Minerały główne skał magmowych Minerałami głównymi skał magmowych są krzemiany i glinokrzemiany pierwiastków takich jak sód, potas, magnez, czy żelazo. Ich skład jest ściśle powiązany ze składem magm, z których powstały. Minerały zawierające dużo żelaza czy magnezu (jak na przykład oliwiny
- (Mg,Fe)2[SiO4]), powstają z magm zasadowych bogatych w żelazo i magnez a minerały zawierające w dużych ilościach potas (np. skalenie potasowe - K[AlSi O ] powstają z 3 8
magm kwaśnych zawierających duże ilości potasu.
Należy więc pamiętać, że niektóre minerały nigdy nie będą współwystępować z innymi - minerały takie jak skaleniowce (minerały skał bogatych w alkalia ale niedosyconych krzemionką) nigdy nie będą współwystępować na przykład z kwarcem (minerał skał bogatych w krzemionkę) KWARC SiO2
Cechy makroskopowe
Cechy mikroskopowe
1N:
Przezroczysty
Barwa - bezbarwny
Relief- płaski
Łupliwość: brak
Barwa: bezbarwny lecz często zabarwiony: kryształ górski -
Morfologia - kryształy
bezbarwny, kwarc dymny - brunatny do czarnego, ametyst -
nieregularne (sk.
fioletowy, cytryn - żółty, mleczny - biały (zmętniały), żelazisty -
plutoniczne) lub regularne
czerwony.
(sk. wulkaniczne)
Połysk: tłusty
XN
Łupliwość: brak, przełam muszlowy
Barwy interferencyjne -
Rysa: biała
szare pierwszego rzędu
Twardość: 7
Wygaszanie światła - proste
Pokrój: słupowy
lub faliste (kwarc
Skupienia: zbite, ziarniste
odkształcony tektonicznie
lub zmieniony
Minerały podobne: od skaleni różni się brakiem łupliwości metamorficznie)
Minerały podobne: od
skaleni różni się brakiem
jakichkolwiek przeobrażeń
(powierzchnia kwarcu
wygląda jak "lustro wody")
Skalenie sodowo - wapniowe (plagioklazy) Na[AlSi O ] - Ca[Al Si O ]
3 8
2 2 8
Cechy makroskopowe
Cechy mikroskopowe
Barwa: bezbarwne, białe, szare
1N
Połysk: szklisty
Przezroczyste
Łupliwość: doskonała w dwóch
Barwa - bezbarwne
kierunkach
Relief - płaski
Morfologia - zazwyczaj kryształy tabliczkowe bądź
Rysa: biała
nieregularne
Twardość:6 - 6,5
XN
Pokrój: tabliczkowy, czasem
Barwy interferencyjne - szare pierwszego rzędu występują zbliźniaczenia
Wygaszanie światła - skośne
Skupienia: zbite, ziarniste
Inne: często przeobrażone (w procesachserycytyzacji i Minerały podobne: od kwarcu
kaolinityzacji) i zbliźniaczone (zbliźniaczenia wielokrotne), odróżnia je widoczna łupliwość
często posiadają budowę zonalną
Minerały podobne: od kwarcu odróżnia je zmętnienie kryształów widoczne przy jednym polaryzatorze Plagioklazy tworzą szereg izomorficzny (człony skrajne szeregu to Albit i Anortyt), Albit (Na[AlSi3O8], zawiera 100 - 90 % albitu | 0 - 10 % anortytu), Oligoklaz (90 - 70% albitu |
30 - 10 % anortytu), Andezyn (70 - 50 % albitu | 50 - 30 % anortytu), Labrador (50 - 30 %
albitu | 70 - 50 % anortytu), Bytownit (30 - 10 % albitu | 90 - 70 % anortytu), Anortyt (10 -
0 % albitu | 100 - 90 % anortytu)
Skalenie potasowe (sanidyn, mikroklin, ortoklaz) K[AlSi O ]
3 8
Cechy makroskopowe
Cechy mikroskopowe
1N
Przezroczyste
Barwa: różowe, czerwone, pomarańczowe Barwa - bezbarwne (w większości skał magmowych)
Relief - płaski
Połysk: szklisty
Łupliwość: wyraźna
Łupliwość: doskonała w dwóch
Morfologia - zazwyczaj kryształy tabliczkowe bądź
kierunkach
nieregularne
Rysa: biała
NX
Twardość: 6
Barwy interferencyjne - szare pierwszego rzędu Pokrój: słupkowy, tabliczkowy
Wygaszanie światła - skośne
Skupienia: zbite, ziarniste
Inne: często zbliźniaczone (sanidyn i ortoklaz -
Minerały podobne: od plagioklazów i
zbiźniaczenia podwójne, mikroklin - zbliźniaczenia kwarcu odróżniają się barwą
kratkowe
Minerały podobne: od kwarcu odróżnia je zmętnienie kryształów widoczne przy jednym polaryzatorze Skalenie potasowe wraz w albitem tworzą w wysokich temperaturach szereg izomorficzny. Podczas spadku temperatury dochodzi do odmieszania Skalenia potasowego i albitu i powstają ich lamelkowe przerosty zwane pertytami. Pertyty posiadają przewagę cząstki potasowej nad sodową, w antypertytach przeważa albit a w mezopertytach stosunek skalenia potasowego i albitu jest równy.
Biotyt K(Mg,Fe,Mn) [(OH,F) | AlSi O ]
3
2
3 10
Cechy makroskopowe
Cechy mikroskopowe
Ba
rwa: ciemnobrunatny, czarny
1N:
Połysk: szklisty, metaliczny
Przezroczysty
Pleochroizm - silny
Relief - dodatni
Łupliwość: doskonała
Łupliwość: doskonała
Rysa: biała
Morfologia - kryształy blaszkowe
Twardość: 2,5 - 3
NX:
Pokrój: blaszkowy, łuseczkowy
Barwy interferencyjne - intensywne drugiego rzędu Skupienia: zbite, blaszkowe,
Wygaszanie światła - praktycznie proste
łuseczkowe
Inne
: W biotycie często pojawiają się wrostki takie jak na M
inerały podobne: charakterystyczna przykład cyrkon (towarzyszy mu obwódka pleochroiczną barwa, pokrój i twardość odróżniają związana z naturalną promieniotwórczością), często go od innych minerałów ciemnych
dochodzi do chlorytyzacji biotytu co widoczne jest jako zmiana barwy biotytu na zieloną, czasem występują zrosty muskowitu z biotytem
M
inerały podobne: Trudne może okazać się odróżnienie kryształów anhedralnych biotytu i hornblendy.
Muskowit KAl [(OH,F) | AlSi O ]
2
2
3 10
Cechy makroskopowe
Cechy mikroskopowe
1N:
Ba
rwa: bezbarwny,
Przezroczysty
srebrzystobiały
Barwa - bezbarwny
Połysk: szklisty, metaliczny Relief - dodatni Łupliwość: doskonała
Łupliwość: doskonała
Rysa: biała
Morfologia - kryształy blaszkowe
Twardość: 2 - 2,5
NX:
Pokrój: blaszkowy,
łuseczkowy
Barwy interferencyjne - intensywne drugiego rzędu Skupienia: zbite, blaszkowe, Wygaszanie światła - prawie proste łuseczkowe
Inne: Czasem powstaje drobnołuseczkowy agregat muskowitu Minerały podobne: talk jest zwany serycytem, w skutek przeobrażenia innych minerałów, bardziej miękki
zwłaszcza plagioklazów
Minerały podobne: brak
Skaleniowce Leucyt K[AlSi O ], Nefelin KNa [AlSiO ]
2 6
3
4 4
Cechy makroskopowe
Cechy mikroskopowe
Barwa: bezbarwne
1N:
Łupliwość: brak, przełam - nierówny
Przezroczysty
(leucyt), muszlowy (nefelin)
Barwa - bezbarwny
Rysa: biała
Relief - płaski
Twardość: 5,5 - 6
Łupliwość: niewidoczna lub brak
Pokrój: pseudoregularny (leucyt),
Morfologia - Leucyt - kryształy pseudoregularne, Nefelin słupkowy (nefelin)
- słupki lub ziarna ksenomorficzne
Skupienia: zbite
NX:
Minerały podobne: Leucyt trudno
Barwy interferencyjne - pierwszego rzędu
odróżnić od Analcynu, Nefelin ma
Inne: Nefelin jest czasami zastępowany przez z eolity ; w większych kryształach leucytu są widoczne gęste prążki większą twardość od Apatytu
wielokrotnych zbliźniaczeń mimetycznych
Minerały podobne: Leucyt od Analcynu ma słabszy relief, Nefelin od Kwarcu i Apatytów odróżnia się słabszym reliefem
Pirokseny (rombowe Enstatyt Mg [Si O ] - Ferrosil it (Fe,Mg) [Si O ]
2
2 6
2
2 6
oraz jednoskośne np. Diopsyd CaMg[Si O ], augit 2 6
(Ca,Mg,Fe2+,Fe3+,Ti,Al) [(Si,Al) O ])
2
2 6
Cechy makroskopowe
Cechy mikroskopowe
1N:
Przezroczysty
Barwa - bezbarwny
Barwy: zielone do czarnych
Relief - dodatni
Połysk: szklisty
Łupliwość: doskonała, kąt pomiędzy pow. łupliwości 90 o Łupliwość: doskonała
Morfologia - kryształy krótkosłupkowe
Rysa: zielonawa
NX:
Twardość: 5,5 - 6,5
Barwy interferencyjne - pierwszego/drugiego rzędu Pokrój: krótkosłupkowy
Wygaszanie światła - proste (pirokseny rombowe), skośne Skupienia: zbite, ziarniste
(pirokseny jednoskośne)
Minerały podobne: Amfibole
Inne: Pirokseny w przekrojach poprzecznych są ośmioboczne mają pokrój długosłupkowy
Augit czasem posiada budowę klepsydrową
Minerały podobne: Pirokseny od amfiboli odróżniamy na podstawie morfologii kryształów oraz kąta przecinania się powierzchni łupliwości (pirokseny 90o, amfibole 124o).
Amfibole (rombowe - ortoamfibole, jednoskośne - klinoamfibole) Cechy makroskopowe
Cechy mikroskopowe
Barwy: zielone i brązowe do
1N:
czarnych
Przezroczysty
Łupliwość: doskonała
Barwa - zielona, brązowa
R
ysa: szarozielona, brunatna,
Pleochroizm - wyraźny
brązowa
Relief - dodatni
Twardość: 5 - 6
Łupliwość: doskonała, kąt pomiędzy pow. łupliwości 124o Pokrój: długosłupkowy,
pręcikowy
Morfologia - kryształy długosłupkowe
Skupienia: zbite, ziarniste
NX:
Minerały podobne: Pirokseny
Barwy interferencyjne - pierwszego/drugiego rzędu mają pokrój krótkosłupkowy
Wygaszanie światła - proste (amfibole rombowe), skośne (amfibole jednoskośne)
Inne
: Amfibole w przekrojach poprzecznych są sześcioboczne.
Często w skałach wylewnych widoczne obwódki opacytowe
Minerały podobne: Amfibole od piroksenów odróżniamy na podstawie morfologii kryształów oraz kąta przecinania się powierzchni łupliwości (pirokseny 90o, amfibole 124o).
Oliwiny - szereg izomorficzny Forsteryt - Fajalit (MgFe) [SiO ]
2
4
Cechy makroskopowe
Cechy mikroskowpowe
1N:
Przezroczysty
Barwy: zielone, żółtozielone
Barwa - bezbarwny
Łupliwość: brak, przełam
Relief - silny dodatni
muszlowy
Łupliwość: brak, lub niewyraźna
R
ysa: biała
Morfologia - kryształy grubotabliczkowe
Twardość: 6,5 - 7
NX:
Pokrój: grubotabliczkowy
(często kryształy euhedralne)
Barwy interferencyjne - drugiego rzędu
Skupienia: zbite, ziarniste
Wygaszanie światła - proste
Minerały podobne: Apatyt jest Inne: Wysoki relief oliwinów powoduje powstanie efektu bardziej miękki
"powierzchni jaszczurowatych", często obserwowane przeobrażenia w wyniku serpentynizacji iiddingsytyzacji
Minerały podobne: brak