dr inż. Marian Poniewiera, mgr inż. Beata Krystek

Gliwice, marzec 2007

Materiały powielane powstały na podstawie wykładów pracowników Zakładu Geodezji i Ochrony Terenów
Górniczych Pol. Śl. w Gliwicach oraz na podstawie literatury i nie stanowią publikacji w rozumieniu ustawy o
prawach autorskich

Geodezja inżynieryjna jest działem geodezji związanym z projektowaniem, budową i eksploatacją

różnego rodzaju obiektów inżynierskich takich jak miasta i osiedla, budowle przemysłowe, budowle wodne,
drogi, koleje, mosty itp.

Zwykle prace geodezyjne z tej dziedziny przedstawia się w działach uzależnionych od rodzajów

obiektów inżynierskich, dla których są one wykonywane, np. dział geodezji miejskiej, geodezji kolejowej,
geodezji w budownictwie wodnym, przemysłowym itp.

Prace te można też przedstawić w działach zgodnych z podziałem na etapy powstawania obiektu

inżynierskiego np. dział prac geodezyjnych na etapie studiów wstępnych, na etapie projektowania, realizacji
i eksploatacji.

Tyczenie jest to zespół czynności pomiarowych i obliczeniowych, mających na celu wskazanie w

terenie lub w realizowanym obiekcie punktów o założonych z góry położeniach względem określonego
układu odniesienia oraz zaznaczenie tych punktów w sposób trwały lub tymczasowy.

Tyczenie lokalizacyjne budowli polega na wyznaczaniu w terenie miejsc usytuowania nowo

wznoszonych obiektów budowlanych i urządzeń, zgodnie z projektem zagospodarowania terenu.
Etapy pomiarów realizacyjnych:

−

kompletowanie dokumentacji geodezyjnej do celów projektowych,

−

projektowanie i założenie osnów realizacyjnych,

−

tyczenie obiektów budowlanych, geodezyjna obsługa budowli,

−

inwentaryzacja i kontrola wznoszonych obiektów.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
Jest podstawą do opracowania planów realizacyjnych obejmujących zagospodarowanie działek budowlanych
lub terenów inwestycji.

Miejscowy plan ogólny ustala warunki i sposoby zagospodarowania i korzystania gruntów, ochrony

środowiska, kształtowania infrastruktury technicznej i społecznej, kształtowania struktur przestrzennych oraz
rozwiązań architektonicznych i budowlanych.

Miejscowy plan szczegółowy określa przeznaczenie gruntu, wyznacza linie rozgraniczające te grunty,

ustala zasady uzbrojenia terenu oraz zasady kształtowania zabudowy.

1

Realizacja (odkładanie) zadanej długości

Realizacja zadanego kąta

Realizacja zadanej wysokości punktu

H

p

=H

Rp

+a –b

dH=Hp-Hp’

b = (H

Rp

+ a) – H

p

Hp’ = HRp + a + c - d – b

2

p

= AP ' d





Tyczenie linii o zadanym nachyleniu

Metody pomiarów realizacyjnych

−

metodę współrzędnych prostokątnych,

−

metodę biegunową,

−

metodę wcięć kątowych, liniowych i przecięć,

−

metodę mikrotriangulacji.

Szkic dokumentacyjny
Zawiera dane dotyczące osnowy realizacyjnej i wszystkie elementy niezbędne do wytyczenia projektu w
terenie wybraną metodą tyczenia, a także elementy kontrolne tyczenia.
Elementy tyczenia, a więc miary długości i kątów, mogą być naniesione na szkicu sytuacyjnym lub
zestawione w postaci tabel.
Warunki osnowy realizacyjnej

1.

Jej konstrukcja geometryczna, pomiary elementów wyznaczających rozwinięcie i wyrównanie sieci
muszą zapewnić dokładność pozwalającą na wytyczenie obiektu z zachowaniem tolerancji
dopuszczalnych błędów.

2.

Sieć punktów osnowy musi być tak dostosowana do projektowanej sytuacji obiektu, aby tyczenie
szczegółów zarówno sytuacyjne jak i wysokościowe mogło być wykonane w oparciu o osnowę z
zachowaniem odpowiedniej dokładności.

3.

Punkty osnowy z wyjątkiem nie utrwalanych muszą być usytuowane w miejscach zapewniających
ich stałość oraz możność wykorzystania z odpowiednich miejsc pomimo postępu robót
budowlanych.

4.

Powinna być ekonomiczna tzn. środki zapewniające realizacje powyższych kryteriów powinny
jednocześnie uwzględniać minimalizację nakładów na wyznaczenie osnowy i oparte o nią tyczenie
obiektów.

Podział osnów realizacyjnych

−

podstawowa,

−

szczegółowa,

−

budowlano-montażowa.

−

regularna,

−

nieregularna.

Rama geodezyjna (poprawki tyczenia)

3

Zasady kompletowania operatów geodezyjnych

•

zasób bazowy ZB – w skład którego wchodzą źródłowe dokumenty geodezyjne i kartograficzne,

•

zasób użytkowy ZU – w skład którego wchodzą dokumenty geodezyjne i kartograficzne, służące do
bezpośredniego udostępniania,

•

zasób przejściowy OT – w skład którego wchodzą nie należące do zasobu bazowego i użytkowego
pomocnicze dokumenty geodezyjne i kartograficzne.

FOTOGRAMETRIA I TELEDETEKCJA - (definicja Międzynarodowego Towarzystwa Fotogrametrii
i Teledetekcji) - dział nauk technicznych zajmujący się pozyskiwaniem wiarygodnych informacji o obiektach
fizycznych i ich otoczeniu drogą rejestracji, pomiaru i interpretacji obrazów lub ich reprezentacji numerycznych
otrzymywanych z sensorów nie będących w bezpośrednim kontakcie
z tymi obiektami
FOTOGRAMETRIA - [z greckiego photos - światło, gramma - zapis, metreo - pomiar] jest to nauka o metodach
umożliwiających odtworzenie i określenie na podstawie pary zdjęć kształtu, wymiarów i wzajemnego położenia
przedmiotów znajdujących się na tych zdjęciach
TELEDETEKCJA - [z greckiego tele - daleko z łacińskiego detektio - wykrywanie] jest to zespół metod gromadzenia
danych o obiektach, zjawiskach i procesach zachodzących na powierzchni ziemi za pomocą urządzeń umieszczonch na
samolotach i sztucznych satelitach, a także przetwarzania tych danych

ZASTOSOWANIE FOTOGRAMETRII NAZIEMNEJ
1. W przemyśle motoryzacyjnym i stoczniowym
2. W górnictwie odkrywkowym i podziemnym
3. W geologii i glacjologii
4. W architekturze
5. W archeologii
6. Badanie odkształceń
7. Pomiar objętości mas
8. Do rejestracji wypadków drogowych
9. W medycynie i stomatologii

ZASTOSOWANIE FOTOGRAMETRII LOTNICZEJ
1. Sporządzanie map topograficznych
2. Tworzenie numerycznego modelu terenu
3. Tworzenie modeli miast

ZASTOSOWANIE TELEDETEKCJI
1. Badanie środowiska wodnego
2. W meteorologii
3. Monitorowanie zanieczyszczenia środowiska
4. Badanie szaty roślinnej
5.W gospodarce rolnej

6.W geologii

Metody opracowania zdjęć

Metody analityczne: polegają na matematycznym sformułowaniu i rozwiązaniu zależności geometrycznych
zachodzących pomiędzy terenem i jego obrazem na zdjęciu
Metody analogowe: opierają się na wykorzystaniu fotogrametrycznych instrumentów analogowych umożliwiających
zrekonstruowanie wiązek promieni poszczególnych zdjęć oraz ich orientację wzajemną i zewnętrzną. Prowadzi to do
zbudowania przestrzennego modelu terenu.
Metody ortofotograficzne:polegają na przekształceniu obrazu fotograficznego zdjęcia w rzucie środkowym na rzut
ortogonalny w określonej skali. Przekształcenie obrazu fotograficznego zdjęcia w rzucie środkowym na rzut
ortogonalny dokonuje się najczęściej przy pomocy odpowiedniego programu komputerowego tzw. cyfrowej stacji

4

fotogrametrycznej.

Metody graficzne
polegają polegają na skonstruowaniu wzajemnie rzutowych siatek zdjęcia i podkładu, a następnie na przenoszeniu
odczytanych elementów sytuacji ze zdjęcia na podkład.

ELEMENTY ORIENTACJI WEWNĘTRZNEJ:

−

położenie punktu głównego x

0

i y

0

w układzie łącznic znaczków tłowych

−

odległość obrazowa kamery c

k

(stała kamery)

Układ łącznic znaczków tłowych – początek
układu znajduje się w miejscu przecięcia się linii
łączących znaczki tłowe, osie są równoległe do
krawędzi zdjęcia (zdjęcie naziemne – oś x
poziomo, oś z pionowo, zdjęcie lotnicze – oś x
poziomo, oś y pionowo)

ELEMENTY ORIENTACJI ZEWNĘTRZNEJ

Współrzędne środka rzutów X, Y, Z oraz kąty

ω

,

ϕ

,

χ

.

5

WYZNACZANIE WSPÓŁRZĘDNYCH PUNKTU NA PODSTAWIE STEREOGRAMU NORMALNEGO

SPOSOBY UZYSKIWANIA EFEKTU STEREOSKOPOWEGO

1. METODA ANAGLIFIOWA

ANAGLIF tworzą dwa zdjęcia tego samego przedmiotu, pokazujące go z różnych stron, nałożone na siebie z

lekkim przesunięciem, a następnie wydrukowane na jednym fotogramie w dwóch dopełniających się barwach
(niebieskiej i czerwonej, lub zielonej i czerwonej). Efekt przestrzenny uzyskuje się oglądając anaglif przez okulary
wyposażone w filtry pochłaniające poszczególne barwy, dzięki czemu każde oko widzi inne zdjęcie, a mózg
przetwarza je w obraz trójwymiarowy.

2. METODA FLITRÓW POLARYZACYJNYCH

I

3. UZYSKIWANIE EFEKTU NA PODSTAWIE

PARY ZDJĘĆ

4. METODA HOLOGRAFI

Literatura:

1. Geodezja inżynieryjna. Praca zbiorowa. PPWK, Warszawa 1993r.
2. Przewłocki S.: Geodezja dla kierunków niegeodezyjnych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002r.
3. Rola F. red.: Geodezja inżynieryjno – przemysłowa. Wykłady. Część I. Wydawnictwo AGH, Kraków 1989r.
6. Kurczyński Z., Preuss R. „Podstawy fotogrametrii” Wyd. Pol. Warszawskiej, 1992
7. J. Bernasik, A. Tokarczyk, Naziemna fotogrametria inżynieryjno – przemysłowa, Wydawnictwo AGH, Kraków
8. Sitek Z. „Fotogrametria ogólna i inżynieryjna” PPWK, Warszawa-Wrocław 1991
9. Świątkiewicz A. „Fotogrametria” PWN, Warszawa 1978

6