M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 1

1. Toposy, motywy, symbole – ich rola w literaturze, przykłady, rozumienie pojęcia.

TOPOS: (gr. "miejsce") – to stałe motywy zaczerpnięte z mitologii, wierzeń i podań, stałe obrazy i motywy
literackie, są wyrazem archetypicznych wzorów tkwiących w zbiorowej podświadomości.
Motyw - najmniejsza elementarna jednostka świata przedstawionego dzieła: zdarzenie, przedmiot, cecha,
sytuacja, przeżycie. Powtarzające się na przestrzeni wieków motywy to toposy.
MOTYWY:

a)dynamiczny – rodzaj motywu literackiego, dzięki któremu świat przedstawiony może się zmieniać i
przekształcać w czasie; są to najczęściej zdarzenia: motyw podróży, motyw spotkania;
b)motyw statyczny - dzięki któremu kształtowana jest przestrzeń świata przedstawionego; przede wszystkim
przedmioty, elementy krajobrazu i inne zjawiska wypełniające tę przestrzeń, wpływające na wygląd zarówno
świata jak i postaci w nim umieszczonych;
c)motyw obiegowy - (motyw wędrowny) – rodzaj motywu, dzięki któremu możemy rozpoznać akcje
przechodzącą w następną
SYMBOL: (z greckiego symbolein - "wiązać razem"), znak zastępujący lub reprezentujący pewne głębiej ukryte
treści pojęciowe (etyczne, religijne, ideologiczne, itp.) lub, rzadziej, przedmioty czy osoby. Charakterystyczne
cechy symbolu to niekonwencjonalność i niejednoznaczność (tym różni się od alegorii) - rozszerzają one jego
pojemność informacyjną, sprawiając równocześnie, że nie da się go interpretować w sposób precyzyjny.
(np. narcyz to symbol, Prometeusz to symbol poświęcenia jednostki dla dobra ogółu.

ARCHETYP

- (z greckiego "archetypom" - pierwowzór),
W psychologii pojęcie oznacza istniejące w tzw. nieświadomości zbiorowej, więc wrodzone, wspólne wszystkim
ludziom, absolutnie niezmienne wzorce determinujące sposób myślenia i postrzegania świata oraz odczucia,
reakcje i zachowania jednostek. Archetyp nie jest dostępny poznaniu bezpośrednio - ujawnia się przez pewne
symboliczne treści i motywy, powtarzające się pod zmiennymi postaciami w mitach, wierzeniach, dziełach. Do
najważniejszych archetypów należą: animus i anima (elementy męski i żeński w człowieku)

2. Epos – definicja pojęcia, wyznaczniki gatunkowe.

EPOS: (epopeja) – "Iliada" i "Odyseja" Homera (epopeje greckie), "Eneida" Wergiliusza (epopeja rzymska) –
utwór epicki, pisany wierszem lub prozą, ukazujący szczegółowo życie narodu (społeczeństwa) w przełomowym
momencie historycznym; charakterystyczne jest wprowadzenie bogatego tła obyczajowego, realizm
przedstawienia, wielowątkowość akcji pozwalająca ogarnąć wiele środowisk i odzwierciedlić wszechstronnie
życie społeczeństwa;
WYZNACZNIKI EPOSU:

- narrator;

-gat. Epicki pisany wierszem;

-równość światów (ludzkiego i boskiego)

-inwokacja: wstęp o charakterze apostrofy np. do muz lub bogów prośba o natchnienie;

-porównanie homeryckie: drugi człon porównania jest rozbudowany, często tworząc samodzielny obraz;

-epitet stały: stałe określenie najczęściej odnoszące się do postaci lub bogów np. Zeus gromowładny;

-opowiada o przełomowych historycznych wydarzeniach, najczęściej wojny;

-tekst pisany jest zgodnie z iloczynem (heksametr) - odpowiednikiem w j. polskim jest trzynasto zgłoskowiec
(sylabowiec)

3. Mitologia a mit, powstanie świata i człowieka, najważniejsi bogowie greccy.

MIT - opowieść o bogach, stworzeniu świata, człowieku o dziejach rodów ludzkich uczuciach. Opowieść
niezwykła, bo wyraża wierzenia danej społeczności, obrazuje odwieczne emocje i postawy człowieka.

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 2

MITOLOGIA - to zbiór mitów, czyli opowieści Greków wyrażających wierzenia tej społeczności,
wyjaśniających powstanie świata(mity kosmogoniczne), opowiada o bogach (mity teogoniczne), o człowieku
(mity antropogen.) i opisujących dzieje rodów (mity genealogiczne)
ŚWIAT POWSTAJE z chaosu. Z tegoż chaosu rodzą się pierwsi bogowie Uranos-niebo i Gaja-ziemia z nich
następne pokolenia bogów. Wraz z nimi rodzą się gwiazdy, kształtuje się ziemia: morza, góry, rzeki, rodzą się
zwierzęta i rośliny. U źródeł powstania ziemi leży jednak ciągła walka bogów o władzę, zbrodnia i podstęp,
walka dobra ze złem. Jest to mit kosmogoniczny i teogoniczny.
POWSTANIE CZŁOWIEKA-Wg mitologii Prometeusz stworzył człowieka z gliny i łez, lecz człowiek był
słaby, kruchy i bezradny wobec świata, więc Prometeusz wykradł bogom ogień i podarował go ludziom.
BOGOWIE GRECCY:

RZYMSCY:

Zeus

-bóg bogów-

Jowisz

Hera

-bogini małżeństwa-

Junona

Posejdon

-bóg morza-

Neptun

Hades

-bóg zmarłych-

Pluton

Afrodyta

-bogini piękności-

Wenus

Hefajstos

-bóg ognia-

Wulkan

Ares

-bóg wojny-

Mars

4. Bogowie, herosi – bohaterowie mitów, politeizm, antropomorfizacja.

BOGOWIE- starożytnych Greków mieli takie same cechy, jak ludzie. Na równych zasadach odczuwali miłość,
zazdrość czy gniew. Ich charaktery nie były nieskazitelne i popełniali czyny zarówno dobre, jak i złe. Żyli
również podobnie do ludzi – pracowali, polowali, brali udział w ucztach, zawierali małżeństwa. Bóg od
człowieka różnił się tym, że był istotą nieśmiertelną. Główną siedzibą bogów była góra Olimp. Tam panował
Zeus. Osobne królestwa mieli Posejdon (władca mórz) i Hades (władca krainy podziemi). Istniały również inne,
większe i mniejsze, za coś odpowiedzialne bóstwa, które zamieszkiwały powietrze, ziemię lub nie miały swojej
stałej siedziby.
HEROSI- to przedstawiciele pradawnych rodów. Byli oni znacznie silniejsi i potężniejsi od zwykłych ludzi.
Często rodzili się ze związku boga z kobietą lub bogini z mężczyzną. Niektórzy z nich to: Orfeusz, Tezeusz,
Achilles.

POLITEIZM- wielobóstwo, pojęcie używane w niektórych nurtach religioznawstwa i w języku potocznym na
określenie systemów religijnych lub religii, w których występuje wiara w istnienie wielu sił nadprzyrodzonych, a
w szczególności upersonifikowanych w bytach osobowych bogów.
ANTROPOMORFIZACJA- rodzaj przenośni polegającej na przypisywaniu zjawiskom lub pojęciom cech

ludzkich, odmiana animizacji. Przykład: "Wiatr gwizdał. Fale wyciągną ręce i zaczną w ferworze klaskać..."

5. Edyp, jako bohater tragiczny, przedstaw krótko jego dzieje.

EDYP w mitologii greckiej syn króla Teb, Lajosa i Jokasty. Zgodnie z przepowiednią wyroczni Edyp miał zabić
swego ojca i poślubić matkę. Aby tego uniknąć, ojciec nakazał przebić kostki u nóg dziecka i porzucić w górach
Kitajronu. Tam uratowali Edypa pasterze i oddali go na wychowanie królowi Koryntu, Polibiosowi.
Usłyszawszy w Delfach wyrocznię o swoim przeznaczeniu, opuścił Korynt, uważając Polibiosa za swego ojca.
W Beocji w przypadkowej kłótni zabił starca, nie wiedząc, że to własny ojciec. Przybył do Teb i uratował miasto
przed Sfinksem, rozwiązując jego zagadki. W nagrodę otrzymał za żonę Jokastę, własną matkę. Miał z nią

czworo dzieci: Eteoklesa, Polinejkesa, Antygonę i Ismenę. Karą za związek kazirodczy była zaraza.
Edyp szukając przyczyny kary, dowiedział się strasznej prawdy. Jokasta odebrała sobie życie, Edyp oślepił się i
odszedł na wygnanie

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 3

6. Wyjaśnij, czym jest tragizm.

TRAGIZM – jest to kategoria estetyczna, oznaczająca konflikt równorzędnych wartości moralnych, w wyniku,
którego jednostka działająca świadomie w imię wielkiego i szlachetnego celu, jest skazana na klęskę. Starcie
równorzędnych racji moralnych (konflikt tragiczny) powoduje nieuchronną klęskę jednostki szlachetnej
(zasadnicza cecha dramatu antycznego i klasycznego).
Do postaci tragicznych zaliczają się między innymi: Król Edyp; Antygona; Król Kreon; Konrad Wallenrod;
Romeo i Julia

7. Kim był Prometeusz i jaka była jego rola w powstaniu człowieka, jak można rozumieć?

„Prometeizm”, jako postawę życiową.

Prometeusz był bardzo mądrym i zaradnym Tytanem i dlatego zawsze służył dobrą radą Zeusowi. Prometeusz
stworzył człowieka. Ulepił go z gliny, łez i tchnął w niego duszę. Traktował ludzi jak swoje dzieci, które bardzo
kochał. Nie chciałby stało się im coś złego, dlatego był im nauczycielem, uczył jak polować i jak żyć by przeżyć.
Pewnego razu zaproponował Zeusowi, by dać ludziom ogień, ten zaś propozycję stanowczo odrzucił, w obawie
przed zbytnią niezależnością i samodzielnością ludzi. Wtedy Prometeusz wykradł ogień bogom i dał go ludziom,
co bardzo rozgniewało króla Olimpu. Chcąc utrudnić życie śmiertelnym, posłał on do hojnego Tytana piękną
Pandorę z puszką pełną nieszczęść, plag i chorób by ten ją otworzył i zesłał na lud. Jednak nie udało się go
przechytrzyć - od razu wyczuł podstęp. Wtedy Pandora udała się do brata Prometeusza, który był jego zupełnym
przeciwieństwem. Ten, nawet się nie zastanawiając, otworzył puszkę zsyłając wszelkie nieszczęścia na lud.
Prometeusz widząc cierpienia ludzi, postanowił im pomóc. Zabił woła, a kości i tłuszcz zwierzęcia włożył do
jednego worka, zaś do drugiego mięso. Zaproponował Zeusowi układ, że tę zawartość worka, którą wybierze
odtąd ludzie będą mu składać ją w ofierze bogom. Zeus zgodził się i wybrał pierwszy wór, myśląc, że kapiący z
niego tłuszcz oznacza, że w środku jest mięso. Lecz, niestety, gdy zobaczył, co wybrał, rozgniewał się na
Prometeusza i ukarał go za ten niecny podstęp, przykuwając go do skały i nasyłając sępy, by te zżerały mu
wątrobę. By pokuta Tytana była wieczna, każdej nocy odrastała mu ta część wątroby, którą w dzień pożarły
sępy.
PROMETEIZM- pogląd filozoficzno-etyczny nawiązujący do mitu postaci Prometeusza. Głosił moralny ideał
postępowania, którego celem powinno być dobro grupy społecznej, narodu czy też ludzkości, gotowość do walki
o prawa ogółu, wolność itp., choćby przyszło taką postawę okupić największym cierpieniem.
Prometeizm znalazł wyraz w filozofii i literaturze romantyzmu.

8. Bohaterowie cierpiący, dokonaj wyboru, co najmniej dwu postaci i scharakteryzuj je pod

kątem problemu.

Archetypem CZŁOWIEKA CIERPIĄCEGO jest biblijny Hiob; Mąż doskonały, szczery, bojący się Boga,
odstępujący od złego, zamożny, otoczony liczną rodziną. Nagle jego życie Staje się pełnym obrazem
cierpienia, które może człowieka spotkać. Bóg zesłał nań Trąd, utratę najbliższych i majątku. Mimo to Hiob
nie zaparł się Boga, zachował swoją godność. Jego Cierpienie było tajemnicą i zarazem próbą, na którą
ludzkość nie ma wpływu, może ją tylko przyjąć: miarą wielkości człowieka jest, jak to uczyni. Z godnością
przyjął swoje Cierpienie również Prometeusz. Tak jak Hiob doświadczył własnego cierpienia, tak Prometeusz
z mitologii greckiej jest mitologicznym archetypem cierpiącego dla ludzkości. Stworzył człowieka z gliny i
łez, a Potem dla poprawy jego bytu wykradł z Olimpu ogień. (Pandora i Mięso) Za to został ukarany przez
Zeusa. Przykuty do skał Kaukazu, gdzie Orzeł wyjadał mu odrastającą wciąż wątrobę.

9. Starożytna koncepcja sztuki dramatycznej, rola mitu, konstrukcja sceniczna.

PRZESTRZEGANIE ZASADY TRZECH JEDNOŚCI: ·
MIEJSCE: najczęściej przed pałacem,
CZAS: ciągłość akcji mimo tego nie powinna ona przekroczyć 24 godzin,
AKCJA: taka sama tematyka, jeden wątek

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 4

Zasada decorum- jest to zasada, którą zaliczymy do kategorii zasad estetycznych, polegająca na tym, że nie

pokazywano scen drastycznych, oraz erotycznych. Zgodność treści z formą- tematu ze stylem ( w tragedii język
był bardzo pospolity). Brak scen zbiorowych- maksymalna ilość aktorów = 3.
Chór- jest on bardzo ostrożny w wydawaniu sądów, stara się obiektywnie opisywać sytuację. Wprowadza
aktorów, opowiadał o różnych zdarzeniach z poza sceny lub wydarzenia z przeszłości.
Konflikt tragiczny- polega on na istnieniu przeciwstawnych, choć równorzędnych racji, pomiędzy którymi nie
można dokonać wyboru - każde posunięcie bohatera zbliża go do katastrofy,
Ironia tragiczna- losy bohatera układają się tak, że popełnia on tak zwane nieszczęśliwe zbłądzenia. Bohater nie
wie, że popełnia zbrodnie lub niegodny czyn, czyli WINA NIEZAWINIONA.
ROLA MITU:
Kosmogeniczna(powstanie świata); Antropogeniczna (gr.antrepos- człowiek); Genealogiczne (powstanie rodów
boskich i ludzkich), Teogoniczne (gr.teos- bóg)

BUDOWA TRAGEDII ANTYCZNEJ:

1. Prologos- pierwszy dialog między bohaterami,

2. Parados- pierwsza (wejściowa) pieśń chóru, który oprócz śpiewu także pląsał po "scenie",

3. Epeisodiony- (epeizodia) występ aktorów - dialogi

4. Stasimony- (stasima) występ, śpiew chóru. Stasimony przeplatają się z epejsodiami- to tworzy akcję,

5. Exodus- ostatnia pieśń chóru- wyjściowa, w której jest refleksja dotycząca treści wydarzeń,

6. Kosmos- monolog bohatera, który lamentuje, wyraża swoje przeżycia,

7. Epilog- zakończenie,

10. Aktor w antycznej tragedii.

Wygląd aktora w starożytnym teatrze:
- stroje aktorów miały charakter hieratyczny,

- wyraz masek przedstawiał cztery zastygłe wyrazy: śmiech, gniew, płacz oraz strach

- aktor miał wysoką fryzurę, co wraz z maską tworzyło tak zwany on kos,

- aby aktor był lepiej widoczny ubierano mu buty na koturnach, co sprawiało, że jego sylwetka była znacznie
potężniejsza

11. Pieśni Horacego – tematyka, filozofia życia, poglądy artysty na temat roli poezji.

Wybudowałem sobie pomnik- Exegi monumentum to przykład liryki wyznania. - Poeta przemawia we
własnym imieniu, odbiorca nie jest precyzyjnie określony. Podmiot liryczny zdaje sobie sprawę, iż jego
twórczość jest na bardzo wysokim poziomie i w czasie swojego ziemskiego życia pozostawił po sobie ślad, w
formie poezji. Poeta uważa, że jego poezja przetrwa wieki, będzie ponadczasowa,,... Oszczędzi go nawet
łańcuch lat niezniszczonych i mijanie wieków..." Horacy uważa siebie za nadzwyczajnego człowieka, jest
pewien, że nie zostanie dotknięty przemijalnością, jego ciało zostanie pogrzebane, ale nie umrze jego poezja -
,,...Nie wszystek umrę wiem, że uniknie pogrzebu cząstka nie byle, jaka ”. Pomimo tego, że człowiek przemija,
poeta nie martwi się śmiercią. „Bede zawsze młody” w duszach ludzkich, w sercach. Podmiot liryczny również
wspomina o sławie, jaka będzie mu towarzyszyć po śmierci: „I będą mówić o mnie”. Podmiot liryczny zwraca
sie w ostniej strofie do muzy Melpomeny dziekujac niejako za ofiarowne talenty.
Pieśń Carpe Diem
Pieśń ta zawiera receptę na szczęśliwe życie doczesne. Według podmiotu lirycznego człowiek powinien nauczyć
się cieszyć każdą chwilą, chwytać dzień, stąd słowa carpe diem. To hasło umożliwiające osiągnięcie szczęścia.
Na nic żmudne dociekania na temat tego, co nas spoke w przyszłości, "jaki nam koniec gotują bogowie?" - co
będzie po śmierci, bezsensowne są wyprawy do wieszczy, wróżek, astrologów. Horacy twierdzi wyraźnie - dbaj
o dziś, o swoje "teraz", staraj się być szczęśliwy, a wtedy docenisz wartość życia i przestaniesz troszczyć się o
rzeczy, na które nie masz wpływu i które od ciebie nie zależą.
Prosi: "klaruj swe wina" - troszcz się o to, na co możesz wpłynąć, dobrze wypełniaj swoje obowiązki,
przysparzaj radości sobie i innym, wtedy staniesz się szczęśliwym człowiekiem.

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 5

To jest filozofia, której pierwiastki odnajdziemy u epikurejczyków, od nich również pochodzi hasło: chwytaj
dzień. Twierdzili oni, że szczęściem jest brak nieszczęścia i radzili żyć tak, by czerpać z życia przyjemności.
Horacy dodał do ich przemyśleń swoją zasadę "złotego środka", uważał, że należy cieszyć się życiem, ale
wszystko należy robić z umiarem. Horacy namawia do aktywności, co wychodzenia naprzeciw świata, ludzi, do
cieszenia się pięknem przyrody.
"Do Leukonoe"
Horacy w utworze pt."Do Leukonoe" podkreśla, że nie należy się zastanawiać nad przyszłością, gdyż ona jest z
góry zaplanowana i przeznaczona człowiekowi przez bogów. Autor utworu sądził, że dzieje ludzkie nie sa
dziełem przypadku. Uważał, że są one uzaleznione od woli bogów, a człowiek jest tylko marionetka w ich
rękach. Horacy utrzymywał pogląd, że nie należy myśleć o śmiercie ale trzeba cieszyć się tym, co nam dany
dzień przyniesie. W utwoże zwraca się do dziewczyny mówiąc jej, żeby nie myślała nad przyszłością i nie
martwiła się, że kiedys musi umrzeć, tylko aby żyła w myśl zasady, że "co ma byc to bedzie". Autor w tym
utworze przedstawia filozofię epikurejską.
"Do Deliusza"
W wierszu "Do Deliusza" adresowanym do przyjaciela autora, podkreślona jest filozofia stoicyzmu i
epikureizmu. Horacy twierdzi, że każdy człowiek jest skazany na zgon wyrokiem Orkusa- boga śmierci. Wyrok
ten dosięgnie wszystkich ludzi, zarówno bogatych jak i biednych. Autor w tym utworze uprzedza przyjaciela , że
w chwili śmierci będzie musiał pozbyć się całego swojego majątku "ustąpisz z wszystkich gruntów nabytych".
Horacy poucza Deliusza, że w tej sytuacji powinien z opanowaniem czekać na wyrok, na tę "godzine klęski" i
świętować każdy dzień swojego życia, leżąc na łonie natury, pijąc dobre wino. Elementem zaczerpniętym od
epikurejczyków jest hasło życia czasem teraźniejszym, a natomiast wątkiem stoickim jest zalecanie
przyjacielowi, aby zachował równowagę ducha i wyzbył się namiętności.
"Do Postuma"
Utwór liryczny "Do Postuma" ma podobny wydźwięk jak do poprzedniego wiersza Horacego. Oprócz
podkreślonych poglądów poety o śmierci, w tym utworze autor ukazuje swój stosunek do religii panującej
wówczas w Rzymie. Horacy odrzuca tą religię i modlitwy i sam poucza przyjaciela, że ani modlitwy ani
drogocenne ofiary nie uchronią go przed śmiercią. W przekonaniu Horacego wszyscy muszą opuścić
najbliższych i pozostawić swój dorobek, który dostanie się w ręce nowego dziedzica. Horacy w domyśle pragnie
zachęcić swego przyjaciela do postępowania w myśl zasady "carpe diem"- "chwytaj dzień"

12. Starożytni o miłości – poezja Safony.

Nie wiadomo, czy Safona była lesbijką, czy po prostu kochała swoje uczennice tak, jak się kocha przyjaciółki.
Jednak niektóre z jej wierszy są wręcz hymnami pochwalnymi poświęconymi kobietom. Jej poematy opiewały
piękno, dobro i delikatność kobiet.
Twórczość Safony jest pełna wielkich, pięknych uczuć, jest w niej też ogromna siła i wiara. Wiara w piękne,
nieskazitelne uczucie. Jej poezja świadczy o wielkim talencie autorki, jest w niej pasja, uczucia, subtelność i
wrażliwość. Budowa wierszy zadziwia precyzją, rytmem i doskonałą konstrukcją. Podziw budzą czyste, piękne
obrazy przekazane prostym i harmonijnym językiem.

13. Anakreont – tematyka jego utworów.

Anakreont - Posługiwał się dialektem jońskim. Jest autorem pieśni miłosnych i biesiadnych, pisanych w
różnych miarach wierszowych (anakreontyk), elegii, epigramatów i jambów (w stylu Archi locha).

14. Poezja tyrtejska – historia, tematyka

.

Poezja tyrtejska - rodzaj poezji patriotycznej, nawołującej do walki w obronie niepodległości, budzącej
pragnienie obrony ojczyzny i nienawiść do wroga. Jej nazwa wywodzi się od imienia spartańskiego poety
Tyrtajosa, twórcy wielu poematów zagrzewających do walki.

15. Związki frazeologiczne, pochodzenie, przykłady użycia w zdaniach.

Związek frazeologiczny, frazeologizm – utrwalone w użyciu połączenie dwóch lub więcej wyrazów, które ma
znaczenie symboliczne, np. biała flaga, marzenie ściętej głowy, wypić duszkiem albo pójść po rozum do głowy.
Do związków frazeologicznych zaliczane mogą być także przysłowia, porzekadła, sentencje i maksymy.

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 6

Część związków frazeologicznych ma międzynarodowy charakter, jak choćby angielskie too many cooks spoil
the broth (dosł. zbyt wielu kucharzy (ze)psuje rosół) i polskie gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść.

P

ochodzenia stałych związków frazeologicznych dopatruje się w:

Biblii (np. alfa i omega – pierwotnie początek i koniec, czyli określenie Boga; obecnie człowiek
wszystkowiedzący) literaturze (np. dantejskie sceny – odniesienie do obrazu piekła Boskiej komedii Dantego
Alighieri; obecnie wydarzenia straszne, przeraźliwe) dawnych obyczajach (podać czarną polewkę, rzucić
rękawicę) życiu codziennym (stanąć kością w gardle, siedzieć z założonymi rękoma, z niejednego pieca zjeść
chleb itd.) wyrażeniach gwarowych i slangowych (poczta pantoflowa z gwary warszawskiej)

16. Scharakteryzuj filozofię Platona, odwołaj się do współczesnego rozumienia ideału.

Platon założył że istnieje świat idei (idealny) w którym bytowała dusza zanim weszła w ciało człowieka.
Zawdzięczamy jemu dualizm czyli podział na materie i dusze –człowieka jest zawieszona między potrzebami
zmysłowymi ciała a pragnieniem duszy która dąży do powrotu duszy do świata idei. Świat materialny
rzeczywisty jest tylko odbiciem doskonałego świata idei.
Metempsychoza- wędrówka duszy

17. Najważniejsze założenia stoickiej szkoły.

Stoicy używali wyraźnego rozgraniczenia trzech podstawowych działów filozofii – teorii poznania, które
nazywali logiką, teorii bytu, którą nazywali fizyką i teorią moralności i życia, którą nazywali etyką
(rozgraniczenie to miało być wprowadzone przez Ksenokratesa z Chalcedonu).
Stoicyzm (antyczna szkoła filozoficzna) stworzył kompletny system filozoficzny, który w teorii bytu był
monistyczny, zasadniczo materialistyczny i deterministyczny, a w teorii poznania skłaniał się ku empiryzmowi,
ale najbardziej jest znany ze swojej części etycznej. Etyka stoicka, która większości ludzi kojarzy się ze słowem
"stoicyzm" opiera się na zasadzie osiągania szczęścia przez wewnętrzną dyscyplinę moralną, sumienne
spełnianie tych obowiązków, które spadają na nas naturalną koleją rzeczy, oraz odcięcia swoich emocji od
zdarzeń zewnętrznych, czyli utrzymywania stanu spokojnego szczęścia niezależnie od zewnętrznych warunków.

18. Biblijny opis stworzenia świata i człowieka.

Bóg stwarzał mocą słowa.
Pierwszy dzień, kiedy Bóg zaczął stwarzać świat w Biblii zapisany jest słowami: "Na początku Bóg stworzył
niebo i ziemię". Nie wiemy jednak tak naprawdę, czy było coś przed tym stworzeniem, czy istniała jakaś materia
- jest to przedmiotem dociekań teologów. Jest tutaj opisana ziemia jako chaos, który zalany jest wodą, panują tu
ciemności. Bóg rzekł: "Niech stanie się światłość". Tak został oddzielony dzień od nocy, ciemność od światła.
Drugi dzień to oddzielenie nieba od ziemi - które jest widoczne na sklepieniu niebieskim, otoczonym przez
wodę. W trzecim dniu Bóg pozwolił wynurzyć się spod wody wszystkim lodom, które do tej pory zanurzone
były w wodzie. Wtedy też powołał do życia rośliny. Czwartego dnia powstało słońce, księżyc i gwiazdy, a Bóg
nakazał im rządzić dniem i nocą. W piątym dniu Bóg stworzył zwierzęta, żyjące w wodzie oraz wszelkie
ptactwo. Szóstego dnia Bóg stworzył zwierzęta, żyjące na lądzie; wówczas powiedział: "Uczyńmy człowieka na

Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem, nad bydłem, nad ziemią i nad
wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi". Siódmy dzień był dla Boga dniem odpoczynku.
II-wersja- W dalszej części Pisma świętego jest zapisana inna wersja stworzenia świata; różni się ona od
pierwszej pod różnymi względami: najważniejszym z nich jest opis stworzenia człowieka. Ta druga wersja
dotyczy przede wszystkim stworzenia człowieka. Według niej człowiek żył na ziemi jeszcze przed roślinami,
ulepiony był "z prochu ziemi". To właśnie dla człowieka stworzył Bóg rajski ogród, zwany Edenem. Znajdował
się on na wschodzie - jest to miejsce najbardziej święte w wielu mitologiach. W Edenie, w centrum ogrodu, rosły
dwa drzewa - jedno życia, drugie - zakazane. Było to drzewo wiadomości złego i dobrego. Dopiero potem Bóg
stworzył zwierzęta, które nazywał człowiek. Na samym końcu, kiedy Bóg zobaczył, że człowiek jest samotny,
wyjął mu we śnie żebro i z niego stworzył kobietę.

19. Grzech pierworodny i wygnanie z raju - omów problem winy i kary, pychy i
nieposłuszeństwa - odwołując się do wydarzeń z Księgi Rodzaju.

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 7

Rodzice dopuszczają się grzechu pierworodnego poprzez nieposłuszeństwo wobec Boga w wyniku którego
pojawia się obok dobra zło, kobietymężczyzna. Konsekwencją grzechu jest wygnanie pierwszych rodziców
z raju i dla kobiety rodzenie w bólach a dla mężczyzny ciężka praca.

20. Topos miejsca szczęśliwego – rozumienie pojęcia, literackie realizacje tego toposu,
przykłady.

Topos (gr. tópos koinós miejsce wspólne) – powtarzający się motyw, który często występuje w obrębie literatury
i sztuki danej kultury, cywilizacji. Wskazuje na jedność kulturową danego kontynentu czy na istnienie
pierwotnych wzorców myślenia człowieka.
Biblia - raj w Biblii to

Eden , podarowany przez stwórcę człowiekowi, jako kraina wiecznej szczęśliwości,

dostatku i bezpieczeństwa. Jest to miejsce pobytu pierwszych ludzi - Adama i Ewy. Kraina ta jest żyzna,
położona pomiędzy czterema rzekami (sytuuje się go na terenach dzisiejszej Mezopotamii). Człowiek nie musiał
tam pracować, żywił się tym, co dawała mu natura. Rosło tam również drzewo życia i drzewo wiadomości
dobrego i złego.

Mitologia - raj dla Greków to

Arkadia , lesista kraina położona w środkowej części półwyspu Peloponez, to

miejsce, w którym można wieść proste, szczęśliwe życie w bliskim kontakcie z przyrodą. Mieszkańcy tego
górzystego kraju zajmowali się wypasem bydła, uprawą pszenicy i winnej latorośli. Krainę tę zaludniały również
Parki, które poza tym, że przędły i tkały, również przecinały nić ludzkiego życia. Mit o Arkadii jest wyrazem
tęsknoty człowieka za rzeczywistością szczęśliwą, wolną od konfliktów, zagrożeń, za światem zgodnym z
porządkiem natury.
"Boska Komedia" - Dante Alighieri w swoim poemacie, złożonym ze stu pieśni, opisuje w jednej z trzech
części swoją wędrówkę po niebie. Jego przewodnikiem jest Beatrycze. Piękno raju polega na grze dźwięków i
jasnych, świetlistych barw. Raj charakteryzuje połączenie światłości, miłości, dobra i radości. Dante
rozmawiając ze spotkanymi osobami (m.in. św. Tomasz z Akwinu, król Salomon), dowiaduje się, że są one
szczęśliwe. Celem jego wędrówki jest spojrzenie na boskie oblicze, co się mu udaje.

21. Topos człowieka-wędrowca – rozumienie pojęcia, literackie realizacje tego toposu,
przykłady.

Topos (gr. tópos koinós miejsce wspólne) – powtarzający się motyw, który często występuje w obrębie literatury
i sztuki danej kultury, cywilizacji. Wskazuje na jedność kulturową danego kontynentu czy na istnienie
pierwotnych wzorców myślenia człowieka.
Biblia- (Kain i Abel) Księga Rodzaju - wyrazistym przykładem człowieka skazanego na tułaczkę jest Kain,
który w przypływie zazdrości zabił własnego brata. Obaj bracia składali przed Bogiem ofiarę - dziękowali w ten
sposób za owoce swojej pracy. Abel złożył w ofierze owcę, a Kain pierwsze plony zboża. Abel miał czyste serce
i jego ofiara radowała Pana Boga. Kain zaś, był zazdrosny i Bóg nie przyjął jego ofiary. Nie podobało się to
Kainowi i chodził z ponurą twarzą. Bóg powiedział do Kaina "gdybyś postępował dobrze, miałbyś twarz
pogodną." Postanowił, że zabije swojego brata - Abla. Gdy byli w polu, Kain wziął kamień i zabił Abla. Bóg
zapytał Kaina: Gdzie jest twój brat Abel. Kain odpowiedział: Nie wiem nie jestem jego stróżem. Ale Pan Bóg
wiedział co uczynił Kain, więc rzekł do niego: Nie będziesz uprawiał swej roli. Na twoim polu już nic nie
wyrośnie. Staniesz się tułaczem na ziemi.
(Wędrówka Mojżesza) Główną postacią Księgi Wyjścia jest Mojżesz, który otrzymuje od Boga polecenie by
wyprowadzić swój lud z niewoli egipskiej i poprowadzić do Kanaanu. To on staje na czele "exodusu" i przez
niego Pan nadaje ludowi Prawo. Wędrówka Mojżesza w poszukiwaniu "ziemi mlekiem i miodem płynącej" staje
się odwiecznym symbolem poszukiwania przez ludzi dobrobytu i szczęścia.
Mitologia- "Odyseja" - Homer stworzył archetyp człowieka - podróżnika, wędrowca, tułacza,. To każdy
człowiek, który walczy o przetrwanie, błądzi, odbywa podróż w czasie i przestrzeni, także podróż w głąb
własnej duszy. Odyseusz to "człowiek w drodze", który po długiej nieobecności chce wrócić do domu, do
wiernie czekającej żony, jednak zgodnie z wolą bogów przez dziesięć lat tuła się po świecie, zanim wreszcie
może ujrzeć brzegi Itaki. Dążąc do swej ojczyzny błądził, zawracał z drogi, tułał się po morzach. Wrócił sam,
zgodnie z wolą Posejdona, bez załogi, okrętów i bogactw, ale cel osiągnął. Szeroko pojęty motyw podróży i
podróżnika, ukazany przez Homera, pozwala spojrzeć na życie i naszą przez nie drogę jak na nieustanną
wędrówkę, a na siebie samego, jak na tułacza, który, podobnie jak Odys, dąży do jakiegoś celu.

"Odys" - L. Staff mówi, że tak jak bohater Homera wraca do swej ojczyzny, żeby umrzeć, tak i my wędrujemy
do wyznaczonego przez naturę celu "ojczyzny wiecznej". Jest to składnikiem naszego losu. W taki oto sposób

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 8

Staff ujawnia prawa rządzące naturą, rzeczywistością. W tym ujęciu: “Każdy z nas jest Odysem” co wraca do
swojej Itaki. Utwór łączy motyw dotyczący losu człowieka, którym jest śmierć. Ukazuje współczesność, w
której osadzony zostaje homerycki mit. Dla Staffa jest nim los człowieka w ogóle, we współczesnym świecie.
Poeta ukonkretnia go, wskazuje na jego ponadczasowe wartości bez względu na realia historyczne.
W Odysei Homera występuje motyw drogi, człowieka- wędrowca który jest jednym z bohaterów wojny
trojańskiej. Odyseusz wraca do rodzinnej Itaki 10 lat, a Penelopa wierna żona czeka na niego.

22. Cztery Ewangelie – przedstaw ich tematykę, zwróć uwagę na specyfikę stylu biblijnego.

Pierwsze trzy Ewangelie są blisko spokrewnione. Natomiast Jan podąża własną ścieżką. Wydarzenia i mowy
Jezusa wedle Mateusza, Marka i Łukasza posiadają wspólne lub harmonizujące ze sobą fragmenty, co można
zestawić w równoległe kolumny. Tak uporządkowany tekst określa się greckim terminem synopsis czyli
„jednoczesne spojrzenie”. Dlatego pierwsze trzy Ewangelie nazywa się „synoptycznymi”. Zgodność między
paralelnymi tekstami rzuca się w oczy.
Problem synoptyczny - określenie w biblistyce nowotestamentowej dotyczące podobieństwa między trzema
pierwszymi Ewangeliami kanonicznymi: Mt. Mk, Łk. Obserwuje się je w treści, w strukturze, w kompozycji, w
słownictwie i składni. Wspólna jest chronologia, wspólna jest kolejność wypowiedzi i wygłoszonych mów.
Łączy je wspólny schemat kompozycyjny:

J

an Chrzciciel, chrzest Jezusa, działalność w Galilei, powrót do

Jerozolimy, męka, śmierć i zmartwychwstanie.
Jan natomiast koncentruje się na działalności Jezusa w Jerozolimie. U Synoptyków wzmiankowane są dwie
Paschy w czasie misji Jezusa, u Jana natomiast trzy.
Cztery Ewangelie – zapis życia i nauczania Jezusa Chrystusa:
Ewangelie synoptyczne: a)Ewangelia Mateusza ; b)Ewangelia Marka ; c)Ewangelia Łukasza
a) Św. Mateusz pisał swoją ewangelię dla chrześcijan nawróconych z judaizmu.
Podkreśla w niej że w osobie Jezusa wypełniły się wszystkie proroctwa starego testamentu.
Mateusz pisząc ewangelie odwołuję się do symboli i obrazów starego testamentu, które są dobrze znane
mieszkańcom Palestyny.
b) Św. Marek pisał swoją ewangelię w oparciu o relacje św. Piotra. Ewangelia ta jest kierowana do Rzymian
nawróconym na chrześcijaństwo. Św. Marek ukazuje osobę Jezusa jako prawdziwego syna bożego, przedstawia
jego nadludzką mądrość, jego boska moc i potęgę przejawiającą się w cuda, które Jezus czyni.
c) Św. Łukasz był grekiem, uczniem i towarzyszem św. Pawła. Jest również autorem dziejów apostolskich.
Swoją ewangelie kieruje do świata hellenistycznego (czyli do greków) ukazuje Jezusa jako prawdziwego
zbawiciela również boga. Jest to najdłuższa ewangelia.
Ewangelia pneumatyczną: Ewangelia Św. Jana
Św. Jan był uczniem Jezusa należał do grona 12 apostołów. Pisał swoją ewangelię pod koniec I w. kierowana
jest ona do chrześcijan zamieszkujący Azję Mniejszą. Ewangelia Jana kierowana jest zatem do tych którzy już
wierzą w Jezusa Chrystusa. Św. Jan ukazuje Jezus jako boga ukazuje go również jako obraz boga ojca.

23. Biblijne związki frazeologiczne, ich funkcjonowanie we współczesnej polszczyźnie.

Związek frazeologiczny, frazeologizm – utrwalone w użyciu połączenie dwóch lub więcej wyrazów, które ma
znaczenie symboliczne, np. biała flaga, marzenie ściętej głowy, wypić duszkiem albo pójść po rozum do głowy.
Do związków frazeologicznych zaliczane mogą być także przysłowia, porzekadła, sentencje i maksymy.
Część związków frazeologicznych ma międzynarodowy charakter, jak choćby angielskie too many cooks spoil
the broth (dosł. zbyt wielu kucharzy (ze)psuje rosół) i polskie gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść.

Drzewo poznania dobra i zła - pożądanie, pragnienie decydowania o tym, co dobre i złe; chęć upodobnienia się

do Boga

#Ziemia obiecana - kraj szczęśliwości, dobrobytu, wolności

#Manna z nieba - nieoczekiwana pomoc, ratunek
#Hiobowe wieści - wieści smutne, tragiczne, fatalne
#Judaszowy pocałunek - gest fałszywy, niecny, dwulicowy
#Wdowi grosz - ofiara ze szczerego serca, niewielka suma

#Zakazany owoc - coś zakazanego, zabronionego

#Salomonowy wyrok - wyrok słuszny i sprawiedliwy
#Byś alfą i omegą - umieć coś od początku do końca, być początkiem i końcem
#Sodoma i Gomora - miejsce, w którym odbywają się rzeczy niemoralne, występne
#Kamień węgielny - podstawa, początek czegoś
#Rzeź niewiniątek - wydarzenie, w którym padło wiele niewinnych ofiar

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 9

#Umywać od czegoś ręce - zrzucać z siebie odpowiedzialność.
#Palec Boży - symbol sprawiedliwości
#Miłosierny samarytanin - ktoś dobry, litujący się nad słabszymi, potrzebującymi pomocy
#Kozioł ofiarny - człowiek, na którego niesłuszne zrzuca się całą odpowiedzialność za coś
#Dni są policzone - koniec czegoś
#Włos z głowy nie spadnie - ktoś jest bezpieczny
#Litera prawa - to, co jest zapisywane w przepisach prawnych

24. Przypowieść, cechy charakterystyczne tego gatunku, przedstawienie wybranej
przypowieści z Nowego Testamentu.

Przypowieść to krotki utwór narracyjny o prostej fabule w którym postacie i zdarzenia maja charakter
przykładowy. Przypowieść zawiera dwa watki : ukryty i nie ukryty
Przypowieść to gatunek literacki wywodzący się z Biblii, przypowieści zostały zawarte w Nowym Testamencie,
są one sposobem przekazywania nauki chrześcijańskiej. Jezus posługiwał się przypowieściami, kiedy chciał
wyjaśnić trudne kwestie dotyczące Bożych nakazów. Jezus głosił Słowo do prostych ludzi, większość z nich nie
była wykształcona, nie znała literatury a tym bardziej filozofii. Przypowieści wyjaśniały trudne zagadnienia w
sposób bardzo przystępny, a to za sprawą swej parabolicznej budowy, jest cechą charakterystyczna dla tego
gatunku, e ma on wyraźnie rozwarstwione dwie płaszczyzny znaczeniowe. Ta dosłowna, fabularna odnosi się do
prostych spraw, jest bliska doświadczeniu każdego człowieka, jej zrozumienie nie nastręcza żadnych trudności.
Pod warstwą dosłowną kryje się warstwa metaforyczna, zawierająca właściwe przesłanie. Zdarzenia, postacie z
planu fabularnego maja swoje odpowiedniki w wykładni metaforycznej, widać to bardzo wyraźnie na
przykładzie przypowieści o siewcy, gdzie ziemia symbolizuje tych, którzy słuchają Słowa Bożego, zaś ziarno
jest Bożą Nauką.
Przypowieść z założenia jest fikcyjna, nie chodzi tu bowiem o przedstawienie jakiegoś zdarzenia, ale o
objaśnienie prawdy Bożej. Toteż sama fabuła nie ma większego znaczenia, ważna jest treść, jaką ze sobą niesie
warstwa metaforyczna.
PRZYKŁADY
a) "Przypowieść o synu marnotrawnym" fabuła przypowieści opowiada o ojcu, który miał dwóch synów.
Młodszy z nich postanowił szukać szczęścia w świecie, zwabiony jego urokami zażądał od ojca swojej części
majątku i opuścił rodzinny dom. Jednaka szczęścia w świecie nie znalazł, wiele grzeszył, stracił wszystkie
pieniądze, w końcu nie miał już niczego, cierpiał straszny głód i z tęsknotą wspominał dom ojca. Wtedy
postanowił wrócić, pragnął być sługą w domu ojca, by nie cierpieć głodu i poniżenia. Wrócił pełen skruchy,
wiedział, że kiedyś postąpił źle żałował tego. Ojciec przyjął go z otwartymi ramionami, urządził dla niego ucztę,
był szczęśliwy, że syn powrócił. Starszy syn uważał, ze to niesprawiedliwe, ze ojciec tak wystawnie wita
młodszego syna, tego, który sprzeciwił się jego woli i roztrwonił majątek, wtedy ojciec odpowiedział mu, że
cieszy się, bo myślał, ze stracił syna, a teraz go odzyskał. Wykładnia tej przypowieści jest następująca:
wyrozumiały i kochający ojciec to sam Bóg, jego synowie to wierni, starszy syn jest posłuszny cały czas,
młodszy zaś symbolizuje grzesznika. Jego powrót do domu jest nawróceniem się, powrotem do Boga, który
cieszy się z każdej poprawy, z każdej duszy, która byłą umarła, a zwrócił się w stronę wiecznego życia.
b) "Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie" - Samarytanin jest podróżnym , który na swej drodze dostrzega
rannego i ograbionego człowieka, człowiekiem tym jest Żyd, Samarytanie i Żydzi żyli w niezgodzie, jednak
Samarytanin widzi w potrzebującym bliźniego. Udziela mu więc pomocy, zostawia go w najbliższej gospodzie,
gdzie poleca go opiece właściciela, zostawiając jednocześnie pieniądze na kuracje rannego. Samarytanin
reprezentuje tu godną podziwu postawę miłości bliźniego, która nie zważa na rasę ani wyznanie drugiego
człowieka. Na tym polega prawdziwa wiara. Wcześniej tego samego człowieka mijali duchowni, jednak
pozostali obojętni na jego cierpienie. Nie tego oczekuje Bóg.
c) "Przypowieść o siewcy" ma bardzo prostą fabułę, mówi o siewcy, który wyszedł na pole, jednak nie wszystkie
ziarna wpadły w żyzną glebę, część z nich spadła na skałę i w ogóle nie wykiełkowała, część trafiła między osty,
ziarno puściło pędy, ale inne rośliny szybko je zagłuszyły, inne upadły na drogę, skąd wydziobany je ptaki, ale
niektóre nasiona padły na glebę i wydały plon jedne 30-krotny inne 60-krotny, a jeszcze inne 100-krotny. Ziarno
to w tej przypowieści nauka Chrystusa, to on jest siewcą, który głosi Słowo Boże, glebą są serca tych, którzy go
słuchają, wielu z jego uczniów wysłucha nauki i nie zrozumie, nie uwierzy, inni się zapalą, przyjmą ją z
entuzjazmem, ale przeciwności losu skłonią ich do grzechu i odejścia od wiary, ale część z tych, którzy słuchają
przyjmą te naukę i wydadzą plon.

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 10

25. Księga Hioba, prezentacja bohatera, sens cierpienia, dzieje jego życia.

Księga Hioba jest jedną z siedmiu określanych jako mądrościowe. Przedstawia losy człowieka ciężko
doświadczanego przez boga, który jednak mimo zwątpień, pretensji i rozterek pozostaje wierny swojemu
Stwórcy. Dydaktyczne wartości tego fragmentu Biblii są niezaprzeczalne. Hiob jest wzorem „mężem
sprawiedliwym”
Literacką wartość Księgi Hioba buduje także cieniowanie napięcia związanego z przeżyciami wystawionego
na próbę bohatera. Dydaktyczny cel opowieści o niezwykłym „bogobojnym mężu” nie odbiera jej urody
artystycznej.

((Był to mąż sprawiedliwy, prawy, bogobojny i unikający zła. Miał siedmiu synów i trzy córki.
Majętność jego stanowiło siedem tysięcy owiec, trzy tysiące wielbłądów, pięćset jarzm wołów, pięćset oślic oraz
wielka liczba służby. Był najwybitniejszym człowiekiem pośród wszystkich ludzi Wschodu.
Już na wstępie zostaje zarysowana sylwetka Hioba jako właściciela wielkiego majątku, a zarazem człowieka
prawego, posiadającego szczęśliwą rodzinę. Bogactwa i osobista pomyślność nie przesłoniły Hiobowi wartości
najważniejszej, jaką był dla niego Bóg.
Powodzenie Hioba trwało do czasu, gdy Bóg - przekonany o niezłomności wiary najbardziej oddanego Mu sługi
- pozwala szatanowi wystawić go na próbę.
Przedstawione w poetyckiej formie dzieje wiernego Bogu człowieka kreują go na wzór niezłomnej postawy w
obliczu ciężkiej próby. Hiob jest symbolem cierpienia i godności człowieka - traci rodzinę, zapada na trąd, w
jednej chwili zostaje nędzarzem, ale trwa w przekonaniu, że w niczym nie nadużył Bożego zaufania i nie
zasłużył na takie męki. Ostatecznie jednak przekonany o potędze i mądrości Pana godzi się na swój los, choć w
momentach najtrudniejszych przeklina godzinę swoich narodzin i prosi o śmierć.))

Księga Hioba podejmuje rozważania o cierpieniu nie zawinionym. Pokazuje fałsz uproszczonej interpretacji
wszelkich nieszczęść, prowadzącej do wniosku, że są one formą kary za grzechy. Przedstawia wzór osobowy,
przykład godny naśladowania (sposób prezentacji charakterystyczny dla żywotów świętych).

26. Pieśń o miłości – Pieśń nad pieśniami, możliwe interpretacje utworu.

Pieśń nad pieśniami –poemat o miłości, bohaterami są oblubieniec i oblubienica. Tekst jest zmysłowy,
mężczyzna jest zafascynowany pięknem kobiecego ciała , kochankowie tęsknią do siebie i wyczekują powrotu.
Na poziomie metaforycznym oblubieniec to Bóg a oblubienica to jego kościół. Inna interpretacja to oblubienica
jako Matka Boska a oblubieniec jako Bóg ewentualnie Chrystus- pojawia się motyw pasterza.

27. Nazwy własne a nazwy pospolite, przykłady.

Nazwa własna to nazwa jednostkowa pisana wielką literą (nazwa miast, rzek, imion, nazwisk)
Podmiot(jaki??)polski – piszemy małą literą. (nie mówimy z małej)
Nazwy pospolite to nazwy nadawane przedmiotom spełniające określone cechy. Nazwa ta może obsługiwać
wiele przedmiotów spełniających te same cechy np. krzesło.

28. Podział wypowiedzeń – zdanie a równoważnik zdania.

Zdanie- wypowiedzenie zawierające czasownik w formie osobowej
Równoważnik zdania- wypowiedzenie , w którym nie występuje czasownik w formie osobowej ( może wystąpić
imiesłów lub nieosobowa forma czasownika)

29. Średniowiecze, charakterystyka epoki, najważniejsze założenia filozoficzne, czas

trwania.

Nazwa epoki - pochodzi z łaciny (media aetas, medium aevum) i oznacza "wiek średni". Została ona nadana
przez papieża Giovanniego de Bussisjako w XV wieku, jako określenie epoki oddzielającej starożytność od
renesansu. Jednocześnie średniowiecze uznano za okres upadku kultury antycznej, a więc nazwa "wiek średni"
dotyczy także oceny średniowiecza jako czasów upadku kultury wysokiej. Jednoznacznie negatywna ocena
panowała aż do XIX wieku.
Filozofia - średniowieczna myśl filozoficzna także była podporządkowana tematyce religijnej.
Najwybitniejszymi przedstawicielami byli teologowie. Jednak pojawiały się próby adaptowania dorobku
filozofii antycznej na potrzeby chrześcijaństwa. Do głównych nurtów należą:

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 11

a) Augustynizm - twórca tej koncepcji był św. Augustyn (354-430), biskup Hippony. Najważniejsze jego dzieło
to "Wyznania". Założeniem filozofii Augustyna była hierarchia bytów, na której człowiek znajdował się między
zwierzętami a aniołami, czyli pomiędzy bytami wyższymi a niższymi. To umiejscowienie sprawia, iż jesteśmy
rozdarci między cielesnością a duchowością, czyli pomiędzy dobrem i złem. Refleksja, do której człowiek jest
zdolny, ma dopomóc w poznaniu swej duszy i istoty Boga, a wartość człowieka określają jego przymioty
wewnętrzne.
b) filozofia oparta na podglądach św. Tomasza z Akwinu (1225-1274), który przystosował filozofię Arystotelesa
do realiów chrześcijańskich. Jego podstawą był racjonalizm i przekonanie, że wiedza ma swoje źródło w
doświadczeniu. Św. Tomasz mówił, iż niektóre prawdy wiary co prawda przekraczają możliwości ludzkiego
zrozumienia, ale istnienie Boga można wyjaśnić rozumowo, więc wyjawił on dowody na istnienie Boga.
Najbardziej cenione cechy to umiejętność walki z pokusami oraz roztropność, dzięki której przestrzegamy praw i
wypełniamy obowiązki, przypisane nam z racji określonej hierarchii na drabinie bytów.
c) Franciszkanizm - oparty na prostej i radosnej wierze program, głoszący miłosierdzie jako podstawowy
przekaz ewangelicki, nawołujący do ubóstwa i braterstwa. Inspiratorem tej koncepcji był św. Franciszek z
Asyżu (1225-1274), założyciel zakonu franciszkanów, który zrezygnował ze swego bogactwa, aby wieść życie
wędrownego kaznodziei. Najważniejsze dzieło napisane w duchu franciszkańskim to Kwiatki świętego
Franciszka z Asyżu, zawierające zbiór legend opowiadających o życiu świętego Franciszka i jego towarzyszy.
d) Scholastyka - udowadnianie prawd Biblii, polegające na wnioskowaniu na podstawie badań argumentów za i
przeciw metodą Arystotelesowską. Metoda scholastyczna opierała się na ściśle ustalonej procedurze, co zresztą
stało się przyczyną jej upadku. Zakładała ona, że prawdy wiary są niepodważalne i rozumowo nie można ich
wyjaśnić. Starano się połączyć antyczny dorobek filozoficzny z naukami kościoła, najwybitniejszym teologiem,
który zaadaptował filozofię Arystotelesa na potrzeby myśli chrześcijańskiej był św. Tomasz z Akwinu. Dziś
scholastyka oznacza jałowe dociekania, udowadnianie racji, poprzez odwoływanie się do autorytetów, ze szkodą
dla twórczego myślenia.
Periodyzacja - średniowiecze trwało w Europie od V do XV w. Jego ramy czasowe wyznaczają wydarzenia:
W Europie:
Początek:
313r. - zgoda na wyznawanie chrześcijaństwa udzielona przez Konstantyna Wielkiego
476r. - upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego
Koniec:
1450 r. - wynalezienie druku przez Johanesa Gutenberga
1453 r. - upadek Konstantynopola
1492 r. - okrycie Ameryki w przez Krzysztofa Kolumba

30. Bogurodzica – pierwsza polska pieśń religijna, tematyka, postaci, charakter utworu.

Najstarsza polska pieśń religijna (2 pierwsze zwrotki najnaj)Powstał najprawdopodobniej pod koniec XIw. lub
na początku XIIw. Legendarnie jej autorstwo przypisuje się św. Wojciechowi. Nadawca wypowiada się w
imieniu zbiorowości. Jego modlitwa ma charakter prośby o dobre życie na ziemi i rajskie po śmierci. Podejmie
problem wstawiennictwa Maryi i Jezusa tych którzy doświadczyli cielesnej natury. Pojawia się także św. Jan

(Deesis)- - motyw związany z ikonografią chrześcijańską. Polega ona na trimorhionicznym (trój częściowym)
obrazowaniu osób świętych - centralną osobą jest Chrystus jako Pantokrator, obok Maryja, następnie Jan
Chrzciciel.

31. a)Archaizm, b)neologizm, c)synonim, d)homonim, e)neosemantyzm – zjawiska

językowe, przykłady.

a)Archaizm - wyraz, konstrukcja składowa lub związek wyrazowy, który wyszedł z użycia np. waćpan - dawny
zwrot grzecznościowy (skrót od "waszmość pan"); powała - sufit; powiastka – opowiastka; inszy – inni;
gnieździe - gnieździe; mię - mnie
b)neologizm- rzeczownik, rodzaj męski, wyraz lub wyrażenie, które niedawno pojawiło się w danym języku;
zob. też neologizm w Wikipedii np. gdy komputery pojawiły się w Polsce, pochodzący z angielskiego neologizm
"kliknięcie" długo nie był akceptowany przez wielu ludzi, którzy woleli istniejące już w języku polskim
określenie "mlask" lub "mlaskanie".
c) synonimy, czyli wyrazy tożsame lub bliskie znaczeniowo innemu wyrazowi, np. ładny - piękny. Różnią się
one cechami znaczeniowymi (pensja - honorarium) lub nacechowaniem uczuciowym i stylistycznym
(lekarz - konował; specjalista - spec), a także łączliwością, gdy wyrazy mają podobne al bo identyczne
znaczenia, lecz występują w innych kontekstach i dlatego są niewymienne (krucze włosy - kary koń).
d) homonimy, czyli wyrazy o jednakowym brzmieniu i różnych znaczeniach, np. „rola" aktora i „rola" uprawna,
, „fuzja" jako broń myśliwska i „fuzja" przedsiębiorstw jako połączenie, scalenie.

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 12

e)neosemantyzm- rzeczownik, rodzaj męski wyraz, który już istnieje w danym języku, jednak przypisano mu
nowe znaczenie np. wieża – wieża (Hi-Fi)
f) Antonimy słowotwórcze tworzone są za pomocą przedrostków nie- (brzydki - niebrzydki), bez-(rozumny -
bezrozumny), anty- (komunista - antykomunista), a- (religijny - areligijny), poza-(szkolny - pozaszkolny).
Antonimy słownikowe są odrębnymi wyrazami (drogi - tani);

32. Styl romański i gotycki w malarstwie oraz architekturze.

STYL ROMANSKI - ( X - XII wiek, w Polsce do XIII wieku) grube, kamienne mury, małe okna, okrągłe luki,

sklepienia kolebkowe lub krzyżowe, rotundy. Styl ten związany jest z działalnością benedyktynów i cystersów

(Obronne)

Malarstwo - Malarstwo także pozostawało na usługach doktryny kościoła. Malowidła ścienne wypełniały ściany
kościołów, we Włoszech popularne były przedstawienia w postaci mozaik. Pozostałości są zachowane w
licznych kościołach
STYL GOTYCKI W gotyku budowle odznaczały się dużą lekkością w stosunku do budowli romańskich. Miały

one wiele okien, wypełnianych zazwyczaj witrażami, strzeliste wieże, bogato zdobione portale. Cechami

charakterystycznymi dla architektury gotyckiej jest stosowanie łuku ostrego, sklepienia krzyżowo-żebrowego i

systemu łuków przyporowych, odciążających ściany budowli.

Malarstwo- Rozwija się wówczas malarstwo o ostrym, wyrazistym rysunku. Artyści śmiało wydłużają postaci,
dbając przede wszystkim o ich siłę wyrazu- ekspresję. Wyobraźnia późnogotyckich artystów jest często okrutna.
Z upodobaniem prezentują oni sceny męki i tortur, okaleczone i zdeformowane cierpieniem ciała Zbawiciela i
świętych motyw ten to „Sabat Mater” drugim nawiązaniem jest Jezus z głową na kolanach „Pieta”)

33. Lament świętokrzyski – tematyka utworu, postaci, atmosfera.

Bohaterką liryczną jest Maryja pozbawiona majestatu, atrybutów boskości, występuje w roli matki. Rzecz dzieje
się w Wielki Piątek. Maryja zwraca się do zgromadzonych przy krzyżu ludzi z prośbą o wsparcie współczucie,
litość. Rozmawia też z Synem któremu by chciała ulżyć w męce. Wyrzuca Gabrielowi że obiecał jej szczęście a
tym czasem Ona cierpi i jest bezsilna.

Lament- utwór o tematyce związanej z cierpieniem, bólem, bezradnością wobec losu.

Egalitaryzm – wszyscy równi wobec śmierci

34. Asceza jako model życia, odwołaj się do Legendy o św. Aleksym.

Ascezą- dobrowolne wyrzeczenie się świata i jego dóbr ze względu na Boga.
"Legenda o św. Aleksym" jest najlepszym przykładem charakteryzującym pierwszy model średniowiecznego
ascety. Był to człowiek wielkiej pokory. Jako bogaty rzymski książę już od dziecka wykazywał oznaki swej
świętości. Celem jego życia było jedynie wielbić Boga. Czynił to leżąc u progu świątyni, znosząc niewygody,
mróz, deszcz. Poddał się całkowitej ascezie, umartwiał swe ciało, cierpiał i modlił się. Wyzbył się wszystkiego,
co ziemskie i ludzkie, by żadna z tych spraw nie sprowadziła go na złą drogę. Postawa św. Aleksego podobała
się Bogu, o czym świadczą liczne cuda, które działy się za jego życia. Między innymi zejście obrazu Maryi,
która domaga się wpuszczenia żebraka do kościoła. Te wydarzenia powodują, że sam Aleksy zostaje otoczony
czcią i obdarowany. Ale ponieważ nie luba mu chwała była, wraca do rodzinnego Rzymu, gdzie przez 16 lat pod

schodami domu swego ojca znosi upokorzenia i liczne niewygody. Taki sposób życia to konsekwencja
dobrowolnie podjętego wyboru. Tylko w ten sposób, przyjmując bierną postawę wobec świata, rezygnując z
małżeństwa, dziedzictwa i miłości rodziny, może całkowicie poświęcić się miłości Boga i dążeniu do świętości.
W postawie Aleksego są wyeksponowane wszystkie cechy typowe dla ascety, a więc ubóstwo, umartwienia,
modlitwa, uwielbienie Boga, skromność, pokora, wyrzeczenie się wszystkiego, co ziemskie i materialne.

35. Hagiografia- wyjaśnienie pojęcia, rola żywotów świętych w średniowiecznej kulturze.

Hagiografia – dział piśmiennictwa religijnego zapoczątkowany w średniowieczu przedstawiający:
żywot świętych miał być wzorem do naśladowania dla ludzi. Były jednym z modeli życia. Często łączyły się z
ascezą- dobrowolne wyrzeczenie się świata i jego dóbr ze względu na Boga.

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 13

36. Aleksy – charakterystyka bohatera-świętego, ocena postaci.

Charakterystyka
Aleksy jest dobrym i posłusznym synem. Wychowany w religijnym domu, sam jest niezwykle pobożny i pełen
miłosierdzia dla biednych. Kiedy ojciec zasugerował mu, iż czas się ożenić, Aleksy posłusznie odpowiada:
Jest człowiekiem szczerym i prostolinijnym, nie chce okłamywać żony, gdy odkrył w sobie powołanie do służby
Bogu: Zdaje sobie sprawę, że aby zasłużyć na łaskę Boga, musi żyć zgodnie z Jego przykazaniami, stąd zapewne
gest w stosunku do biednych, którym rozdał „srebra, złota dosyć”. Aleksy żyje w nędzy, jest często głodny, ale
nie narzeka, bo wie, że to jedyna droga do świętości.
Ocena:
Poświęcił swoje życie by dostąpić wspaniałego życia po śmierci.
Wydawać nam się to może trochę dziwne i zaskakujące.
Przecież człowiek nie musi być ascetą by dostąpić zbawienia i żyć zgodnie z boskimi przykazaniami.
Odnosząc się do religii uważam, że człowiek pomagający wciąż innym będzie bardziej bogobojny, niż ten co
żyje w samotności i jedynie rozmyśla o Bogu.
Niewątpliwie większy pożytek będzie z dobrych uczynków jak z ciągłego życia w samotności. Z drugiej strony
Aleksy rozdał cały swój majątek.
Dziś utożsamiamy taki czyn ze zbyt dosłownym interpretowaniem słów zapisanych w Biblii.
Myślę, że dzisiaj nikt we współczesnym świecie tak by nie postąpił. Taki człowiek nie znalazłby później miejsca
dla siebie w realiach XXI wieku.
Ciężko jest zostawić bez żadnej krytyki fakt iż Aleksy opuścił bez żadnego słowa swoich rodziców i Famijanę w
noc poślubną.
W ten sposób zranił najbliższych w imię własnych ideałów. Pragnę się powołać na wiersz Kazimiery
Iłłakowiczównej nawiązujący do postaci świętego Aleksego.
Podmiot lirycznym jest małżonka ascety, która wciąż cierpi, tęskni i kocha swego partnera pomimo iż nie
rozumie zachowania męża.
Poprzez rozbudowany opis ukazuje swoje wewnętrzne uczucia. Przytoczę tu słowa: "moje serce - rozdarte,
ciężkie, ciężkie jak ołów".
Święty Aleksy spostrzegany jest w złym świetle przez pryzmat współczesności.
Z drugiej strony dzięki ascezie możemy wyzbyć się zbędnych obrazów i bodźców, po to, aby móc
skoncentrować się na tym, co chcemy osiągnąć.
Tytułowy bohater traktował ascezę zbyt fanatycznie, co spowodowało taki negatywny obraz tego systemu
postrzegania świata.
Myślę również, że postać świętego Aleksego jest potrzebna współczesnemu człowiekowi.
Gdy czytamy o jego życiu i czynach dowiadujemy się, jak kiedyś ludzie potrafili poświęcić się Bogu, swoim
ideałom.
Dlatego należy pamiętać o świętym Aleksym pomimo iż jego zachowanie tak mało ma wspólnego z otaczającym
nas światem.

37. Śmierć oswojona, charakterystyka „mędrca” w Rozmowie mistrza Polikarpa za
Śmiercią.

Osoba mądra, bardzo religijna. Bóg wysłuchał jego prośby o to by ujrzał śmierć. Potem w przestrzeni kościoła,
w sferze sacrum ujrzał ją. Śmierć została przedstawiona tu w sposób alegoryczny jako kobieta.

38. Obraz śmierci w Rozmowie mistrza Polikarpa.

W dialogu scenicznym śmieć zostaje upersonifikowana (posiada cechy ludzkie- postać kobiety, rozmawia).
Atrybutem śmierci jest kosa, jest kobietą (nawiązanie do grzechu pierworodnego Ewy a także do rodzaju
gramatycznego ta śmieć). W utworze ujawnia się średniowieczne upodobanie do makabry które pełni funkcje
dydaktyczną. Śmierć jest też zabawna, groteskowa, żartuje sobie z Polikarpa. Jej moc jest wszechwładna,
jednakowo kosi królów, biedotę (Egalitaryzm- równość wszystkich bogactw śmierci)Posiada rozkładające się
ciało. Podkreślony zostaje turpizm, a więc zwrócenie uwagi na brzydotę bohaterki. Śmierć informuje tytułowego
bohatera, że jest sprawiedliwa i nieprzekupna. W tym utworze pojawia się po raz pierwszy w literaturze Danse
macabre.

39. Tańce śmierci, omów zjawisko - odwołując się do średniowiecznej kultury.

RmPolikarpa- pełni on funkcje oswojenia śmierci, taniec wyraża wspólne ludziom doświadczenie umierania a
jednocześnie kojarzy się pozytywnie.

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 14

Taniec śmierci był jedną z najpopularniejszych alegorii w sztuce plastycznej i literaturze późnego średniowiecza.
Przedstawienia tego typu powstawały jako upomnienie przed nieuchronnym śmiertelnym losem, ale także jako
wyraz rozczarowania marnością świata i skargi na przemijanie.
Przedstawia on trupy w stanie rozkładu toczone przez robactwo, żaby czy węże, zmumifikowane zwłoki ludzkie
lub szkielety w ludycznym geście triumfu porywające do tańca przedstawicieli wszystkich warstw społecznych
(stanów). Danse macabre symbolizuje równość wszystkich ludzi wobec śmierci.
Wczesne tańce śmierci przedstawiają koło taneczne w którym żwawe i rozradowane trupy tańczą z
przestraszonymi ludźmi. Występuje tu kontrast między żywym i umarłym. Człowiek tańczy z trupem, tym, co
pozostanie w przyszłości po jego ciele, sobą samym, takim jakim się niebawem stanie. Później krąg taneczny
rozpada się na podwójne pary. Trup jest personifikacją śmierci, niszczącej siły działającej intencjonalnie. Sceny
są silnie zindywidualizowane, co podkreśla ich osobisty charakter. Tak też przedstawia swój Taniec Śmierci
Hans Holbein.
Danse macabre (Taniec śmierci) opus. 40 to poemat symfoniczny Camille'a Saint-Saënsa z 1874 roku.

40. Wędrówki po piekle, Dante w przestrzeni strachu, obraz piekła u poety.

Dante Alighieri Boska Komedia. Piekło
Przewodnikiem Dantego po Piekle był Wergiliusz. Zanim weszli w piekielne bramy, ich oczom ukazała się
tablica głosząca: Lasciate ogni speranza voi ch’entrate (Porzućcie wszelką nadzieję wy, którzy tu wchodzicie).
Piekło w Boskiej Komedii to miejsce katuszy. Cierpią w nich różne dusze. Kara zależy od rodzaju popełnionej
zbrodni. Samo miejsce piekielne ma kształt leja podzielonego na dziewięć kręgów. W ostatnim kręgu
umieszczone zostały tylko trzy osoby: Judasz, który wydał na śmierć Jezusa oraz Brutus i Kasjusz, zdrajcy
Cezara. Na samym dnie znajduje się siedziba Lucyfera. W piekle, wypełnionym ogniem i silnym wiatrem, dzieją
się rzeczy straszne. Dusze poddawane są wymyślnym torturom i nie mają chwili spokoju. Jest to średniowieczna
wizja mąk piekielnych, mająca w tamtych czasach silnie oddziaływać na grzeszników i wzywać do nawrócenia
się.

41. Motyw śmierci w literaturze – przykłady.

Biblia
a) śmierć Jezusa
Jezus skazany został na męczeńską śmierć za to, że mianował się królem żydowskim i Bożym Synem. W życiu
głosił Dobrą Nowinę i dawał przykład bezinteresownej miłości do drugiego człowieka, stąd Jego cierpienie,
niczym niezasłużone, było tym większe. Śmierć Jezusa dokonała się na krzyżu, po odbyciu przez Niego drogi
krzyżowej. Po trzech dniach jednak, według Nowego Testamentu, zmartwychwstał.
To śmierć długa i bolesna. Jezusowi współczuło zaledwie kilka osób, cała reszta odwróciła się od Niego. To
także, właśnie z tego względu, śmierć tragiczna. Interesujący jest tu fakt, iż Syn Boży pokonuje grzech i śmierć.
b) Święty Paweł pisze w 1 Liście do Koryntian (rozdział 15, wersety 54-Rozmowa Mistrza Polikarpa ze
Śmiercią. Dialog Mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest typowym przykładem średniowiecznego myślenia o
umieraniu. Jako pani z kosą, Śmierć ma obowiązek przyjść do każdego. Upersonifikowana Śmierć, pokazana w
sposób humorystyczny, pozwala ludziom przełamać przed nią strach, odebrać ją jako naturalną kolej rzeczy. Jest
najsprawiedliwszą z instancji – wobec niej wszyscy ludzie, czy królowie, czy zwykli chłopi, stają się sobie
równi. I nie ma mowy o tym, by o kimś zapomniała. Śmierć tutaj nie jest straszna, jawi się jako rzecz zwykła,
normalna, z którą trzeba się pogodzić.
Mitologia - starożytni Grecy utożsamiali śmierć z czarnoskrzydłym synem Nocy, bratem Snu - Tanatosem.
Według wierzeń pojawiał się on niedostrzeżony i odcinał konającemu pukiel włosów. Ludzie po śmierci trafiali
do podziemnego królestwa boga Hadesu, gdzie odbywał się nad nimi sąd. Zmarli udawali się albo na Pola
Elizejskie - odpowiednik raju, albo do Tartaku - odpowiednik piekła.

Mit o Dedalu i Ikarze - nierozsądny Ikar, niepomny przestróg ojca, unosi się na skrzydłach zbudowanych z piór i
wosku zbyt blisko słońca i spada do morza. Jego odważny lot i śmierć symbolizują chęć wzniesienia się wysoko,
nawet zbyt wysoko, za cenę śmierci.
"Treny" - Jan Kochanowski zadaje pytanie o to, co stało się z Urszulą po śmierci, pytanie o życie pozagrobowe
Śmierć męczeńska:
Legenda o świętym Aleksym - dążenie do świętości Aleksego przybrało formę jawnej ascezy, cierpienia na
pokaz, które zapewniło wieczną chwałę umartwiającemu się ascecie. Gdy poczuł, że nadchodzi śmierć, spisał
dzieje swego żywota. Po jego śmierci same rozdzwoniły się rzymskie dzwony. Tajemnicze zjawisko
wytłumaczyło dopiero niewinne dziecko: oto odszedł ze świata wielki święty. Pod domem Aleksego zebrał się
tłum, przybył nawet papież i cesarz. Nie umiano wyjąć listu z dłoni zmarłego, zrobiła to dopiero jego żona.
Śmierć bohaterska: śmierć rycerzy i bohaterów pełni funkcję heroizacji postaw bohaterskich lub jest wyrazem

M.

Kosek

Egzamin ustny sem. 1A

z j. polskiego

str. 15

potępienia zdrajców. Jest najważniejszym dopełnieniem życia, a zarazem wyeksponowaniem jego sensu.
"Iliada" - epos Homera opisuje krwawą wojnę, w której śmierć ponosi wielu jej uczestników. Jeden z najbardziej
znanych epizodów zmagań to właśnie śmierć Patroklesa i Hektora, którzy giną w bitwie.
"Pieśni o Rolandzie" Śmierć Rolanda na polu walki przedstawiona została w sposób niezwykle poetyczny.
Śmierć kochanków:
śmierć służy idealizacji miłości, podkreśla jej nadrzędną wartość, wskazuje, że miłość nie kończy się wraz z
życiem, ale sięga poza śmierć.

42. Język mówiony a język pisany.

a)Język mówiony- komunikacja, język potoczny, w odmiennie starganej dbamy o słownictwo (expose, wykłady)

b)Język pisany- odmiana bardziej staranna, teksty urzędowe, podania, umowy, listy.

43. Funkcje komunikacyjne języka – przykłady.

a)Funkcja Przedstawieniowa- informacyjna, informatywna (wiadomości)

b)Funkcja Impresywna- (dialog, monolog, politolog) wpływanie na decyzję, poglądy odbiorców przez nadawcę

np. reklamy.

c)Funkcja Fatyczna- nastawiona na podtrzymanie kontaktu, pozbawiona niemal wyłącznie funkcji

informacyjnej.

d)Funkcja Poetycka- zarezerwowana dla tekstów literackich, bogata w środki stylistyczne np. metafory,
porównania.
e)Funkcja Sprawcza języka- zmiana sytuacji za pomocą języka np. Jesteście mężem i żoną.

f)Funkcja Magiczna języka- zwroty językowe związane ze strefą świętości: -sacrum np. hostia (prze.profanum)

44. Reklama i reklama społeczna – charakterystyka zjawiska.

Reklama (z łac. reclamo, reclamare) to informacja połączona z komunikatem perswazyjnym. Zazwyczaj ma na
celu skłonienie do nabycia lub korzystania z określonych towarów czy usług, popierania określonych spraw lub
idei (np. promowanie marki) zalecanie czegoś przez prasę, radio, telewizję: środki ( np. plakaty, napisy,
ogłoszenia itp.) służące temu celowi.
Reklama społeczna to reklama mająca na celu wywołanie zmian społecznie pożądanych np. pij mleko będziesz
wielki, piłeś nie jedz.

45. Zakres znaczenia wyrazu, treść wyrazu - przykłady.

Znaczenie wyrazu to treść, której znakiem jest wyraz. Jego treść znaczeniową wyznacza zespół cech
stanowiących stałe elementy znaczenia, natomiast zakres znaczeniowy - ogół przedmiotów nazwanych danym
wy razem, np. wyraz „kwiat" ma uboższą treść znaczeniową niż „róża", lecz szerszy zakres znaczeniowy.
Im szersza jest treść znaczeniowa wyrazu, tym mniej jest egzemplarzy przedmiotów tą nazwą objętych, czyli
zakres wyrazu maleje, i odwrotnie – im mniejsza jest treść wyrazu, tym większa jest liczba egzemplarzy
przedmiotów objętych tą nazwą, czyli zakres wyrazu rośnie, np. :
podręcznik do polskiego, podręcznik, książka, druk,;
warszawski, polski, europejski, świtowyświatowy