WYKŁAD 2.

WYKŁAD 2.

Analiza ekonomiczno-

Analiza ekonomiczno-

finansowa gospodarstwa

finansowa gospodarstwa

domowego

domowego

2

2

Analiza ekonomiczna dzieli się na analizę techniczno-ekonomiczną i

Analiza ekonomiczna dzieli się na analizę techniczno-ekonomiczną i

analizę finansową.

analizę finansową.

Analiza techniczno-ekonomiczna odzwierciedla stronę rzeczową

Analiza techniczno-ekonomiczna odzwierciedla stronę rzeczową

działalności gospodarczej GD, zaś analiza finansowa stronę finansową

działalności gospodarczej GD, zaś analiza finansowa stronę finansową

pieniężną.

pieniężną.

W wypadku analizy techniczno-ekonomicznej koncentrujemy się badaniu

W wypadku analizy techniczno-ekonomicznej koncentrujemy się badaniu

rzeczowej strony procesów gospodarowania wyrażonej w jednostkach

rzeczowej strony procesów gospodarowania wyrażonej w jednostkach

fizycznych (metrach, sztukach, litrach, kaloriach) – na przykład wielkość

fizycznych (metrach, sztukach, litrach, kaloriach) – na przykład wielkość

nieruchomego majątku (powierzchnia mieszkania, działki), wielkość

nieruchomego majątku (powierzchnia mieszkania, działki), wielkość

produkcji, wyposażenia w trwałe dobra konsumpcyjne, ilość zakupionych

produkcji, wyposażenia w trwałe dobra konsumpcyjne, ilość zakupionych

towarów, spożycie wybranych artykułów na 1 osobę, liczba aktywnych

towarów, spożycie wybranych artykułów na 1 osobę, liczba aktywnych

zawodowo członków GD.

zawodowo członków GD.

W analizie finansowej uwaga skupiona jest na pieniężnej wycenie

W analizie finansowej uwaga skupiona jest na pieniężnej wycenie

majątku, wielkości dochodów, wysokości wydatków na poszczególne

majątku, wielkości dochodów, wysokości wydatków na poszczególne

dobra, zakresie zobowiązań finansowych, stopie zysku z oszczędności,

dobra, zakresie zobowiązań finansowych, stopie zysku z oszczędności,

stopie zadłużenia itp.

stopie zadłużenia itp.

3

3

Bilans majątkowy gospodarstwa

Bilans majątkowy gospodarstwa

domowego

domowego

Celem analizy zasobów majątkowych GD jest:

Celem analizy zasobów majątkowych GD jest:



Ustalenie wielkości i wartości majątku, jego struktury i źródeł

Ustalenie wielkości i wartości majątku, jego struktury i źródeł

pochodzenia;

pochodzenia;



Badanie zmian majątku w czasie (przyrosty, ubytki);

Badanie zmian majątku w czasie (przyrosty, ubytki);



Badanie efektywności wykorzystania zarówno całego majątku, jak i

Badanie efektywności wykorzystania zarówno całego majątku, jak i

jego poszczególnych składników;

jego poszczególnych składników;



Ocena efektywności wykorzystania majątku i na tej podstawie

Ocena efektywności wykorzystania majątku i na tej podstawie

sformułowanie wniosków co do jego kształtowania w przyszłości.

sformułowanie wniosków co do jego kształtowania w przyszłości.

4

4

Podstawowym źródłem informacji o zasobach majątkowych GD winien

Podstawowym źródłem informacji o zasobach majątkowych GD winien

być – podobnie jak w przedsiębiorstwie – bilans majątkowy.

być – podobnie jak w przedsiębiorstwie – bilans majątkowy.

Bilans majątkowy

Bilans majątkowy

– usystematyzowane, syntetyczne, sporządzone na

– usystematyzowane, syntetyczne, sporządzone na

określony moment (tzw. Dzień bilansowy) zestawienie jego składników

określony moment (tzw. Dzień bilansowy) zestawienie jego składników

majątkowych (aktywów) oraz źródeł ich finansowania (pasywów). Bilans

majątkowych (aktywów) oraz źródeł ich finansowania (pasywów). Bilans

GD jest tzw.

GD jest tzw.

rachunkiem statycznym,

rachunkiem statycznym,

swoista fotografią jego

swoista fotografią jego

majątku.

majątku.

Z definicji bilansu wynika, że majątek ujmowany jest w bilansie

Z definicji bilansu wynika, że majątek ujmowany jest w bilansie

podwójnie. To znaczy w

podwójnie. To znaczy w

przekroju przedmiotowym

przekroju przedmiotowym

oraz

oraz

przekroju

przekroju

finansowym

finansowym

.

.

Przekrój przedmiotowy wyraża strukturę majątku wg jego postaci oraz

Przekrój przedmiotowy wyraża strukturę majątku wg jego postaci oraz

funkcji, przekrój finansowy zaś obrazuje wartość majątku wg źródeł

funkcji, przekrój finansowy zaś obrazuje wartość majątku wg źródeł

finansowania albo inaczej źródeł pochodzenia.

finansowania albo inaczej źródeł pochodzenia.

5

5

Podstawową, wyjściową kategorię konstrukcji bilansu GD stanowi

Podstawową, wyjściową kategorię konstrukcji bilansu GD stanowi

majątek

majątek

.

.

Zdefiniowanie go jest bardzo ważne zarówno z

Zdefiniowanie go jest bardzo ważne zarówno z

ekonomicznego, jak i prawnego punktu widzenia. Nauki ekonomiczne

ekonomicznego, jak i prawnego punktu widzenia. Nauki ekonomiczne

wyjaśniają jego fizyczną postać oraz wartość pieniężną. Nauki

wyjaśniają jego fizyczną postać oraz wartość pieniężną. Nauki

prawnicze traktują z kolei o prawach podmiotów, czyli osób fizycznych

prawnicze traktują z kolei o prawach podmiotów, czyli osób fizycznych

i osób prawnych do posiadania majątku, jak również o zasadach i

i osób prawnych do posiadania majątku, jak również o zasadach i

sposobach jego nabywania oraz zbywania.

sposobach jego nabywania oraz zbywania.

W dyscyplinach ekonomicznych, szczególnie w rachunkowości oraz

W dyscyplinach ekonomicznych, szczególnie w rachunkowości oraz

finansach terminem synonimicznym do pojęcia majątku są

finansach terminem synonimicznym do pojęcia majątku są

aktywa

aktywa

, a

, a

w języku potocznym można spotkać się z takimi określeniami jak:

w języku potocznym można spotkać się z takimi określeniami jak:

bogactwo, mienie, zamożność, majętność czy fortuna; tego

bogactwo, mienie, zamożność, majętność czy fortuna; tego

ostatniego słowa używa się zazwyczaj na określenie majątku

ostatniego słowa używa się zazwyczaj na określenie majątku

pokaźnych rozmiarów.

pokaźnych rozmiarów.

6

6

Majątek (aktywa) GD

Majątek (aktywa) GD

– zasób dóbr materialnych, niematerialnych

– zasób dóbr materialnych, niematerialnych

oraz finansowych stanowiący własność wspólną i indywidualną

oraz finansowych stanowiący własność wspólną i indywidualną

członków GD, służący do działalności wytwórczej oraz konsumpcyjnej

członków GD, służący do działalności wytwórczej oraz konsumpcyjnej

całego gospodarstwa albo tylko niektórych jego członków.

całego gospodarstwa albo tylko niektórych jego członków.

Majątek może być wyrażony w jednostkach naturalnych (fizycznych,

Majątek może być wyrażony w jednostkach naturalnych (fizycznych,

czyli takich w jakich faktycznie występuje, np.. W sztukach, metrach)

czyli takich w jakich faktycznie występuje, np.. W sztukach, metrach)

oraz w jednostkach wartościowych (Pieniężnych).

oraz w jednostkach wartościowych (Pieniężnych).

Majątek GD można podzielić na:

Majątek GD można podzielić na:

1.

1.

Majątek trwały;

Majątek trwały;

2.

2.

Majątek nietrwały (obrotowy).

Majątek nietrwały (obrotowy).

7

7

Do majątku trwałego GD

Do majątku trwałego GD

zalicza się będące własnością jego członków składniki

zalicza się będące własnością jego członków składniki

o długoterminowym użytkowaniu, mające zarazem znaczącą wartość pieniężną,

o długoterminowym użytkowaniu, mające zarazem znaczącą wartość pieniężną,

przynajmniej w fazie początkowej (wartość początkowa).

przynajmniej w fazie początkowej (wartość początkowa).

W ramach majątku trwałego GD wyróżnia się:

W ramach majątku trwałego GD wyróżnia się:



Rzeczowy majątek trwały;

Rzeczowy majątek trwały;



wartości niematerialne i prawne;

wartości niematerialne i prawne;



Inwestycje i należności długoterminowe.

Inwestycje i należności długoterminowe.

Wśród rzeczowych składników majtku trwałego GD wyodrębnić można:

Wśród rzeczowych składników majtku trwałego GD wyodrębnić można:



trwałe dobra produkcyjne;

trwałe dobra produkcyjne;



trwałe dobra konsumpcyjne.

trwałe dobra konsumpcyjne.

8

8

Trwałe dobra produkcyjne

Trwałe dobra produkcyjne

w GD są to przedmioty, które służą nie do

w GD są to przedmioty, które służą nie do

bezpośredniego zaspokajania potrzeb członków GD lecz do wytwarzania

bezpośredniego zaspokajania potrzeb członków GD lecz do wytwarzania

(przetwarzania) innych dóbr lub wykonywania w gospodarstwie

(przetwarzania) innych dóbr lub wykonywania w gospodarstwie

różnorakich prac o charakterze usługowym, takich jak np. sprzątanie,

różnorakich prac o charakterze usługowym, takich jak np. sprzątanie,

pranie odzieży (pralki), przechowywanie produktów(lodówka),

pranie odzieży (pralki), przechowywanie produktów(lodówka),

przetwarzanie i przygotowanie żywności (kuchnie, Roboty kuchenne).

przetwarzanie i przygotowanie żywności (kuchnie, Roboty kuchenne).

Niejednoznaczna jest w tym układzie rola samochodów czy komputerów,

Niejednoznaczna jest w tym układzie rola samochodów czy komputerów,

które mogą spełniać funkcję zarówno środka produkcji, jak i przedmiotu

które mogą spełniać funkcję zarówno środka produkcji, jak i przedmiotu

konsumpcji.

konsumpcji.

Trwałe dobra konsumpcyjne

Trwałe dobra konsumpcyjne

są to przedmioty, których używanie

są to przedmioty, których używanie

prowadzi do bezpośredniego zaspokojenia potrzeb członków GD. Chodzi

prowadzi do bezpośredniego zaspokojenia potrzeb członków GD. Chodzi

tu przede wszystkim o nieruchomości wykorzystane na własne potrzeby

tu przede wszystkim o nieruchomości wykorzystane na własne potrzeby

(domy, mieszkania, ogrody), a także inne dobra długookresowego

(domy, mieszkania, ogrody), a także inne dobra długookresowego

użytku, takie jak: meble, telewizory, dzieła sztuki, sprzęt radiofoniczny,

użytku, takie jak: meble, telewizory, dzieła sztuki, sprzęt radiofoniczny,

droga biżuteria, czy sprzęt sportowo-rekreacyjny o znacznej wartości.

droga biżuteria, czy sprzęt sportowo-rekreacyjny o znacznej wartości.

9

9

Wartości niematerialne

Wartości niematerialne

- kapitał ludzki zwany inaczej kapitałem

- kapitał ludzki zwany inaczej kapitałem

intelektualnym, którego wyrazem jest poziom wykształcenia oraz

intelektualnym, którego wyrazem jest poziom wykształcenia oraz

kwalifikacji zawodowych członków gospodarstwa domowego.

kwalifikacji zawodowych członków gospodarstwa domowego.

Wartości prawne

Wartości prawne

– nabyte przez członków gospodarstwa prawa

– nabyte przez członków gospodarstwa prawa

majątkowe nadające się do wykorzystania gospodarczego np. prawo

majątkowe nadające się do wykorzystania gospodarczego np. prawo

do wieczystego użytkowania gruntów; prawa autorskie, licencje,

do wieczystego użytkowania gruntów; prawa autorskie, licencje,

patenty oraz koncesje; prawa do znaków towarowych, wzorów

patenty oraz koncesje; prawa do znaków towarowych, wzorów

zdobniczych i użytkowych, programy komputerowe itp.

zdobniczych i użytkowych, programy komputerowe itp.

Inwestycje i należności długoterminowe

Inwestycje i należności długoterminowe

– składniki nabyte i

– składniki nabyte i

posiadane, które mają przynosić korzyści ekonomiczne z tytułu

posiadane, które mają przynosić korzyści ekonomiczne z tytułu

przyrostu ich wartości, nie są zaś przeznaczone do bezpośredniego

przyrostu ich wartości, nie są zaś przeznaczone do bezpośredniego

użytkowania produkcyjnego lub konsumpcyjnego. Mogą to być dobra

użytkowania produkcyjnego lub konsumpcyjnego. Mogą to być dobra

materialne oraz wartości niematerialne i prawne, a także

materialne oraz wartości niematerialne i prawne, a także

długoterminowe aktywa finansowe.

długoterminowe aktywa finansowe.

10

10

Majątek obrotowy:

Majątek obrotowy:



Dobra nietrwałe wielokrotnego użytku,

Dobra nietrwałe wielokrotnego użytku,



dobra jednorazowego użytku.

dobra jednorazowego użytku.

Za dobra

Za dobra

nietrwałe wielokrotnego

nietrwałe wielokrotnego

użytku uznaje się takie

użytku uznaje się takie

przedmioty, które spełniają następujące warunki:

przedmioty, które spełniają następujące warunki:



Ich cena nabycia jest niska, ale długi czas użytkowania

Ich cena nabycia jest niska, ale długi czas użytkowania



Ich cena jest wysoka, ale krótki jest czas użytkowania,

Ich cena jest wysoka, ale krótki jest czas użytkowania,



ich cena nabycia jest niska i krótki jest czas użytkowania.

ich cena nabycia jest niska i krótki jest czas użytkowania.

Dobra nietrwałe wielokrotnego użytku dzielą się na:

Dobra nietrwałe wielokrotnego użytku dzielą się na:



Nietrwałe aktywa materialne

Nietrwałe aktywa materialne

(m.in.: odzież i obuwie; niektóre meble i

(m.in.: odzież i obuwie; niektóre meble i

inne przedmioty wyposażenia mieszkania; artykuły dekoracyjne; pościel;

inne przedmioty wyposażenia mieszkania; artykuły dekoracyjne; pościel;

narzędzia pracy, zasoby książkowe; płytoteki; zabawki dziecięce; przybory

narzędzia pracy, zasoby książkowe; płytoteki; zabawki dziecięce; przybory

szkolne);

szkolne);



Krótkoterminowe aktywa finansowe (

Krótkoterminowe aktywa finansowe (

lokaty i depozyty bankowe na

lokaty i depozyty bankowe na

rachunkach bankowych awista oraz lokatach krótkoterminowych,

rachunkach bankowych awista oraz lokatach krótkoterminowych,

krótkoterminowe papiery wartościowe, gotówka w domu, limity wypłat z

krótkoterminowe papiery wartościowe, gotówka w domu, limity wypłat z

kart kredytowych itp.)

kart kredytowych itp.)

11

11

Zasoby artykułów jednorazowego użytku:

Zasoby artykułów jednorazowego użytku:



Zapasy dóbr, które zużywają się całkowicie w jednorazowym

Zapasy dóbr, które zużywają się całkowicie w jednorazowym

akcie produkcji lub konsumpcji

akcie produkcji lub konsumpcji



Zapasy dóbr, które użytkowane są wielokrotnie, ale za każdym

Zapasy dóbr, które użytkowane są wielokrotnie, ale za każdym

razem zużywana jest ich część, czyli ubywa ich.

razem zużywana jest ich część, czyli ubywa ich.

12

12

Pasywa

Pasywa

– źródła finansowania aktywów.

– źródła finansowania aktywów.

Wyrażane są tylko w jednostkach pieniężnych. W

Wyrażane są tylko w jednostkach pieniężnych. W

sprawozdawczości i analityce finansowej pasywa określa się

sprawozdawczości i analityce finansowej pasywa określa się

zwyczajowo mianem kapitałów lub zobowiązań.

zwyczajowo mianem kapitałów lub zobowiązań.

Konstrukcja kapitałów GD jest podobna do kapitałów przed.,

Konstrukcja kapitałów GD jest podobna do kapitałów przed.,

jednakże skala tego podobieństwa jest mniejsza niż w

jednakże skala tego podobieństwa jest mniejsza niż w

przypadku aktywów.

przypadku aktywów.

Kapitały układa się w bilansie zazwyczaj w kolejności

Kapitały układa się w bilansie zazwyczaj w kolejności

wyznaczonej przez stopień wymagalności (terminowości )

wyznaczonej przez stopień wymagalności (terminowości )

ich zwrotu.

ich zwrotu.

13

13

Podstawową klasyfikacją kapitałów jest ich podział na:

Podstawową klasyfikacją kapitałów jest ich podział na:

1.

1.

Kapitały własne;

Kapitały własne;

2.

2.

Kapitały obce.

Kapitały obce.

W ramach

W ramach

kapitałów własnych

kapitałów własnych

, przyjmując kryterium pochodzenia,

, przyjmując kryterium pochodzenia,

wyróżnić można następujące ich rodzaje:

wyróżnić można następujące ich rodzaje:

1.

1.

równowartość zasobów pozyskanych przez GD lub niektórych jego członków w

równowartość zasobów pozyskanych przez GD lub niektórych jego członków w

drodze spadków, darowizn oraz nagromadzonych dawnej oszczędności;

drodze spadków, darowizn oraz nagromadzonych dawnej oszczędności;

2.

2.

zasoby pozyskane przez członków GD w rezultacie bieżącej działalności

zasoby pozyskane przez członków GD w rezultacie bieżącej działalności

gospodarczej lub specjalnych uprawnień w formie:

gospodarczej lub specjalnych uprawnień w formie:



zysków kapitałowych;

zysków kapitałowych;



wynagrodzeń za pracę;

wynagrodzeń za pracę;



transferów socjalnych;

transferów socjalnych;

3.

3.

inne dochody np. wygrane w loteriach.

inne dochody np. wygrane w loteriach.

14

14

Kapitały własne pozyskane w drodze spadków, darowizn

Kapitały własne pozyskane w drodze spadków, darowizn

obejmują równowartość nieruchomości i ruchomości, praw

obejmują równowartość nieruchomości i ruchomości, praw

autorskich, praw patentowych, akcji, obligacji, weksli, polis na

autorskich, praw patentowych, akcji, obligacji, weksli, polis na

życie, sfinansowanego wykształcenia oraz środków pieniężnych w

życie, sfinansowanego wykształcenia oraz środków pieniężnych w

gotówce itp. Pochodzą one z reguły od spokrewnionych lub

gotówce itp. Pochodzą one z reguły od spokrewnionych lub

spowinowaconych; można zatem nazwać je

spowinowaconych; można zatem nazwać je

kapitałem rodzinnym

kapitałem rodzinnym

.

.

Kapitały własne pozyskane

Kapitały własne pozyskane

w wyniku bieżącej działalności

w wyniku bieżącej działalności

gosp. lub specjalnych uprawnień obejmują zarówno dochody z

gosp. lub specjalnych uprawnień obejmują zarówno dochody z

działalności gospodarczej, jak i transferów będących pochodna

działalności gospodarczej, jak i transferów będących pochodna

pracy bądź też z tytułu różnorakich uprawnień np.. Inwalidzkich,

pracy bądź też z tytułu różnorakich uprawnień np.. Inwalidzkich,

kombatanckich. Do tych pasywów zaliczyć należy także transfery

kombatanckich. Do tych pasywów zaliczyć należy także transfery

niezwiązane z pracą, takie jak pomoc społeczna, alimenty,

niezwiązane z pracą, takie jak pomoc społeczna, alimenty,

stypendia, a ponadto dochody mające charakter losowy.

stypendia, a ponadto dochody mające charakter losowy.

15

15

Kapitały obce

Kapitały obce

(zobowiązania i rezerwy na zobowiązania) – środki

(zobowiązania i rezerwy na zobowiązania) – środki

finansowe postawione przez wierzycieli do dyspozycji GD lub jego

finansowe postawione przez wierzycieli do dyspozycji GD lub jego

poszczególnych członków w postaci kredytów, pożyczek, zobowiązań

poszczególnych członków w postaci kredytów, pożyczek, zobowiązań

z tytułu zakupów towarów i innych. Wierzycielami mogą różnego

z tytułu zakupów towarów i innych. Wierzycielami mogą różnego

rodzaje instytucje – osoby prawne lub osoby fizyczne.

rodzaje instytucje – osoby prawne lub osoby fizyczne.

W ramach kapitału obcego można wyróżnić:

W ramach kapitału obcego można wyróżnić:

1.

1.

Zobowiązania długoterminowe (środki o terminie wymagalności dłuższym

Zobowiązania długoterminowe (środki o terminie wymagalności dłuższym

niż jeden rok) – np. kredyty mieszkaniowe;

niż jeden rok) – np. kredyty mieszkaniowe;

1.

1.

Zobowiązania krótkoterminowe – kredyty konsumpcyjne, pożyczki od osób

Zobowiązania krótkoterminowe – kredyty konsumpcyjne, pożyczki od osób

fizycznych, zobowiązania z tytułu podatków i ubezpieczeń, zobowiązania z

fizycznych, zobowiązania z tytułu podatków i ubezpieczeń, zobowiązania z

tytułu dostaw do GD tzw. mediów, czyli wody, ciepła, prądu elektrycznego.

tytułu dostaw do GD tzw. mediów, czyli wody, ciepła, prądu elektrycznego.

16

16

Analiza bilansu majątkowego

Analiza bilansu majątkowego

Analizę bilansu majątkowego

Analizę bilansu majątkowego

GD prowadzić można,

GD prowadzić można,

podobnie jak wypadku przedsiębiorstwa, w dwóch układach:

podobnie jak wypadku przedsiębiorstwa, w dwóch układach:

1.

1.

W układzie pionowym (wertykalnym) – osobna aktywa i osobna

W układzie pionowym (wertykalnym) – osobna aktywa i osobna

pasywa;

pasywa;

2.

2.

W układzie poziomym (horyzontalnym) – przez porównania

W układzie poziomym (horyzontalnym) – przez porównania

odpowiednich składników aktywów ze składnikami pasywów.

odpowiednich składników aktywów ze składnikami pasywów.