plik

CZYNNY ŻAL - Zaniechanie ukarania sprawcy

Art. 16 § 1.

Nie podlega karze

za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe

sprawca

, który:

1)  po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania
2)  ujawniając istotne okoliczności tego czynu
3)  w szczególności 

osoby współdziałające w jego popełnieniu

§ 2. Przepis § 1

stosuje się tylko wtedy

, gdy w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ

postępowania przygotowawczego

uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną

uszczuploną popełnionym czynem zabronionym (wraz z odsetkami, chodź kwestia sporna).

Jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności,

a orzeczenie przepadku

przedmiotów

jest obowiązkowe, sprawca powinien

złożyć te przedmioty

, natomiast w razie

niemożności ich złożenia –

uiścić ich równowartość pieniężną

; nie nakłada się obowiązku uiszczenia

ich  równowartości  pieniężnej,  jeżeli  przepadek  dotyczy  przedmiotów  określonych  w  art.  29  pkt  4  -
przedmiot,  którego  wytwarzanie,  posiadanie,  obrót,  przechowywanie,  przewóz,  przenoszenie  lub
przesyłanie jest zabronione.

§  3.  Jeżeli  złożone  przedmioty  podlegające

przepadkowi mogą ulec szybkiemu zniszczeniu

lub

zepsuciu

, ich przechowywanie byłoby połączone z niewspółmiernymi kosztami lub nadmiernymi

trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie ich wartości  organ postępowania
przygotowawczego nakłada na sprawcę obowiązek uiszczenia ich równowartości pieniężnej, chyba że
przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4.

§ 4.

Zawiadomienie

powinno być złożone na

piśmie

albo

przekazane ustnie do protokołu

§ 5. Zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:
1) w czasie, kiedy

organ ścigania

miał

już wyraźnie

udokumentowaną wiadomość

o popełnieniu

przestępstwa/wykroczenia skarbowego;
2) po rozpoczęciu przez organ ścigania

czynności służbowej

, w szczególności:

przeszukania

czynności

sprawdzającej

lub

kontroli

zmierzającej do ujawnienia przestępstwa/wykroczenia skarbowego,

 chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

§ 6. Przepisu § 1 nie stosuje się wobec sprawcy, który:
1) kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego –

sprawstwo

kierownicze

2) wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu
zabronionego –

sprawstwo polecające

3) zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką
grupą lub związkiem kierował, chyba że zawiadomienia, o którym mowa w § 1, dokonał ze
wszystkimi członkami grupy lub związku –

organizator , kierownik grupy

4) nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa/wykroczenia skarbowego w celu skierowania
przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony –

prowokator



instytucja czynnego żalu to przywilej



przestępstwo/wykroczenie skarbowe to, np. nieprowadzenie ksiąg rachunkowych, niezłożenie

w terminie deklaracji podatkowej lub zeznania, nieodprowadzenie należnych podatków



Artykuł ten to rozwiązanie prawne ważne z punktu widzenia represji karnej, mające za

zadanie efektywne zwalczanie przestępczości skarbowej



Instytucja obejmuje

każde przestępstwo i wykroczenie

, bez względu na wagę naruszonego

dobra chronionego przez prawo



Sprawca nie podlega karze, w zw z tym nie wszczyna się i nie prowadzi się postępowania kar.

Ska. wobec sprawcy. Wszczęte postępowanie

umarza się



Organ ścigania : US, Inspektor kontroli skarbowej, urząd ceny, Straż Graniczna, Policja,

ABW, CBA, prokurator



aby należność publicznoprawna stała się przedmiotem przestępstwa lub wykroczenia

skarbowego, musi być

uszczuplona

lub

narażona na uszczuplenie

za pomocą czynu zabronionego.

Należność publicznoprawna uszczuplona czynem zabronionym

- wyrażona liczbowo kwota pieniężna,

od której uiszczenia lub zadeklarowania uiszczenia w całości lub części osoba zobowiązana uchyliła
się i w rzeczywistości ten uszczerbek finansowy nastąpił.

Narażeniem na uszczuplenie należności publicznoprawnej -

jest spowodowanie konkretnego

niebezpieczeństwa takiego uszczuplenia, co oznacza, że zaistnienie uszczerbku finansowego jest
wysoce prawdopodobne, choć nie musi nastąpić



dokument uregulowania należności powinien widnieć na sprawcę czynu. Jest to wyrazem

zasady indywidualnego i osobistego charakteru odpowiedzialności karnej skarbowej sprawcy



Przepis ten umożliwia przypisanie sprawstwa konkretnej osobie fizycznej w karnoprawnym

znaczeniu tego pojęcia



ZAWIADOMIENIE

Sprawca powinien złożyć zawiadomienie do właściwego miejscowo i rzeczowo organu ścigania,
chociaż organy sobie przekazują pisma. Owo zawiadomienie zaliczane jest do pism procesowych, do
których mają zastosowanie przepisy procedury karnej



rozpoczęcie  np.  kontroli  podatkowej  zmierzającej  do  ujawnienia  przestępstwa  lub
wykroczenia  skarbowego  nie  pozbawia  sprawcy  możliwości  skorzystania  z  dobrodziejstwa
czynnego  żalu,  pod  warunkiem,  iż  podjęte  czynności  nie  dostarczyły  podstaw  do  wszczęcia
postępowania o ten czyn zabroniony

II. Zasady odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe

Zgodnie  z  polskim  systemem  prawnym,  zachowania  podatników,  polegające  na  naruszaniu  norm
prawa  podatkowego,  objęte  są  systemem  kar,  określonym  w  przepisach  ustawy.  Ustawa  ta  stanowi
rejestr  czynów  zabronionych,  polegających  na  naruszaniu  zakazów  i  nakazów  prawa  finansowego
należącego do obszaru zadań Ministra Finansów, tj. prawa podatkowego, celnego, dewizowego oraz w
zakresie gier hazardowych.

Kks wyróżnia dwa podstawowe rodzaje czynów zabronionych: wykroczenie i przestępstwo skarbowe.

Wykroczenia  skarbowe,  to  czyn  zabroniony  przez  kodeks  pod  groźbą  kary  grzywny  określonej
kwotowo,  jeżeli  kwota  uszczuplonej  lub  narażonej  na  uszczuplenie  należności  publicznoprawnej
(może to być zarówno należność państwowa, czyli podatek stanowiący dochód budżetu państwa, jak i
samorządowa,  stanowiąca  dochód  jednostek  samorządu  terytorialnego)  albo  wartość  przedmiotu
czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia.
W 2014 r. jest to kwota 8.400,00 zł. Wykroczeniem skarbowym może też być inny czyn zabroniony,
jeżeli  kodeks  tak  stanowi,  np.  niezłożenie  deklaracji  w  obowiązującym  terminie,  uporczywe
niewpłacanie podatku w terminie

czy wadliwe prowadzenie ksiąg.

Przestępstwo skarbowe natomiast jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą:
- kary grzywny w stawkach dziennych
- kary ograniczenia wolności
- kary pozbawienia wolności

O tym,  czy  dany  czyn  zabroniony  stanowi  wykroczenie  czy  przestępstwo  skarbowe,  decyduje  tzw.
próg ustawowy (pięciokrotność kwoty minimalnego miesięcznego wynagrodzenia), określający kwotę
uszczuplenia  należności  publicznoprawnych.  Oznacza  to,  że  dany  czyn  zabroniony  może  być
zakwalifikowany  zarówno  jako  wykroczenie,  jak  i  jako  przestępstwo  skarbowe  –  w  zależności  od
kwoty uszczuplenia podatku lub wagi danego uchybienia.

Wyłącznie osoby fizyczne
Czyn zabroniony, określony w Kks, może popełnić podatnik, płatnik, inkasent, a także

inna osoba

działająca w imieniu podatnika, która zajmuje się sprawami gospodarczymi osoby fizycznej,
osoby prawnej albo jonop

. Odpowiedzialność ponoszą

wyłącznie osoby fizyczne

(nie jest możliwe

pociągnięcie do odpowiedzialności karnej skarbowej osoby prawnej lub jonop), które w momencie
popełnienia czynu zabronionego ukończyły 17 lat.

Istotna  jest  tu  regulacja  zawarta  w  art.  9  par.  3  Kks,  mówiąca,  że  za  przestępstwa  skarbowe  lub
wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto zajmuje się sprawami gospodarczymi,
w szczególności  finansowymi,  osoby  fizycznej,  osoby  prawnej  czy  jednostki  organizacyjnej
niemającej  osobowości  prawnej,  której  przepisy  prawa  przyznają  zdolność  prawną.  W  kodeksie  nie
znajdziemy  definicji  pojęcia  „sprawy  gospodarcze”  –  przyjmuje  się,  że  jest  to  „podejmowanie
prawnych  i faktycznych  działań  związanych  z funkcjonowaniem  firmy.  Chodzi  o zarządzanie
mieniem,  zawieranie  kontraktów,  prowadzenie  księgowości,  zaciąganie  zobowiązań,  podpisywanie
umów, itp. Musi jednocześnie istnieć jedna z czterech podstaw, w oparciu o którą dana osoba zajmuje
się  tymi  sprawami.  Jej  kompetencje  mogą  wynikać  z przepisu  prawa,  decyzji  właściwego  organu,
umowy lub faktycznego wykonywania czynności. Na tej podstawie odpowiedzialność karną skarbową
mogą  ponosić  wspólnicy  spółek  osobowych,  członkowie  zarządu  spółek  kapitałowych,  główni
księgowi,  dyrektorzy  do spraw  finansowych,  itp.  Ukarani  mogą  być  także  doradcy  podatkowi  oraz
właściciele biur rachunkowych, którym zlecono prowadzenie spraw księgowo-podatkowych”

Typy czynów zabronionych

Część szczególna kodeksu (art. 54-111) zawiera katalog czynów zabronionych, stanowiących
wykroczenia i przestępstwa skarbowe; są one podzielone na cztery typy:



przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom podatkowym i
rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji

(art.

54-84);

są to m.in.:

nieujawnianie właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub

nieskładanie deklaracji, przez co podatek narażony jest na uszczuplenie

posługiwanie się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu

nieprowadzenie, wbrew obowiązkowi, księgi

niewystawianie, wbrew obowiązkowi, faktury lub rachunku, wystawianie ich w sposób

wadliwy lub odmowa ich wydania

czy dokonywanie, wbrew przepisom ustawy, sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej

albo niewydanie dokumentu z kasy rejestrującej, stwierdzającego dokonanie sprzedaży



przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom celnym oraz

zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami (art. 85-96):

- przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę towaru bez jego przedstawienia
organowi celnemu lub bez zgłoszenia celnego

narażanie należności celnej na uszczuplenie przez wprowadzenie w błąd organu celnego



przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom obrotu
dewizowego (art. 97-106ł

)

- wyłudzanie indywidualnego zezwolenia dewizowego przez podstępne wprowadzenie w błąd
organu uprawnionego do udzielania takich zezwoleń

niezgłaszanie, wbrew obowiązkowi, Narodowemu Bankowi Polskiemu danych o dokonanym

obrocie dewizowym lub wykonywanej działalności kantorowej, w zakresie niezbędnym do
sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, lub zgłaszanie
danych niezgodnych ze stanem faktycznym



przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko organizacji gier
hazardowych (art. 107-111)

urządzanie lub prowadzenie, wbrew przepisom ustawy lub warunkom koncesji lub

zezwolenia, gry losowej, gry na automacie lub zakładów wzajemnych

Przesłanki odpowiedzialności karnej skarbowej
Samo popełnienie czynu zabronionego, wymienionego w Kks, nie oznacza, że sprawcy grozi
odpowiedzialność karna skarbowa. Muszą być jeszcze spełnione następujące przesłanki:

popełniony czyn zabroniony musi być uznany za

społecznie szkodliwy

* Ocena szkodliwości czynu każdorazowo zależy od

decyzji sądu

lub

organów dochodzenia

wszczynających postępowanie karne skarbowe. Brak lub znikoma szkodliwość społeczna
czynu stanowią okoliczności

wyłączające winę

istnieje możliwość przypisania sprawcy winy w czasie czynu

, oznacza to, że

- sprawca posiadał świadomość ujemnego znaczenia popełnionego czynu
- sprawca w chwili popełnienia czynu był

poczytalny

(okoliczności wyłączające

odpowiedzialność to np. choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe) i miał możliwość
rozpoznania, że dany czyn jest niezgodny z normami prawa
- sprawca miał możliwość rozpoznania, że dany czyn jest karalny
-

nullum crimen sine culpa

, a więc nie ma kary bez winy, została podniesiona do rangi zasady

konstytucyjnej

przestępstwo lub wykroczenie skarbowe popełnione zostało umyślnie

sprawca chciał popełnić czyn zabroniony lub, przewidując jego popełnienie, zgodził się na to

popełniony czyn

był, zgodnie z literą prawa,

zabroniony w momencie jego popełnienia

Podsumowując: odpowiedzialności karnej skarbowej za wykroczenie lub przestępstwo skarbowe
podlega tylko taka osoba, której w czasie czynu można przypisać winę, nie zachodzą okoliczności

wyłączające odpowiedzialność, przedmiotowy czyn był zabroniony w momencie jego popełnienia, a
zachowanie sprawcy było umyślne (warto jednak pamiętać, że w wyjątkowych, określonych w
kodeksie przypadkach, sprawcą przestępstwa lub wykroczenia skarbowego może być również

osoba,

której sąd przypisze winę nieumyślną

, np. ten, kto nie dopełniając obowiązku nadzoru nad

przestrzeganiem reguł obowiązujących w działalności danego przedsiębiorcy lub innej jednostki
organizacyjnej, dopuszcza, chociażby nieumyślnie, do popełnienia czynu zabronionego określonego w
tym rozdziale, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe).

Warto znać zasady odpowiedzialności karnej skarbowej, by móc skonfrontować się z bezpodstawnymi
podejrzeniami lub by w odpowiednim momencie samemu naprawić błąd i uniknąć odpowiedzialności.
Aby się to udało, każdy, kto jest odpowiedzialny za sprawy finansowo-księgowe jednostki, powinien
dokładnie  przestudiować  zawarty  w  Kks  katalog  czynów  zabronionych  by,  w  sytuacji  np.
nieumyślnego popełnienia któregoś z nich, w odpowiednim momencie samemu zareagować i uniknąć
niepotrzebnych  nieprzyjemności  i  ewentualnej  odpowiedzialności.  Tłumaczenie  się,  w  przypadku
podjętego  przez  organ  ścigania  postępowania,  niewiedzą  czy  nieznajomością  przepisów  prawa,  nie
będzie stanowiło okoliczności łagodzącej.