22.04.2013r. 

Przepisała: Karolina Szendera 

 

Językoznawstwo teoretyczne: j. stosowane 

 

Językoznawstwo stosowane to nauka o możliwościach i sposobach wykorzystania osiągnięć 

językoznawstwa  w  różnych  dziedzinach.  Zajmuje  się  przede  wszystkim  badaniami  nad  efektami 
nauczania  języków  obcych.  Szczególne  osiągnięcia  ma  w  zakresie  racjonalizacji  i  modernizacji 
dydaktyki nauk obcych.  

 

Nauczanie  kognitywne:  (tu  mam  niestety  dziurę,  przepraszam.  Wklejam  definicję  ze  strony 

Instytutu Anglistyki Uniwersytetu Warszawskiego)

1

: 

„Językoznawstwo  kognitywne  to  podejście  do  badań  nad  językiem,  które  zakłada,  że  język 

jest  integralną  częścią  ludzkiego  funkcjonowania  poznawczego  i  wobec  tego  jego  opis  musi 
odwoływać się do tego, co o funkcjonowaniu ludzkiego mózgu i umysłu wiadomo z innych dziedzin 
nauki (np. z neurologii, psychologii, antropologii, itp.). Jednocześnie, zjawiska językowe postrzegane 
są jako odbicie stojących za nimi procesów  umysłowych. Z tej perspektywy, studia nad językiem są 
więc  jednocześnie  drogą  do  badania  natury  różnorakich  mechanizmów  poznawania  i  doświadczania 
świata.” 

Kognitywistyka: 



  w badaniach nad poprawnością językową, 



 

w badaniach nad udoskonalaniem kodów służących przekazywaniu informacji, 



 

w badaniach nad udoskonalaniem tłumaczenia maszynowego, 



 

w teorii przekładu, 



 

w logopedii, a zwłaszcza w badaniach nad afazją

2

 i jej leczeniem, 



 

w badaniach w zakresie kultury języka, 



 

przy opracowywaniu alfabetów dla języków do tej pory niepiśmiennych, 



  przy doskonaleniu stenografii

3

,  



 

w badaniach opartych na statystyce dotyczącej standaryzacji terminologii naukowej, 



 

przydatna także w badaniach interdyscyplinarnych. 

 

Językoznawstwo teoretyczne: w starożytnej Grecji w II w. p.n.e. w obrębie filozofii zrodziła 

się  dyskusja  na  temat  pochodzenia  języka:  czy  język  jest  tworem  natury  czy  język  jest  tworem 
sztucznie utworzonym. Czy język podlega prawom natury, czy jest czynnikiem uporządkowania, czyli 
konwencji? 

                                                             

1

 http://www.angli.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=67&Itemid=76 

2

 Afazja, zaburzenie mowy, powstałe w wyniku uszkodzenia ośrodka mowy w dominującej półkuli mózgu i 

upośledzające proces mówienia lub rozumienia mowy. Afazja nie jest wynikiem zaburzeń samej artykulacji, 
polega na ograniczeniu zdolności rozumienia komunikatów werbalnych oraz reguł ich tworzenia. – encyklopedia 
Onet Wiem (http://portalwiedzy.onet.pl/46032,,,,afazja,haslo.html) 

3

 Stenografia, sposób dokładnego zapisu tekstu mówionego za pomocą umownych znaków, skrótów i symboli 

reprezentujących słowa i wyrażenia, stosowany do przekazywania m.in. treści korespondencji, przemówień, 
wykładów. Enc. Onet Wiem (http://portalwiedzy.onet.pl/49723,,,,stenografia,haslo.html) 

naturaliści  konwencjonaliści 

 

Jeśli jest naturą, tzn. że wywodzi się z odwiecznych i niezmiennych zasad powstających poza 

człowiekiem. Prawa te są zatem nie do obalenia. Jeśli natomiast jest konwencją, tzn. że jest rezultatem 
zwyczaju i tradycji, a więc umowy społecznej, którą można korygować, a więc także zrywać. Pierwsi 
z  tych  filozofów  to  naturaliści,  drudzy  –  konwencjonaliści.  Rozważania  opierające  się  na 
przeciwstawieniu  natury  i  konwencji  dotyczyły  problemu  istnienia  lub  braku  związku  między 
znaczeniem wyrazu, a jego formą. Skrajni naturaliści  uznawali, że  wszystkie wyrazy z natury  swojej 
są  najwłaściwsze  dla  rzeczy,  które  oznaczają.  Dowieść  tego  związku  może  filozof,  który  poszukuje 
ukrytej rzeczywistości w formie wyrazów. W tych filozoficznych dociekaniach odnajdujemy badania 
etymologiczne.  

 

Etymologia (gr. etymo – oznacza „prawdziwy”, „rzeczywisty”). Ustalić pochodzenie wyrazu, 

czyli  jego  etymologię,  czyli  odkryć  jego  prawdziwe  znaczenie  oznaczało  wykryć  konkretną  prawdę 
natury. Wyróżniono odmienne typy naturalnej zgodności między formą fizyczną, a znaczeniami: 



 

wyrazy,  które  według  naturalistów  naśladują  dźwięki,  albo  oznaczają  źródło  wydawanego 
dźwięku  –  onomatopeje,  a  więc  wyrazy  dźwiękonaśladowcze  (np.  „kukułka”,  „syczeć”, 
„szumieć”).  Z  greckiego  oznaczało  to  po  prostu  tworzenie  nazw.  Takie  wyrazy  według 
naturalistów,  zwłaszcza  stoików,  tworzą  podstawowy  zasób  nazw,  z  których  rozwinął  się 
język.  Wyrazy  onomatopeiczne,  czyli  naśladujące  dźwięki  i  rzeczy,  które  nazywają,  tworzą 
jądro słownictwa. 



  nazwy  zawierające  tylko  dźwięki,  które  sugerują  lub  imitują  cechy  fizyczne  lub  czynności, 

klasyfikowane  jako:  niskie,  wysokie,  miękkie,  twarde,  płynne,  drżące  itd.  Np.  zgodnie  ze 
znaczeniem  wyrazu  „drżeć”  pojawia  się  w  jego  składzie  drżąca  spółgłoska  „r”,  a  ze 
znaczeniem  wyrazu  „płynąć”  ma  związek  głoska  „ł”.  Dziś  taki  związek  między  dźwiękiem,     
a znaczeniem (znowu dziura, przepraszam…) – symbolika dźwiękowa. 

 
Pierwsza i druga grupa wyrazów to baza językowa. 
 



 

Trzecią grupę tworzą pozostałe wyrazy, które greccy etymolodzy wywodzili od pierwotnych, 
czyli onomatopeicznych i symbolicznych.  
Między  innymi  takimi  związkami  są  użycia  metaforyczne  –  „korzenie  wiedzy,  to  źródło” 
(tutaj  chyba  też  mi  czegoś  brakuje,  ale  nie  jestem  pewna).  Termin  „metafora”  wprowadzony 
przez  Greków  –  używany  do  dzisiaj.  Polemika  między  naturalistami  i  konwencjonalistami 
trwała  wieki  i  dotyczyła  w  istocie  teorii  języka,  bo  odniosła  się  do  zagadnień  pochodzenia 
języka  i  związku  między  wyrazami,  a  ich  znaczeniem.  W  szczególności  taki  wymiar  miały 
rozważania  na  temat  regularności  języka  i  jego  anomalii  (spór  między  analogistami,                 
a anomalistami).