EKONOMIA GOSPODARSTWO DOMOWE JAKO PODMIOT RYNKOWY

Podmiot gospodarczy:

• każdy aktywny uczestnik procesu gospodarczego, który poprzez swoje decyzje i zachowanie się wywołuje określone skutki ekonomiczne;

• określona forma organizacyjna, która podejmuje samodzielne decyzje kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.

Gospodarstwo domowe:

• Dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące sposobu zarobkowania i wydawania zarobionych pieniędzy.

Przedsiębiorstwo:

• Podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną, usługową lub handlową w celu osiągnięcia określonych korzyści (zysku).

Małe gospodarstwo rolne:

• Podmiot pełniący podwójną funkcję gospodarstwa domowego i przedsiębiorstwa;

• Prowadzi działalność produkcyjną głównie na własne potrzeby, ewentualne nadwyżki sprzedaje na rynku

Bank:

• Podstawa instytucja rynku kapitałowego;

• Przedsiębiorstwo, którego główną funkcją ekonomiczną jest obsługiwanie obiegu pieniężnego oraz skupianie wolnych czasowo środków pieniężnych i przekształcanie ich w kapitał funkcjonujący.

Bank komercyjny:

• Samodzielny, samofinansujący się podmiot gospodarczy posiadający osobowość prawną,

• Ma charakter komercyjny – jest nastawiony na zysk,

• Instytucja niezbędna z punktu widzenia gospodarki rynkowej, przejmująca szereg czynności finansowych swoich klientów.

Cele i zadania banków komercyjnych:

• przyjmowanie wkładów pieniężnych,

• udzielanie kredytów i pożyczek,

• prowadzenie rachunków podmiotów gospodarczych,

• dyskontowanie (skup) weksli,

• przechowywanie i administrowanie papierami wartościowymi, które zostały oddane w depozyt,

• udzielanie gwarancji i poręczeń bankowych,

• udostępnianie skrytek sejfowych,

• realizowanie obrotu bezgotówkowego,

• udostępnianie środków z rachunków podmiotom gospodarczym za pomocą bankomatów.

Operacje bankowe:

• Operacje aktywne – za pomocą których banki lokują zgromadzone środki pieniężne na rynku:

• predyty

• pożyczki

• Operacje pasywne – za pomocą których banki gromadzą środki pieniężne, tworząc kapitał pożyczkowy:

• wkłady terminowe

• lokaty

• Operacje pośredniczące – bank nie występuje jako pożyczkodawca czy pożyczkobiorca, lecz wykonuje – za określoną prowizją – zlecenia klientów:

• pozostałe czynności bankowe

Bank Centralny

• Najważniejsza organizacja w całym systemie finansowym państwa

Funkcje Banku Centralnego (NBP):

• emisyjna:

• emituje pieniądze (banknoty i monety) zgodnie z przyjętą polityką monetarną państwa,

• jest zawsze wypłacalny

• bank banków:

• reguluje ilość pieniądza na rynku kreowanego przez banki komercyjne,

• nadzoruje płynność w całym systemie bankowym

• bank państwa:

• opracowuje założenia polityki pieniężnej

• obsługuje budżet państwa i dług publiczny,

• reguluje płatności zagraniczne,

• kredytuje zamierzenia rządu

Giełda:

• Regularne spotkania osób pragnących zawrzeć transakcję kupna – sprzedaży, odbywające się w określonym miejscu i czasie, podporządkowane określonym normom, zwyczajom i uzansom handlowym

Rodzaje giełd:

• Towarowe – na których dokonuje się obrotu jednorodnymi, zestandaryzowanymi towarami,

• Usług:

• frachtowe

• ubezpieczeń

• usług transakcyjnych

• Papierów wartościowych

Państwo:

• Władza państwowa reprezentowana przez rząd i różne wyspecjalizowane agendy, urzędy, instytucje

• Zajmuje się regulacją prawną i ekonomiczną w celu ochrony interesów publicznych

Sfera realna i sfera regulacji w gospodarce J. Kornei

• Sfera realna – zajmuje się produkcją, wymianą i konsumpcją:

• Podmioty produkcji (przedsiębiorstwa produkcyjne)

• Podmioty wymiany (przedsiębiorstwa handlowe)

• Podmioty konsumpcji (gospodarstwa domowe)

• Sfera regulacji – zajmuje się zbieraniem, przetwarzaniem i przechowywaniem informacji oraz podejmowaniem decyzji:

• Podmioty, które mają charakter władczy (Parlament, Rada Ministrów)

• Podmioty, które nie mają charakteru władczego (Giełda, BC)

• Podmioty demokracji pracowniczej (Związki Zawodowe)

Gospodarstwo domowe:

• Suwerenny podmiot gospodarczy podejmujący decyzje odnośnie do konsumpcji w oparciu o własne preferencje oraz istniejące ograniczenia w postaci dochodów i cen

• Warunkiem istnienia gospodarstwa domowego jest praca zarobkowa przynamniej jednego członka gospodarstwa domowego

• Pojęcie gospodarstwa domowego często bywa traktowane jako synonim konsumenta

• Celem gospodarstwa domowego jest:

• Zaspokajanie potrzeb

• Maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji dóbr

Funkcje gospodarstwa domowego:

• Funkcja konsumpcyjna – wyraża się tym, że gospodarstwo domowe jest odbiorcą dóbr i usług na rynku

• Funkcja produkcyjna – gospodarstwo domowe dostarcza na rynek czynniki produkcji (pracę, ziemię, kapitał) w zamian za określone dochody (płacę, rentę i %)

• Konsument, podobnie jak każdy inny podmiot gospodarczy musi dokonywać wyborów rynkowych, co jest wynikiem problemu rzadkości w ekonomii potrzeby > środki zaspokojenia potrzeb

• Każdemu wyborowi towarzyszą dwa efekty:

• korzyści (zadowolenie, satysfakcja, użyteczność)

• Koszty (alternatywne, utraconych korzyści)

• W teorii zachowania konsumenta zakłada się, że jest on podmiotem racjonalnym,

• Wybory oparte są o dostępną informację rynkową,

• Istnieje substytucyjność pomiędzy dobrami zaspokajającymi określone potrzeby

• Każdy konsument posiada swoje preferencje odnośnie do sposobów zaspokojenia potrzeb przy pomocy dóbr i usług

• Konsument dokonuje wyborów dążąc do osiągnięcia takich kombinacji dóbr, które spełnią w najwyższym stopniu jego preferencje,

• Podstawą wyborów jest więc uporządkowany system preferencji odnośnie do kombinacji dóbr

Założenia teorii wyboru konsumenta:

1. Założenie kompletności preferencji

Zgodnie z tym założeniem konsument dokonując wyboru pomiędzy różnymi kombinacjami może określić swoje preferencje względem nich:

• które są najbardziej preferowane, a które mniej

• które kombinacje są dla konsumenta obojętne

2. Założenie przechodności preferencji:

• Jeżeli konsument preferuje kombinację A od B i równocześnie kombinację B od C, oznacza to, iż preferuje kombinację A w stosunku do C

3. Założenie nienasyconości zadowolenia konsumenta

Konsument zawsze preferuje kombinacje, które dostarczą mu więcej zadowolenia, od tych, które przyniosą mniej zadowolenia

Krzywa obojętności

• Przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji 2 dóbr, które są dla konsumenta obojętne

• Krzywych obojętności może być nieskończenie wiele, a ich wzajemne położenie wskazuje na różnicę w poziomach zadowolenia konsumenta

• Negatywne nachylenie krzywej oznacza, że rezygnujemy z jednego dobra na rzecz drugiego; między nimi istnieje zatem substytucja,

• Miernikiem substytucji dobra Y przez dobro X jest marginalna stopa substytucji, która określa, jaką ilość dobra Y należy poświęcić, aby zwiększyć konsumpcję dobra X o jednostkę (przy założeniu, ze konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności)

Prawo malejącej marginalnej stopy substytucji:

Zwiększając konsumpcję dobra X o jednostkę, konsument jest skłonny zrezygnować z coraz mniejszych ilości dobra Y

Ograniczenia wyboru konsumenta:

1. Ceny dóbr i usług nabywanych na rynku,

2. Zasoby pieniężne, którymi w danym momencie dysponuje konsument (budżet)

Budżet konsumenta tworzą:

• Dochody płacowe – ze sprzedaży pracy na rynku:

• płaca

• Dochody pozapłacowe:

• Regularne:

• z dzierżawy gruntów (renta)

• z wynajmu nieruchomości (czynsze dzierżawne)

• dywidendy od akcji, obligacji

• % od kapitału

• Nieregularne:

• spadek

• wygrana na loterii

Linia budżetowa konsumenta

• Linia wyznaczana przez sumę dochodów konsumenta,

• Oddziela kombinacje osiągalne dla konsumenta od nieosiągalnych w danym czasie, przy danych dochodach i poziomie cen

EKONOMIA PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO PODMIOT RYNKOWY

Przedsiębiorstwo

• Podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną, handlową lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści (zysku);

• Jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem ekonomicznym, techniczno-produkcyjnym, organizacyjnym i prawnym.

• Odrębność ekonomiczna – przedsiębiorstwo podejmuje samodzielne decyzje gospodarcze, pokrywa wydatki przychodami z działalności oraz osiąga nadwyżkę finansową;

• Odrębność techniczno – produkcyjna – oznacza posiadanie majątku produkcyjnego, przystosowanego do prowadzenie określonej działalności gospodarczej;

• Odrębność organizacyjna – polega na istnieniu zespołu pracowników podporządkowanych kierownikowi (menedżerowi) i realizujących powierzone funkcje;

• Odrębność prawna – przedsiębiorstwo posiada zdolność prawną (może być podmiotem praw i obowiązków), zdolność do czynności prawnych (zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej poprzez dokonywanie czynności prawnych (przede wszystkim przez zawieranie umów) i osobowość prawną.

Przedsiębiorca

• Centralna postać w przedsiębiorstwie

• Sam właściciel lub zawodowy menedżer

Funkcje przedsiębiorcy:

• Inicjowanie, uruchamianie działalności gospodarczej,

• Podejmowanie kluczowych decyzji związanych z działalnością przedsiębiorstwa,

• Podejmowanie ryzyka,

• Wdrażanie innowacji.

Przedsiębiorczość:

• Wola i umiejętność znajdowania okazji do osiągania korzystnych dla przedsiębiorstwa wyników ekonomicznych oraz podejmowania ryzyka i działań zapewniających ich wykonanie

Atrybuty przedsiębiorczości:

• Motyw działania – zysk,

• Mechanizm działania – inwestowanie własnego/ pożyczonego kapitału celem osiągania zysku

• Ryzyko majątkowe – konieczność pokrycia ewentualnych strat z własnych środków

Cele działania przedsiębiorstwa:

Ekonomiczne:

• Zysk

• Określona wielkość obrotów,

• Założony wolumen sprzedaży

• Udziały w rynku

• Posiadanie płynności:

• I stopnia: gotówka i wkłady bankowe a vista,

• II stopnia: papiery wartościowe i należności towarowe

• III stopnia: zapasy towarów i innych dóbr, które mogą być z trudem lub stratą sprzedane

• Wzrost przedsiębiorstwa

Pozaekonomiczne:

• Zaspokojenie potrzeb nabywców

• Zapewnienie dochodów pracownikom

• Tworzenie miejsc pracy

• Możliwość realizowania aspiracji zawodowych przez pracowników

• Tworzenie grup społecznych, odniesienia,

• Uczestnictwo w działaniu społecznie użytecznym

Rodzaje przedsiębiorstw:

I kryterium: wielkość przedsiębiorstwa:

Przedsiębiorstwa:

Małe i średnie:

• Dominują w gospodarce rynkowej

• To głównie firmy jednozakładowe,

• Prowadzą działalność w sferze usług i rzemiośle, która ze względu na skalę działalności nie jest interesująca dla dużych firm,

• Są elastyczne w działaniu, szybko dostosowują się do zmian rynku

• Są nietrwałe,

• Mają niewielką możliwość zgromadzenia dużego kapitału

Duże:

• Są nieliczne, jednak generują około 80% dochodów w gospodarce,

• Posiadają filie i oddziały,

• Działają w tych sektorach rynku, które pozwalają osiągać korzyści skali,

• Są mało elastyczne

• Są niezwykle trwałe – przetrwają załamanie koniunktury rynkowej

• Posiadają duży kapitał i dodatkowo dużą zdolność kredytową

2. Wg kryterium form własności:

• Przedsiębiorstwa prywatne:

• Indywidualnego właściciela

• Spółki

• Przedsiębiorstwa państwowe

• Przedsiębiorstwa komunalne

• Przedsiębiorstwa spółdzielcze

Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela:

• To pierwotna forma przedsiębiorstwa,

• Są to najczęściej małe firmy, należą do jednego właściciela (i jego rodziny), który wnosi cały majątek firmy,

• Wszystkie aktywa należą do właściciela,

• Zysk należy do właściciela,

• W przypadku straty właściciel odpowiada całym swoim majątkiem.

Spółki:

• Przedsiębiorstwa należą do kilku właścicieli,

• Wspólnicy podejmują wspólną działalność gospodarczą i dążą do osiągnięcia wspólnego celu,

• Razem mogą zgromadzić większy kapitał, zwiększyć skalę produkcji i osiągnąć korzyści skali,

• Wspólnie ponoszą ryzyko

• Wspólnie ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki lub jest ona znacznie ograniczone).

Rodzaje spółek:

• Spółki osobowe:

• Spółka jawna

• Spółka komandytowa

• Spółka partnerska

• Spółka komandytowo - akcyjna

• Spółki kapitałowe:

• Spółka z o. o.

• Spółka akcyjna

Wg kryterium celu:

• Pro profit (nastawione na zysk, komercyjne)

• Non profit (nienastawione na zysk, niekomercyjne)

Finansowanie działalności przedsiębiorstwa:

Finansowanie wewnętrzne:

• Sprzedaż towarów i usług

• Sprzedaż składników majątku firmy

• Samofinansowanie z zysku i funduszu amortyzacyjnego

Finansowanie zewnętrzne:

• Kapitał własny:

• Kapitał pochodzący z emisji akcji

• Kapitał obcy:

• Obligacje

• Pożyczki i kredyty

• Subwencje, dotacje

• Leasing

Zatrudnienie i płace w przedsiębiorstwie:

Praca:

• jest jednym z czynników produkcji

• jej wielkość zależy od:

• Wielkości produkcji

• Posiadanej technologii

• Czasu pracy

• Ilości zmian

Płaca – cena siły roboczej

• Płaca netto

• Płaca brutto

• Płaca nominalna

• Płaca realna

• Płaca minimalna

Funkcje płac:

• Dochodowa

• Kosztowa

• Motywacyjna

• Społeczna

Rentowność przedsiębiorstwa:

Koszty: ogół wydatków pieniężnych związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa

Rodzaje kosztów:

• Koszty księgowe

• Koszty alternatywne (w tym koszt nieujawniony)

• Społeczne koszty wytwarzania (zewnętrzne koszty działalności gospodarczej)

• Koszty osobowe

• Koszty materiałowe

• Amortyzacja majątku trwałego

• Koszty bezpośrednie

• Koszty pośrednie

• Koszty stałe (całkowite, przeciętne)

• Koszty zmienne (całkowite, przeciętne)

Utargi (przychody):

• Wpływy przedsiębiorstwa z tytułu prowadzonej działalności

• Utargi całkowite

• Utargi przeciętne

• Utargi marginalne

Utarg całkowity – koszt całkowity = (+) zysk

(-) strata

• Utarg całkowity – koszty całkowite = ZYSK

• Utarg całkowity i koszty całkowite = STRATA

EKONOMIA KORPORACJE MIĘDZYNARODOWE

Spółka akcyjna

• Korporacyjny związek osób odpowiadający całym swoim majątkiem z wyłączeniem osobistej odpowiedzialności akcjonariuszy

• Spółka kapitałowa, której podstawą finansowania jest kapitał wniesiony w postaci wkładów finansowych lub rzeczowych (aportów) w wysokości 500 tys. zł

• Spółka akcyjna posiada osobowość prawną

• Musi być wpisana do rejestru handlowego

Statut spółki akcyjnej

• Podstawowy dokument stwierdzający wolę założycieli po powołania do życia podmiotu prawnego

• Określa on:

• Firmę i siedzibę spółki

• Przedmiot przedsiębiorstwa

• Czas trwania jeżeli jest ograniczony

• Wysokość kapitału akcyjnego, sposób zebrania kapitału akcyjnego, wartość nominalną akcji

• Uprawnienia związane z akcjami

• Dane dotyczące założycieli

• Władze spółki

• Obowiązki na rzecz spółki

Prawa akcjonariuszy:

• Majątkowe:

• Prawo do udziału w zysku

• Prawo do udziału w kwocie likwidacyjnej

• Prawo do poboru akcji w przypadku podniesienia kapitału akcyjnego

• Korporacyjne:

• Prawo głosu

• Prawo zwoływania walnych zgromadzeń akcjonariuszy

Akcja:

• Część kapitału zakładowego

• Dokument wystawiony przez spółkę i stwierdzający współuczestnictwo w spółce

• Ogół praw i obowiązków akcjonariuszy

Rodzaj akcji:

• Imienne

• Na okaziciela

• Zwykłe

• Uprzywilejowane (co do głosu, co do dywidendy, akcje złote, akcje nieme)

• Z oznaczoną wartością nominalną

• Bez oznaczonej wartości nominalnej

Wartość nominalna akcji:

• wynika z podzielenia kapitału akcyjnego między wszystkich akcjonariuszy

∑ nominalnych wartości = kapitał

akcji akcyjny

Wartość emisyjna akcji

• Cena akcji w dniu jej pierwszej sprzedaży (emisji na giełdzie)

• Wartość emisyjna > wartość nominalna

Wartość rynkowa

• Wartośc akcji, jaka ustala się na giełdzie w wyniku oddziaływania S i D

• wartość rynkowa = wartość nominalna x kurs akcji

• Wartość rynkowa >wartość nominalna

• Wartość rynkowa >/<wartość emisyjna

Zysk założycielski – różnica pomiędzy wartością emisyjną akcji a wartością nominalną

Kapitał fikcyjny – różnica pomiędzy wartością rynkową a nominalną

Korporacja międzynarodowa

• Forma organizacji gospodarczej w postaci S.A., która prowadzi działalność w wielu krajach świata (na rynku międzynarodowym)

Cechy korporacji międzynarodowych:

• Zajmują dominującą pozycję w kraju, z którego pochodzą,

• Rozporządzają ogromnym kapitałem, co pozwala na gospodarcze opanowanie rynków przyjmujących

• Mają przewagę techniczną, technologiczną, jakościową, kosztową nad przedsiębiorstwami kraju przyjmującego

• Rozporządzają nowoczesną organizacją

• Posiadają wykwalifikowaną kadrę

Przyczyny rozwoju korporacji:

• Rozwój biznesu w skali międzynarodowej

• Likwidowanie barier gospodarczych, handlowych pomiędzy krajami

• Zwrot z zainwestowanego kapitału

• Rozproszenie akcji wynikające z :

• Dużej ekspansji kapitału, nowe akcje wykupywane przez nowych właścicieli

• Dziedziczenie majątku

• Wahania giełdowe cen akcji

Rodzaje korporacji międzynarodowych:

• Korporacje ponadnarodowe (transnarodowe):

• Takie korporacje, w których wszystkie aktywa należą w całości do przedsiębiorstwa macierzystego, lecz są ulokowane w kilku krajach

• Korporacje wielonarodowe:

• Takie korporacje, w których przedsiębiorstwo macierzyste jest właścicielem tylko części aktywów, pozostałe należą do innych (zagranicznych) właścicieli

• Kapitał jest wielonarodowy

Rodzaje własności w korporacjach:

• Własność pełna (min 95% kapitału akcyjnego należy do firmy macierzystej)

• Wartość obowiązująca (powyżej 50% kapitału akcyjnego należy do firmy macierzystej)

• Wartość częściowa (mniej niż 50% należy do firmy macierzystej)

Korporacja a rynek:

• Rozwój innowacji, upowszechnienie postępu technicznego

• Oligopolizacja rynku

• Dominacja nad rynkiem i jego uzależnienie

• Ekspansja ponad jedną gałąź produkcji:

• Integracja pionowa

• Nasilenie konkurencji poza branżą

Skutki działania korporacji międzynarodowych:

• Rozwój procesów integracyjnych i globalizacyjnych na świecie

• Nasilenie się konkurencji i koncentracji kapitału

• Państwa przyjmujące:

• Importuje wiedzę i innowacje

• Uzależnia się od korporacji

• Państwa pochodzenia

• Zdobywa dominację na rynkach zagranicznych