Zagraniczna polityka

ekonomiczna

Dr Renata Orłowska

Międzynarodowe stosunki

gospodarcze SSW Chojnice

2010

• Zagraniczna polityka ekonomiczna

– Ogólne założenia
– Instrumenty

Zagraniczna polityka

ekonomiczna

• Przez pojęcie zpe rozumie się

oddziaływanie państwa na
stosunki gospodarcze z zagranicą,
w tym zwłaszcza na obrót
towarowy i usługowy oraz
przepływ czynników produkcji
(pracy, kapitału, technologii i
zasobów bogactw naturalnych)
między krajem a zagranicą

ZAGRANICZNA POLITYKA EKONOMICZNA

ZAGRANICZNA POLITYKA EKONOMICZNA
to świadome oddziaływanie państwa na stosunki
gospodarcze z zagranicą sprowadzajace się z jednej strony
do wytyczenia określonych celów w tej dziedzinie, a z
drugiej - do wyboru i zastosowania określonych
instrumentów (narzędzi) do osiągania tych celów.

• wymiana zagraniczna
• korzyści z tej wymiany
• zastosowanie instrumentów

polityki handlowej

Typy zagranicznej polityki ekonomicznej:
1. autonomiczna - ustalana jednostronnie
2. konwencyjna - ustalana dwu-, wielostronnie

Na ogół kraje stosują

równocześnie politykę
autonomiczną i
konwencyjną - one
uzupełniają się
wzajemnie.

Podstawowe koncepcje zagranicznej polityki
ekonomicznej:
1. polityka wolnego handlu - liberalna
2. polityka protekcyjna

Skrajnym

przypadkiem jest
tzw.

autarkia

Przewaga tendencji do liberalizacji lub
protekcjonizmu zależy od stanu koniunktury danej
gospodarki narodowej.

• Im lepsza

koniunktura, tym wyższe
tendencje liberalizacyjne

• Im słabsza koniunktura ,

tym większe tendencje
protekcjonistyczne

Polityka handlowa

• określone narzędzia (instrumenty) w

sferze wymiany handlowej z zagranicą

• cel: ochrona krajowej produkcji,

zatrudnienia i bilansu płatniczego

• można ograniczać import
• lub pobudzać eksport
• czasem wykorzystuje instrumenty

wewnętrznej polityki ekonomicznej

• używana zamiennie z zpe

• Wszelka polityka handlu

każdego kraju występuje
zawsze w multilateralnym
otoczeniu obowiązujących
zasad, wcześniej GATT, a
obecnie Światowej Organizacji
Handlu.

Instrumenty polityki

handlowej

• cła
• bariery parataryfowe
• bariery pozataryfowe

• bariery parataryfowe+stricte

pozataryfowe =bariery
pozataryfowe, a więc wszystkie
środki inne niż cła

Bariery parataryfowe

• nie są cłami a skutki jak cła
• działają podobnie jak cła,

ograniczają wymianę przez
podwyższanie ceny dobra krajowego

• nie są uznawane za zgodne z

zasadami regulowania handlu
światowego

• bardzo skuteczne i łatwiejsze do

stosowania

Bariery parataryfowe

• zmienne opłaty wyrównawcze
• podatki od importu
• depozyty importowe
• podwyższanie podstawy wymiaru cła
• normy techniczne, sanitarne,

weterynaryjne, ekologiczne

• kontyngenty taryfowe
• cła antydumpingowe i antysubwencyjne
• opłaty fiskalne (dochody budżetowe)

Bariery pozataryfowe

• w przeważającej części są to ograniczenia

administracyjne, ich funkcją jest
bezpośrednie ograniczanie hz

• pozostałe środki
• jest ich dużo, wprowadzane są nowe bariery
• są bardziej skuteczne niż inne środki
• są mniej przejrzyste niż inne środki
• stosowane selektywnie , stąd dyskryminacyjność
• stosowane dyskretnie, jako bariery wewnętrzne

Bariery pozataryfowe

• zakaz importu i eksportu
• ograniczenia ilościowe /kwoty (kontyngenty)

wartościowe lub ilościowe/

• licencje importowe i eksportowe
• „dobrowolne” ograniczenia eksportu
• ograniczenia dewizowe
• przepisy domieszkowe
• zakupy rządowe
• minimalne wymogi eksportowe i reguły

pochodzenia

Cła

• opłata pobierana od towaru

zagranicznego w związku z
przekroczeniem przez niego granicy
celnej

• najstarszy środek protekcji
• źródło dochodów budżetowych
• chronią sektory gospodarcze i

bilanse płatnicze

Rodzaje ceł

Kryterium sposobu ustalania stawek

celnych

• Cła ad valorem: ustalane od wartości

towaru (np. 10%)

• Cła specyficzne: (od ilości) ustalane

od jednostki fizycznej towaru (od tony,
pary, sztuki np.. 5 PLN za tonę węgla))

• Cła kombinowane: od wartości i od

ilości (20%, minimum 10 PLN za tonę)

Kryterium kierunku ruchu towarów

• importowe
• eksportowe
• tranzytowe

Kryterium funkcji ceł

• ochronne
• fiskalne

• Kryterium poziom ceł

(ochronnych):

• minimalne
• maksymalne

Kryterium sposobu traktowania

partnerów

• preferencyjne, w tym: preferencje

celne

• dyskryminacyjne, w tym:

– cła wyrównawcze
– cła antydumpingowe
– cła retorsyjne

Kryterium sposobu podejmowania

decyzji

• cła autonomiczne
• cła umowne

Mechanizm cła

narodowego

importowego

• podnosi cenę towaru
• skutek: spadek krajowego popytu i

wzrost krajowej produkcji

• tym większe skutki im większy

poziom stawki celnej i bardziej
elastyczna jest podaż i popyt

• incydencja ceł

Subsydia (subwencje)

eksportowe

• Zadaniem jest pomoc państwa w

zwiększeniu sprzedaży za granicą
przez poprawę konkurencyjności
towarów krajowych na rynku
zagranicznym

• w eksporcie rolnym,

technologicznie zaawansowanych
przemysłów (Airbus)

Formy subsydiów

• forma bezpośrednia: środki finansowe

efektywnie wypłacane eksporterom
(dotacje

• forma pośrednia: finansowanie badań,

ulgi podatkowe, kredyty nie
oprocentowane lub według niższej
stopy

• zwykle są ukrywane, oprócz eksportu

rolnego

Mechanizm subsydiów

• Korzyści dla producentów, traci konsument

(wyższa cena krajowa), koszt społeczny

• korzyść ewent. dla zagranicznego konsumenta

(tańszy towar, o ile nie podniesie ceny
importer)

• eliminuje producentów krajowych
• nieuczciwa konkurencja bo wynika ze

sztucznego pobudzania eksportu, a nie z
mechanizmów rynkowych

• importerzy mają prawo do przeciwdziałania:

cła wyrównawcze

Dumping

• istota dumpingu: sprzedaż za granicę po

cenie niższej od ceny sprzedaży na rynku
krajowym

• sprzedaż po cenie niższej niż koszty

produkcji

• dumping jest stosowany przez

przedsiębiorstwa, subsydia przez rząd

• istota dumpingu: sprzedawanie takich

samych produktów po różnych cenach

Skutki dumpingu

• możliwość podnoszenia cen na rynku krajowym

celem eliminacji strat-tracą konsumenci krajowi

• kraj importujący-ceny niższe dla konsumentów,

straty producentów krajowych

• możliwość wyrównywania warunków konkurencji

przez cła antydumpingowe

• wysokość cła antydumpingowego - marża

dumpingu tj. różnica między wartością
normalną (zwykła cena sprzedaży towaru na
rynku krajowym) a ceną dumpingową (ceną w
eksporcie)

Zmienne opłaty wyrównawcze

• stanowią różnice między zmienną ceną rynku

światowego na dany towar i stałą w danym czasie
(gwarantowaną przez rząd) ceną rynku wewnętrznego

• cechą charakterystyczną jest ich wysokość, są funkcją

cen krajowych (cła są funkcją cen zagranicznych)

• minimalna cena gwarantowana przy zakupie

(opłacalność produkcji) i sprzedaży towarów na rynku
krajowym (ograniczanie wzrostu cen w sytuacji
niedoboru)

• ograniczanie importu towarów wystandaryzowanych
• powiązane z subsydiami, niezbędnymi w eksporcie

(ceny światowe są niższe od krajowych)

Kontyngenty taryfowe

• kombinacja kontyngentów

ilościowych i ustępstw celnych

• oznacza udzielenie innemu krajowi

ustępstw celnych, ale dla ściśle
określonej ilości importu tzn.
ustalonego z góry kontyngentu
importowego

• dalszy import bez ulg
• na ogół bilateralne

Bariery techniczne

• prawo do stosowania norm i standardów
• barierą jest stosowanie lub naużywanie celem

ochrony produkcji krajowej przed importem

• różnice w normach powodują koszty

dostosowań

• źródłem dyskryminacji mogą być procedury

testowania i certyfikaty

• umowy o wzajemnym uznawaniu norm innych

krajów

• powinny być przejrzyste

Wymagania sanitarne i

weterynaryjne

• dla celów ochrony zdrowia
• nie są przeszkodą, jeśli takie

same dla krajowych
producentów

• powodują dodatkowe koszty
• ważne rozwijanie standardów

międzynarodowych (ISO)

Ograniczenia ilościowe

• ograniczenia ilościowe = kwoty,

kontyngenty

• ściśle określony limit

dopuszczalnej wielkości
importu (lub eksportu)

• skrajny przypadek: zero - zakaz

importu (eksportu) tj. embargo

Ustalanie kwot

• w ujęciu wartościowym (dopuszczalny

import wartości 1 mln USD)

• w ujęciu ilościowym (kwota importowa

w wysokości 30 tys. sztuk)

• globalne (kwota dla wszystkich zagranicznych

dostawców) - sztywne

• bilateralne (podzielone pomiędzy dostawców,

mogą być uzależnione od ustępstw partnera) -
elastyczne

Licencjonowanie importu

• licencje - kontrola ograniczeń
• sposób realizacji ustalonych kwot
• licencje mogą być stosowane także bez

ograniczeń ilościowych (cele statystyczne,
monitorowanie importu ze względów
bezpieczeństwa, ochrony środowiska)

• może się to być dyskrecjonalne (uznaniowe)

kontyngentowanie importu bo wielkość
dopuszczalnego importu jest nieznana
(ograniczenia w każdym momencie)

• dodatkowe utrudnienie w handlu - opłaty, termin

wydania licencji, miejsce ich wydawania

Mechanizm ograniczeń

ilościowych

• skuteczność zależy od wielkości limitu
• siły reakcji popytu na zmianę ceny

(elastyczność)

• renta z kwoty=cena krajowa-cena światowa
• dla zagranicznych eksporterów-dodatkowy

koszt społeczny

• dla importerów krajowych
• automatyczne wydawanie licencji, aukcje,

sprzedaż (opłaty od licencji)

• bardzo restrykcyjne

„Dobrowolne” ograniczenia

eksportu (VER)

• eksporter - pod naciskiem importera -

„dobrowolnie” ogranicza swój wywóz na

rynek partnera

• dobrowolne z nazwy, wymuszane
• administrowane przez kraj eksportujący
• charakter selektywny, wobec określonych

dostawców, bardzo skuteczne

• zakazane, nie wolno zawierać nowych a

istniejące mają być wyeliminowane

Zakupy rządowe

• zakupy publiczne
• duża część popytu to zakupy instytucji

rządowych, samorządów, agend
rządowych

• ograniczenie kiedy preferuje się towary

krajowe, nawet droższe od importowanych

• w wielu krajach wymóg kupowania

krajowych towarów, chyba że dużo droższy

Przepisy domieszkowe

• wymóg wykorzystywania przez

producentów krajowych do produkcji
surowców i materiałów krajowych

• negatywne oddziaływanie na import,

nawet lepszych jakościowo
komponentów

• ulgi i zwolnienia podatkowe tylko dla

producentów

• korzyści dla bilansu płatniczego

Argumenty na rzecz

protekcji

• ochrony zatrudnienia
• poprawy bilansu płatniczego
• poprawy terms of trade
• ochrony nowo powstających gałęzi

przemysłu (infant industry)

• niedoskonałości rynku krajowego

(teoria rozwiązania drugiego po
najlepszym)

Rzeczywiste przyczyny

protekcji

• rozproszenie kosztów protekcji i

koncentracja jej korzyści

• koszty protekcji

–

koszty ponoszą konsumenci

–

nieświadomi

–

koszty rozproszone, nieduże na 1
konsumenta

korzyści protekcji

- producenci
- dobrze zorganizowani, presja na polityków

(właściciele firm i pracownicy)