Minerały główne skał magmowych

Minerałami głównymi skał magmowych są krzemiany i glinokrzemiany pierwiastków takich
jak sód, potas, magnez, czy żelazo. Ich skład jest ściśle powiązany ze składem magm, z
których powstały. Minerały zawierające dużo żelaza czy magnezu (jak na przykład oliwiny
- (Mg,Fe)

2

[SiO

4

]), powstają z magm zasadowych bogatych w żelazo i magnez a minerały

zawierające w dużych ilościach potas (np. skalenie potasowe - K[AlSi

3

O

8

] powstają z

magm kwaśnych zawierających duże ilości potasu.

Należy więc pamiętać, że niektóre minerały nigdy nie będą współwystępować z

innymi - minerały takie jak skaleniowce (minerały skał bogatych w alkalia ale

niedosyconych krzemionką) nigdy nie będą współwystępować na przykład z

kwarcem (minerał skał bogatych w krzemionkę)

KWARC SiO

2

Cechy makroskopowe

Cechy mikroskopowe

Barwa: bezbarwny lecz często zabarwiony: kryształ górski -
bezbarwny, kwarc dymny - brunatny do czarnego, ametyst -
fioletowy, cytryn - żółty, mleczny - biały (zmętniały),żelazisty -
czerwony.
Połysk: tłusty
Łupliwość: brak, przełam muszlowy
Rysa: biała
Twardość: 7
Pokrój: słupowy
Skupienia: zbite, ziarniste
Minerały podobne: od skaleni różni się brakiem łupliwości

1N:
Przezroczysty
Barwa - bezbarwny
Relief- płaski
Łupliwość: brak
Morfologia - kryształy
nieregularne (sk.
plutoniczne) lub regularne
(sk. wulkaniczne)
XN
Barwy interferencyjne -
szare pierwszego rzędu
Wygaszanie światła - proste
lub faliste (kwarc
odkształcony tektonicznie
lub zmieniony
metamorficznie)
Minerały podobne: od
skaleni różni się brakiem
jakichkolwiek przeobrażeń
(powierzchnia kwarcu
wygląda jak "lustro wody")

Skalenie sodowo - wapniowe (plagioklazy) Na[AlSi

3

O

8

] - Ca[Al

2

Si

2

O

8

]

Cechy makroskopowe

Cechy mikroskopowe

Barwa: bezbarwne, białe, szare
Połysk: szklisty
Łupliwość: doskonała w dwóch
kierunkach

1N
Przezroczyste
Barwa - bezbarwne
Relief - płaski

Rysa: biała
Twardość:6 - 6,5
Pokrój: tabliczkowy, czasem
występują zbliźniaczenia
Skupienia: zbite, ziarniste
Minerały podobne: od kwarcu
odróżnia je widoczna łupliwość

Łupliwość: wyraźna
Morfologia - zazwyczaj kryształy tabliczkowe bądź
nieregularne
XN
Barwy interferencyjne - szare pierwszego rzędu
Wygaszanie światła - skośne
Inne: często przeobrażone (w procesach

serycytyzacji

i

kaolinityzacji) i zbliźniaczone (zbliźniaczenia wielokrotne),
często posiadają budowę zonalną
Minerały podobne: od kwarcu odróżnia je zmętnienie
kryształów widoczne przy jednym polaryzatorze

Plagioklazy tworzą szereg izomorficzny (człony skrajne szeregu to Albit i Anortyt), Albit
(Na[AlSi

3

O

8

], zawiera 100 - 90 % albitu | 0 - 10 % anortytu), Oligoklaz (90 - 70% albitu |

30 - 10 % anortytu), Andezyn (70 - 50 % albitu | 50 - 30 % anortytu), Labrador (50 - 30 %
albitu | 70 - 50 % anortytu), Bytownit (30 - 10 % albitu | 90 - 70 % anortytu), Anortyt (10 -
0 % albitu | 100 - 90 % anortytu)

Skalenie potasowe (sanidyn, mikroklin, ortoklaz) K[AlSi

3

O

8

]

Cechy makroskopowe

Cechy mikroskopowe

Barwa: różowe, czerwone, pomarańczowe
(w większości skał magmowych)
Połysk: szklisty
Łupliwość: doskonała w dwóch
kierunkach
Rysa: biała
Twardość: 6
Pokrój: słupkowy, tabliczkowy
Skupienia: zbite, ziarniste
Minerały podobne: od plagioklazów i
kwarcu odróżniają się barwą

1N
Przezroczyste
Barwa - bezbarwne
Relief - płaski
Łupliwość: wyraźna
Morfologia - zazwyczaj kryształy tabliczkowe bądź
nieregularne
NX
Barwy interferencyjne - szare pierwszego rzędu
Wygaszanie światła - skośne
Inne: często zbliźniaczone (sanidyn i ortoklaz -
zbiźniaczenia podwójne, mikroklin - zbliźniaczenia
kratkowe
Minerały podobne: od kwarcu odróżnia je zmętnienie
kryształów widoczne przy jednym polaryzatorze

Skalenie potasowe wraz w albitem tworzą w wysokich temperaturach szereg
izomorficzny. Podczas spadku temperatury dochodzi do odmieszania Skalenia
potasowego i albitu i powstają ich lamelkowe przerosty zwane pertytami. Pertyty
posiadają przewagę cząstki potasowej nad sodową, w antypertytach przeważa albit a w
mezopertytach stosunek skalenia potasowego i albitu jest równy.

Biotyt K(Mg,Fe,Mn)

3

[(OH,F)

2

| AlSi

3

O

10

]

Cechy makroskopowe

Cechy mikroskopowe

Barwa:

ciemnobrunatny, czarny

Połysk: szklisty, metaliczny

1N:
Przezroczysty

Łupliwość: doskonała
Rysa: biała
Twardość: 2,5 - 3
Pokrój: blaszkowy, łuseczkowy
Skupienia: zbite, blaszkowe,
łuseczkowe
Minerały podobne:

charakterystyczna

barwa, pokrój i twardość odróżniają
go od innych minerałów ciemnych

Barwa - brązowy
Pleochroizm - silny
Relief - dodatni
Łupliwość: doskonała
Morfologia - kryształy blaszkowe
NX:
Barwy interferencyjne - intensywne drugiego rzędu
Wygaszanie światła - praktycznie proste
Inne:

W biotycie często pojawiają się wrostki takie jak na

przykład cyrkon (towarzyszy mu obwódka pleochroiczną
związana z naturalną promieniotwórczością), często
dochodzi do chlorytyzacji biotytu co widoczne jest jako
zmiana barwy biotytu na zieloną, czasem występują zrosty
muskowitu z biotytem
Minerały podobne:

Trudne może okazać się odróżnienie

kryształów anhedralnych biotytu i hornblendy.

Muskowit KAl

2

[(OH,F)

2

| AlSi

3

O

10

]

Cechy makroskopowe

Cechy mikroskopowe

Barwa:

bezbarwny,

srebrzystobiały
Połysk: szklisty, metaliczny
Łupliwość: doskonała
Rysa: biała
Twardość: 2 - 2,5
Pokrój: blaszkowy,
łuseczkowy
Skupienia: zbite, blaszkowe,
łuseczkowe
Minerały podobne: talk jest
bardziej miękki

1N:
Przezroczysty
Barwa - bezbarwny
Relief - dodatni
Łupliwość: doskonała
Morfologia - kryształy blaszkowe
NX:
Barwy interferencyjne - intensywne drugiego rzędu
Wygaszanie światła - prawie proste
Inne: Czasem powstaje drobnołuseczkowy agregat muskowitu
zwany

serycytem

, w skutek przeobrażenia innych minerałów,

zwłaszcza plagioklazów
Minerały podobne: brak

Skaleniowce Leucyt K[AlSi

2

O

6

], Nefelin KNa

3

[AlSiO

4

]

4

Cechy makroskopowe

Cechy mikroskopowe

Barwa: bezbarwne
Łupliwość: brak, przełam - nierówny
(leucyt), muszlowy (nefelin)
Rysa: biała
Twardość: 5,5 - 6
Pokrój: pseudoregularny (leucyt),
słupkowy (nefelin)
Skupienia: zbite
Minerały podobne: Leucyt trudno
odróżnić od Analcynu, Nefelin ma

1N:
Przezroczysty
Barwa - bezbarwny
Relief - płaski
Łupliwość: niewidoczna lub brak
Morfologia - Leucyt - kryształy pseudoregularne, Nefelin
- słupki lub ziarna ksenomorficzne
NX:
Barwy interferencyjne - pierwszego rzędu

większą twardość od Apatytu

Wygaszanie światła - proste
Inne: Nefelin jest czasami zastępowany przez

zeolity

; w

większych kryształach leucytu są widoczne gęste prążki
wielokrotnych zbliźniaczeń mimetycznych
Minerały podobne: Leucyt od Analcynu ma słabszy
relief, Nefelin od Kwarcu i Apatytów odróżnia się
słabszym reliefem

Pirokseny (rombowe Enstatyt Mg

2

[Si

2

O

6

] - Ferrosillit (Fe,Mg)

2

[Si

2

O

6

]

oraz jednoskośne np. Diopsyd CaMg[Si

2

O

6

], augit

(Ca,Mg,Fe

2+

,Fe

3+

,Ti,Al)

2

[(Si,Al)

2

O

6

])

Cechy makroskopowe

Cechy mikroskopowe

Barwy: zielone do czarnych
Połysk: szklisty
Łupliwość: doskonała
Rysa: zielonawa
Twardość: 5,5 - 6,5
Pokrój: krótkosłupkowy
Skupienia: zbite, ziarniste
Minerały podobne: Amfibole
mają pokrój długosłupkowy

1N:
Przezroczysty
Barwa - bezbarwny
Relief - dodatni
Łupliwość: doskonała, kąt pomiędzy pow. łupliwości 90

o

Morfologia - kryształy krótkosłupkowe
NX:
Barwy interferencyjne - pierwszego/drugiego rzędu
Wygaszanie światła - proste (pirokseny rombowe), skośne
(pirokseny jednoskośne)
Inne: Pirokseny w przekrojach poprzecznych są ośmioboczne
Augit czasem posiada budowę klepsydrową
Minerały podobne: Pirokseny od amfiboli odróżniamy na
podstawie morfologii kryształów oraz kąta przecinania się
powierzchni łupliwości (pirokseny 90

o

, amfibole 124

o

).

Amfibole (rombowe - ortoamfibole, jednoskośne - klinoamfibole)

Cechy makroskopowe

Cechy mikroskopowe

Barwy: zielone i brązowe do
czarnych
Łupliwość: doskonała
Rysa:

szarozielona, brunatna,

brązowa
Twardość: 5 - 6
Pokrój: długosłupkowy,
pręcikowy
Skupienia: zbite, ziarniste
Minerały podobne: Pirokseny
mają pokrój krótkosłupkowy

1N:
Przezroczysty
Barwa - zielona, brązowa
Pleochroizm - wyraźny
Relief - dodatni
Łupliwość: doskonała, kąt pomiędzy pow. łupliwości 124

o

Morfologia - kryształy długosłupkowe
NX:
Barwy interferencyjne - pierwszego/drugiego rzędu
Wygaszanie światła - proste (amfibole rombowe), skośne
(amfibole jednoskośne)
Inne:

Amfibole w przekrojach poprzecznych są sześcioboczne.

Często w skałach wylewnych widoczne obwódki opacytowe

wokół kryształów amfiboli
Minerały podobne: Amfibole od piroksenów odróżniamy na
podstawie morfologii kryształów oraz kąta przecinania się
powierzchni łupliwości (pirokseny 90

o

, amfibole 124

o

).

Oliwiny - szereg izomorficzny Forsteryt - Fajalit (MgFe)

2

[SiO

4

]

Cechy makroskopowe

Cechy mikroskowpowe

Barwy: zielone, żółtozielone
Łupliwość: brak, przełam
muszlowy
Rysa:

biała

Twardość: 6,5 - 7
Pokrój: grubotabliczkowy
(często kryształy euhedralne)
Skupienia: zbite, ziarniste
Minerały podobne: Apatyt jest
bardziej miękki

1N:
Przezroczysty
Barwa - bezbarwny
Relief - silny dodatni
Łupliwość: brak, lub niewyraźna
Morfologia - kryształy grubotabliczkowe
NX:
Barwy interferencyjne - drugiego rzędu
Wygaszanie światła - proste
Inne: Wysoki relief oliwinów powoduje powstanie efektu
"powierzchni jaszczurowatych", często obserwowane
przeobrażenia w wyniku

serpentynizacji

i

iddingsytyzacji

Minerały podobne: brak