PRYNCYPIA MEDYCYNY RODZINNEJ

Krzysztof Buczkowski

Katedra i Zakład Lekarza

Rodzinnego

Collegium Medicum UMK

Sir Luke Fildes' painting 

Sir Luke Fildes' painting 

The Doctor

The Doctor

 (1887,

 (1887,

The Tate Britain, London)

The Tate Britain, London)

Medycyna rodzinna jest dyscypliną
akademicką i naukową, a
także specjalnością medyczną,
z własną treścią edukacyjną, badaniami
naukowymi,

bazą

potwierdzonych

danych i aktywnością
kliniczną, ukierunkowaną na opiekę
podstawową.

Większość specjalności precyzuje
swój zakres

kompetencji, stosując różnego rodzaju
wykluczenia lub ograniczenia, takie jak :
wiek, płeć, narząd, układ.
Medycyna rodzinna nie ma granic tego
rodzaju; jest to specjalność, której
atrybutem jest scalanie.
W centrum uwagi medycyny rodzinnej
znajduje się pacjent, a nie choroba.

Pryncypia medycyny rodzinnej

• Opieka w kontekście rodziny
• Opieka w kontekście warunków

środowiskowych

• Dominacja prewencji
• Wszechstronność opieki
• Koordynacja opieki
• Ciągłość opieki

Pryncypia medycyny rodzinnej

Opieka w kontekście rodziny

oznacza to, że lekarz rodzinny
postrzega swojego pacjenta jak
jednostkę podlegającą wpływom
biologicznym, psychologicznym i
socjalnym rodziny z której się
wywodzi i w której żyje.

Rodzina jest wspólnotą wielu osób w

jednym
środowisku życiowym.

Tradycja, kultura, religia oraz normy

prawne
kształtują warunki zewnętrzne.

Dziedzictwo, wychowanie,

kształcenie i
wykształcenie determinują zachowanie
się jednostek
względem siebie czyli warunki
wewnętrzne.

Cykl życiowy rodziny

(według Garcia – Shelton i Hamm)

• Nowa para
• Narodziny pierwszego dziecka
• Rodzina z dziećmi w wieku szkolnym
• Dorastająca rodzina
• Początek rozpadu
• Rodzice bez dzieci (puste gniazdo)
• Starzejące się małżeństwo w wieku

emerytalnym

• Starzenie się jako wdowa/wdowiec

Cykl życia rodziny

Dziec
i

Dzieci
w
wieku
szkolny
m

Dorastani
e

Początek
rozpadu

Rodzice
bez dzieci

Emery
ci

Wdo-

wa/wdo-
wiec

=

założenie

Przewidywalne momenty przełomowe w
cyklu życiowym rodziny

• Narodziny pierwszego dziecka
• Początek i koniec szkoły, wybór zawodu
• Pierwsza miłość dziecka
• Wakacje bez ochrony ze strony

rodziców

• Małżeństwo dziecka

Nieoczekiwane momenty przełomowe w
cyklu życiowym rodziny

• Narodziny chorego dziecka
• Utrata członka rodziny
• Utrata pracy
• Przestępczość i więzienie
• Inwalidztwo z powodu wypadku lub choroby
• Choroba zmieniająca życie
• Problemy z uzależnieniem
• Konflikty partnerskie, separacja, rozwód

Pryncypia medycyny rodzinnej

Opieka w kontekście

warunków środowiskowych

oznacza to, że lekarz rodzinny
postrzega problemy pacjenta w
kontekście jego warunków życia i
pracy w środowisku lokalnym.

rodzina

miasto, wieś,
miejsce nauki,
pracy

kraj (geografia, polityka)

naród (kultura, religia,
tradycja)

mieszkanie,
dom

świat

Pryncypia medycyny rodzinnej

Dominacja prewencji

oznacza

to,

że

lekarz

ukierunkowuje swoje myślenie i
działanie lekarskie nie tylko na
chorych, ale także, a może i przede
wszystkim na zdrowych członkach
populacji powierzonej jego opiece,
dla ustrzeżenia ich przed chorobą

16%

21%

53%

10%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Czynniki

genetyczne

Środowisko

Styl życia

system opieki

zdrowotnej

Czynniki warunkujące zdrowie populacji

Pryncypia medycyny rodzinnej

Wszechstronność opieki

oznacza to, że lekarz rodzinny zajmuje
się pacjentem, niezależnie od jego płci,
wieku i rodzaju choroby. Co
więcej problem każdego pacjenta
analizuje nie tylko w kontekście
biologicznym,

ale

także

psychologicznym i socjo-
ekonomicznym.

Choroba

jest

to

stan

charakteryzujący się zaburzeniem
samopoczucia, nastroju, stosunku
człowieka do własnego organizmu
i własnego działania
lub/oraz odchyleniem od
prawidłowego przebiegu procesów
organicznych.

Bycie

chorym

jest

to

pojęcie

określające

wielowymiarowość

sytuacji chorobowej w
aspektach:

• medycznym

• psychologicznym

• społecznym

choroba

aspekt
rodzinny

ja i moja
choroba

aspekt
towarzyski

aspekt
socjalny

funkcje
społeczne

1000

dorosłych

osób

obserwowanych

750 zachorowało lub doznało urazu
500 samoleczenie
235 pomoc lekarza rodzinnego
9 przyjęto do szpitala
5 konsultowano u specjalisty

1

skierowany

do

kliniki

uniwersyteckiej
Kerr
White

Pryncypia medycyny rodzinnej

Koordynacja opieki

oznacza to, że wszędzie tam, gdzie
problemy

pacjenta

przekraczają

poziom

kompetencji

lekarza

rodzinnego, przejmuje on na siebie
rolę

koordynatora

opieki

świadczonej przez specjalistów lub
innych

pracowników

systemu

ochrony zdrowia.

Pryncypia medycyny rodzinnej

Ciągłość opieki

oznacza to, że lekarz rodzinny nie
ogranicza

się

do

leczenia

pojedynczych epizodów chorób, lecz
opiekuje się pacjentem, który w
różnym okresie sprawowania tej
opieki podlega zachorowaniom

Pryncypia medycyny rodzinnej

• Opieka w kontekście rodziny
• Opieka w kontekście warunków
środowiskowych
• Dominacja prewencji
• Wszechstronność opieki
• Koordynacja opieki
• Ciągłość opieki

Definicja podsumowująca

Istotą medycyny rodzinnej jest
ciągła opieka nad pacjentem w
chorobie i w zdrowiu,
przy

zastosowaniu

szerokiej,

niezbyt specjalistycznej wiedzy
medycznej.
Lekarz rodzinny jest przy tym
kompetentny, jeśli chodzi o wiele
nie

medycznych

problemów

swojego pacjenta.

Podstawowa opieka zdrowotna jest
opieką opartą na praktycznych i
naukowo uzasadnionych i
społecznie akceptowanych metodach
i technologiach uniwersalnie
dostępnych dla wszystkich w miejscu
zamieszkania, po kosztach, na które
społeczeństwo i kraj mogą sobie
pozwolić.

OPIEKA PODSTAWOWA

OPIEKA SPECJALISTYCZNA

Stan

obecny

Model
docelowy

Internista

Pediatra

Stomatolog

Świadczenia
specjalistyczn
e

Specjalistyczn
e lecznictwo
otwarte

Szpital

Specjalistyk
a

ambulatoryj
na

Lekarz rodzinny

Stomatolog

Specjalistyczn
e lecznictwo
otwarte

Szpital

Specjalistyk
a

ambulatoryj
na

Różnice między tradycyjnym POZ a

medycyną rodzinną

Cecha

Tradycyjny POZ Medycyna rodzinna

Ukierunkowanie

Choroba

Zdrowie

działań

Leczenie

Prewencja

Porada

Opieka

Perosnel

Pacjent

Rodzaj świadczeń Epizodyczne

Ciągłe

Fragmentaryczne Skoordynowane
Bio-medyczne

Całościowe

Typ struktury

Hierarchiczna

Zdecentralizowana

Biurokratyczna

Elastyczna

Podzielona

Zintegrowana

Personel

Specjaliści

Lekarz rodzinny

Indywidualizacja Praca zespołowa

CHARAKTERYSTYKA „PIĘCIOGWIAZDKOWEGO”
LEKARZA
RODZINNEGO

LEKARZ
RODZINNY

★ ★ ★ ★ ★

Terapeuta

Decydent

Promotor

Lider

Menedżer

★ Terapeuta, który holistycznie traktuje
problemy

pacjenta, zarówno jako indywidualnej osoby, jak

i integralnej części rodziny oraz społeczności,
prowadzi

opiekę o wysokiej jakości, o szerokim zakresie,
ciągłą,

upodmiotowioną, opartą na długoterminowym

wzajemnym zaufaniu.

★ Decydent, który na podstawie oceny
doniesień

naukowych na temat badań, leczenia i użycia
technologii

medycznych, podejmuje decyzję kliniczną,
biorąc

pod

uwagę potrzeby pacjenta, wartości etyczne,
wynik

analizy

koszt-efekt

oraz

możliwość

oferowania

pacjentowi

najlepszej dostępnej opieki.

★ Promotor, który jest w stanie przekonać do
zdrowego

stylu życia, poprzez efektywne tłumaczenie i
doradztwo,

skutkiem

czego

jest

wzmocnienie

indywidualnych

osób

oraz grup lokalnych w poprawie stanu zdrowia
oraz

jego

zabezpieczaniu.

★ Lider, który zdobył zaufanie ludzi, dla
których

pracuje,

potrafi pogodzić potrzeby zdrowotne wyrażane
przez

indywidualne osoby z potrzebami społeczności
lokalnej,

doradzić

grupom

mieszkańców

oraz

zainicjować

działania

w imieniu społeczności.

★

Menedżer,

który

harmonijnie

może

współpracować

zarówno z osobami, jak i organizacjami,
wewnątrz, jak

i poza systemem ochrony zdrowia, w określeniu
potrzeb

indywidualnych pacjentów oraz społeczności,
odpowiednio

wykorzystuje dostępne dane dotyczące stanu
zdrowia.

Lekarze rodzinni są to lekarze specjaliści,
przeszkoleni zgodnie z pryncypiami medycyny
rodzinnej.

Są

lekarzami

osobistymi,

w

pierwszym

rzędzie

odpowiedzialnymi

za

zapewnienie

każdej

potrzebującej

opieki

medycznej jednostce, opieki całościowej i
ciągłej, niezależnie od wieku, płci i rodzaj
choroby tej jednostki. Sprawują opiekę nad
jednostkami w kontekście ich rodzin, lokalnej
społeczności i zaplecza kulturowego, zawsze
respektując autonomię swoich pacjentów.
Uznają

również

swoją

zawodową

odpowiedzialność przed lokalną społecznością.
Negocjując ze swoimi pacjentami plany
postępowania, włączają w nie czynniki
fizyczne, psychologiczne, społeczne, kulturowe
i egzystencjalne, wykorzystując wiedzę i
zaufanie zrodzone z częstych kontaktów.

Family Practice in the U.S.

Residents in Family Practice Programs in the U.S.

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000