KOMENDA WOJEWÓDZKA POLICJI
W POZNANIU
Małgorzata Biskup
NARKOTYKI
Informator dla nauczycieli i rodziców
Poznań 2006
5
6
Spis treści
Wst
ę
p............................................................................................7
Podstawowe definicje .................................................................10
Powody si
ę
gania po narkotyki przez dzieci i młodzie
ż
...............15
Jak rozpozna
ć
czy dziecko bierze narkotyki ..............................18
Przepisy karne z Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii...........24
Prawdy i mity dotycz
ą
ce narkotyków..........................................31
Porady dla rodziców ...................................................................36
Porady dla nauczycieli................................................................40
Jak powinna wygl
ą
da
ć
rozmowa na temat narkotyków
z dzie
ć
mi w ró
ż
nym wieku ..........................................................44
Podział narkotyków.....................................................................49
Wykaz placówek udzielaj
ą
cych pomocy osobom
z problemem narkotykowym.......................................................70
7
WSTĘP
Sytuacja epidemiologiczna w Polsce w XXI wieku jest
do
ść
dobrze zbadana. Zaobserwowano, i
ż
liczba osób
si
ę
gaj
ą
cych po narkotyki stale ro
ś
nie a zjawiskiem tym obj
ę
te
s
ą
coraz młodsze osoby. Popyt na narkotyki mierzy si
ę
rozpowszechnieniem ich konsumpcji. W Polsce
ź
ródłem
danych s
ą
badania ankietowe przeprowadzane w szkołach.
Z bada
ń
ESPAD (Europejskie Szkolne Badania
Ankietowe na temat Alkoholu i Narkotyków) obejmuj
ą
cych
uczniów w wieku 15 i 16 lat, które miały miejsce w latach 1995
i 1999, wynika,
ż
e w latach dziewi
ęć
dziesi
ą
tych nast
ą
pił
kilkukrotny wzrost rozpowszechniania u
ż
ywania substancji
psychoaktywnych w
ś
ród młodzie
ż
y szkolnej z ok. 5% w 1992
roku do blisko 20% w latach 1999/2000. Najbardziej
popularnymi narkotykami s
ą
pochodne konopi (marihuana
i haszysz). Inn
ą
rozpowszechnion
ą
substancj
ą
, przynajmniej
na poziomie pojedynczych prób były amfetaminy. W roli
ś
rodka inicjuj
ą
cego u
ż
ywanie najcz
ęś
ciej pojawia si
ę
marihuana lub haszysz, a nast
ę
pnie leki uspakajaj
ą
ce
i nasenne, mniej amfetaminy. Według bada
ń
najcz
ę
stszym
powodem si
ę
gania po jaki
ś
ś
rodek była ciekawo
ść
.
Szkoła jest obecnie miejscem, w którym dzieci po raz
pierwszy stykaj
ą
si
ę
z narkotykami, które stały si
ę
dla
współczesnej młodzie
ż
y sposobem sp
ę
dzania wolnego czasu,
ucieczk
ą
od problemów dnia codziennego a tak
ż
e podró
żą
8
w krain
ę
niezwykłych dozna
ń
. Za
ż
ywanie narkotyków jest
równie
ż
dla dziecka form
ą
sprzeciwienia si
ę
rodzicom, ch
ę
ci
ą
zwrócenia na siebie uwagi. Młodzi ludzie nie zdaj
ą
sobie
sprawy z warto
ś
ci tego, co trac
ą
w nast
ę
pstwie uzale
ż
nie
ń
,
tj. rodziny, przyjaciół, miło
ś
ci.
Narkotyki bior
ą
dzi
ś
dzieci z rodzin biednych
i bogatych, rozbitych i pełnych, z małych miasteczek
i z du
ż
ych miast. Bł
ę
dnym pogl
ą
dem jest wi
ę
c stwierdzenie,
ż
e narkomania dotyka ludzi z tzw. marginesu społecznego.
Coraz wi
ę
cej dzieci z „dobrych domów” si
ę
ga po u
ż
ywki.
Wa
ż
ne jest, aby nauczy
ć
młodzie
ż
i dzieci mówi
ć
NIE
w
przypadku
namawiania
do
skosztowania
ś
rodka
odurzaj
ą
cego.
U
ś
wiadomienie
dzieciom
zgubnych
skutków
za
ż
ywania narkotyków powinno sta
ć
si
ę
tak samo naturalne,
jak tłumaczenie funkcji czy zasad analizy wiersza, dlatego te
ż
rodzice i osoby pracuj
ą
ce z dzie
ć
mi powinny o narkotykach
wiedzie
ć
jak najwi
ę
cej.
Ś
cisła współpraca i wzajemne zaufanie pomi
ę
dzy
szkoł
ą
a domem rodzinnym mo
ż
e zagwarantowa
ć
pełny
sukces w zapobieganiu uzale
ż
nieniom. Zarówno nauczyciele,
jak
i
rodzice
nie
powinni
bagatelizowa
ć
wszelkich
niepokoj
ą
cych zmian w wygl
ą
dzie i zachowaniu uczniów.
W zwi
ą
zku z powy
ż
szym, powinno si
ę
obj
ąć
wi
ę
kszym
zainteresowaniem działania na rzecz wczesnej profilaktyki
9
antynarkotykowej, poniewa
ż
jest ona o wiele skuteczniejsza
i ta
ń
sza ni
ż
leczenie skutków „krótkotrwałej przyjemno
ś
ci”.
Obecnie działania na rzecz rozwi
ą
zywania problemów
narkomanii w Polsce zostały wzmocnione podstawami
prawnymi, takimi jak:
•
Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu
narkomanii;
•
Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata
2006-2010;
•
Narodowy Program Zdrowia na lata 2006-2015;
•
Rozporz
ą
dzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
z dnia 31 stycznia 2003r. w sprawie szczegółowych
form działalno
ś
ci wychowawczej i zapobiegawczej
w
ś
ród dzieci i młodzie
ż
y zagro
ż
onych uzale
ż
nieniem.
10
PODSTAWOWE DEFINICJE
Narkotyk
Substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która
przyj
ę
ta przez
ż
yw
ą
istot
ę
, degeneruje jedn
ą
lub kilka
czynno
ś
ci organizmu.
Narkomania
Stałe lub okresowe u
ż
ywanie w celach innych ni
ż
medyczne
ś
rodków odurzaj
ą
cych lub substancji psychotropowych albo
ś
rodków zast
ę
pczych, w wyniku czego mo
ż
e powsta
ć
lub
powstało uzale
ż
nienie od nich.
Ś
rodek odurzaj
ą
cy
Jest to ka
ż
da substancja, która obni
ż
aj
ą
c lub podwy
ż
szaj
ą
c
pobudliwo
ść
o
ś
rodkowego układu nerwowego, wywołuje
przymus stałego jej przyjmowania, zale
ż
no
ść
fizyczn
ą
i psychiczn
ą
od działania
ś
rodka oraz powoduje szkodliwe
nast
ę
pstwa dla zdrowia fizycznego i psychicznego.
Ś
rodek psychotropowy
Terminu
tego
u
ż
ywa
si
ę
dla
okre
ś
lenia
substancji
syntetycznych (leków lub substancji uzale
ż
niaj
ą
cych).
11
Abstynencja
Zaprzestanie przyjmowania narkotyków.
Tolerancja
Jest to wzrost odporno
ś
ci organizmu na dany
ś
rodek w wyniku
czego, dla uzyskania takich samych efektów, zachodzi
konieczno
ść
przyjmowania coraz wi
ę
kszych dawek.
Nawyk
To stan wynikaj
ą
cy z wielokrotnego przyjmowania narkotyku
i poci
ą
gaj
ą
cy za sob
ą
pewne uzale
ż
nienie psychiczne.
Uzale
ż
nienie
Zespół zjawisk psychicznych lub somatycznych wynikaj
ą
cych
z
działania
ś
rodków
odurzaj
ą
cych
lub
substancji
psychotropowych na organizm ludzki, charakteryzuj
ą
cy si
ę
zmian
ą
zachowania lub innymi reakcjami psychofizycznymi
i konieczno
ś
ci
ą
u
ż
ywania stale lub okresowo tych
ś
rodków lub
substancji w celu doznania ich wpływu na psychik
ę
lub dla
unikni
ę
cia nast
ę
pstw wywołanych ich brakiem.
Uzale
ż
nienie fizyczne
Systematyczne
za
ż
ywanie
ś
rodka
psychoaktywnego,
podobnie jak picie alkoholu, powoduje wytworzenie sztucznej
potrzeby biologicznej, która domaga si
ę
bezwzgl
ę
dnego
zaspokojenia. Oznacza to,
ż
e narkotyk został wł
ą
czony do
12
metabolizmu komórkowego
i stał si
ę
niezb
ę
dny
do
zachowania równowagi ustroju. Jego brak lub niedostateczna
ilo
ść
w
organizmie
powoduje
zakłócenie
procesów
metabolicznych i pojawienie si
ę
przykrych dolegliwo
ś
ci,
zwanych objawami abstynencyjnymi. Objawy s
ą
tak przykre,
ż
e osoba uzale
ż
niona za wszelk
ą
cen
ę
stara si
ę
im zapobiec.
Uzale
ż
nienie psychiczne
To stan wywołany potrzebami psychicznymi jednostki
i działaniem
ś
rodka.
Uzale
ż
nienie społeczne
Przyczyny si
ę
gania po
ś
rodek psychoaktywny mog
ą
by
ć
wynikiem problemów emocjonalnych lub osobowo
ś
ciowych
jednostki, mog
ą
wynika
ć
po prostu z ciekawo
ś
ci, lecz równie
ż
z potrzeby akceptacji i identyfikacji z grup
ą
. Uzale
ż
nienie
społeczne to w znacznym odsetku przypadków uzale
ż
nienie
od grupy, wtórnie za
ś
od
ś
rodka psychoaktywnego.
Za
ż
ywanie eksperymentalne
Dotyczy zwłaszcza osób młodych, które w grupie rówie
ś
niczej
wielokrotnie wypróbuj
ą
ró
ż
ne substancje psychoaktywne
w celu osi
ą
gni
ę
cia oczekiwanych dozna
ń
.
13
Za
ż
ywanie rekreacyjne
Nazwane
bywa
równie
ż
towarzyskim,
gdy
ż
narkotyk
przyjmowany jest przez ten sam kr
ą
g osób znajomych, nie
cz
ęś
ciej ni
ż
raz w tygodniu, w celu prze
ż
ycia przyjemnych
dozna
ń
.
Za
ż
ywanie okoliczno
ś
ciowo-sytuacyjne
Polega na tym,
ż
e osoba przyjmuje
ś
rodek indywidualnie kilka
razy w tygodniu lub rzadziej, stosownie do sytuacji osobistej,
nasilenia stresu, w celu uzyskania poprawy samopoczucia
i rozładowania napi
ę
cia.
Za
ż
ywanie intensywne
Wi
ąż
e si
ę
z codziennym przyjmowaniem
ś
rodka w celu
zredukowania napi
ę
cia, poprawy samopoczucia i umo
ż
liwienia
funkcjonowania.
Za
ż
ywanie przymusowe
Stałe
i
intensywne przyjmowanie
ś
rodka
z powodu
uzale
ż
nienia
i
w
celu
unikni
ę
cia
objawów
zespołu
abstynencyjnego.
Za
ż
ywanie wielonarkotyczne
Regularne za
ż
ywanie przez t
ą
sam
ą
osob
ę
wi
ę
cej ni
ż
jednego
narkotyku.
14
Zespół abstynencyjny
Pojawia si
ę
w momencie przerwania lub zmniejszenia ilo
ś
ci
ś
rodka uzale
ż
niaj
ą
cego, polega na doznawaniu ró
ż
nych
przykrych dolegliwo
ś
ci i fizycznych i psychicznych. Objawy
zale
żą
od danej substancji psychoaktywnej. Cz
ę
sto pojawiaj
ą
si
ę
: bezsenno
ść
, wymioty biegunki, brak apetytu, lecz równie
ż
wyst
ą
pi
ć
mog
ą
napady drgawkowe i zaburzenia
ś
wiadomo
ś
ci
w postaci majaczenia. Objawy zespołu abstynenckiego mog
ą
trwa
ć
od kilku dni do kilku tygodni, ostre objawy wi
ążą
si
ę
z obni
ż
eniem nastroju, przygn
ę
bieniem, my
ś
lami i tendencjami
samobójczymi.
15
POWODY SIĘGANIA PO NARKOTYKI
PRZEZ DZIECI I MŁODZIEś
Ch
ęć
odurzania si
ę
Za
ż
ywanie narkotyków w celu prze
ż
ywania przyjemnych
wra
ż
e
ń
. D
ąż
enie do przyjemno
ś
ci jest podstawowym motorem
ludzkiego zachowania. Najcz
ęś
ciej
ś
rodki odurzaj
ą
ce u
ż
ywane
s
ą
podczas spotka
ń
z przyjaciółmi, co mo
ż
na uwa
ż
a
ć
za
podwojenie przyjemno
ś
ci - przyjemno
ś
ci odurzania si
ę
w towarzystwie oraz wspólne prze
ż
ywanie przyjemnych wra
ż
e
ń
.
Ciekawo
ść
i nuda
Dzieci nie ustaj
ą
w poszukiwaniu przygód i podniet, nowych
do
ś
wiadcze
ń
i znajomo
ś
ci, okazji do nabywania nowych
umiej
ę
tno
ś
ci i sprawno
ś
ci, wynajduj
ą
coraz to nowe sposoby
sp
ę
dzania wolnego czasu a wszystko po to, aby uciec od nudy
i szkoły, obowi
ą
zkowych zaj
ęć
i wyznaczonych im zada
ń
.
Narkotyki s
ą
kusz
ą
c
ą
perspektyw
ą
zaspokojenia takich potrzeb.
Ciekawo
ść
jest naturaln
ą
cech
ą
dzieci
ń
stwa i młodo
ś
ci. Pomimo
zagro
ż
e
ń
z ni
ą
zwi
ą
zanych, ciekawo
ść
u dziecka jest warunkiem
jego rozwoju. Wszystko, co nowe i odmienne, jest dla dziecka
w ka
ż
dym wieku atrakcyjne, zwłaszcza, gdy jest zarazem
elementem budz
ą
cego po
żą
dliwo
ść
, fascynuj
ą
cego
ś
wiata
dorosłych.
16
Wpływ grupy rówie
ś
niczej
Dzieci nie przeciwstawiaj
ą
si
ę
presji
ś
rodowiska rówie
ś
niczego,
poniewa
ż
pragn
ą
by
ć
akceptowane. Odró
ż
nia
ć
si
ę
od innych to
najokrutniejszy wyrok dla dziecka, dlatego picie piwa czy palenie
jointa jako warunek akceptacji przez grup
ę
jest z jego punktu
widzenia nisk
ą
cen
ą
. Podobnie działa to w drug
ą
stron
ę
:
pierwsza osoba w grupie, która u
ż
ywa narkotyków d
ąż
y do
wci
ą
gni
ę
cia w nie pozostałych.
Ucieczka od problemów zewn
ę
trznych
Problemy wieku dzieci
ę
cego s
ą
problemami w du
ż
ej mierze
wszystkich nastolatków. Szkoła jest udr
ę
k
ą
, wymagania
rodziców s
ą
zawy
ż
one, sex kusz
ą
c
ą
, cho
ć
frustruj
ą
c
ą
tajemnic
ą
.
Równie
ż
ubóstwo młodych ludzi jest barier
ą
ograniczaj
ą
c
ą
ich
mo
ż
liwo
ś
ci i start w
ż
yciu. Ponadto
ź
ródłem takich problemów
staje si
ę
równie
ż
sama rodzina: ro
ś
nie wska
ź
nik rozwodów,
rodzice cz
ę
sto zaj
ę
ci s
ą
utrzymaniem domu, sami tak
ż
e uciekaj
ą
w uzale
ż
nienia. W opisanych sytuacjach dzieci zaczynaj
ą
szuka
ć
zapomnienia w narkotykach, to one sprawiaj
ą
,
ż
e
problemy wydaj
ą
si
ę
odległe i mało istotne. Odurzanie si
ę
dla
unikni
ę
cia konfrontacji z realiami to wej
ś
cie w bł
ę
dne, koło
bowiem w nast
ę
pstwie u
ż
ywania narkotyków problemy nie
znikaj
ą
, przeciwnie, mog
ą
si
ę
pogł
ę
bia
ć
.
17
Ucieczka od problemów wewn
ę
trznych
Dzieci z problemami emocjonalnymi nie potrafi
ą
radzi
ć
sobie
z komplikacjami, jakie niesie ze sob
ą
ż
ycie. Predyspozycje do
uwikłania si
ę
w narkotyki stwierdzono u dzieci, które czuły si
ę
w domu samotnie i obco w otoczeniu, nie miały ukształtowanego
poczucia przynale
ż
no
ś
ci. Dla takich dzieci narkotyk staje si
ę
sposobem na pokonanie niskiej samooceny, nie
ś
miało
ś
ci, l
ę
ku
czy depresji.
Zapytano
młodych
ludzi,
którzy
leczyli
si
ę
z narkomanii, o powody brania przez nich narkotyków. Oto
najcz
ęś
ciej pojawiaj
ą
ce si
ę
odpowiedzi:
•
bunt i ch
ęć
zaszokowania ludzi,
•
poczucie przynale
ż
no
ś
ci do grupy,
•
dobra zabawa,
•
nuda,
•
łatwo
ść
prze
ż
ycia czego
ś
nowego,
•
ch
ęć
poczucia si
ę
bardziej dorosłym,
•
młodzie
ż
owy zwyczaj sp
ę
dzenia wolnego czasu,
•
presja kolegów,
•
brak zainteresowa
ń
,
•
ch
ęć
zainspirowania innym,
•
ch
ęć
ucieczki od stawianych przez
ż
ycie wymaga
ń
,
odci
ę
cia si
ę
od otaczaj
ą
cego
ś
wiata.
18
JAK ROZPOZNAĆ, CZY DZIECKO BIERZE
NARKOTYKI
I.
ZMIANY OSOBOWO
Ś
CI
Nowe rysy osobowo
ś
ci - nagła uogólniona zmiana
osobowo
ś
ci, krótkotrwałe zmiany nastroju,
bardziej:
dra
ż
liwy;
skryty;
nieprzewidywalny;
wrogi;
depresyjny; odmawiaj
ą
cy współpracy; apatyczny; zamkni
ę
ty
w sobie; ponury; reaguj
ą
cy zło
ś
ci
ą
; przewra
ż
liwiony; zawsze
w postawie obronnej; nerwowy; ambiwalentny; l
ę
kowy;
roztargniony,
mniej: czuły; pomocny; kochaj
ą
cy.
Brak dojrzało
ś
ci - emocjonalna i społeczna niedojrzało
ść
,
potrzeba natychmiastowej gratyfikacji.
Kontakt z rodzin
ą
- lekcewa
ż
y i łamie reguły obowi
ą
zuj
ą
ce
domowników, unika powa
ż
nych rozmów z rodzicami, zmienia
si
ę
atmosfera w rodzinie, narasta konflikt z rodzicami
i rodze
ń
stwem, narasta wyobcowanie z rodziny, nie
przedstawia swoich kolegów rodzicom.
Kontakty kole
ż
e
ń
skie - urywaj
ą
si
ę
bliskie kontakty,
z dobrymi przyjaciółmi, z dziewczyn
ą
, chłopcem, coraz
mniejsze
zainteresowanie
kolegami
nieu
ż
ywaj
ą
cymi
narkotyków, zaprzyja
ź
nianie si
ę
z podobnymi samotnikami,
dobieranie sobie starszych kolegów.
19
Brak d
ąż
e
ń
- malej
ą
ce zainteresowanie nabywaniem wiedzy
i umiej
ę
tno
ś
ci, generalnie bierna postawa, brak inicjatywy,
traci zainteresowanie szkoł
ą
, sportem i ulubionymi zaj
ę
ciami.
Niska samoocena - rozwija si
ę
poczucie beznadziejno
ś
ci,
ni
ż
szo
ś
ci i bezradno
ś
ci, czuje si
ę
samotny, pokrzywdzony
i wystraszony, traci zaufanie do szkoły, unika swojego
ś
rodowiska i zamyka si
ę
w sobie, odpada jako uczestnik
sportowych i innych zaj
ęć
.
Zaprzeczanie - negowanie faktu, i
ż
narkotyki s
ą
szkodliwe,
win
ą
za własne nieodpowiedzialne post
ę
powanie obci
ąż
a
innych,
wytyka
innym
bł
ę
dy,
krytykuje
obyczajowo
ść
dorosłych.
Kłamstwo - staje si
ę
artyst
ą
w kamufla
ż
u, na ka
ż
d
ą
okoliczno
ść
ma
dobr
ą
wymówk
ę
,
udziela
m
ę
tnych,
wymijaj
ą
cych i niekonkretnych odpowiedzi.
Spó
ź
nianie si
ę
- coraz cz
ęś
ciej spó
ź
nia si
ę
do szkoły, pó
ź
niej
wraca
do
domu,
zawsze
ma
gotowe
wymówki
usprawiedliwiaj
ą
ce spó
ź
nienie, traci poczucie czasu.
L
ę
k - paranoja, poczucie krzywdy.
Brak
instynktu
samozachowawczego
-
wi
ę
ksza
awanturniczo
ść
,
rosn
ą
ca
impulsywno
ść
,
narastaj
ą
ce
nieadekwatne poczucie pewno
ś
ci siebie, upodobanie do
niebezpiecznych sytuacji.
Wrogo
ść
, agresja skierowana przeciwko innym - staje si
ę
nieposłuszny i buntuje si
ę
przeciwko rodzicom, narastaj
ą
cy
uogólniony bunt na wszelkie normy i prawa, zachowuje si
ę
20
coraz gwałtowniej i agresywniej, zaczyna zniewa
ż
a
ć
innych
słownie i posuwa si
ę
do r
ę
koczynów.
II.
ZNIANY W AKTYWNO
Ś
CI I NAWYKACH
Nieuzasadnione nieobecno
ś
ci - nie przestrzega ustalonych
godzin i coraz cz
ęś
ciej wymyka si
ę
z domu, wraca o coraz
pó
ź
niejszej godzinie, bez uprzedzenia nie wraca na noc, nie
potrafi rozliczy
ć
si
ę
z czasu sp
ę
dzonego poza domem,
przesiaduje godzinami w swoim pokoju, ch
ę
tnie podejmuje si
ę
obowi
ą
zków, przy wykonywaniu, których mo
ż
e znikn
ąć
rodzicom z oczu.
Obowi
ą
zki domowe - przestaje wypełnia
ć
swoje obowi
ą
zki
w domu, zapomina o uroczysto
ś
ciach rodzinnych i odmawia
uczestnictwa w nich, ma nieporz
ą
dek w pokoju, ogólnie
zdezorganizowany i nieporz
ą
dny.
Przyja
ź
nie, porozumiewanie si
ę
z lud
ź
mi - cz
ę
sto wychodzi
na krótko z kolegami, zaniedbuje zwyczaj przedstawiania
kolegów rodzicom, nie zaprasza do domu przychodz
ą
cych po
niego kolegów.
Zmiana nawyków jedzeniowych - wyra
ź
ny przypływ apetytu
lub jego brak, nagłe upodobanie do słodyczy.
Zmiany rytmu snu i czuwania - rozregulowanie rytmu dnia
i nocy, sen przez wi
ę
kszo
ść
dnia, aktywno
ść
w nocy.
Kradzie
ż
e, własne skrytki - kradnie z domu, ze szkoły,
wynosi z domu rzeczy na sprzeda
ż
, stale co
ś
chowa przed
21
domownikami, ubytki w domowych zapasach alkoholu i leków,
zgłasza,
ż
e ukradziono mu pieni
ą
dze lub rzeczy.
Religia - oboj
ę
tnieje na sprawy wiary, niech
ę
tny rozmowom
o religii i przekonaniach.
J
ę
zyk - u
ż
ywa przekle
ń
stw, ma nowych przyjaciół, którzy
posługuj
ą
si
ę
wulgarnym j
ę
zykiem, u
ż
ywa slangu i terminów
narkoma
ń
skich dla rodziców nie zrozumiałych.
Wygl
ą
d pokoju - w sypialni ma chłodno nawet zim
ą
, cz
ę
sto
wietrzy pokój, u
ż
ywa kadzideł, wody do ust, od
ś
wie
ż
aczy do
pomieszcze
ń
, perfum, nie
ż
yczy sobie wchodzenia do jego
pokoju.
Problemy zwi
ą
zane ze szkoł
ą
- nie odrabia lekcji, ma gorsze
stopnie, zaniedbuje obowi
ą
zki szkolne, zaczyna mu brakowa
ć
motywacji do nauki, cz
ę
sto spó
ź
nia si
ę
do szkoły, zasypia na
lekcjach, opuszcza lekcje, cz
ę
sto karany, zawieszony
w prawach ucznia, usiłuje
ź
le nastawi
ć
rodziców do szkoły
i nauczycieli, lekcewa
ż
y nauczycieli i regulamin, przerywa
szkoł
ę
, zostaje wyrzucony ze szkoły.
III.
ZMIANY STANU FIZYCZNEGO
Stan zdrowia - spadek ci
ęż
aru ciała, przezi
ę
bienie, grypy,
bóle
ż
oł
ą
dka, zm
ę
czenie, bóle głowy, przewlekły kaszel,
cz
ę
ste zachorowania, złe samopoczucie rano, lepsze od
południa, cz
ę
ste urazy podczas zaj
ęć
sportowych, dłu
ż
sza
rekonwalescencja.
22
Rozwój fizyczny - zahamowanie wzrostu, nagły przyrost
masy mi
ęś
niowej, ogólny spadek energii, bulimia, anoreksja,
nieregularne miesi
ą
czkowanie.
Mowa - bełkotliwa, chaotyczna, niejasna, potok słów bez
pauz.
Pami
ęć
- okresy niepami
ę
ci, gorsze zapami
ę
tywanie,
zaburzenia my
ś
lenia.
Oczy - przekrwione, napuchni
ę
te, rozszerzone lub zw
ęż
one
ź
renice, opadaj
ą
ce powieki, brak kontroli nad ruchami gałek
ocznych, zamazane lub podwójne widzenie, objawy zapalne.
Nos - objawy uczulenia lub kataru, cz
ę
ste kichanie,
krwawienie z nosa.
Jama ustna - sucho
ść
w ustach, cz
ę
ste oblizywanie warg,
oddech z zapachem alkoholu, marihuany, nikotyny, psucie si
ę
z
ę
bów.
Skóra - nienaturalne blade palce, nadmierna potliwo
ść
, zimna
i wilgotna skóra, sw
ę
dzenie i pieczenie skóry, nagłe
pojawienie si
ę
tr
ą
dziku, za
ż
ółcenie skóry i biel spojówek.
Kontrola czynno
ś
ci ruchowych - utrata kontroli ruchowej,
pojawienie si
ę
niepokoju ruchowego i nadaktywno
ś
ci, powolny
chód, zachwiania równowagi, zawroty głowy, niezdarno
ść
,
niesprawno
ść
mi
ęś
ni.
Wygl
ą
d, higiena - obnosi si
ę
z now
ą
fryzur
ą
i strojami, staje
si
ę
posiadaczem nawi
ą
zuj
ą
cych do subkultury narkotycznej
emblematów, koszulek z napisami, obni
ż
ona dbało
ść
23
o higien
ę
osobist
ą
, coraz bardziej przywyka do własnego
niechlujnego wygl
ą
du.
IV.
AKCESORIA DO ZA
ś
YWANIA NARKOTYKÓW
I ICH KAMUFLA
ś
U
•
fajki, bibułki, torebki ze
ś
ladami chemikaliów,
•
lekarstwa i
ś
rodki sprzedawane bez recepty,
•
okulary słoneczne,
•
krople do oczu, krople do nosa, sztyfty do ust,
•
od
ś
wie
ż
aj
ą
ce dropsy i pastylki.
24
PRZEPISY KARNE
z Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii
Art. 53.
1. Kto, wbrew przepisom ustawy, wytwarza, przetwarza albo
przerabia
ś
rodki odurzaj
ą
ce lub substancje psychotropowe
albo przetwarza słom
ę
makow
ą
, podlega karze pozbawienia
wolno
ś
ci do lat 3.
2. Je
ż
eli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest
znaczna
ilo
ść
ś
rodków
odurzaj
ą
cych,
substancji
psychotropowych albo słomy makowej lub czyn ten został
popełniony w celu osi
ą
gni
ę
cia korzy
ś
ci maj
ą
tkowej lub
osobistej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia
wolno
ś
ci na czas nie krótszy od lat 3.
Art. 54.
1. Kto wyrabia, posiada, przechowuje, zbywa lub nabywa
przyrz
ą
dy, je
ż
eli z okoliczno
ś
ci wynika,
ż
e słu
żą
one lub s
ą
przeznaczone do niedozwolonego wytwarzania, przetwarzania
lub
przerobu
ś
rodków
odurzaj
ą
cych
lub
substancji
psychotropowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolno
ś
ci albo pozbawienia wolno
ś
ci do lat 2.
2. Tej samej karze podlega, kto:
1)
przystosowuje
do
niedozwolonego
wytwarzania,
przetwarzania,
przerobu
lub
konsumpcji
ś
rodków
odurzaj
ą
cych lub substancji psychotropowych naczynia
i przyrz
ą
dy, cho
ć
by były wytworzone w innym celu, albo
25
2) wchodzi w porozumienie z inn
ą
osob
ą
w celu popełnienia
przest
ę
pstwa okre
ś
lonego w art. 53 ust. 2.
Art. 55.
1. Kto, wbrew przepisom ustawy, dokonuje przywozu,
wywozu,
wewn
ą
trzwspólnotowego
nabycia,
wewn
ą
trzwspólnotowej dostawy lub przewozi przez terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej lub terytorium innego pa
ń
stwa
ś
rodki odurzaj
ą
ce, substancje psychotropowe lub słom
ę
makow
ą
, podlega grzywnie i karze pozbawienia wolno
ś
ci do
lat 5.
2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie,
karze ograniczenia wolno
ś
ci albo pozbawienia wolno
ś
ci do
roku.
3. Je
ż
eli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest
znaczna
ilo
ść
ś
rodków
odurzaj
ą
cych,
substancji
psychotropowych lub słomy makowej albo czyn ten został
popełniony w celu osi
ą
gni
ę
cia korzy
ś
ci maj
ą
tkowej lub
osobistej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia
wolno
ś
ci na czas nie krótszy od lat 3.
Art. 56.
1. Kto, wbrew przepisom art. 33-35 i 37, wprowadza do
obrotu
ś
rodki odurzaj
ą
ce, substancje psychotropowe lub
słom
ę
makow
ą
albo uczestniczy w takim obrocie, podlega
grzywnie i karze pozbawienia wolno
ś
ci od 6 miesi
ę
cy do lat 8.
26
2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie,
karze ograniczenia wolno
ś
ci albo pozbawienia wolno
ś
ci do
roku.
3. Je
ż
eli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest
znaczna
ilo
ść
ś
rodków
odurzaj
ą
cych,
substancji
psychotropowych lub słomy makowej, sprawca podlega
grzywnie i karze pozbawienia wolno
ś
ci do lat 10.
Art. 57.
1. Kto czyni przygotowania do przest
ę
pstwa okre
ś
lonego
w art. 55 ust. 1 lub art. 56 ust. 1, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolno
ś
ci albo pozbawienia wolno
ś
ci do lat 2.
2. Kto czyni przygotowania do przest
ę
pstwa okre
ś
lonego
w art. 55 ust. 3 lub art. 56 ust. 3, podlega karze pozbawienia
wolno
ś
ci do lat 3.
Art. 58.
1. Kto, wbrew przepisom ustawy, udziela innej osobie
ś
rodka
odurzaj
ą
cego lub substancji psychotropowej, ułatwia albo
umo
ż
liwia ich u
ż
ycie albo nakłania do u
ż
ycia takiego
ś
rodka
lub substancji, podlega karze pozbawienia wolno
ś
ci do lat 3.
2. Je
ż
eli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, udziela
ś
rodka
odurzaj
ą
cego
lub
substancji
psychotropowej
małoletniemu lub nakłania go do u
ż
ycia takiego
ś
rodka lub
substancji albo udziela ich w znacznych ilo
ś
ciach innej osobie,
podlega karze pozbawienia wolno
ś
ci do 6 miesi
ę
cy do lat 8.
27
Art. 59.
1. Kto, w celu osi
ą
gni
ę
cia korzy
ś
ci maj
ą
tkowej lub osobistej,
udziela innej osobie
ś
rodka odurzaj
ą
cego lub substancji
psychotropowej, ułatwia u
ż
ycie albo nakłania do u
ż
ycia
takiego
ś
rodka lub substancji, podlega karze pozbawienia
wolno
ś
ci od roku do lat 10.
2. Je
ż
eli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, udziela
ś
rodka
odurzaj
ą
cego
lub
substancji
psychotropowej
małoletniemu, ułatwia u
ż
ycie albo nakłania go do u
ż
ycia
takiego
ś
rodka lub substancji, podlega karze pozbawienia
wolno
ś
ci na czas nie krótszy od lat 3.
3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie,
karze ograniczenia wolno
ś
ci albo pozbawienia wolno
ś
ci
do lat 2.
Art. 60.
Kto, b
ę
d
ą
c wła
ś
cicielem lub działaj
ą
cym w jego imieniu
zarz
ą
dc
ą
albo kierownikiem zakładu gastronomicznego, lokalu
rozrywkowego lub prowadz
ą
c inn
ą
działalno
ść
usługow
ą
,
maj
ą
c wiarygodn
ą
wiadomo
ść
o popełnieniu przest
ę
pstwa
okre
ś
lonego w art. 56, 58 lub 59 na terenie tego zakładu lub
lokalu, nie powiadamia o tym niezwłocznie organów
ś
cigania,
podlega
grzywnie,
karze
ograniczenia
wolno
ś
ci
albo
pozbawienia wolno
ś
ci do lat 2.
Art. 61.
Kto, wbrew przepisom ustawy, rozporz
ą
dzenia 273/2004 lub
rozporz
ą
dzenia
111/2005,
w
celu
niedozwolonego
28
wytworzenia
ś
rodka
odurzaj
ą
cego
lub
substancji
psychotropowej, wytwarza, przetwarza, przerabia, dokonuje
przywozu,
wywozu,
wewn
ą
trzwspólnotowego
nabycia,
wewn
ą
trzwspólnotowej dostawy, przewozi przez terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej lub terytorium innego pa
ń
stwa,
nabywa, posiada, przechowuje lub wprowadza do obrotu
prekursory, podlega grzywnie i karze pozbawienia wolno
ś
ci do
lat 5.
Art. 62.
1. Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada
ś
rodki odurzaj
ą
ce
lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia
wolno
ś
ci do lat 3.
2. Je
ż
eli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest
znaczna
ilo
ść
ś
rodków
odurzaj
ą
cych
lub
substancji
psychotropowych, sprawca podlega karze pozbawienia
wolno
ś
ci od 6 miesi
ę
cy do lat 8.
3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie,
karze ograniczenia wolno
ś
ci albo pozbawienia wolno
ś
ci do
roku.
Art. 63.
1. Kto, wbrew przepisom ustawy, uprawia mak, z wyj
ą
tkiem
maku niskomorfinowego, lub konopie, z wyj
ą
tkiem konopi
włóknistych, lub krzew koki podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolno
ś
ci albo pozbawienia wolno
ś
ci do lat 3.
29
2. Tej samej karze podlega, kto, wbrew przepisom ustawy,
zbiera mleczko makowe, opium, słom
ę
makow
ą
, li
ś
cie koki
ż
ywic
ę
lub ziele konopi innych ni
ż
włókniste.
3. Je
ż
eli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest
uprawa mog
ą
ca dostarczy
ć
znacznej ilo
ś
ci słomy makowej,
li
ś
ci koki,
ż
ywicy lub ziela konopi innych ni
ż
włókniste,
sprawca podlega karze pozbawienia wolno
ś
ci od 6 miesi
ę
cy
do lat 8.
Art. 64.
Kto zabiera, w celu przywłaszczenia,
ś
rodki odurzaj
ą
ce,
substancje psychotropowe, mleczko makowe lub słom
ę
makow
ą
, podlega karze pozbawienia wolno
ś
ci od 3 miesi
ę
cy
do lat 5.
Art. 65.
Kto, wbrew przepisom ustawy, uprawia mak niskomorfinowy
lub konopie włókniste, podlega karze grzywny.
Art. 66.
Kto, wbrew przepisom ustawy, rozporz
ą
dzenia 273/2004 lub
rozporz
ą
dzenia 111/2005, wytwarza, przetwarza, przerabia,
stosuje,
dokonuje
przywozu,
wywozu,
wewn
ą
trzwspólnotowego
nabycia,
wewn
ą
trzwspólnotowej
dostawy, przewozi przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
lub terytorium innego pa
ń
stwa, nabywa, posiada lub
przechowuje prekursory, podlega karze grzywny.
30
Art. 67.
Kto, wbrew przepisom ustawy, rozporz
ą
dzenia 273/2004 lub
rozporz
ą
dzenia
111/2005,
nie
dopełnia
obowi
ą
zku
prowadzenia ewidencji wytwarzania, przetwarzania, przerobu
ś
rodków odurzaj
ą
cych, substancji psychotropowych lub
prekursorów i obrotu nimi albo w inny sposób narusza
przepisy okre
ś
laj
ą
ce zasady stosowania
ś
rodków, substancji
lub prekursorów i obrotu nimi, podlega karze grzywny.
Art. 68.
Kto, wbrew przepisom art. 20 ust. 1, prowadzi reklam
ę
lub
promuje substancj
ę
psychotropow
ą
lub
ś
rodek odurzaj
ą
cy,
w celach innych ni
ż
medyczne, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolno
ś
ci albo pozbawienia wolno
ś
ci do roku.
31
PRAWDY I MITY DOTYCZĄCE
NARKOTYKÓW
Marihuana jest lekkim narkotykiem i nie uzale
ż
nia.
NIEPRAWDA. Marihuana, podobnie jak haszysz jest
uzale
ż
niaj
ą
ca. I chocia
ż
uzale
ż
nia w nieco dłu
ż
szym czasie
ni
ż
np. heroina, to jednak osobom, które j
ą
pal
ą
trudno jest ju
ż
po paru miesi
ą
cach zrezygnowa
ć
z wypalenia skr
ę
ta.
Je
ż
eli kto
ś
jest uzale
ż
niony, to musi bra
ć
narkotyki
codziennie.
NIEPRAWDA. Osoby uzale
ż
nione od amfetaminy, marihuany
lub haszyszu mog
ą
przerwa
ć
branie tych
ś
rodków na pewien
czas. Odstawienie narkotyku na par
ę
dni nie oznacza jednak
braku uzale
ż
nienia tylko po prostu chwilow
ą
przerw
ę
w „braniu’’.
Uzale
ż
niaj
ą
si
ę
tylko słabi ludzie.
NIEPRAWDA. Człowiek uzale
ż
nia si
ę
nie dlatego,
ż
e jest
słaby lub silny, lecz w pierwszej kolejno
ś
ci, dlatego,
ż
e bierze
narkotyki i podoba mu si
ę
ich działanie. Nie mo
ż
na te
ż
powiedzie
ć
,
ż
e ludzie o silnej woli mog
ą
bra
ć
ś
rodki
odurzaj
ą
ce i nic im si
ę
nie stanie. Ka
ż
dy, kto zaczyna bra
ć
narkotyki, powinien liczy
ć
si
ę
z uzale
ż
nieniem.
32
Bior
ę
tylko dla przyjemno
ś
ci, nie uzale
ż
ni
ę
si
ę
.
NIEPRAWDA.
ś
aden z narkomanów nie zacz
ą
ł bra
ć
, bo chciał
si
ę
celowo i z premedytacj
ą
uzale
ż
ni
ć
. W mózgu osoby
bior
ą
cej narkotyki po pewnym czasie nast
ę
puje pewien
„przeskok’’ (wzrasta tolerancja, organizm zaczyna si
ę
uodparnia
ć
), po którym nie da ju
ż
si
ę
wróci
ć
do poprzedniego
stanu.
Istniej
ą
lekarstwa, które skutecznie lecz
ą
z narkomanii.
NIEPRAWDA. Medycyna wci
ąż
poszukuje skutecznego leku
na uzale
ż
nienia. Obecnie dost
ę
pne preparaty (metadon)
stosuje si
ę
jedynie w leczeniu uzale
ż
nie
ń
od opiatów i pod
warunkiem poddania si
ę
jednocze
ś
nie intensywnej terapii.
To, czy uzale
ż
ni
ę
si
ę
od narkotyków, zale
ż
y wył
ą
cznie od
mojej woli.
NIEPRAWDA. Wszyscy, którzy złapali si
ę
w pułapk
ę
tego
stwierdzenia maj
ą
dzisiaj ogromne problemy z narkotykami.
Zawsze wiadomo, co zawiera narkotyk.
NIEPRAWDA. Nigdy nie ma pewno
ś
ci, jakie substancje
wchodz
ą
w skład narkotyków. Ten towar nie ma znaku jako
ś
ci.
Rozprowadzane narkotyki zwykle zawieraj
ą
zanieczyszczenia.
Domieszki s
ą
bardziej lub mniej toksyczne.
33
Ł
ą
czenie narkotyków z alkoholem jest niebezpieczne.
PRAWDA. Tego typu kombinacje wzmacniaj
ą
toksyczne
działanie u
ż
ywanych narkotyków. Nigdy nie wiesz, co mo
ż
e
si
ę
wydarzy
ć
w wyniku takiego poł
ą
czenia (wylew, zapa
ść
lub
chwilowa utrata przytomno
ś
ci).
Wszyscy młodzi ludzie bior
ą
narkotyki.
NIEPRAWDA. Jak wynika z bada
ń
ogólnopolskich, wi
ę
kszo
ść
młodzie
ż
y nigdy nie próbowała narkotyków.
Marihuana to niegro
ź
ne „zioło”.
NIEPRAWDA. Marihuana uzale
ż
nia psychicznie. Mo
ż
e
powodowa
ć
niepokój, rozkojarzenie, pogorszenie koncentracji,
pami
ę
ci i obni
ż
enie sprawno
ś
ci intelektualnej a tak
ż
e
zoboj
ę
tnienie i zniech
ę
cenie do codziennych zaj
ęć
(syndrom
motywacyjny).
Brown Sugar to heroina.
PRAWDA. Ze wzgl
ę
du na słodko brzmi
ą
c
ą
nazw
ę
i sposób
przyjmowania, niektórym ludziom Brown Sugar nie kojarzy si
ę
z najgro
ź
niejszym narkotykiem - heroin
ą
. Jednak tak samo
działa i tak samo szybko uzale
ż
nia.
Amfetamina poprawia zdolno
ść
umysłu.
34
NIEPRAWDA. Amfetamina nie utrwala posiadanej wiedzy, ani
nie przyspiesza nowej. Pozwala wprawdzie na aktywno
ść
przez cał
ą
dob
ę
, jednak kosztem wyczerpania organizmu
i depresji, kiedy narkotyk przestaje działa
ć
. Ponadto silnie
uzale
ż
nia.
Istnieje podział na narkotyki „twarde” i „mi
ę
kkie”.
NIEPRAWDA. Nie ma narkotyków „twardych” ani „mi
ę
kkich”,
s
ą
tylko wolniej i szybciej uzale
ż
niaj
ą
ce.
Syndrom
amotywacyjny
jest
efektem
za
ż
ywania
amfetaminy.
NIEPRAWDA. Syndrom amotywacyjny jako stan apatii
i rezygnacji pojawia si
ę
po dłu
ż
szym okresie palenia
marihuany lub haszyszu. Jest to stan charakteryzuj
ą
cy si
ę
rezygnacj
ą
ze wszystkiego, co dot
ą
d było wa
ż
ne, a wi
ę
c:
szkoły, przyjaciół, hobby, czy dbania o własny wygl
ą
d.
Wszystkie narkotyki uzale
ż
niaj
ą
psychicznie, a tylko
niektóre psychicznie i fizycznie.
PRAWDA. Tylko opioidy i barbiturany powoduj
ą
uzale
ż
nienie
psychiczne poł
ą
czone z fizycznym. Pozostałe narkotyki
uzale
ż
niaj
ą
psychicznie.
Sterydy anaboliczne to narkotyki.
35
NIEPRAWDA. Sterydy anaboliczne nie s
ą
narkotykami.
Polskie prawo zabrania posiadania dystrybucji takimi
ś
rodkami.
Datura stramonium, czyli bielu
ń
dzi
ę
dzierzawa to ro
ś
lina
silnie odurzaj
ą
ca.
PRAWDA. Bielu
ń
ma działanie mocno halucynogenne,
zawiera w swoim składzie substancje truj
ą
ce.
Morfina
stosowana
w
medycynie
nie
powoduje
uzale
ż
nienia.
NIEPRAWDA. Morfina jako alkaloid opium powoduje
uzale
ż
nienie fizyczne i psychiczne ju
ż
po 14 dniach
regularnego do
ż
ylnego za
ż
ywania.
Heroina to najbardziej niebezpieczny narkotyk.
PRAWDA. Heroina z uwagi na ogromn
ą
sił
ę
działania oraz
powodowanie w szybkim czasie degradacji narz
ą
dów
wewn
ę
trznych i ze wzgl
ę
du na szybkie uzale
ż
nienie,
rzeczywi
ś
cie uwa
ż
ana jest za najbardziej niebezpieczny dla
ż
ycia narkotyk. Mo
ż
e uzale
ż
ni
ć
ju
ż
po pierwszym razie.
36
PORADY DLA RODZICÓW
Zasady domowej profilaktyki:
•
Zapoznaj si
ę
z informacjami dotycz
ą
cymi narkotyków.
Dowiedz si
ę
jak wygl
ą
daj
ą
, jak działaj
ą
i w jaki sposób
pozna
ć
, czy dziecko je stosowało.
•
Zapoznaj si
ę
z programem pomocy i profilaktyki
uzale
ż
nie
ń
, jakie prowadzone s
ą
w szkole lub gminie.
•
Skup si
ę
na rozwijaniu u dziecka umiej
ę
tno
ś
ci
społecznych: jak odmawia
ć
, jak zdobywa
ć
przyjaciół,
jak podejmowa
ć
decyzje.
•
Zach
ę
caj do aktywno
ś
ci, które s
ą
konstruktywne,
ambitne i interesuj
ą
ce.
•
Spraw, aby wasz dom był bezpieczn
ą
przystani
ą
dla
dziecka, miejscem, gdzie mo
ż
na znale
źć
zrozumienie
i wsparcie.
•
Poznaj przyjaciół dziecka, pozwól na zaproszenie ich
do domu.
•
Rozmawiajcie na ró
ż
ne tematy: o narkotykach,
o warto
ś
ciach, którymi nale
ż
y si
ę
w
ż
yciu kierowa
ć
.
37
Jak pomóc dziecku
ż
y
ć
bez narkotyków?:
•
Miło
ść
i wsparcie rodziców to jedne z wa
ż
niejszych
czynników chroni
ą
cych dziecko przed narkotykami.
•
Sp
ę
dzajcie czas z dzieckiem. Obiad, spacer, wspólne
czytanie czy zabawa niech poka
żą
dziecku,
ż
e jest
ono dla was najwa
ż
niejsze.
•
Słuchaj, co mówi dziecko. Zadawaj mu pytania. Nie
przerywaj ani nie os
ą
dzaj.
•
Poznaj specyfik
ę
okresu dojrzewania, staraj si
ę
zrozumie
ć
ś
wiat dziecka, jego uczucia i problemy.
•
Ustalcie domowe zasady, których dziecko powinno
przestrzega
ć
np. nieu
ż
ywanie narkotyków, papierosów
i alkoholu, powrót o okre
ś
lonej godzinie, stałe
obowi
ą
zki. Poinformuj dziecko o konsekwencjach
złamania tych zasad.
•
B
ą
d
ź
cie uwa
ż
ni, obserwujcie dziecko. Nauczcie si
ę
sygnałów ostrzegawczych za
ż
ywania narkotyków.
•
B
ą
d
ź
cie modelem. Dzieci na
ś
laduj
ą
zachowania
rodziców.
•
Czujno
ść
jest najlepsz
ą
profilaktyk
ą
domow
ą
.
38
Jak post
ę
powa
ć
w sytuacji, gdy dziecko za
ż
ywa
narkotyki.
Nie mo
ż
esz wtedy:
•
wpada
ć
w panik
ą
i przeprowadza
ć
zasadniczych
rozmów z dzieckiem, gdy jest ono pod wpływem
ś
rodka odurzaj
ą
cego;
•
udawa
ć
,
ż
e to jest nieprawda, nie wierzy
ć
w istniej
ą
ce
fakty, bezgranicznie ufa
ć
dziecku;
•
usprawiedliwia
ć
dziecka, szuka
ć
winy w sobie lub
w złym towarzystwie;
•
wierzy
ć
zapewnieniom dziecka,
ż
e ma kontrol
ę
nad
za
ż
ywaniem narkotyków i
ż
e samo sobie poradzi
z tym problemem;
•
nadmiernie ochrania
ć
dziecka przed konsekwencjami
za
ż
ywania narkotyków, np. pisa
ć
usprawiedliwie
ń
nieobecno
ś
ci w szkole, spłaca
ć
długów dziecka;
Musisz koniecznie:
•
wysłucha
ć
dziecka i spokojnie z nim porozmawia
ć
;
•
zastanowi
ć
si
ę
, dlaczego dziecko si
ę
ga po narkotyki;
czy powody nie s
ą
zwi
ą
zane z sytuacj
ą
w waszej
rodzinie – je
ś
li tak, pomy
ś
l, co mo
ż
na zmieni
ć
;
39
•
działa
ć
! A nie liczy
ć
na to,
ż
e problem sam si
ę
rozwi
ąż
e; szuka
ć
pomocy specjalistów;
•
wspólnie ze specjalist
ą
i dzieckiem ustali
ć
reguły
post
ę
powania i konsekwentnie ich przestrzega
ć
;
•
stosowa
ć
zasad
ę
ograniczonego zaufania, stara
ć
si
ę
zawsze wiedzie
ć
gdzie jest i co robi Twoje dziecko.
Rodzice nie powinni:
•
akceptowa
ć
upijania i odurzania si
ę
;
•
cz
ę
stowa
ć
trunkami dzieci, które nie osi
ą
gn
ę
ły 18 roku
ż
ycia;
•
przysta
ć
na to, by nie mie
ć
wst
ę
pu do pokoju dziecka,
•
proponowa
ć
zapalenie papierosa dzieciom na to za
młodym;
•
sponsorowa
ć
lub przyzwala
ć
na imprezy bez nadzoru
osoby dorosłej;
•
rozpoczyna
ć
powa
ż
nej
rozmowy
z
dzieckiem
odurzonym alkoholem lub innym
ś
rodkiem;
•
rzuca
ć
gro
ź
bami, krzycze
ć
i histeryzowa
ć
;
•
zamyka
ć
oczy na win
ę
dziecka odurzaj
ą
cego si
ę
lub je
jakkolwiek usprawiedliwia
ć
;
•
zniech
ę
ca
ć
si
ę
nieudanymi próbami interwencji;
•
poddawa
ć
si
ę
.
40
PORADY DLA NAUCZYCIELI
Oto kilka propozycji, które powinien uwzgl
ę
dni
ć
nauczyciel:
•
okazywa
ć
szacunek, akceptacj
ę
i wsparcie, kiedy
dziecko ponosi pora
ż
ki;
•
pokaza
ć
,
ż
e ka
ż
dy człowiek popełnia bł
ę
dy;
•
docenia
ć
działanie a nie tylko efekt;
•
pomaga
ć
uczniom dostrzec własne post
ę
py;
•
informuj
ą
c o efektach pracy, zacz
ąć
od tych
pozytywnych, dostrzega
ć
drobne sukcesy, docenia
ć
starania;
•
poszerzy
ć
swoj
ą
wiedz
ę
na
temat
ś
rodków
odurzaj
ą
cych;
•
nie obawia
ć
si
ę
dyskusji z młodzie
żą
na ten temat,
u
ż
ywa
ć
rzeczowych argumentów;
•
nauczy
ć
si
ę
rozpoznawa
ć
sygnały ostrzegawcze
wskazuj
ą
ce na za
ż
ywanie narkotyków;
•
zadba
ć
o
wprowadzenie
rekomendowanych
programów profilaktycznych dla uczniów i rodziców;
•
stara
ć
si
ę
uwa
ż
nie obserwowa
ć
swoich uczniów
i reagowa
ć
na pierwsze niepokoj
ą
ce sygnały:
41
problemy z koncentracj
ą
, znacznie pogorszenie si
ę
stopni, regularne spó
ź
nianie si
ę
, wagarowanie,
problemy z dyscyplin
ą
;
•
w porozumieniu z dyrektorem stworzy
ć
w szkole
zespół konsultacyjny;
•
poinformowa
ć
uczniów, jak szkoła postanowiła chroni
ć
si
ę
przed narkotykami, jakie zasady obowi
ą
zuj
ą
i jakie
konsekwencje gro
żą
za ich łamanie;
•
utrzyma
ć
dobry kontakt i współprac
ę
z rodzicami.
Poinformowa
ć
ich, w jaki sposób szkoła postanowiła
chroni
ć
uczniów przed narkotykami, jakie zasady
obowi
ą
zuj
ą
w zwi
ą
zku z tym uczniów i jakie
konsekwencje gro
żą
za ich łamanie, zach
ę
ci
ć
rodziców do współpracy;
•
poprosi
ć
uczniów, rodziców i nauczycieli, aby
o wszystkich zauwa
ż
onych przypadkach za
ż
ywania
przez młodzie
ż
narkotyków lub handlowania nimi
powiadamiali zespół konsultacyjny funkcjonuj
ą
cy
w szkole;
•
na spotkanie z rodzicami zaprosi
ć
specjalist
ę
do
spraw uzale
ż
nie
ń
z najbli
ż
szej poradni. Wspólnie
ustali
ć
zasady dotycz
ą
ce współpracy w wypadku
wyst
ą
pienia problemów narkotykowych.
42
Jak mo
ż
esz post
ą
pi
ć
w sytuacji, gdy podejrzewasz ucznia
o kontakt z narkotykami?
•
Porozmawiaj na osobno
ś
ci i wyra
ź
ch
ęć
pomocy.
•
Zapewnij o dyskrecji, ale uprzed
ź
,
ż
e porozmawiasz
z rodzicami.
•
Porozmawiaj z rodzicami. Nie oskar
ż
aj ich i nie
krytykuj, udziel im wsparcia i wyka
ż
zrozumienie.
•
Przedstaw rodzicom list
ę
sygnałów ostrzegawczych
ś
wiadcz
ą
cych o za
ż
ywaniu narkotyków.
•
Popro
ś
rodziców
o
kontakt
z
terapeut
ą
lub
pedagogiem.
•
Je
ż
eli w szkole jest wi
ę
cej uczniów maj
ą
cych kontakt
z narkotykami, zapro
ś
terapeut
ę
i zorganizuj grup
ę
wsparcia na terenie szkoły.
Działania wspomagaj
ą
ce profilaktyk
ę
antynarkotykow
ą
w szkole:
•
jasne zasady dotycz
ą
ce u
ż
ywania narkotyków przez
uczniów;
•
jasne
konsekwencje
w
przypadku
u
ż
ywania
narkotyków;
•
stworzenie w szkole
ś
rodowiska daj
ą
cego poczucie
bezpiecze
ń
stwa;
•
przyjazne nastawienie nauczycieli do uczniów;
43
•
współpraca z rodzicami i
ś
rodowiskiem lokalnym,
tak
ż
e
z
lekarzami,
psychologami,
policj
ą
,
pracownikami socjalnymi,
•
cz
ę
ste monitorowanie metod nauczania i profilaktyki
stosowanych w szkole, sprawdzanie ich skuteczno
ś
ci.
O czym mówi
ć
podczas spotka
ń
z rodzicami:
•
Przedstaw
podstawowe
informacje
dotycz
ą
ce
narkotyków, rozdaj ulotki informacyjne;
•
Podaj telefony i adresy organizacji, do których mo
ż
na
si
ę
zwróci
ć
o pomoc;
•
Zapro
ś
terapeut
ę
z poradni, który odpowie na pytania,
co robi
ć
w razie podejrze
ń
o branie;
44
JAK POWINNA WYGLĄDAĆ ROZMOWA
NA TEMAT NARKOTYKÓW Z DZIEĆMI
W RÓZNYM WIEKU
Rozmowa musi by
ć
zaplanowana i przygotowana.
Wa
ż
ne jest, aby uczestniczyli w niej obydwoje rodzice i aby
prezentowali jednolity front. Ma to by
ć
rozmowa, a nie
kazanie. Trzeba te
ż
wiedzie
ć
, co w trakcie rozmowy zamierza
si
ę
osi
ą
gn
ąć
i jakie zmiany wprowadzi
ć
w
ż
yciu dziecka.
Zakazy musz
ą
by
ć
adekwatne do sytuacji i do wieku dziecka.
10 – 12 LATKI
U dzieci w tym wieku wzrasta zainteresowanie
ś
wiatem nastolatków. Zbieraj
ą
informacje, poznaj
ą
nowe
rzeczy, na własnej skórze sprawdzaj
ą
obowi
ą
zuj
ą
ce prawdy.
Coraz ch
ę
tniej sp
ę
dzaj
ą
wolny czas poza domem. To, w jaki
sposób oceniaj
ą
samych siebie w du
ż
ym stopniu zaczyna
zale
ż
e
ć
od akceptacji rówie
ś
ników. Coraz cz
ęś
ciej znajduj
ą
si
ę
w sytuacjach, w których musz
ą
dokona
ć
wyboru mi
ę
dzy
tym, co uznaj
ą
za dobre kole
ż
anki, koledzy, a zasadami
przekazywanymi przez rodziców.
45
Co robi
ć
:
•
Wprowad
ź
jasne
zasady
dotycz
ą
ce
zakazu
stosowania
ś
rodków odurzaj
ą
cych i innych u
ż
ywek
w domu (stanowcze NIE).
•
Porozmawiaj z dzieckiem o uzale
ż
nieniu oraz jego
konsekwencjach; wyja
ś
nij mu, jakie s
ą
skutki
za
ż
ywania narkotyków. Zwró
ć
uwag
ę
na szczególne
niebezpiecze
ń
stwo zwi
ą
zane z wpływem narkotyków
na organizm młodego człowieka.
•
Zorientuj si
ę
, o jakich narkotykach dziecko słyszało?
Co o nich wie? Czy wiedza o narkotykach, któr
ą
posiada dziecko jest prawd
ą
czy mitem?
•
Rozmawiaj z dzieckiem na temat ró
ż
nych sposobów,
w jaki mo
ż
e by
ć
skłaniane do wzi
ę
cia narkotyków.
•
Porozmawiaj o jego kolegach. O potrzebie bycia
akceptowanym w grupie i ró
ż
nych sposobach
zdobywania popularno
ś
ci. Które z nich s
ą
dobre?
Które mog
ą
by
ć
niebezpieczne dla zdrowia?
•
Ć
wicz z dzieckiem odmawianie, wspólnie znajd
ź
cie
sposoby skutecznego mówienia NIE w sytuacji
cz
ę
stowania narkotykiem.
•
Daj przykład. Unikaj nadu
ż
ywania leków i alkoholu.
•
Zach
ę
caj
dziecko
do
rozwijania
własnych
zainteresowa
ń
. Wspieraj je w poszukiwaniu własnego
hobby.
46
13 – 15 LATKI
Rozpoczyna si
ę
burzliwy okres w
ż
yciu dziecka.
Pojawiaj
ą
si
ę
nowe cele i warto
ś
ci. Szczególnie wa
ż
n
ą
spraw
ą
staj
ą
si
ę
przyja
ź
nie i dopasowanie do grupy rówie
ś
ników.
W tym wieku wszelkiego typu rozmowy u
ś
wiadamiaj
ą
ce
niebezpiecze
ń
stwo palenia czy brania narkotyków maj
ą
niewielki efekt. Pi
ę
tnastolatek nie my
ś
li o raku płuc czy
marsko
ś
ci w
ą
troby za 10 lat. To, co robi na nim wra
ż
enie, to
konsekwencje zauwa
ż
alne od razu: ziemista cera, wypryski na
twarzy, po
ż
ółkłe z
ę
by, nie
ś
wie
ż
y oddech, zaniedbany wygl
ą
d.
Wszystko to, co mo
ż
e wpłyn
ąć
na obni
ż
enie atrakcyjno
ś
ci
w towarzystwie. Bo przecie
ż
wygl
ą
d zewn
ę
trzny w tym wieku
dogrywa ogromn
ą
rol
ę
w ocenie samego siebie. Dlatego te
ż
,
w rozmowie z dzieckiem nale
ż
y powoływa
ć
si
ę
na skutki
zauwa
ż
alne od razu. W tym wieku nastolatek powinien
wiedzie
ć
, w jaki sposób narkotyki osłabiaj
ą
zdolno
ść
uczenia
si
ę
i pami
ęć
, w jaki sposób wpływaj
ą
na koncentracj
ę
. Wiele
osób w tym wieku zaczyna pali
ć
marihuan
ę
, czy w
ą
cha
ć
klej.
Robi
ą
to, bo robi
ą
to ich znajomi.
Co robi
ć
:
•
Okre
ś
l jasno zasady dotycz
ą
ce postawy dziecka
wobec narkotyków, papierosów i alkoholu.
•
Poznaj znajomych swojego dziecka i ich rodziców.
47
•
Je
ż
eli dziecko wychodzi wieczorem z domu, popro
ś
o telefon i adres, pod którym b
ę
dzie si
ę
znajdowa
ć
.
•
Rozmawiaj z dzieckiem na temat presji i manipulacji
skłaniaj
ą
cej do wzi
ę
cia narkotyków. Rozpatrujcie
ró
ż
ne trudne sytuacje.
Ć
wiczcie mówienie NIE.
•
Zadawaj pytania otwarte, skłaniaj
ą
ce do dłu
ż
szej
wypowiedzi, np. co my
ś
lisz o kim
ś
, kto bierze
narkotyki?
•
Obserwuj dziecko, w jakim stanie przychodzi do
domu.
•
Rozmawiaj
na
temat
uzale
ż
nienia
fizycznego
i psychicznego.
•
Wspieraj dziecko w trudnych chwilach, staraj si
ę
te
ż
zrozumie
ć
jego problemy i uczucia.
16 – 18 LATKI
To ju
ż
prawie dorosłe osoby. A przynajmniej tak chc
ą
by
ć
traktowane. S
ą
zbuntowane i niezale
ż
ne. Dorosło
ść
to nie
tylko przywileje, ale przede wszystkim odpowiedzialno
ść
i to
od niej powinno zale
ż
e
ć
zaufanie, jakie masz do dziecka.
Wiek ten to równie
ż
okres cz
ę
stych depresji i załama
ń
. Staraj
si
ę
wi
ę
c wspiera
ć
dziecko, zauwa
ż
a
ć
jego uczucia i problemy.
W tym wieku nastolatek powinien zna
ć
:
48
•
Fizyczne i psychiczne konsekwencje za
ż
ywania
narkotyków.
•
Skutki „rekreacyjnego” za
ż
ywania ró
ż
nego rodzaju
ś
rodków.
•
Zwi
ą
zek mi
ę
dzy narkotykami a mo
ż
liwo
ś
ci
ą
zara
ż
enia
si
ę
wirusem HIV.
•
Wpływ za
ż
ywania narkotyków na płód, koncentracj
ę
,
refleks, pami
ęć
.
Co robi
ć
:
•
Rozmawiaj z dzieckiem na temat narkotyków
i uzale
ż
nienia.
•
Podsu
ń
artykuł, zapytaj, co my
ś
li na ten temat, czy
w jego towarzystwie s
ą
osoby, które bior
ą
narkotyki?
•
Zach
ę
caj do rozwijania zainteresowa
ń
.
•
Zapoznaj przyjaciół dziecka.
•
Okre
ś
l czas, w jakim dziecko mo
ż
e przebywa
ć
poza
domem.
•
Przedstaw jasno obowi
ą
zki i przywileje, jakie
przysługuj
ą
mu w domu.
49
PODZIAŁ NARKOTYKÓW
1. SUBSTANCJE ODURZAJ
Ą
CE I USPOKAJAJ
Ą
CE
Opiaty:
•
Opium
•
Morfina
•
Pochodne morfiny
i morfinopodobne
•
Heroina
•
Brown sugar
•
Polska heroina
Konopie indyjskie:
•
Marihuana
•
Haszysz
•
Olej haszyszowy
Ś
rodki uspokajaj
ą
ce i nasenne:
•
Barbiturany
•
Benzodiazepiny
2. SUBSTANCJE POBUDZAJ
Ą
CE
•
Kokaina
•
Crack
•
Khat
•
Amfetamina
•
MDA
•
MDMA- Ecstasy
3. SUBSTANCJE HALUCYNOGENNE
LSD i inne halucynogeny:
•
LSD
•
Psylocybina
•
Meskalina
Ś
rodki wziewne
48
1. SUBSTANCJE ODURZAJ
Ą
CE I USPOKAJAJ
Ą
CE
OPIATY
•
Opium - to podstawowy surowiec otrzymywany z maku
lekarskiego. Jest on tak
ż
e wyj
ś
ciow
ą
substancj
ą
do
pozyskiwania narkotyków o silniejszym działaniu, jak
morfina,
heroina
i
kodeina.
Działa
przeciwbólowo
i uspokajaj
ą
co.
Opium
pochodzenie substancji - naturalne
wygl
ą
d- ciemnobr
ą
zowa masa, która po przerobieniu mo
ż
e
przyjmowa
ć
form
ę
syropu, proszku, bryłek lub sztabek.
sposób przyjmowania - palenie, połykanie, inhalacja
nazwy slangowe - dremer, poppy.
49
•
Morfina - alkaloid otrzymywany z makówek i łodyg maku,
główny składnik opium. Farmakologicznie jest
ś
rodkiem
przeciwbólowym i uspokajaj
ą
cym, jednak dziesi
ę
ciokrotnie
silniejszym od opium.
Morfina
pochodzenie substancji - naturalne
wygl
ą
d - biały proszek o gorzkim smaku, tabletki, ampułki
z brunatnym płynem,
sposób przyjmowania - doustnie, wstrzykiwanie, inhalacja,
palenie,
nazwy slangowe - morph, Morfeusz, Maja, siostra.
•
Pochodne morfiny i morfinopodobne - okre
ś
lone
inaczej jako morfiny syntetyczne. Wi
ę
kszo
ść
z nich
otrzymywana jest z pochodnych smoły w
ę
glowej lub
z ropy naftowej.
Ś
rodki te, zakwalifikowane do grupy
substancji
odurzaj
ą
cych,
zawieraj
ą
substancje
przeciwbólowe, działaj
ą
ce skuteczniej i silniej ni
ż
morfina.
50
Leki te u
ż
ywane s
ą
przez narkomanów jako
ś
rodki
zast
ę
puj
ą
ce inne opiaty.
Metadon
nazwy handlowe - Dolargan, Dolantin, Eukodal, Amidon,
Polamidon, Metadon.
wygl
ą
d - proszki, pastylki, syrop, czopki, ampułki z płynem,
sposób
przyjmowania
-
doustnie,
wstrzykiwanie,
doodbytniczo,
•
Heroina - półsyntetyczny produkt wytwarzany na bazie
morfiny. Działa w sposób podobny do morfiny, jednak jest
od niej 20 razy silniejsza.
51
Heroina
pochodzenie substancji - półsyntetyczne
wygl
ą
d - biały lub br
ą
zowy proszek, o gorzkawym smaku
i słabym zapachu octu
sposób przyjmowania - wstrzykiwanie, palenie, inhalacja,
nazwy slangowe - hera, Helena, biała dama, grzanie,
m
ą
czka.
•
Brown sugar - jest coraz bardziej rozpowszechniaj
ą
c
ą
si
ę
odmian
ą
heroiny, o ni
ż
szym stopniu czysto
ś
ci (15-45%
czystego
ś
rodka odurzaj
ą
cego).
Brown Sugar
52
pochodzenie substancji - półsyntetyczne
wygl
ą
d - be
ż
owe lub szare granulki, kryształki,
sposób przyjmowania - kryształki spala si
ę
na folii
aluminiowej i wdycha opary
nazwy slangowe - brunatna heroina, br
ą
zowy cukier,
•
Polska heroina - narkotyk produkowany w warunkach
domowych ze słomy maku lekarskiego. Jest mieszanin
ą
alkaloidów zawieraj
ą
cych morfin
ę
i heroin
ę
.
Polska heroina
pochodzenie substancji - naturalne
wygl
ą
d - płyn o gorzkim smaku, o brunatnej barwie,
sposób przyjmowania - do
ż
ylnie, domi
ęś
niowo,
nazwy slangowe - polska hera, makiwara, kompot,
53
OBJAWY WYST
Ę
PUJ
Ą
CE PO ZA
ś
YCIU OPIATÓW:
zadowolenie,
odpr
ęż
enie,
błogostan,
zmniejszenie
odczuwania bólu, senno
ść
, brak apetytu, zw
ęż
enie
ź
renic,
obni
ż
ona temperatura ciała, blado
ść
skóry, spowolnienie
psychoruchowe, obni
ż
one ci
ś
nienie krwi.
SKUTKI DŁUGOTRWAŁEGO ZA
ś
YWANIA OPIATÓW:
wyniszczenie, podatno
ść
na infekcje, uszkodzenie nerek,
w
ą
troby, płuc, zmiany zapalne skóry, brak miesi
ą
czki,
osłabienie libido, próchnica z
ę
bów, zaparcia, bóle głowy,
zaka
ż
enia (cz
ę
sto wirusem HIV), utrata zainteresowa
ń
,
depresja.
KONOPIE INDYJSKIE I ICH POCHODNE
•
Marihuana - narkotyk otrzymywany z konopi indyjskich.
Obecnie stanowi jeden z najbardziej popularnych
ś
rodków
odurzaj
ą
cych w
ś
ród młodzie
ż
y. Dost
ę
pny jest w wielu
odmianach, ró
ż
ni
ą
cych si
ę
zawarto
ś
ci
ą
THC tzn.
najsilniejszego zwi
ą
zku psychoaktywnego. St
ęż
enie THC
w marihuanie waha si
ę
mi
ę
dzy 2 - 8%.
54
Marihuana
pochodzenie substancji - naturalne
wygl
ą
d - mieszanina suszonych li
ś
ci, p
ę
dów i kwiatów,
o barwie ciemno zielonej i zapachu słodkich migdałów,
sposób przyjmowania - palenie, doustnie,
nazwy slangowe - trawka, trawa, marycha, mary
ś
ka, zioło,
grass, staf.
•
Haszysz - produkt powstały z
ż
ywicy kwiatostanów i li
ś
ci
konopi indyjskich. Zawiera wi
ę
ksze ilo
ś
ci THC- od 12 do
27%.
Haszysz
55
pochodzenie substancji - naturalne
wygl
ą
d - sztabki, kostki, bloki o ró
ż
nym zabarwieniu (zielone,
br
ą
zowe, czarne), mocnym migdałowym zapachu,
sposób przyjmowania - palenie, doustnie,
nazwy slangowe - hasz, haszyk, plastelina, afgan,
•
Olej haszyszowy - g
ę
sta substancja, uzyskiwana
z
konopi,
posiadaj
ą
ca
najwi
ę
ksze
st
ęż
enie
THC
wynosz
ą
ce nawet do 70%.
Olej haszyszowy
pochodzenie substancji - naturalne,
wygl
ą
d - lepka, g
ę
sta ciecz o zielono-czarnym zabarwieniu,
sposób przyjmowania - doustnie, palenie (nas
ą
czonego
olejkiem papierosa),
nazwy slangowe - olejek
56
OBJAWY WYST
Ę
PUJ
Ą
CE PO ZA
ś
YCIU PRZETWORÓW
KONOPI:
euforia, dobre samopoczucie, przekrwienie spojówek, sucho
ść
w ustach, blado
ść
skóry, pobudzenie apetytu, wyostrzenie
zmysłów (szczególnie wzroku i słuchu), osłabienie siły
mi
ęś
niowej,
napady
ś
miechu,
wzmo
ż
ona
samoocena,
uspokojenie, brak koordynacji ruchów, opó
ź
niony czas reakcji.
SKUTKI DŁUGOTRWAŁEGO ZA
ś
YWANIA PRZETWORÓW
KONOPI:
wyniszczenie, podatno
ść
na infekcje, zaburzenia snu,
przewlekłe
zapalenie
krtani
i
oskrzeli,
zaburzenia
miesi
ą
czkowania,
bezpłodno
ść
,
obni
ż
enie
sprawno
ś
ci
psychoruchowej, trudno
ś
ci w koncentracji i zapami
ę
tywaniu,
utrata
zainteresowa
ń
,
brak
motywacji
do
działania,
ograniczenie
kontaktów
mi
ę
dzyludzkich,
napady
l
ę
ku,
depresja,
Ś
RODKI USPOKAJAJ
Ą
CE I NASENNE
•
Barbiturany
-
pochodne
kwasu
barbiturowego.
To powszechnie stosowane leki działaj
ą
ce uspokajaj
ą
co,
nasennie, przeciwbólowo i przeciwdrgawkowo. Niestety
daj
ą
wiele
objawów
niepo
żą
danych
i
łatwo
je
przedawkowa
ć
.
57
Barbiturany
pochodzenie substancji - syntetyczne
wygl
ą
d - pigułki, pastylki, kapsułki, czopki, ampułki,
sposób przyjmowania - doustnie, doodbytniczo, do
ż
ylnie,
nazwy handlowe - Veronal, Luminal, Oksazepam, Gardenal,
•
Benzodiazepiny - nazwane inaczej trankwilizatorami.
S
ą
grup
ą
leków o wła
ś
ciwo
ś
ciach przeciwl
ę
kowych,
uspokajaj
ą
cych, nasennych i zwiotczaj
ą
cych mi
ęś
nie.
Cz
ę
ste za
ż
ywanie powoduje uzale
ż
nienie psychiczne
i fizyczne.
58
Benzodiazepiny
pochodzenie substancji - syntetyczne
wygl
ą
d - pigułki, pastylki, kapsułki, czopki, ampułki,
sposób przyjmowania - doustnie, doodbytniczo, do
ż
ylnie,
nazwy handlowe - Relanium, Valium, Xanax, Elenium,
Librium.
OBJAWY WYST
Ę
PUJ
Ą
CE PO ZA
ś
YCIU
Ś
RODKÓW
USPOKAJAJ
Ą
CYCH I NASENNYCH:
uspokojenie, wyciszenie, odpr
ęż
enie, senno
ść
, zmniejszenie
uczucia l
ę
ku, spowolnienie mowy, zaburzenie koordynacji
ruchów, obni
ż
enie napi
ę
cia mi
ęś
niowego.
SKUTKI DŁUGOTRWAŁEGO ZA
ś
YWANIA
Ś
RODKÓW
USPOKAJAJ
Ą
CYCH I NASENNYCH:
apatia,
zatrucia,
uszkodzenie
w
ą
troby,
zaburzenia
metaboliczne, bóle i zawroty głowy, osłabienie pami
ę
ci, brak
59
koordynacji ruchów, brak miesi
ą
czki i potencji, spowolnienie
my
ś
lenia i mowy, spadek zainteresowa
ń
, agresja, napady
l
ę
ku, my
ś
li samobójcze.
2.
Ś
RODKI POBUDZAJ
Ą
CE
•
Kokaina - alkaloid pochodz
ą
cy z li
ś
ci krzewu koka.
Narkotyk pobudza o
ś
rodkowy układ nerwowy i jest jednym
z
najsilniej
działaj
ą
cych
ś
rodków
znieczulaj
ą
cych
miejscowo.
Kokaina
pochodzenie substancji - naturalne
wygl
ą
d - krystaliczny, biały proszek, o gorzkim smaku,
bezwonny,
sposób przyjmowania - inhalacja (wci
ą
ganie nosem),
do
ż
ylnie, palenie,
nazwy slangowe - koka, koks,
ś
nieg, biała dama,
60
•
Crack - to surowa, nieoczyszczona posta
ć
kokainy,
gorsza jej odmiana. Narkotyk stał si
ę
coraz bardziej
popularny ze wzgl
ę
du na nisk
ą
cen
ę
, łatwy sposób
za
ż
ywania oraz natychmiastowe efekty. Powoduje szybkie
uzale
ż
nienie psychiczne.
Crack
pochodzenie substancji - naturalna
wygl
ą
d - białe, br
ą
zowe lub be
ż
owe kryształki, kamyki,
sposób przyjmowania - palenie, wdychanie oparów,
nazwy slangowe - rock, Krak.
•
Khat - ro
ś
lina wywodz
ą
ca si
ę
z Afryki Wschodniej
i Madagaskaru, której li
ś
cie posiadaj
ą
wła
ś
ciwo
ś
ci
pobudzaj
ą
ce centralny układ nerwowy. Krótka trwało
ść
tego
narkotyku
powoduje
mniejsze
jego
rozpowszechnienie.
61
Khat
pochodzenie substancji- naturalne
wygl
ą
d-
ś
wie
ż
e, suszone li
ś
cie, br
ą
zowo-zielono-
ż
ółte,
o eterycznym zapachu
sposób przyjmowania- doustnie
•
Amfetamina - syntetyczny
ś
rodek pobudzaj
ą
cy. Znosi
senno
ść
i zm
ę
czenie. Jest nadu
ż
ywana przez studentów,
sportowców, kierowców, w celu zwi
ę
kszenia wydolno
ś
ci
psychofizycznej.
Amfetamina
62
pochodzenie substancji - syntetyczne
wygl
ą
d - biały proszek, tabletki, kapsułki, płyn,
sposób przyjmowania - doustnie, inhalacja (wci
ą
ganie
nosem), do
ż
ylnie,
nazwy slangowe - amfa, feta, speed, białe, białko, pr
ą
d.
•
MDA - jest jednym z silniej działaj
ą
cych
ś
rodków
psychotropowych. Powstał syntetycznie z poł
ą
czenia
meskaliny
(wyci
ą
g
z
kaktusa
meksyka
ń
skiego)
z amfetamin
ą
. Popularnie został nazwany lekiem miło
ś
ci.
Pozwala prze
ż
ywa
ć
długotrwałe stany euforii.
pochodzenie substancji - syntetyczne
wygl
ą
d - tabletki, pigułki, proszek,
sposób przyjmowania - doustnie
•
Ecstasy (MDMA) - to analogowa odmiana MDA.
W naturalnych warunkach MDMA wchodzi w skład gałki
muszkatołowej, której wła
ś
ciwo
ś
ci odurzaj
ą
ce znane s
ą
od
lat.
Najcz
ęś
ciej
narkotyk
ten
jest
za
ż
ywany
na
dyskotekach, spotkaniach towarzyskich, przyj
ę
ciach,
ogólnie w miejscach, gdzie wyst
ę
puje zapotrzebowanie na
pobudzenie działania d
ź
wi
ę
ków.
63
Ecstasy
pochodzenie substancji - syntetyczne
wygl
ą
d - tabletki, pigułki, o ró
ż
nych kolorach, barwach
i nazwach,
sposób przyjmowania - doustnie,
nazwy slangowe - eska, tableta, tabsy, kółka, pigułki, E,
nazwy handlowe - Mitsubishi, MTV, Playboy, Batman, WV,
OBJAWY WYST
Ę
PUJ
Ą
CE PO ZA
ś
YCIU
Ś
RODKÓW
POBUDZAJ
Ą
CYCH:
euforia, podniecenie, zniesienie zm
ę
czenia i senno
ś
ci, uczucie
sympatii do otoczenia, pewno
ść
siebie, poczucie mocy, wzrost
temperatury ciała, utrata apetytu, rozszerzone
ź
renice,
sucho
ść
w ustach, poci
ą
ganie nosem, wielomówno
ść
, wzrost
aktywno
ś
ci.
64
SKUTKI DŁUGOTRWAŁEGO ZA
ś
YWANIA
Ś
RODKÓW
POBUDZAJ
Ą
CYCH:
wyniszczenie, uszkodzenie nerek i w
ą
troby, odwapnienie
ko
ś
ci, próchnica z
ę
bów, bóle głowy, nadci
ś
nienie, zaburzenia
rytmu serca, krwotoki mózgowe, udary, poronienia, uczulenia
i egzemy, stany l
ę
kowe, halucynacje, zaburzenia snu,
trudno
ś
ci z koncentracj
ą
,
3. LSD I INNE HALUCYNOGENY
•
LSD - zwi
ą
zek kwasu lizergowego, powszechnie znany
jako „kwas”, powoduj
ą
cy omamy słuchowe, wzrokowe
i dotykowe.
LSD
65
pochodzenie substancji - półsyntetyczne
wygl
ą
d - bezbarwny płyn, bez zapachu i smaku, biały
proszek, nas
ą
czone LSD tabletki, obrazki, znaczki, cukierki,
kryształki,
sposób przyjmowania - doustnie
nazwy slangowe - kwas, kwach, acid, papierek, znaczek,
nazwy handlowe - Buddaha, Bart Simpson, Smiley, Yellow
Star, Gorbaczow, Panoramix.
•
Psylocybina - to halucynogenny składnik grzybów,
z gatunku Psilocybe, wyst
ę
puj
ą
cych na terenie Meksyku.
Grzyby halucynogenne
pochodzenie substancji - naturalne
wygl
ą
d -
ś
wie
ż
e lub suszone grzybki,
sposób przyjmowania - doustnie, palenie, do
ż
ylnie.
66
•
Meskalina - jest aktywnym alkaloidem z kaktusa
meksyka
ń
skiego
zwanego
Pejotlem.
Jest
jednym
z najdawniej znanych ludzko
ś
ci halucynogenów. Była
u
ż
ywana podczas obrz
ę
dów religijnych przez Indian
zamieszkuj
ą
cych
tereny
Meksyku,
wywoływała
intensywniejsze i gł
ę
bokie prze
ż
ycia duchowe.
Meskalina
pochodzenie substancji - naturalne lub syntetyczne;
wygl
ą
d - wysuszone p
ę
dy kaktusa, proszek o barwie od białej
do br
ą
zowej;
sposób przyjmowania - doustnie, palenie.
OBJAWY WYST
Ę
PUJ
Ą
CE PO ZA
ś
YCIU LSD I INNYCH
HALUCYNOGENÓW:
omamy
wzrokowo-słuchowe,
fantazjowanie,
wyostrzenie
zmysłów, euforia, wzrost temperatury, rozszerzone
ź
renice,
zaburzenia koordynacji i sprawno
ś
ci ruchowej, pobudzenie,
ś
linotok, zaburzenia percepcji (czasu, barw, d
ź
wi
ę
ków,
67
odległo
ś
ci), chaotyczna mowa, czasami l
ę
k, panika, stany
depresyjne.
SKUTKI ZA
ś
YWANIA LSD I INNYCH HALUCYNOGENÓW:
apatia, trudno
ś
ci z koncentracj
ą
, bezsenno
ść
, wahania
nastroju, utrata zainteresowa
ń
, zaburzenie osobowo
ś
ci,
napady l
ę
kowe, omamy wzrokowe i słuchowe, mania
prze
ś
ladowcza, depresja, izolacja od
ś
wiata i ludzi, my
ś
li
samobójcze.
•
Ś
RODKI WZIEWNE - substancje o działaniu odurzaj
ą
cym
oraz halucynogennym, przyjmowane w celu doznania
przyjemno
ś
ci. Wi
ę
kszo
ść
z nich wchodzi w skład
popularnych i łatwo dost
ę
pnych produktów u
ż
ywanych
w gospodarstwach domowych, przemy
ś
le, medycynie. Do
najcz
ęś
ciej
stosowanych
inhalantów
nale
żą
:
kleje
(butapren, toluen), rozpuszczalniki (eter, aceton, tri),
paliwa (benzyna, nafta), lakiery, aerozole, dezodoranty,
gaz z zapalniczek.
Ś
rodki wziewne s
ą
szczególnie popularne w
ś
ród dzieci
i młodzie
ż
y, ze wzgl
ę
du na ich łatw
ą
dost
ę
pno
ść
i nisk
ą
cen
ę
.
68
Inhalanty
pochodzenie substancji – syntetyczne;
wygl
ą
d - tubki, słoiki, puszki, woreczki plastikowe zawieraj
ą
ce
klej, farb
ę
, lakier, rozpuszczalnik, benzyn
ę
;
sposób przyjmowania - inhalacja, doustnie;
nazwy slangowe - Gucio, klej, wci
ą
gnik.
OBJAWY WYST
Ę
PUJ
Ą
CE PO ZA
ś
YCIU
Ś
RODKÓW
WZIEWNYCH:
euforia
lub
senno
ść
,
podniecenie,
wesołkowato
ść
,
rozszerzone
ź
renice, nadwra
ż
liwo
ść
na
ś
wiatło, łzawienie,
dzwonienie w uszach, bóle i zawroty głowy, spowolniona
mowa, mdło
ś
ci, biegunka, zaburzenie koordynacji ruchowej,
osłabienie mi
ęś
ni, bóle w klatce piersiowej, omamy wzrokowe,
słuchowe, fantazjowanie.
69
SKUTKI DŁUGOTRWAŁEGO ZA
ś
YWANIA
Ś
RODKÓW
WZIEWNYCH:
wyniszczenie, wychudzenie, oczopl
ą
s, bóle głowy, blado
ść
skóry, krwotoki z nosa, anemia, uszkodzenie w
ą
troby i nerek,
zmiany zanikowe mózgu, osłabienie mi
ęś
ni, zaburzenia
pami
ę
ci,
amnezja,
trudno
ś
ci
w
przyswajaniu
nowych
wiadomo
ś
ci, zaburzenia snu, brak koordynacji ruchowej,
podatno
ść
na infekcje, agresja, napady l
ę
ku.
70
WYKAZ PLACÓWEK UDZIELAJĄCYCH
POMOCY OSOBOM Z PROBLEMEM
NARKOTYKOWYM
PLACÓWKI AMBULATORYJNE
nazwa placówki
dane placówki
Centrum Profilaktyki
Uzale
ż
nie
ń
Stowarzyszenie
Profilaktyki Społecznej
Sedno
61-745 Pozna
ń
,
al. Marcinkowskiego 21
tel./fax (061) 855 73 54
sedno1@poczta.jzk.pl
Poradnia Profilaktyki
i Terapii MONAR
60-832 Pozna
ń
,
ul. Grunwaldzka 55 barak 18/19
tel. (061) 867-98-03
(061) 867-98-04
(061) 867-72-27
monarpoznan@poczta.onet.pl
Szpital Wojewódzki
w Poznaniu
60-479 Pozna
ń
,
ul. Juraszów 7/19
tel. (061)821-22-00
fax. (061) 841-79-65
szpital@lutyck.pl
www.lutycka.pl
Punkt Konsultacyjny dla
Młodzie
ż
y Uzale
ż
nionej
Caritas Archidiecezji
Pozna
ń
skiej
61-546 Pozna
ń
,
ul. Rynek Wildecki 4a
tel. (061) 835-68-51
(061) 835-68-50
fax. (061) 835-68-61
caritas@archpoznan.org.pl
71
Punkt Wsparcia dla
Osób Uzale
ż
nionych od
Narkotyków
63-800 Gosty
ń
,
ul. Willowa 3a
tel. (065) 572-00-73
iandrzejewska@um.gostyn.pl
Stowarzyszenie „Karan”
Punkt Konsultacyjny ds.
Narkomanii
62-800 Kalisz,
ul. Graniczna 1
tel./fax (062) 764-22-60
karan-kalisz@o2.pl
NZOZ Poradnia
Uzale
ż
nie
ń
i
Współuzale
ż
nie
ń
62-800 Kalisz,
ul. Lipowa 5
tel. (062) 767-20-57
fax (062) 766-51-01
interand@kalisz.mm.pl
O
ś
rodek Leczenia
Uzale
ż
nie
ń
i
Współuzale
ż
nie
ń
62-510 Konin,
ul. 11 Listopada 26
tel. (063) 243-67-67
tadeuszjucyk@wp.pl
NZOZ MONAR
Poradnia Profilaktyki i
Terapii Uzale
ż
nie
ń
64-100 Leszno,
ul. Przemysłowa 27
tel./fax (065) 520-41-43
monar-l-no@o2.pl
Stowarzyszenie
Pomocy „Arka Noego"
Punkt Konsultacyjny
63-430 Odolanów,
ul. Gimnazjalna 6
tel. (062) 733-30-64
fax (062) 737-12-17
arka@kdm.pl
www.arka.kdm.pl
Stowarzyszenie
Pomocy „Arka Noego"
Centrum
Przeciwdziałania
Narkomanii Punkt
Konsultacyjny
63-400 Ostrów Wielkopolski,
ul. Kusoci
ń
skiego 1
tel. (062) 738-75-46
fax (062) 737-12-17
arka@kdm.pl
www.arka.kdm.pl
Stowarzyszenie
Pomocy „Arka Noego"
Centrum
Przeciwdziałania
Narkomanii O
ś
rodek
Leczenia Uzale
ż
nie
ń
63-400 Ostrów Wielkopolski,
ul. Szkolna 1
tel. (062) 737-15-73
fax (062) 737-12-17
arka@kdm.pl
www.arka.kdm.pl
72
SPZOZ O
ś
rodek
Profilaktyki i Terapii
Uzale
ż
nie
ń
63-400 Ostrów Wielkopolski,
ul. Ko
ś
ciuszki 14
tel. (062) 735-09-87
fax (062) 735-21-63
Wielkopolskie Centrum
Pomocy Bli
ź
niemu
Monar - Markot NZOZ
z siedzib
ą
w Ro
ż
nowicach filia
w Pile
64-920 Piła,
al. Niepodległo
ś
ci 135
tel./fax (067) 215-22-50
info@monar-markot.poznan.pl
www.monar-markot.poznan.pl
Klinika Ars Medical
Poradnia Terapii
Uzale
ż
nie
ń
i Współuzale
ż
nie
ń
od
Substancji
Psychoaktywnych
64-920 Piła,
al. Wojska Polskiego 43
tel. (067)215-62-75
fax (067) 212-53-90
arsmedical@pila.top.pl
www.ars-medical.neostrada.pl
Niepubliczny
Specjalistyczny Zakład
Opieki Psychiatrycznej
i Odwykowej dla
Dorosłych
64-920 Piła,
al. Wojska Polskiego 49 b
tel. (067) 212-40-56
NZOZ Wielkopolskie
Centrum Pomocy
Bli
ź
niemu Monar-Markot
Poradnia Terapii
Uzale
ż
nie
ń
i Wspóluzale
ż
nie
ń
od
Alkoholu i Innych
Substancji
Psychoaktywnych
64-610 Rogo
ź
no
powiat Oborniki Wlk.
Ro
ż
nowice 33
tel./fax (067) 261-06-78
info@monar-markot.poznan.pl
www.monar-markot.poznan.pl
Poradnia Terapii
Uzale
ż
nie
ń
i Współuzale
ż
nie
ń
„Centrum U"
62-300 Wrze
ś
nia,
ul. Witkowska 3
tel. (061)436-21-46
trawinscy@onet.pl
Szpital Powiatowy im.
Alfreda Sokołowskiego
Poradnia Leczenia
Uzale
ż
nie
ń
77-400 Zlotów,
ul. Szpitalna 28
tel. (067) 263-22-33
fax.(067) 263-58-78
73
PLACÓWKI STACJONARNE
nazwa placówki
dane placówki
NZOZ O
ś
rodek
Rehabilitacyjno-
Resjocjalizacyjny MONAR
63-313 Chocz,
powiat pleszewski
Nowolipsk 61
tel./fax (062) 741-53-02
monar@post.pl
Oddział Leczenia Uzale
ż
nie
ń
dla Młodzie
ż
y przy Woj.
Szpital dla Nerwowo
i Psychicznie Chorych
„Dziekanka"
62-200 Gniezno
ul. Pozna
ń
ska 15
tel. (061) 423-85-98
fax (061) 426-11-18
Wielkopolskie Centrum
Pomocy Bli
ź
niemu Monar
- Markot NZOZ z siedzib
ą
w Ro
ż
nowicach filia w Pile
64-920 Piła,
al. Niepodległo
ś
ci 135
tel./fax (067) 215-22-50
info@monar-
markot.poznan.pl
www.monar-
markot.poznan.pl
NZOZ Wielkopolskie
Centrum Pomocy Bli
ź
niemu
Monar-Markot Oddział
Terapii Uzale
ż
nie
ń
od
Alkoholu i Innych Substancji
Psychoaktywnych
64-610 Rogo
ź
no
powiat Oborniki Wlk.
Ro
ż
nowice 33
tel./fax (067) 261-06-78
info@monar-
markot.poznan.pl
www.monar-
markot.poznan.pl
74
PLACÓWKI PROWADZ
Ą
CE BADANIA NA OBECNO
ŚĆ
WIRUSA HIV
nazwa placówki
dane placówki
Szpital Specjalistyczny
w Pile Zakład
Diagnostyki
Laboratoryjnej
64-920 Piła,
ul. Rydygiera 1
tel. (067) 210-65-20
Wojewódzka Stacja
Sanitarno -
Epidemiologiczna
w Poznaniu
61-705 Pozna
ń
,
ul. Noskowskiego 23
tel. (061)852-99-18
(061) 854-43-02
fax (061) 852-50-03
inspekcja.sanitarna@wsse-
poznan.pl
www.wsse-poznan.pl
Prywatna Lecznica
„Certus” Laboratorium
60-309 Pozna
ń
,
ul. Grunwaldzka 156
tel. (061) 860-43-56
(061) 860-43-59
fax (061) 867-15-30
Szpital Wojewódzki
w Poznaniu
60-479 Pozna
ń
,
ul. Juraszów 7/19
tel. (061) 821-22-00
fax (061) 841-79-65
szpital@lutyck.pl
www.lutycka.pl
Centrum Profilaktyki
Uzale
ż
nie
ń
Stowarzyszenie
Profilaktyki Społecznej
„Sedno"
61-833 Pozna
ń
,
al. Marcinkowskiego 21
tel. (061) 855-73-54
SP Szpital Kliniczny nr 2
AM Pracownia Chorób
Przenoszonych Droga
Płciow
ą
60-355 Pozna
ń
,
ul. Przybyszewskiego 49
tel. (061) 869-12-87
(061)869-12-81
fax (061) 869-15-72
75
Pozna
ń
ski O
ś
rodek
Specjalistycznych Usług
Medycznych
61-696 Pozna
ń
,
ul. Serbska 6
tel. (061) 823-25-81
fax (061) 823-28-37
posum@poczta.fm
Powiatowa Stacja
Sanitarno -
Epidemiologiczna
w Koninie
62-500 Konin,
ul. Staszica 16
tel. (063) 243-90-52
fax (063) 243-90-57
Szpital Zespolony im
L. Perzyny Zakład
Diagnostyki
Laboratoryjnej
62-800 Kalisz,
ul. Pozna
ń
ska 79
tel. (062)765-14-11
(062) 765-14-05
fax (062) 767-72-45
NZOZ Leszczy
ń
skie
Centrum Medyczne
VENTRICULUS
64-100 Leszno,
ul. Słowia
ń
ska 41
tel. (065) 529-25-63
NZOZ Diagnostyka
Medyczna „Meridian"
64-100 Leszno,
ul. Wojska Polskiego 11/15
tel./fax (065) 529-97-08
76
ODDZIAŁY/PODODDZIAŁY DETOKSYKACYJNE
nazwa placówki
Dane placówki
SP ZOZ Pozna
ń
Je
ż
yce Szpital Miejski
im Franciszka Raszei
60-834 Pozna
ń
,
ul. Mickiewicza 2
tel. (061) 847-69-46
fax (061) 848-13-51
toksy@interia.pl
Wojewódzki Szpital
Zespolony w Koninie
Oddział Leczenia
Uzale
ż
nie
ń
62-510 Konin,
ul. Południowa 1
tel. (063) 243-35-60
Oddział Leczenia
Zespołów
Abstynencyjnych
Wojewódzkiego
Zakładu Opieki
Psychiatrycznej
w Sokołówce
62-840 Ko
ź
minek,
Sokołówka 1
tel. (062)763-72-15
fax (062) 763-72-16
psychiatria@sokolowka.med.pl
Szpital Powiatowy im
Alfreda Sokołowskiego
77-400 Złotów,
ul. Szpitalna 28
tel. (067) 263-22-33
77
Pi
ś
miennictwo:
1. Baran-Furga
H.,
Steinbarth-Chmielewska
K.:
Uzale
ż
nienia. Obraz kliniczny i leczenie. Podr
ę
cznik dla
lekarzy. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.
2. Dimoff T., Carper S.: Jak rozpozna
ć
czy dziecko si
ę
ga po
narkotyki. ELMA BOOKS, Warszawa 1993.
3. Juczy
ń
ski Z.: Narkomania. Podr
ę
cznik dla nauczycieli
wychowawców i rodziców. Wyd. Lekarskie PZWL,
Warszawa 2002.
4. Karasowska A.: Profilaktyka na co dzie
ń
. Alkohol w
ż
yciu
nastolatków.
Pa
ń
stwowa
Agencja
Rozwi
ą
zywania
Problemów Alkoholowych, Warszawa 2004.
5. Koczurowska J.: Co czyni
ć
aby dzieci nie si
ę
gały po
narkotyki.
Rady
dla
rodziców
i
wychowawców.
Towarzystwo „Mrowisko”, Gda
ń
sk 1995.
6. Kompendium wiedzy o profilaktyce. Biuro ds. Narkomanii,
Warszawa 1996.
7. Latka A., G
ą
siorowski W.: Narkotyki. Podstawowe rodzaje
i opis. Biuro ds. Narkomanii, Warszawa 1997.
8. Mitas A., Brachaczek I., Smyrnova-Trybulska E.:
Profilaktyka narkomanii. Katedra Edukacji Informatycznej
Uniwersytetu
Ś
l
ą
skiego, Cieszyn 2005. (materiały z płyty
doł
ą
czonej do ksi
ąż
ki)
78
9. Moneta-Malewska M.: Narkotyki w szkole i w domu –
zagro
ż
enia. Towarzystwo Wydawnicze i Literackie,
Warszawa 1995.
10. Narkomania. Gdzie szuka
ć
pomocy? Informator na temat
placówek udzielaj
ą
cych pomocy osobom z problemem
narkotykowym. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania
Narkomanii, Warszawa 2004.
11. Pasek M.: Narkotyki przy tablicy. Wyd. Toret, Warszawa
2002.
12. Pasek M.: Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko. Wyd.
Toret, Warszawa 1998.
13. Profilaktyka
w
ś
rodowisku
lokalnym.
Pod
red.
G.
Ś
wi
ę
tkiewicz. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania
Narkomanii, Warszawa 2002.
14. Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu
narkomanii.
15. Vogler E. R., Bartez R. W.: Nastolatki i alkohol. Kiedy nie
wystarczy
powiedzie
ć
„nie”.
Pa
ń
stwowa
Agencja
Rozwi
ą
zywania Problemów Alkoholowych, Warszawa
2002.
16. Wojewódzki Program Przeciwdziałania Narkomanii dla
Województwa Wielkopolskiego na lata 2004-2007, Urz
ą
d
Marszałkowski w Poznaniu, Pozna
ń
2003.
79