ROZWÓJ JAJA PŁODOWEGO

- wczesny okres rozwojowy
- okres zarodkowy
- okres rozwoju płodu
- popłód

Wczesny okres rozwojowy

 
- trwa około 2 tygodni od zapłodnienia do
ukończenia zagnieżdżenia
- obserwuje się w tym czasie
zapoczątkowanie
różnicowania na elementy trofoblastu
i embrioblastu
 

Okres zarodkowy

 

- zarodek (embrion)
- proces gastrulacji (powstają 3 listki
zarodkowe)
- następnie kształtuje się układ krwionośny
(około 5 tygodni)
- gastrulacja (następny etap rozwoju
zarodka)
- powstają listki zarodkowe

zewnętrzny:

ektoderma

wewnętrzny:

endoderma

środkowy:

mezoderma

Rozwój płodu

 

Trwa od 5 tygodnia ciąży do jej zakończenia
Rozwój płodu (fetus) charakteryzuje bardzo
szybki wzrost
Szybki rozwój płodu dotyczy zarówno jego
masy, jak i długości ciała

Masa i długość płodu

-

masa ciała powiększa się 800-krotnie

- długość ciała zwiększa się 50-krotnie
- masę 1000 g płód osiąga około 30 tygodnia
ciąży
- masę 3000 g płód osiąga około 36 tygodnia
ciąży
- masę 3500 g płód osiąga około 40 tygodnia
ciąży
- średni przyrost masy ciała wynosi 12,5 g
dziennie

-

 w 3 m-cu ciąży głowa stanowi ½ całej

długości

- w połowie ciąży (20 tygodni) stanowi ½

długości

- po porodzie płodu donoszonego tylko ¼

długości

płodu
- u człowieka dorosłego długość głowy wynosi

1/8

w stosunku do pozostałej części ciała
- od 8 do 16 tygodnia ciąży następuje

ostateczny

intensywny rozwój narządów

     

 

Układ krążenia płodowego

 
mezodermalny zawiązek serca
różnicuje się już w okresie
powstawania
pierwszych somitów

Ostateczny podział

początkowo pojedynczego worka sercowego

na prawą i lewą część serca

pozostaje w związku z podziałem krążenia

na obieg obwodowy - duży obieg krwi

i krążenie płucne

D

ochodzi do podziału

wspólnej jamy przedsionkowo-komorowej

Równocześnie dzieli się wspólny pień tętniczy

na aortę i pień tętnicy płucnej

U 14 mm zarodka ludzkiego

(około 37 dni od zapłodnienia)

wzrastająca przegroda międzykomorowa

nie jest jeszcze całkowicie zamknięta

i może przez pewien czas utrzymywać się

otwór międzykomorowy

Przegroda przedsionkowa

nie rozdziela całkowicie przedsionków,

a przegroda

międzyprzedsionkowa

utrzymuje się aż do końca życia płodowego

Utrzymanie się drożności tych otworów

w życiu pozapłodowym

może być przyczyną wady

serca!!!

Różnice krążenia płodowego

w stosunku do krążenia u

dorosłych dotyczą zarówno

struktury,

jak i czynności

SERCE PŁODU

jest większe i bardziej kuliste,

jego masa w stosunku do masy ciała

jest dwukrotnie większa niż u

dorosłego

W przegrodzie
międzyprzedsionkowej
znajduje się otwór owalny

Istnieje przewód tętniczy,

który łączy aortę z tętnicą
płucną

Obecność przewodu żylnego
znajdującego się między żyłą
pępkową
a żyłą główną dolną

W systemie krążenia

płodowego znajduje się

dodatkowy narząd – popłód

Krew jest utleniana w łożysku, a nie w
płucach

W tętnicach płodu jest niższe
ciśnienie

Tętno płodu jest szybsze (140/min) i
dwubitne

Krew płodu ma większą objętość,
większą
zdolność łączenia tlenu oraz inny
skład
elementów morfotycznych i
płynnych

Krew płodu

 

Płód donoszony ma około 300 ml krwi,

co stanowi 8-10% masy ciała

Krwiotworzenie

w życiu wewnątrzmacicznym występuje

w pęcherzyku żółtkowym,

kosmówce, płucach, wątrobie,

śledzionie, węzłach chłonnych i szpiku

kostnym

Liczba krwinek czerwonych około

5

mln

Stężenie hemoglobiny około

13g%

Liczba krwinek białych

15 tys.

Płuca płodu

 
Płuca w czasie życia
wewnątrzmacicznego
nie są w pełni rozwinięte
Są małe, zapadnięte, wysoko
uniesione
przez przeponę w klatce piersiowej

Rozwój tkanki płucnej

zdolnej do podjęcia samodzielnej

sprawnej czynności oddechowej

następuje stopniowo przez całą ciążę

Płuca uzyskują pełną sprawność

pod koniec życia płodowego,

a nawet dopiero w 2-3 tygodniu po

urodzeniu

 

Układ wewnątrzwydzielniczy

płodu

 

Płód jest pod wpływem działania

hormonów matki i łożyska

Ocena czynności trzustki, przysadki

i nadnerczy jest trudna

        

Trzustka płodu donoszonego

wykazuje dużą zawartość insuliny

Przysadka

obserwuje się wydzielanie gonadotropiny

już u 9-tygodniowych płodów

Nadnercza

Kora płodowa wykazuje obecność

dehydrogenazy, co może być wyrazem

steroidowej czynności hormonalnej

gruczołów

 

Przewód pokarmowy

 
-  zawiązuje się ektoderma w postaci
cewy
jelitowej
-  w 4. tygodniu życia zarodka
pojawia się otwór ustny
-  otwór odbytniczy powstaje dopiero
w 3 miesiącu
-  cewa jelitowa stanowi również
początek
rozwoju dla trzustki i wątroby

Układ trawienny

Od 28 tygodnia ciąży wykazuje pełny

zespół enzymów potrzebnych płodowi

W II połowie ciąży stwierdzono u
płodów odruch połykania i ruchy
robaczkowe jelit

Ze stałych elementów płynu
owodniowego
oraz złuszczonych komórek
nabłonkowych przewodu pokarmowego
powstaje smółka, która zostaje
wydalona po porodzie

Układ moczowy

 
Rozwija się z neutronów na
przestrzeni
od VI somitu szyjnego do
ostatniego lędźwiowego w postaci
śródnercza, poniżej którego różnicuje
się nerka ostateczna.

Śródnercze

zawiera elementy

podobne do elementów nerki
ostatecznej, tj. kłębuszki naczyniowe
oraz cewki uchodzące do tkanek
śródnercza (Wolffa).

Pod koniec ciąży nerka ostateczna
zaczyna czynność wydzielniczą, czego
dowodem jest obecność moczu w
pęcherzu moczowym płodu 

Popłód

 
Składa się z 3 zasadniczych
elementów

- łożyska (placenta)
- błony płodowe (membranae fetalis)
- pępowina (funiculus umbilicalis)
 
  

 

Łożysko (placenta)

 
-   w 41,2 dniowej blastocyście
obserwuje się
zróżnicowanie komórek trofoblastu
od
elementów embrioblastu do
trofoblastu
- w tym czasie trofoblast występuje w
formie
litej a dalsze zróżnicowanie polega
na
powstawaniu kosmków
 

 

Kosmki pierwotne

zbudowane z samego trofoblastu

Kosmki drugorzędowe

mają podścielisko łącznotkankowe

i dwuwarstwowy nabłonek
trofoblastyczny

Kosmki trzeciorzędowe

w podścielisku łącznotkankowym
występują naczynia krwionośne, a
nabłonek trofoblastu
składa się z dwóch regularnych
warstw

 

Faza kosmówki

Trwa od chwili powstania

kosmków
do pełnego wykształcenia się
łożyska
i błon płodowych
pozałożyskowych
a więc od około 3 do 16-18 tygodnia
ciąży

We wczesnym okresie

kosmki pokrywają całe jajo płodowe

i wtedy cała ta warstwa jest
nazywana
kosmówką krzewiastą i kosmatą

Zasadniczą cechą kosmówki
jest obecność w niej elementów
płodowych
a brak matczynych

Łożysko

 

Kształtuje swoją formę od 16-18 tygodnia
aż do
38 tygodnia ciąży (okres przeobrażania)

Należy do typu krwiokosmkowego tzn. że
krew matek bezpośrednio opływa pokrywę
nabłonkową kosmków

Spoistość łożyska jest ciastowata

Ma kształt dysku o wym. 20x18x2,5 cm

Średnia masa bez błon i pępowiny wynosi
450g,
a cały popłód o 100 g więcej

Budowa makroskopowa

 

Powierzchnia płodowa

- od strony płynu owodniowego

Powierzchnia matczyna
- przylega bezpośrednio do ściany
macicy
 
 

Powierzchnia płodowa

Pokryta jest lśniącą owodnią,

od przyczepu pępowiny rozchodzą się

promieniście naczynia krwionośne
- często na niej jest widoczny osad
włóknika

 

Powierzchnia matczyna

charakteryzuje ją obecność różnej

wielkości zrazów (15-20) podzielonych

różnej głębokości bruzdami

Budowa mikroskopowa

 

płyta kosmkowa

znajduje się na powierzchni
płodowej

płyta podstawowa

znajduje się przy powierzchni
matczynej
pomiędzy nimi znajdują się kosmki

Kosmki końcowe

-

stanowią elementarne składniki

strukturalne i funkcjonalne łożyska
- pokrywający je trofoblast
stanowi
bezpośrednią powierzchnię wymiany
pomiędzy matką i płodem

Błonki naczyniowo-nabłonkowe

są strukturami kosmków końcowych

i stanowią największą przegrodę

pomiędzy krwią płodowa i krwią

matczyną

Pączki zespólniowe

skupienie jąder zespólni, występujące

w około 30% kosmków

Złogi mas włóknikowych

(fibrynoid)

znajdujące się w płycie kosmkowej i
podstawowej
oraz w przestrzeni międzykosmkowej
i w samych kosmkach

Złogi soli wapnia

obserwowane zarówno w obrazie

makroskopowym, jak i

mikroskopowym,

są głównie w łożyskach ciąż

donoszonych

 

 

Błony płodowe

pozałożyskowe

składają się z 3 warstw

ściśle ze sobą zespolonych

 
 

-   owodnia (amnion)

   

-   kosmówka (chorion)

     

- doczesna (decidua)

 

 

Owodnia

wyściela worek owodniowy

jest pochodzenia płodowego,

zbudowana jest z nabłonka i tkanki

łącznej

Kosmówka

znajduje się między owodnią a

doczesną,
składa się z kilku warstw komórek
trofoblastu -

jest pochodzenia płodowego

 

Doczesna

styka się ze ścianą macicy,

jest pochodzenia matczynego

 

 

Sznur pępowinowy

-

łączy płód z łożyskiem

- długość

od 30 do 100 cm,

- grubość

1-1,5 cm

Składa się z:

- tkanki dojrzałej (galarety

Whartona)

- trzech naczyń: dwie tętnice, jedna

żyła

 

Czynność popłodu 

Krążenie krwi w łożysku 

Krążenie płodowe
- z

aczyna się wpłynięciem krwi nieutlenowanej do

płodu
przez dwie tętnice znajdujące się w
pępowinie

- następnie krew płynie przez naczynia płyty
kosmkowej, pnie kosmkowe i kosmki końcowe

- krew utlenowana i zaopatrzona w substancje
potrzebne dla płodu wraca przez jedna żyłę
pępowinową

 

Krążenie matczyne

 

- zaczyna się wpłynięciem krwi
utlenowanej
z tętnic macicznych poprzez płytę
podstawową
łożyska do przestrzeni
międzykosmkowej

- po przejściu między kosmkami i oddania
tlenu
oraz pobrania CO

2

i innych

metabolitów
krew przechodzi z powrotem do ustroju
ciężarnej

 

Transport w łożysku

kosmki łożyskowe

dostarczają pewnych substancji

od matki do płodu i od płodu do
matki

Transport bierny

odbywa się zgodnie z różnicą stężeń

fizycznych
od wyższego do niższego (zjawisko
dyfuzji)

W ten sposób przez łożysko ludzkie
przechodzą:
   

-   gazy oddechowe,
-   mocznik
-   woda

Transport czynny

aktywny udział samych komórek

w przenoszeniu substancji

 

- ze środowiska o niższym stężeniu

do środowiska o stężeniu wyższym

- wymaga to energii samej komórki

bądź tzw. bariery łożyskowej

Wymiana substancji w
łożysku

 

Wymiana gazowa
-

  wymiana O

2

i CO

2

– najważniejsza czynność

łożyska
-  odbywa się na zasadzie dyfuzji pomiędzy krwią
matczyną i płodową
-  przenikanie CO

2

od płodu do matki jest ściśle

związane z wymiana tlenu w odwrotnym
kierunku
-  nadmiar CO

2

w naczyniach krwionośnych płodu,

grożący zakwaszeniem, przedostaje się do
przestrzeni międzykosmkowej

 

Transport wody

dokonuje się na zasadzie różnicy

ciśnień
(osmotycznego i hydrostatycznego)
między przestrzeniami płodu i matki
oraz płynu owodniowego.

Szybkość wymiany wody

pomiędzy matką i płodem
ocenia się na 1600 ml/h
 

 

Transport węglowodanów

 
są głównym źródłem energetycznym dla
płodu
szybko i łatwo przechodzą od
ciężarnej
  stężenie glukozy we krwi płodu jest
niższe
o około 10-20% od stężenia we krwi
matki

 

Transport białek i

aminokwasów

- jest zróżnicowany i w zasadzie zależy od
aktywności
trofoblastu a nie od wielkości cząsteczki
białka
  przechodzenie białka ma duże
znaczenie
immunologiczne, ale nie odgrywa większej
roli
odżywczej

- płód produkuje sam własne białka

- białka i aminokwasy przechodzą na
zasadzie
czynnego transportu

Transport lipidów

 
- zarówno w trofoblaście pokrywającym
kosmki
jak i w nabłonku owodni występuje dużo
różnych
substancji lipidowych

- kwasy tłuszczowe przechodzą od ciężarnej do
płodu

- większość tłuszczów jest hydrolizowana w
nabłonku
trofoblastu

Transport soli mineralnych

i elektrolitów

 

 przenikają szybko i łatwo od matki do

płodu

  odbywa się to na zasadzie dyfuzji

przez łożysko i błony płodowe

Przechodzenie witamin

 
- witamina „C” bez trudności może
przenikać
od matki do płodu
- w transporcie ważnych substancji od
matki
do płodu uwzględnia się transport
leków,
żelaza, bilirubiny i hormonów

 

 

Czynność hormonalna łożyska

łożysko

jest aktywnym gruczołem

wydzielania wewnętrznego

 

Czynność enzymatyczna

łożyska

W łożysku wykryto bardzo wiele
enzymów:

      - dehydrogenazy steroidowe

-      enzymy oddechowe
-      fosfatazy
-      oksytocynazę
-      histaminazę

 

Płyn owodniowy (liquor

amnialis)
 

Płyn owodniowy

jego głównym źródłem wytwarzania jest

owodnia

↓

Wody płodowe

Stanowi środowisko dla rozwijającego się

płodu

 

Wchłanianie

-

dojrzały płód wchłania w ciągu godziny około

20 cm
płynu i taką samą ilość wydala do worka
owodniowego
- resorpcja płynu dokonuje się w przewodzie
pokarmowym, płucach i przez skórę
-  płód do worka owodniowego wydala mocz a
dalsza
wymiana następuje przez płuca, skórę i
pępowinę

 

Ilość płynu

 

- zwiększa się progresywnie do 38 tygodnia
ciąży,
  potem zmniejsza się jego ilość o około 140 ml
na tydzień

- średnia ilość płynu wynosi 1000-1200 ml

- ocena składników płynu owodniowego oraz
jego
stanu fizykochemicznego jest przydatna w
ocenie
stanu płodu