16 Zle traktowanieid 16862 Nieznany

Złe traktowanie ludzi starszych:

ukryty problem

Przygotowała: dr Krystyna Misiak

W kwietniu 2002 roku, w Madrycie,

wszystkie kraje ONZ przyjęły dokument
pod nazwą United Nation International Plan
of Action, w którym jasno podkreśla się
wagę zapobiegania temu problemowi i
wskazuje, że ochrona osób starszych przed
przemocą należy do Uniwersalnych Praw
Człowieka.

Co oznacza złe traktowanie ludzi starszych?

Złe traktowanie to wszelkie postępowanie przynoszące

szkodę osobie starszej, krzywdzenie (nadużycie)
definiowane jako nieprzypadkowe pojedyncze lub
powtarzające się działanie lub brak odpowiedniego
działania, zaniedbanie potrzeb osób starszych przez osoby
opiekujące się. Może ono pzrybrać różne formy

Są to:

Nadużycie finansowe:
nielegalne lub bezprawne korzystanie z
pieniędzy lub kosztowności osoby starszej.
Znęcanie się psychiczne:

zastraszanie, upokarzanie osoby starszej,

szantażowanie lub grożenie jej,
krytykowanie, ograniczanie kontaktów z
innymi, brak stymulacji psychicznej.

 Znęcanie się fizyczne:

fizyczna krzywda wyrządzona osobie starszej, np.

uderzenie, popchnięcie, poparzenie.

 Dopuszczanie się czynów na tle seksualnym:

molestowanie lub czynne znieważanie osoby

starszej na tle seksualnym, zmuszanie do oglądania

treści pornograficznych, obnażanie się przy osobie
starszej.

Zaniedbywanie:

gdy ktoś, kto opiekuje się osobą starszą,
nie daje jej jedzenia, nie zapewnia ubrania,
dachu nad głowa czy opieki lekarskiej.

Dyskryminacja: szykanowanie z powodu

wieku (ageizm), niepełnosprawności, koloru
skóry, religii, płci

Instytucjonalne: niedostosowanie

w strukturach, zaniechanie procedur,

niewystarczajaca liczba personelu

Kogo złe traktowanie

dotyczy?

Złe traktowanie może dotknąć każdą osobę

starszą.

Złe traktowanie często ma miejsce w

układach opartych na zaufaniu. Winowajcą
może być maż, żona, dziecko, ktoś z
rodziny, opiekun lub kolega/koleżanka.

Motywy stosowania przemocy

 Wzrost zależności ofiary od agresora z powodu

choroby, niedołęstwa, złej sytuacji finansowej

 Wzrost zależności agresora od ofiary np. w

wyniku zaburzeń psychicznych, upośledzenia
fizycznego

 Obniżenie kontroli emocji w następstwie procesu

starzenia się

Dane szacunkowe ze świata:

 Od 1 do 2 milionów Amerykanów w wieku 65 i więcej lat było

ofiarą nadużyć, zaniedbań (Bonnie 2003)

 36% personelu z domów opieki w USA miało do czynienia z co

najmniej jednym przypadkiem nadużycia wobec osoby starszej
w ostatnim roku, 10% popełniło akt nadużycia (fizycznie
ograniczali pacjentów np. pozbawiali możliwości wyboru w
sprawach codziennych) a 40% znęcało się psychicznie (World
report on violence and health 2002)

Dane szacunkowe z Polski:

 Spośród 740 pacjentek wybranych praktyk lekarzy

rodzinnych z terenu woj. lubelskiego aż 323 były ofiarą
przemocy (najczęściej przemocy psychicznej (88,8%):
agresja słowna, wyzwiska) (Rudnicka- Drożak i in. 2006

 44 przypadki przestępstw (w tym nieszczęśliwe zgony) na

Podlasiu w okresie 3-miesięcznej obserwacji prowadzonej
przez Wydział Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w
Białymstoku w roku 2006

 1,2% starszych rodziców dręczonych przez dzieci szuka

pomocy u rodziny lub znajomych, a 14% u pracowników
socjalnych znajomych (Polityka 2007, nr 24)

Co jest powodem złego traktowania ?

Osoba starsza może być uzależniona od innych,

jeśli chodzi o opiekę.

Winowajca może mieć problem z nadużyciem

alkoholu lub narkotykami.

Winowajca może cierpieć na demencję i nie

zdawać sobie sprawy z tego, co robi.

Opiekun może też działać pod wpływem stresu.
Rodzina i inne osoby opiekujące się osobą

starszą mogą być finansowo od niej uzależnione.

Stany najczęściej sprzyjające

krzywdzeniu

Unieruchomienie
Otępienie
Upośledzone porozumiewanie się np.

w chorobie Parkinsona

Nietrzymanie moczu i stolca

Dlaczego nie słyszy się częściej o

złym traktowaniu osób starszych?

Z faktu, że złe traktowanie ludzi starszych

rzeczywiście istnieje, zaczęto sobie zdawać

sprawę dopiero w ostatnim czasie.

Ofiary są często odizolowane, dlatego inni

ludzie nie wiedza, co się w rzeczywistości
dzieje.

Ofiary mogą się wstydzić tego, że ktoś,komu

one ufają, tak ich traktuje.

 Osoba starsza może myśleć, że tylko ona

jest w takiej sytuacji.

 Może ona obawiać się konsekwencji (wyrzucenia

z domu, oddanie do domu starców), jeśli o tym
komuś powie.

 Osoba starsza może też uważać, że to jej wina.
 Ma nadzieję, że zdarzenie było incydentalne i nie

powtórzy się

 Panujace opinie o ludziach starszych mogą

utrudniać dostrzeżenie problemu.

Wzorce reakcji psychologicznych

ofiar przemocy

 Emocjonalne: lęk, niepokój, depresja, poczucie

winy, gniew, wstyd

 Poznawcze: zaburzenia percepcji
 Behawioralne: samobójstwa, uzależnienia,

zaburzone funkcjonowanie społeczne

 Biologiczne: zaburzenia somatyczne
 Interpersonalne: problemy w związkach, problemy

z seksualnoscia, ofiara staje się sprawcą przemocy

Przyczyny

 Nastawienie społeczeństwa do starych ludzi (ageizm)
 Problemy socjalne takie jak niewłaściwe mieszkanie,

kłopoty finansowe

 Przyczyny rodzinne np.obowiązek opieki spadający

wyłącznie na jednego członka rodziny, opiekun
obciążony jednocześnie wymaganiami ze strony
rodziców, dzieci, współmałżonka, także opiekun, który
wcześniej był wykorzystywany przez rodzica

Objawy nadużyć wobec osób

starszych

Przemoc fizyczna
Rodzaj nadużyć: bicie, popychanie,

karmienie z użyciem siły, przymusowe
cewnikowanie, przedawkowanie leków,
stosowanie leków uspakajających, karmienie
z użyciem siły, niedelikatne podnoszenie

Objawy: rany, siniaki, nacięcia, bolące

miejsca, nagła utrata masy ciała

Przemoc psychiczna:
 Rodzaje nadużyć: krzyczenie, przeklinanie,
stosowanie obelg i gróźb, nierespektowanie
prywatności i godności osobistej, upakarzanie,
zastraszanie, szntażowanie, ograniczanie kontaktów z
ludźmi, brak stymulacji psychologicznej, pozbawianie
informacji, ignorowanie, pozbawianie prawa wyboru,
nieokazywanie uczuć
Objawy: depresja, wycofanie się, złość, przestrach,
przerażenie, agresja, obniżenie poczucia własnej
wartości

Przemoc seksualna:
Rodzaj nadużyć: gwałt, penetrowanie

imtymnych części ciała, zmuszanie do
oglądania filmów, gazet o treści
pornograficznej, obnażanie się przy osobie
starszej, żarty o podtekście seksualnym

Objawy: ból lub swędzenie w okolicach

genitalnych, infekcje moczu, znaki po
ukąszeniach, zmiany w zachowaniu

Nadużycia finansowe
Rodzaj nadużyć: okradanie, ałszerstwo,

odbieranie renty i innych dóbr
materialnych, szantażowanie, wymuszanie
zmian w testamencie, nadużywanie władzy
pełnomocnika, nadmierne obciążanie
kosztami

 objawy: brak pieniędzy, nagłe zmiany w

testamencie

Zaniedbania
Rodzaj nadużyć: niedostarczenie jedzenia,

picia, leków, brak ubrań, brak ciepła, brak
komfortu, zła jakość higieny, brak opieki,
zaniedbywanie podstawowych potrzeb

Objawy: deterioracja w zakresie higieny

osobistej i wyglądu zewnętrznego, wysypki,
rany, głod, pragnienie, znudzenie, depresja

Szczególna formą przemocy wobec osób starszych jest

przemoc instytucjonalna:
- mogą to być wszystkie podane wyżej rodzaje nadużyć
występujące w urzędach, przychodniach, domach pomocy
społecznej i tym podobnych instytucjach, a także
niedostosowanie systemu, bądź zaniechania w procedurach.

Osoby starsze skarżą się na bagatelizowanie ich problemów,
ograniczanie należnej im uwagi i czasu, zwracanie się do
nich po imieniu, albo pozornie dobrotliwie "niech babcia",
okazywanie zniecierpliwienia wobec ich niepełnosprawności
(np. niedosłyszenia, powolności), nie dawanie wiary ich
skargom.

Instytucjonalne
Rodzaje nadużyć: niedostosowanie

systemu opieki, zaniechania w procedurach,
zbyt mała liczba personelu np.pielegniarek

Objawy: irytacja

Dyskryminacja:
Rodzaj nadużyć: szykanowanie z powodu

wieku, niepełnosprawności, rasy, koloru
skóry, religii, rasy, orientacji seksualnej

Objawy: smutek, poczucie bycia gorszym

Róznicowanie

Nie zawsze ww. symptomy świadczą

o nadużyciach. Wiele stanów
chorobowych może dawać podobne
objawy np. upadki, choroby
somatyczne, depresja starcza, zmiany
w postrzeganiu rzeczywistości,
zmiany psychiczne z towarzyszącymi
urojeniami prześladowczymi.

Co powinnaś zrobić, jeśli podejrzewasz, że

jakaś osoba starsza jest źle traktowana?

 Porozmawiaj z osoba starsza i zapytaj,

jakiej pomocy potrzebuje

 Zastanów się, czy istnieją inne możliwości

wyjaśnienia/ zróżnicowania podejrzeń o złe
traktowanie

 Zastanów się czy masz do czynienie z opiekunem

żyjącym w napięciu czy z opiekunem patologicznym

 Skontaktuj się z kimś, kto według Ciebie

mógłby pomóc

Etapy interwencji kryzysowej

 Ocena zagrożenia oraz stanu fizycznego i

psychicznego ofiary

 Zrozumienie reakcji ofiary
 Przywrócenie poczucia kontroli nad swoimi

odczuciami

 Uruchomienie zasobów czyli odwołanie się do

wcześniejszych, skutecznych sposobów radzenia
sobie

 Układanie planu bezpieczenstwa

Opiekun żyjący w napięciu

Zwykle to ludzie, których przerastają

obowiązki, słabo radzący sobie ze stresem,
często bez podstawowych umiejętności
ułatwiających opiekę. Jest to grupa
obejmująca około 80% opiekunów
krzywdzących swoich podopiecznych

Potrzeby opiekuna

 Wiedza o danej chorobie np. otępieniu
 Ćwiczenie umiejętności takich jak np. podnoszenie

chorego, przewijanie

 Wsparcie i wczesne zaangażowanie lekarza i

pielęgniarki rodzinnej

 Wiedza o dostępnych grupach wsparcia
 Skierowanie w razie potrzeby do ośrodka

zapewniającego opiekę stacjonarną

 Zrozumienie dla napięć związanych z 24 godzinną

funkcją opiekuna

Obciążenie opiekuna jest znaczne

 W 25% pogorszenie stanu zdrowia
 U 25% pojawia się zaburzenie funkcjonowania w

życiu społecznym

 15% opiekunów ma wrażenie, że odbiło się to na

ich życiu rodzinnym

 Brak wakacji przez wiele lat
 U 10% konieczność rezygnacji z pracy zawodowej
 Stres nie do wytrzymania zgłasza 20% opiekunów

Postępowanie

Okazanie zrozumienia wyczerpanemu

opiekunowi i wspólne szukanie
praktycznych rozwiązań może wystarczyć,
aby ponownie nie doszło do krzywdzenia

Opiekun patologiczny

Zwykle to ludzie z rodzin obciążonych

przemocą, odreagowujący swoje osobiste
problemy agresją, brutalnością,
nadużywający alkoholu, narkotyków

Postępowanie

Jest trudniejsze niż w przypadku opiekuna

żyjącego w napięciu, często wymaga
współdziałania ze służbami społecznymi,
lub podjęcia kroków prawnych dla
zapewnienia bezpieczeństwa np. poprzez
ustanowienia kuratora

U S T A W A z dnia 29 lipca 2005 r.

o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

Art. 12.

Osoby, które w związku z wykonywaniem

swoich obowiązków służbowych powzięły

podejrzenie o popełnieniu przestępstwa z

użyciem przemocy wobec członków

rodziny, powinny niezwłocznie zawiadomić o

tym policję lub prokuratora.

Ustawa z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o

przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw

(Dz.U. 2010 nr 125 poz. 842)

art. 12 otrzymuje brzmienie:

Art. 12. 1. Osoby, które w związku z wykonywaniem swoich

obowiązków służbowych lub zawodowych powzięły podejrzenie o
popełnieniu ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w
rodzinie, niezwłocznie zawiadamiają o tym Policję lub prokuratora.

12.2. Osoby będące świadkami przemocy w rodzinie powinny

zawiadomić o tym Policję, prokuratora lub inny podmiot działający na

rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

PRAWO POLSKIE ŚCIGA SPRAWCÓW PRZESTĘPSTW PRZECIWKO

OSOBOM BLISKIM ZA:

art. 207 §1 k.k. Znęcanie się fizyczne lub psychicznie nad osobą najbliższą lub

nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności
od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan
psychiczny lub fizyczny - podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy
do 5 lat (ścigane z urzędu).

art. 191 §1 k.k. Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu

zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia -
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (ścigane z urzędu).

art. 197 §1 k.k. Kto przemocą lub groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza

inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od
roku do lat 10 (ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego).

art. 209 §1 k.k. Kto uporczywie uchyla się od wykonywania ciążącego na nim z

mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez nie łożenie na
utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na
niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych - podlega karze
pozbawienia wolności do lat 2 (ściganie następuje na wniosek
pokrzywdzonego).

Zapobieganie

Uświadomienie istnienia problemu
Przełamanie zmowy milczenia
Przeciwdziałanie ageizmowi czyli

stereotypowemu i krzywdzącemu
postrzeganiu ludzi ze względu na wiek –
kreowanemu m.i.przez media

Budowanie programów edukacyjnych
Budowanie programów interwencyjnych

Mity i stereotypy starości

Negatywny stereotyp starości ilustruje dobrze siedem mitów,

wyróżnionych przez R. Bartela (Społeczne Wyobrażenia):

 mit opuszczenia i osamotnienia,
 mit umocnienia się poglądów i postaw konserwatywnych,
 mit spadku możliwości dokonywania osiągnięć,
 mit pogarszania się stanu zdrowia,
 mit utraty zdolności podejmowania decyzji i rozwiązywania

problemów,

 mit zahamowania możliwości rozwojowych, również

intelektualnych,

 mit aseksualności