ś

li

rzeczywi

ś

cie brak im jakichkolwiek elementów twórczych dodanych przez fotografa, to

wówczas prawdopodobnie zostan

ą

wył

ą

czone z zakresu prawa autorskiego. Oznaczałoby to

całkowity brak ochrony prawnoautorskiej i mo

ż

liwo

ść

korzystania ze zdj

ęć

w filmie bez

pytania o zgod

ę

. Zasada taka została tak

ż

e przyj

ę

ta w orzecznictwie polskiego S

ą

du

Najwy

ż

szego.

background image

Strona 6 z 7

W wyroku z dnia 26 czerwca 1998 roku

2

S

ą

d Najwy

ż

szy zaj

ą

ł stanowisko,

ż

e fotograf

wykonuj

ą

cy zdj

ę

cia eksponatów muzealnych dla celów dokumentacyjnych nie korzysta z

ochrony polskiego prawa autorskiego. S

ą

d przypomniał,

ż

e fotografia mo

ż

e stanowi

ć

utwór

fotograficzny tylko, gdy jest przejawem działalno

ś

ci twórczej o indywidualnym charakterze. W

tym konkretnym przypadku obowi

ą

zkiem fotografa było wykonanie profesjonalnych zdj

ęć

dokumentalnych na potrzeby stworzenia fotograficznej dokumentacji zbiorów muzealnych. W
rezultacie fotografie te były idealnymi reprodukcjami fotograficznymi dzieł sztuki.

Interesuj

ą

ce jest stanowisko pozwanego – Muzeum Narodowego – które przekonywało,

ż

e

zdj

ę

cia wykonane przez powoda nie przejawiały

ż

adnych pierwiastków oryginalno

ś

ci, a

jedynie reprodukowały dzieła innych artystów (obrazów, rze

ź

b a nawet budynków). Z punktu

widzenia muzeum argument ten był niezb

ę

dny dla obrony jego praw w tym konkretnym

procesie. Jednocze

ś

nie jednak przyj

ę

ta linia obrony stanowiła działanie przeciwko interesom

muzeum, jako

ż

e muzea cz

ę

sto same roszcz

ą

sobie prawa do fotograficznych reprodukcji

ich kolekcji. Niekiedy udzielaj

ą

licencji na takie zdj

ę

cia i prosz

ą

o wynagrodzenie za

przeniesienie praw. Do

ść

cz

ę

sto muzea „sprzedaj

ą

” wysokiej rozdzielczo

ś

ci zdj

ę

cia

dokumentacyjne malarstwa twierdz

ą

c,

ż

e przysługuje im wynagrodzenie za udzielenie

licencji. Jednocze

ś

nie w

ą

tpliwym jest czy prawa autorskie do takich zdj

ęć

w ogóle istniej

ą

.

Omawiane orzeczenie budzi liczne kontrowersje, szczególnie w cz

ęś

ci dotycz

ą

cej obiektów

trójwymiarowych, gdy

ż

zdj

ę

cia takich obiektów przewa

ż

nie korzystaj

ą

z pełnej ochrony

prawa autorskiego.

W innym orzeczeniu z dnia 5 lipca 2002 roku

3

S

ą

d Najwy

ż

szy zaprezentował bardziej

elastyczne podej

ś

cie. Potwierdził,

ż

e fotograf mo

ż

e by

ć

twórc

ą

nowego utworu – utworu

fotograficznego, ale tylko je

ś

li zostanie dowiedzione,

ż

e jego indywidualny wkład twórczy

widoczny jest na zdj

ę

ciu.

Podobne orzeczenia spotka

ć

mo

ż

na w systemach prawa precedensowego. S

ą

d Najwy

ż

szy

w Stanach Zjednoczonych stwierdził,

ż

e warunkiem koniecznym ochrony prawnoautorskiej

jest oryginalno

ść

oznaczaj

ą

ca wymóg cho

ć

by minimalnego poziomu twórczo

ś

ci

4

. W sprawie

Bridgeman Art Library Ltd. v. Corel Corp. S

ą

d Federalny Południowego Dystryktu Nowego

Jorku uznał,

ż

e reprodukcje fotograficzne dzieł znajduj

ą

cych si

ę

w domenie publicznej nie s

ą

wystarczaj

ą

co oryginalne dla uzyskania ochrony prawa autorskiego.

5

W rezultacie tylko oryginalne zdj

ę

cia podlegaj

ą

ochronie prawa autorskiego.

Wykorzystanie fotograficznej reprodukcji w filmie nie wymaga ponoszenia kosztów z tytułu
nabycia praw własno

ś

ci intelektualnej, jako

ż

e w odniesieniu do takich zdj

ęć

prawa te

zwyczajnie nie istniej

ą

. Jest to szczególnie wa

ż

ne, poniewa

ż

praktyka pokazuje,

ż

e wiele

podmiotów uzurpuje sobie prawa do cyfrowych zdj

ęć

dzieł sztuki i sprzedaje je w Internecie.

IV. Wnioski.

Fotografie s

ą

chronione prawem autorskim a sytuacje, w których zdj

ę

cie mo

ż

emy uzna

ć

za

obiektywn

ą

reprodukcj

ę

rzeczywisto

ś

ci s

ą

stosunkowo rzadkie. Pomimo to, warto pami

ę

ta

ć

,

2

I PKN 196/98 OSNP 1999, nr 14, poz. 454.

3

III CKN 1096/00, unpublished.

4

Feist Publications, Inc. v. Rural Telephone Service Co., Inc., 499 U.S. 340, 345, 111 S.Ct. 1282,

1287, 113 L.Ed.2d 358 (1991).

5

36 F.Supp. 2d 191 (S.D.N.Y. 1999).

background image

Strona 7 z 7

ż

e wi

ę

kszo

ść

zdj

ęć

dokumentacyjnych obiektów dwuwymiarowych, a w szczególno

ś

ci

malarstwa, nie podlega ochronie i mo

ż

e zosta

ć

bez przeszkód wykorzystana w filmie.

Kolejnymi

ź

ródłami bezpłatnych zdj

ęć

s

ą

domena publiczna, materiały urz

ę

dowe oraz prawo

cytatu.

W pozostałych przypadkach to podmiot praw autorskich jest wył

ą

cznie uprawniony do

udzielenia zgody na u

ż

ycie zdj

ę

cia. Przed zawarciem umowy licencyjnej istotne jest

przemy

ś

lenie kilku kwestii, które zapewni

ą

legalne korzystanie ze zdj

ęć

w filmie. S

ą

to

przede wszystkim: precyzyjne okre

ś

lenie potrzebnych praw (pól eksploatacji), rodzaj licencji,

jej zakres terytorialny i czasowy oraz oczywi

ś

cie wynagrodzenia dla uprawnionego.

Łukasz Niedziela


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo autorskie a fotografia
Frycz prawo autorskie tresc prawa 3
Prawo autorskie
National Geografic Sztuka Fotografii
PRAWO AUTORSKIE id 386154 Nieznany
Prawo autorskie a ksztalcenie na odleglosc
sylabus prawo autorskie, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Rok 2, semestr 2, P
Prawo autorskie 2 id 386159 Nieznany
szafran,prawo autorskie i prawo własności intelektualnej, Prawo znaków towarowych
Prawo Autorskie 2008 2009
Prawo autorskie -skrypt, edukacja artystyczna, prawo autorskie
autorskie, PRAWO AUTORSKIE
Prawo autorskie na miarę XXI wieku namiary

więcej podobnych podstron