WSPÓLNA POLITYKA BEZPIECZEŃSTWA I OBRONY

W dziedzinie wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony poczyniono wiele postępów
– w szczególności po 1999 r. Traktat z Lizbony zapewnia istotną przejrzystość i
jasność prawną w odniesieniu do wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, a także
potwierdza rolę polityczną i budżetową Parlamentu Europejskiego w tym ważnym
obszarze polityki.

PODSTAWA PRAWNA

Tytuł V TUE „Postanowienia ogólne o działaniach zewnętrznych Unii i
postanowienia

szczególne

dotyczące

wspólnej

polityki

zagranicznej

i

bezpieczeństwa” (*6.1.1), a w szczególności rozdział 2 (sekcja 2, artykuły 42-46)
zatytułowany „Postanowienia dotyczące wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony”,
a także protokoły 10 i 11 oraz deklaracje 13 i 14.

CELE

Zasady regulujące działania zewnętrzne Unii Europejskiej są wymienione w art. 21
TUE i opisane, jako te, które „leżą u podstaw jej utworzenia, rozwoju i rozszerzenia
oraz które zamierza wspierać na świecie: demokracji, państwa prawnego,
powszechności i niepodzielności praw człowieka i podstawowych wolności,
poszanowania godności ludzkiej, zasad równości i solidarności oraz poszanowania
zasad Karty Narodów Zjednoczonych oraz prawa międzynarodowego”. Dla WPZiB
(zmienionej Traktatem z Lizbony) wyznaczono osiem celów:

―

ochrony swoich wartości, podstawowych interesów, bezpieczeństwa, niezależności
i integralności;

―

umacniania i wspierania demokracji, państwa prawnego, praw człowieka i zasad
prawa międzynarodowego;

―

utrzymania pokoju, zapobiegania konfliktom i umacniania bezpieczeństwa
międzynarodowego zgodnie z celami i zasadami Karty Narodów Zjednoczonych,
jak również z zasadami Aktu końcowego z Helsinek oraz celami Karty Paryskiej,
w tym z celami i zasadami dotyczącymi granic zewnętrznych;

―

wspierania trwałego rozwoju gospodarczego i społecznego oraz w dziedzinie
środowiska naturalnego krajów rozwijających się, przyjmując za nadrzędny cel
likwidację ubóstwa;

―

zachęcania wszystkich krajów do integracji w ramach gospodarki światowej,
między

innymi

drogą

stopniowego

znoszenia

ograniczeń

w

handlu

międzynarodowym;

―

przyczyniania się do opracowywania międzynarodowych środków służących
ochronie i poprawie stanu środowiska naturalnego oraz zrównoważonego
zarządzania światowymi zasobami naturalnymi, w celu zapewnienia trwałego
rozwoju;

―

niesienia pomocy narodom, krajom i regionom dotkniętym klęskami żywiołowymi
lub katastrofami spowodowanymi przez człowieka; oraz

―

wspierania systemu międzynarodowego opartego na silniejszej współpracy
wielostronnej i na dobrych rządach na poziomie światowym.

OSIĄGNIĘCIA

A. Traktat z Lizbony

1. Treść wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO)

a. Cele

WPBiO jest integralną częścią WPZiB i zapewnia Unii potencjał operacyjny oparty
na środkach cywilnych i wojskowych. Unia może korzystać z tego potencjału w
„misjach

utrzymania

pokoju,

zapobiegania

konfliktom

i

wzmacniania

międzynarodowego bezpieczeństwa, zgodnie z zasadami Karty Narodów
Zjednoczonych”. Państwa członkowskie udostępniają Unii tego rodzaju środki.
Traktat z Lizbony potwierdza podjęte w Amsterdamie zobowiązanie do stopniowego
określania wspólnej polityki obronnej, co może prowadzić do stworzenia wspólnej
obrony, jeżeli tak zadecyduje Rada Europejska, lecz dodaje się w nim zastrzeżenie:
„stanowiąc jednomyślnie” (art. 42 ust. 2 TUE). Zastrzeżenie to służy za
przypomnienie, że normą w WPZiB/WPBiO pozostanie raczej zasada jednomyślności,
nie zaś akty ustawodawcze (wykluczone na mocy art. 31 TUE). Wzmocniona
współpraca zostaje rozciągnięta na obszar WPZiB/WPBiO.

b. Rozszerzenie zakresu zadań petersberskich

Zgodnie z art. 17 ust. 4 traktatu z Amsterdamu do TUE włączono tzw. zadania
petersberskie, które obejmują: misje humanitarne i ratunkowe, misje utrzymywania
pokoju oraz misje zbrojne służące zarządzaniu kryzysowemu, w tym misje
przywracania pokoju. Stały się one częścią WPZiB oraz wspólnej polityki obrony. W
realizacji tych zadań mogą uczestniczyć wszystkie państwa członkowskie UE (z
wyjątkiem Danii, która w kwestiach obrony ma prawo do rezygnacji zgodnie z
protokołem 5 do traktatu z Amsterdamu). Na mocy art. 43 TUE rozszerzony został
zakres i skala zadań petersberskich, aczkolwiek dokonano tego w duchu podobnym
do ustaleń poczynionych podczas obrad Rady Europejskiej w Salonikach i w ramach
celu podstawowego na 2010 r., a zadania te obejmują „wspólne działania
rozbrojeniowe, misje humanitarne i ratunkowe, misje wojskowego doradztwa i
wsparcia, misje zapobiegania konfliktom i utrzymywania pokoju, misje zbrojne
służące zarządzaniu kryzysowemu, w tym misje przywracania pokoju i operacje
stabilizacji sytuacji po zakończeniu konfliktów. Wszystkie te misje mogą przyczyniać
się do walki z terroryzmem, w tym poprzez wspieranie państw trzecich w zwalczaniu
terroryzmu na ich terytoriach”. Wprowadzono szczegółowe odniesienie (art. 42 ust. 3
TUE) do oddawania do dyspozycji Unii dostępnych zdolności cywilnych i
wojskowych (w tym sił wielonarodowych) dla celów realizacji WPBiO. Poprzez ten
ustęp pojęcie EPBiO (termin, który nigdy nie występował w tekstach traktatów)
zostaje wprowadzone w bardziej przejrzysty i szczegółowy sposób do tekstu Traktatu
z Lizbony, pod nowym nagłówkiem WPBiO.

2. Proces podejmowania decyzji

a. Decyzja

Unia będzie prowadzić politykę w tym obszarze (art. 25 TUE) poprzez określanie
ogólnych wytycznych i przyjmowanie decyzji (to drugie obejmuje wcześniejsze
rozróżnienie na wspólne strategie, wspólne stanowiska i wspólne działania). Aby
zapewnić pewną elastyczność w ramach ogólnej zasady jednomyślności w procesie
podejmowania decyzji, na mocy Traktatu z Lizbony utrzymano wprowadzoną
traktatem z Amsterdamu procedurę konstruktywnego wstrzymania się od głosu,
dzięki której państwo członkowskie może zdecydować o niezastosowaniu określonej
decyzji, mimo że akceptuje jej wiążący charakter dla całej Unii. Art. 42 ust. 4
potwierdza przyjętą zasadę i praktykę jednomyślności w kwestiach obrony
poprzez stwierdzenie, że „Decyzje dotyczące wspólnej polityki bezpieczeństwa i
obrony, w tym decyzje w sprawie podjęcia misji, o których mowa w niniejszym
artykule, są przyjmowane przez Radę stanowiącą jednomyślnie (…)”. Zgodnie z
drugą klauzulą w tym zdaniu, taka jednomyślna decyzja będzie podjęta „na wniosek
wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
lub z inicjatywy Państwa Członkowskiego”. Ponadto końcowe zdanie tego ustępu
daje nadzieję na większą spójność pomiędzy instrumentami a państwami
członkowskimi, gdzie „Wysoki przedstawiciel może zaproponować, w stosownych
przypadkach wspólnie z Komisją, użycie zarówno środków krajowych, jak i
instrumentów Unii”. Przyczyni się to do poprawy stanu rzeczy odnośnie aktualnych
od dawna kwestii dotyczących przywództwa i przejrzystości procesu podejmowania
decyzji.

b. Wykonanie

―

Operacje WPBiO są uruchamiane na mocy decyzji Rady.

―

Nowa wysoka przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, a
zarazem wiceprzewodnicząca Komisji, odpowiada za prowadzenie WPZiB i
WPBiO.

―

Budżet WPZiB, będący częścią budżetu WE, jest realizowany przez Komisję w
drodze elastycznego finansowania.

―

Powstał fundusz na rozpoczęcie działań.

Mandat Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa (art. 25 Traktatu z Nicei) do
nadzorowania „kontroli politycznej i kierownictwa strategicznego” operacji
zarządzania kryzysowego ma być wykonywany w ramach odpowiedzialności Rady,
ale – co istotne – to wysoki przedstawiciel „pod kierunkiem Rady oraz w ścisłym i
stałym porozumieniu z Komitetem Politycznym i Bezpieczeństwa, czuwa nad
koordynacją cywilnych i wojskowych aspektów tych misji”. Dlatego też Komitet
Polityczny i Bezpieczeństwa pozostaje głównym ciałem przygotowującym misje
WPBiO i zarządzającym nimi, lecz to wysoki przedstawiciel (jako naczelny
koordynator instrumentów cywilnych i wojskowych) pełni obecnie bardziej doniosłą
funkcję i realizuje szczegółowy mandat dla zapewnienia spójności, w związku z czym
wysoki przedstawiciel staje się być może nowym filarem WPZiB.

c. Kluczowe grupy

W następnym punkcie (art. 42 ust. 5) przewiduje się możliwość powierzenia realizacji
danej „misji”, w ramach Unii (np. misji UE zainicjowanej w drodze jednomyślnej
decyzji), „grupie Państw Członkowskich”. Chociaż przepisy tego nie określają, może
ona przybrać formę sił wielonarodowych lub unijnej grupy bojowej (jako że Unia nie
posiada stałej armii).

d. Europejska Agencja Obrony (EAO)

EAO czuwa nad procesem określania i rozwoju zdolności, przy czym jej celem jest
„wzmacnianie bazy przemysłowej i sektora obrony” i jej „udział w określaniu celów
zdolności wojskowych Europy i polityki zbrojeń” (art. 42 ust. 3 i 45 TUE). W tym
miejscu do traktatów po raz pierwszy został wprowadzony termin „stałej współpracy
strukturalnej”, i chociaż wiele pytań dotyczących jej ewentualnego zastosowania (lub
podobieństw do ściślejszej współpracy) pozostaje bez odpowiedzi, otrzymujemy
szereg dokładnych informacji, włącznie z ogólną propozycją, zgodnie z którą (art. 42
ust. 6 TUE) te państwa członkowskie, „które spełniają wyższe kryteria zdolności
wojskowej i które zaciągnęły w tej dziedzinie dalej idące zobowiązania, mając na
względzie najbardziej wymagające misje, ustanawiają stałą współpracę strukturalną w
ramach Unii”. Procedura (art. 46 TUE) przyjęcia przez Radę stałej współpracy
strukturalnej na mocy decyzji Rady przewiduje „głosowanie większością
kwalifikowaną po konsultacji z wysokim przedstawicielem”. Inne przypadki, w
których stosuje się głosowanie większością kwalifikowaną lub jednomyślność
przewidziane są „w ramach stałej współpracy strukturalnej”, lecz „jednomyślność”
nadal pozostaje punktem wyjścia dla wszystkich decyzji dotyczących podjęcia misji
(art. 42 ust. 4 TUE) lub rozszerzonych zadań petersberskich (art. 43 TUE). Może to
uspokoić tych, którzy obawiają się, że grupa prowadząca stałą współpracę
strukturalną zorganizuje misję z własnej inicjatywy w imieniu Unii. Jednak te same
państwa członkowskie mogą prowadzić doraźną misję poza ramami UE – np. podjąć
operację bez mandatu/decyzji UE. Bardziej dokładne informacje o tym, co należy
rozumieć przez „wyższe kryteria” i „dalej idące zobowiązania” znajdują się w
protokole szczegółowym (protokół 10 w sprawie Komitetu Politycznego i
Bezpieczeństwa ustanowiony na mocy art. 42 TUE) W chwili obecnej, oczekujące na
ocenę kryteria szczegółowe pozostają niesprecyzowane. Zamiast tego przedstawia się
nam opis „unijnej metodologii rozwoju zdolności”, zgodnie z którą od czasu obrad
Rady Europejskiej w Laeken w 2001 r. kładzie się nacisk raczej na „dobrowolne
oddolne” zobowiązania państw członkowskich (do obecnych inicjatyw – celów
podstawowych, braków i zamówień), niż na wyznaczanie „odgórnych celów”, co
wymaga dostosowań na szczeblu krajowym (takich, jak na przykład wyznaczenie celu
w postaci przeznaczania na wydatki związane z obroną 2% PKB lub przeznaczania
25% obecnego budżetu obronnego na badania i rozwój). Bardziej szczegółowe
analizy prowadzili także inni eksperci. Ambicje państw członkowskich, aby
kontynuować przybierający na sile proces, zapoczątkowany w Laeken, lub aby
wyznaczać cele dla koniecznej reformy strukturalnej sektora obrony, staną się jeszcze
bardziej wyraźne po ratyfikacji, kiedy pojawią się wnioski.

e. Klauzula wzajemnej obrony

Wprowadzenie klauzuli wzajemnej pomocy (art. 42 ust. 7 TUE), która stanowi
podobnie jak klauzula wzajemnej obrony, uważane jest za ważną innowację w
Traktacie z Lizbony, ponieważ klauzula ta stanowi, iż: „W przypadku gdy
jakiekolwiek Państwo Członkowskie stanie się ofiarą napaści zbrojnej na jego

terytorium, pozostałe Państwa Członkowskie mają w stosunku do niego obowiązek
udzielenia pomocy i wsparcia przy zastosowaniu wszelkich dostępnych im środków”.
Przywodzi to na myśl pytania postawione w trakcie Konwencji Europejskiej,
dotyczące tego, czy UE powinna mieć swoją własną klauzulę wzajemnej obrony
podobną do obowiązującej w NATO, oraz pytania o los zmienionego traktatu
brukselskiego z 1954 r. i o pozostającą przy Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE)
komórkę. Ważny krok w kierunku wyjaśnienia tej kwestii uczyniono wraz z wydaną
31 marca 2010 r. zapowiedzią 10 członków założycieli UZE, że wraz z przyjęciem
Traktatu z Lizbony zdecydowali się unieważnić zmieniony traktat brukselski. Pełny
tekst zawartej w Traktacie z Lizbony klauzuli wzajemnej pomocy w art. 42 ust. 7
TUE brzmi: „W przypadku, gdy jakiekolwiek Państwo Członkowskie stanie się ofiarą
napaści zbrojnej na jego terytorium, pozostałe Państwa Członkowskie mają w
stosunku do niego obowiązek udzielenia pomocy i wsparcia przy zastosowaniu
wszelkich dostępnych im środków, zgodnie z artykułem 51 Karty Narodów
Zjednoczonych. Nie ma to wpływu na szczególny charakter polityki bezpieczeństwa i
obronnej niektórych państw członkowskich. Zobowiązania i współpraca w tej
dziedzinie pozostają zgodne ze zobowiązaniami zaciągniętymi w ramach Organizacji
Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), która dla państw będących jej członkami
pozostaje podstawą ich zbiorowej obrony i forum dla jej wykonywania.” Treść tej
klauzuli można porównać do treści art. V zmienionego traktatu brukselskiego z
1954 r., która brzmi następująco: „Jeżeli którakolwiek z wysokich umawiających się
stron stanie się celem zbrojnego ataku w Europie, pozostałe wysokie umawiające się
strony, zgodnie z postanowieniami artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych,
udzielą zaatakowanej w ten sposób stronie wszelkiej będącej w ich dyspozycji
pomocy i wsparcia wojskowego i innego rodzaju”. W pierwszej części tekstu Traktatu
z Lizbony natrafiamy na uderzające podobieństwa do zmienionego traktatu
brukselskiego. Nie jest to przypadek, jeśli przypomnimy sobie, że tekst lizboński (w
wersji omawianej w kontekście konferencji międzyrządowej z 2004 r.) był
skonstruowany tak, by usatysfakcjonować trzy grupy krajów:

―

kraje starające się o wzajemne zobowiązanie do obrony, których dążeniom
wychodzi naprzeciw następujący fragment tego artykułu: „W przypadku gdy
jakiekolwiek Państwo Członkowskie stanie się ofiarą napaści zbrojnej na jego
terytorium, pozostałe Państwa Członkowskie mają w stosunku do niego obowiązek
udzielenia pomocy i wsparcia przy zastosowaniu wszelkich dostępnych im
środków, zgodnie z artykułem 51 Karty Narodów Zjednoczonych”;

―

kraje starające się o ochronę swojego tradycyjnie neutralnego statusu (takie jak
Irlandia, Austria i Szwecja), których dążeniom czyni zadość klauzula: „nie ma to
wpływu na szczególny charakter polityki bezpieczeństwa i obronnej niektórych
Państw Członkowskich”; oraz

―

kraje pragnące zapewnić, że artykuł ten nie przyniesie uszczerbku NATO, których
dążeniom czyni zadość pozostały fragment tego artykułu: „Zobowiązania i
współpraca w tej dziedzinie pozostają zgodne ze zobowiązaniami zaciągniętymi w
ramach Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, która dla państw będących jej
członkami pozostaje podstawą ich zbiorowej obrony i forum dla jej wykonywania”.

f. Klauzula wzajemnej solidarności

Istnieje też klauzula wzajemnej solidarności (część V tytuł VII, art. 222 TFUE),
wprowadzona zasadniczo w formie deklaracji umieszczonej w konkluzjach Rady

Europejskiej z 25-26 marca 2004 r. po atakach terrorystycznych w Madrycie.
Zawarta w Traktacie z Lizbony klauzula wzajemnej solidarności (tytuł VII, art.
222) stanowi, że:

―

„Unia i jej Państwa Członkowskie działają wspólnie w duchu solidarności, jeżeli
jakiekolwiek

Państwo

Członkowskie

stanie

się

przedmiotem

ataku

terrorystycznego lub ofiarą klęski żywiołowej lub katastrofy spowodowanej przez
człowieka. Unia mobilizuje wszystkie będące w jej dyspozycji instrumenty, w tym
środki wojskowe udostępnione jej przez Państwa Członkowskie, w celu:

― zapobiegania

zagrożeniu

terrorystycznemu

na

terytorium

Państw

Członkowskich; ochrony instytucji demokratycznych i ludności cywilnej
przed ewentualnym atakiem terrorystycznym; udzielenia pomocy Państwu
Członkowskiemu na jego terytorium, na wniosek jego władz politycznych, w
przypadku ataku terrorystycznego;

― udzielenia pomocy Państwu Członkowskiemu na jego terytorium, na wniosek

jego władz politycznych, w przypadku klęski żywiołowej lub katastrofy
spowodowanej przez człowieka.

―

Jeżeli Państwo Członkowskie stało się przedmiotem ataku terrorystycznego lub
ofiarą klęski żywiołowej lub katastrofy spowodowanej przez człowieka, na prośbę
jego władz politycznych inne Państwa Członkowskie udzielają mu pomocy. W tym
celu Państwa Członkowskie koordynują swoje działania w ramach Rady.

―

Stanowiąc na wspólny wniosek Komisji i wysokiego przedstawiciela Unii do
spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Rada przyjmuje decyzję
określającą warunki zastosowania przez Unię niniejszej klauzuli solidarności. Rada
stanowi zgodnie z artykułem 15 b ustęp 1, jeżeli decyzja ta ma wpływ na kwestie
obronne. Parlament Europejski jest informowany”. W zakresie niniejszego ustępu i
bez uszczerbku dla artykułu 207, Radę wspomagają Komitet Polityczny i
Bezpieczeństwa, wspierany przez struktury powstałe w ramach wspólnej polityki
bezpieczeństwa i obrony, oraz komitet, o którym mowa w artykule 61 D, które, w
stosownych przypadkach, przedstawiają Radzie wspólne opinie.

―

W celu umożliwienia podjęcia skutecznych działań przez Unię i jej Państwa
Członkowskie, Rada Europejska systematycznie ocenia zagrożenia dla Unii”.

g. Stosunki między UE a NATO – Berlin Plus

Porozumienie Berlin Plus umożliwia UE dostęp do planów i zdolności NATO w
zakresie operacji zarządzania kryzysowego. Jego początki sięgają konferencji
ministerialnej NATO w Berlinie w 1996 r., podczas której ministrowie spraw
zagranicznych zgodzili się udostępnić zasoby NATO dla celów operacji
prowadzonych przez UZE w ramach próby zwiększenia udziału europejskiej obrony
w NATO. W 1999 r. podczas szczytu w Waszyngtonie powyższe postanowienie
zostało rozszerzone na prowadzone przez UE operacje zarządzania kryzysowego w
ramach europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony. Zgodnie z komunikatem ze
szczytu waszyngtońskiego powyższe ustalenia miały obejmować „operacje, w
których Sojusz jako taki nie uczestniczy”. Zawarcie ostatecznego porozumienia
między UE a NATO zostało wstrzymane w okresie od 1999 r. do grudnia 2002 r. ze
względu na działania blokujące ze strony Grecji i Turcji. Wynegocjowany przez
Wielką Brytanię układ, zawarty w trakcie obrad Rady Europejskiej w Brukseli w

listopadzie 2002 r., umożliwił przyjęcie w dniu 16 grudnia 2002 r. deklaracji UE i
NATO w sprawie EPBiO. Ostateczne porozumienie UE-NATO Berlin Plus jest zatem
złożone z szeregu ustaleń instytucjonalnych między UE a NATO, umożliwiających
im bezpieczną wymianę informacji oraz określenie sposobu udostępniania zasobów
NATO. Ostateczne porozumienie instytucjonalne, konieczne dla sformalizowania
stosunków, nadeszło wraz z umową między UE a Organizacją Traktatu
Północnoatlantyckiego w sprawie bezpieczeństwa informacji (zawierającą 18
artykułów) z dnia 12 marca 2003 r. Cały pakiet Berlin Plus mógł w ten sposób zostać
połączony z tzw. umową ramową, która składała się z wymiany pism między
wysokim przedstawicielem UE a sekretarzem generalnym NATO, zawartą dnia 17
marca 2003 r. – w samą porę, aby UE mogła rozpocząć w dniu 31 marca 2003 r.
operację Concordia, wymagającą zasobów i planów NATO.

ROLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

W ciągu szóstej kadencji (w latach 2004-2009) Parlament Europejski wypracował
silny konsensus na rzecz EPBiO (jako integralnej części WPZiB). Efektem tego
konsensusu jest przyjęcie kilku rezolucji dotyczących WPZiB oraz rezolucji
zatwierdzających niektóre operacje EPBiO (w tym EUFOR Althea, EUFOR DR
Kongo i EUFOR Czad). Już na początku siódmej kadencji (2009-2014) Parlament
Europejski dowiódł, że jest zdecydowany korzystać ze swoich nowych uprawnień
nadanych mu na mocy Traktatu z Lizbony, aby potwierdzić swoje prawo do
oddziaływania na rozwój zarówno WPZiB, jak i nowej WPBiO, między innymi
poprzez szczegółową rezolucję zatytułowaną „Rozwój WPBiO po wejściu w życie
Traktatu z Lizbony” (zob. sprawozdanie przewodniczącego Komisji Spraw
Zagranicznych (AFET) w sprawie rocznego sprawozdania Rady dla Parlamentu
Europejskiego w sprawie głównych aspektów i podstawowych opcji w zakresie
WPZiB w 2008 r., przedstawione PE zgodnie częścią II pkt G ust. 43 porozumienia
międzyinstytucjonalnego z dnia 17 maja 2006 r. (2009/2057(INI)); zob. również
sprawozdanie przewodniczącego Podkomisji Bezpieczeństwa i Obrony dotyczące
wdrażania

europejskiej

strategii

bezpieczeństwa

oraz

wspólnej

polityki

bezpieczeństwa i obrony (2009/2198 (INI)) oraz rezolucję w sprawie rozwoju
wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony po wejściu w życie Traktatu z Lizbony
przyjętą w maju 2010 r. (2010/2299(INI)). Jest to szczególnie widoczne, biorąc pod
uwagę rolę, jaką PE odgrywa w prowadzeniu przesłuchań wiceprzewodniczącej, która
pełni jednocześnie funkcję wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i
polityki bezpieczeństwa, oraz w udzielaniu poparcia wysokiej przedstawiciel w
głosowaniu przed pełnym składem Komisji. Traktat z Lizbony wprowadza wiele
innowacji w obszarze WPZiB, a rola EPBiO w ramach WPBiO jest teraz określona w
sposób bardziej przejrzysty i jaśniejszy. Wraz z określeniem roli w procedurze
budżetowej, rozszerzono również artykuł odnoszący się konkretnie do roli Parlamentu
w ramach WPZiB/WPBiO (art. 36 TUE), który stanowi, że: „Wysoki przedstawiciel
Unii (…) regularnie konsultuje się z Parlamentem Europejskim w zakresie głównych
aspektów i podstawowych opcji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz
wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, oraz informuje Parlament Europejski o
rozwoju tych polityk. Czuwa on nad tym, aby poglądy Parlamentu Europejskiego
zostały należycie uwzględnione. Specjalni przedstawiciele mogą uczestniczyć w
informowaniu Parlamentu Europejskiego. Parlament Europejski może kierować do
Rady i do wysokiego przedstawiciela pytania lub formułować pod ich adresem
zalecenia. Dwa razy w roku przeprowadza on debatę o postępach w realizacji

wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym wspólnej polityki
bezpieczeństwa i obrony”. Ostatnie innowacje, wraz z obecną rolą i doświadczeniem
PE i parlamentów narodowych (przy czym te ostatnie cechuje znacznie lepsza
widoczność) oraz w związku z protokołem szczegółowym nr 1, wiążą się z nowymi
możliwościami rozszerzenia uprawnień parlamentarnych i zakresu nadzoru w
odniesieniu do dalszego rozwoju dziedzin takich, jak sprawy zagraniczne,
bezpieczeństwo i obrona. Zawarte w Traktacie z Lizbony innowacje niosą ze sobą
szansę na poprawę politycznej spójności w reprezentacji zewnętrznej i działaniach
zewnętrznych Unii. Kluczowa rola wiceprzewodniczącego/wysokiego przedstawiciela,
wspieranego przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych, ma decydujące
znaczenie dla realizacji celów UE. Ramy polityczne dla konsultacji i dialogu z PE są
stale doskonalone, dzięki czemu może on w pełni odgrywać swoją rolę w rozwoju
WPZiB i WPBiO. Traktat z Lizbony umożliwia Parlamentowi, jako partnerowi w
procesie rozwoju stosunków zewnętrznych Unii, pełnienie jego roli w zakresie
podejmowania wyzwania, o którym wyraźnie mowa w sprawozdaniu z 2008 r.
dotyczącym wdrażania europejskiej strategii bezpieczeństwa: „Utrzymywanie
wsparcia publicznego ma podstawowe znaczenie dla naszego zaangażowania na
świecie. W nowoczesnych demokracjach, w których media i opinia publiczna
odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu polityki, poparcie społeczne jest niezbędne
dla utrzymania naszego zaangażowania za granicą. Rozmieszczamy policję,
ekspertów prawnych i żołnierzy w strefach niestabilnych na całym świecie. Na
rządach, parlamentach i instytucjach UE ciąży obowiązek przekazywania
informacji na temat tego, jak działania te przyczyniają się do bezpieczeństwa w
kraju”.

Gerrard Quille
Maj 2011 r.