BLOK 3
Hipoterapia cz 1.

Historia hipoterapii

•

Działanie lecznicze jazdy konnej
opisywał Hipokrates.

•

Pierwsze celowe użycie 1870.

•

Na dobre zaczęto używać koni w
terapii w Skandynawii, po epidemiach
polio w 1946 roku.

Historia hipoterapii

•

Pierwszym spektakularnym
efektem było zdobycie srebrnego
medalu olimpijskiego w Helsinkach
w jeździectwie w konkurencji
ujeżdżania przez Liz Hartel (DK)
1952– pacjentka po polio.

Historia hipoterapii

•

1954 Norah Jacques wprowadza w Anglii
jazdę konną dla dzieci z dysfunkcją
ruchu.

•

W 1964 Istnieje już towarzystwo
krzewiące metodę Jacques,

•

W 1965-66 rozpoczyna się działalność
hipoterapeutyczna w Kanadzie i USA

•

W 1968 powstają tam specjalne
towarzystwa

Historia hipoterapii

•

W 1976 roku w Bazylei odbył się –
pierwszy międzynarodowy kongres,
na którym podkreślano, olbrzymi
wpływ kontaktu z koniem u dzieci z
okołoporodowym i późniejszym
uszkodzeniem mózgu.

Definicja

•

Hipoterapia -

ogół zabiegów

terapeutycznych, do których wykorzystuje
się konia.

•

Hipoterapia stanowi jedną z form
rehabilitacji wieloprofilowej.
Uniwersalność metody polega na
jednoczesnym oddziaływaniu ruchowym,
sensorycznym, psychicznym i społecznym.

Odziaływanie

hipoterapii

•

Kodowanie w mózgu prawidłowego wzorca ruchu
miednicy podczas chodu.

•

Normalizacja napięcia mięśniowego.

•

Doskonalenie równowagi, koordynacji, orientacji w
przestrzeni, schematu własnego ciała, poczucia
rytmu.

•

Stymulacja i normalizacja czucia powierzchniowego.

•

Zwiększenie poczucia własnej wartości.

•

Zmniejszenie zaburzeń emocjonalnych

•

Rozwijanie pozytywnych kontaktów społecznych.

Formy Hipoterapii

•

Terapia ruchem konia - pacjent, bez wykonywania
jakichkolwiek ćwiczeń, poddawany jest ruchom konia.

•

Fizjoterapia na koniu - poza terapeutycznym
oddziaływaniem ruchu konia - gimnastyka lecznicza
na koniu, prowadzona przez fizjoterapeutę:

– model neurofizjologiczny - najważniejsza jest prawidłowa

pozycja siedząca i prawidłowy ruch, ich jakość, szczególnie
wskazana dla pacjentów w wieku przedszkolnym,

– model funkcjonalny - najważniejsza jest funkcja, na drugim

planie postrzeganie prawidłowości pozycji i ruchu,
szczególnie wskazana dla dzieci starszych, powyżej 5 roku
życia.

Formy Hipoterapii

•

Terapia kontaktem z koniem - której istotą jest
emocjonalny kontakt pacjenta z koniem,
sytuacja terapeutyczna, a nie sama jazda
(pacjent może w ogóle nie siedzieć na koniu).

•

Psychopedagogiczna jazda konna i woltyżerka
- zespół działań podejmowanych w celu
usprawnienia intelektualnego, poznawczego,
emocjonalnego i fizycznego:

– na koniu,
– przy koniu.

Jazda konna

Ponadto wyróżnia się jazdę konną

dla osób niepełnosprawnych
(sportową i rekreacyjną), która nie
stanowi części hipoterapii, ale jest
z nią ściśle związana i może mieć
aspekt terapeutyczny.

Wskazania pierwotne

•

Początkowo używano koni do
terapii dla dzieci z upośledzeniem
czynności ruchu,

•

Etiologie

– neurologiczne, ortopedyczne,

porażenie mózgowe, dziecięce
skoliozy, wady postawy, amputacje.

Wskazania dla dzieci

•

Zespoły neurologiczne

– Mózgowe porażenie dziecięce; kontrola głowy i

czynna pozycja siedząca (Hemiparesis spastica,

Diparesis spastica, Tetraparesis spastica).

– Stany po urazach czaszkowo-mózgowych.
– Minimalne uszkodzenia mózgu (ADHD).
– Choroby mięśni min. 3 punkty w skali Lovetta.
– Dzieci niedowidzące i niewidome.

•

Choroby psychiczne.

Wskazania dla dzieci

•

Zespoły ortopedyczne

– Wady postawy.

– Skoliozy I stopnia wg Coba.

– Stany po amputacji i wady rozwojowe kończyn.

•

Inne

– Zespoły genetyczne, np. Zespół Down'a

(z obowiązkowym zdjęciem rtg - bocznym i

czynnościowym - odcinka szyjnego kręgosłupa).

– Przepukliny oponowo - rdzeniowe, w zależności od

wysokości uszkodzenia, obrazu klinicznego,

współwystępowania wodogłowia.

– Zespoły psychologiczne: zaburzenia emocjonalne,

upośledzenia umysłowe, niedostosowanie społeczne.

Wskazania dla

dorosłych

•

Stwardnienie rozsiane (SM).

•

Stany po udarze mózgu (wylewy,

zatory).

•

Stany po urazach czaszkowo -

mózgowych.

•

Uzależnienia

•

Patologie społeczne.

Przeciwwskazania

bezwzględne

•

Uczulenie na sierść, pot lub zapach konia.

•

Nie wygojone rany.

•

Nietolerancja formy leczenia przez pacjenta, np.
niepohamowany lęk.

•

Schorzenia okulistyczne - wymagana konsultacja.

•

Pogorszenie stanu w zespołach neurologicznych, stanach
po urazach czaszkowo-mózgowych, ADHD, chorobach
mięśni.

•

Brak kontroli głowy w rozwoju motorycznym.

•

Podwyższona temperatura.

•

Ostre choroby infekcyjne.

Przeciwwskazania

względne

•

Padaczka.

•

Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim.

•

Zaburzenia mineralizacji kości (osteoporoza,
osteogenesis inmperfecta, imperfecta).

•

Utrwalone deformacje i zniekształcenia,
przykurcze, ograniczenia zakresu ruchu
układu kostno-stanowego, np. zwichnięcia w
stawach biodrowych.

Korzyści somatyczne

•

Od samego początku zwracano
uwagę na korzyści somatyczne

– rozluźnienie mięśni spastycznych,
– wzrost siły,
– poprawa koordynacji i odruchów

równoważnych,

– poprawa czynności układu krążenia i

oddychania,

Korzyści psychiczne

•

Podstawowe korzyści psychiczne
towarzyszące terpaii to:

– wzmocnienie poczucia samodzielności,
– odwagi,
– powiększenie umiejętności koncentracji,
– zwiększenie motywacji,
– lepsza samokontrola i samoocena.

Stosunek

pacjentów do koni

•

Bardzo interesujące badania 1976 Hale
(RFN)

•

Swój stosunek do konia dzieci przedstawiały
w rysunkach, najpierw dominują rysunki
ciemne, gdzie dziecko jest w dużej odległości
od konia,

•

potem rysunki rozjaśniają się, a kontakt staje
się bliski (koń prowadzony za uzdę), w końcu
dziecko jedzie na koniu uśmiechnięte i
zadowolone.

Koń jaki jest...

•

Wybierając konia do hipoterapii należy
uwzględnić dwa podstawowe aspekty:
Charakter konia i jego budowę.

•

Sprawdza się to np. w codziennym kontakcie,
czy podchodzi do nas gdy jest luzem w boskie,
czy reaguje na imię, czy ustępuje miejsca, lubi
być klepany i głaskany, stoi spokojnie podczas
czyszczenia, przy szczotkowaniu nóg brzucha i
słabizn nie robi uników – nie ma łaskotek,

Koń jaki jest...

•

dalej po wyjściu ze stajni powinien
łatwo prowadzić się w stępie, łatwo
zatrzymywać się i stać w bezruchu
tyle czasu ile to potrzebne, nie
ciągnąć do stajni, nie zatrzymywać
się lub zmieniać tempo z własnej woli,
powinno się też sprawdzić jak reaguje
na niespodziewany ruch, hałas, itp.

Koń jaki jest...

•

Koń powinien bardzo dobrze chodzić na
lonży oraz być przyzwyczajony do
wszelkiego typu gimnastyki na grzbiecie
w trzech chodach konia.

•

Wysokość w kłębie do 150 cm

•

Wiek powyżej 5 lat

•

Najlepiej szukać ich wśród hucułów,
koników polskich lub fiordingów – konie
ekonomiczne. Lepiej gdy są starsze.

Warunki pracy koni

•

Wychów i wychowanie uwzględniające w jak
największym zakresie potrzeby psychofizyczne
konia jako zwierzęcia roślinożernego i stadnego.

•

Czas pracy z pacjentem - 4 godz. dziennie.

– Przykładowy podział:

rozprężenie koni, 2 godz. zabiegów z przerwami co 0,5
godz. na zmianę pacjenta, 1 godz. przerwy rekreacyjnej
i znów 2 godz. zabiegów w trybie jak wyżej.
W drugiej części dnia: jazda w terenie jako forma
treningu kondycyjnego, gimnastyki i relaksu
psychicznego konia.

Warunki pracy koni

•

Zabiegi terapeutyczne przeprowadzane są w miejscu
koniowi znanym i przez niego zaakceptowanym.

•

Jeśli podłoże i budowa kopyt na to pozwala, zabiegi
są realizowane na koniu "bosym"; bez podków.

•

Teren powinien być ogrodzony, najlepiej wysokim
żywopłotem, jako naturalnym ekranem izolującym
plac ćwiczeń od zewnętrznych sygnałów optyczno-
akustycznych, niepokojących i rozpraszających
uwagę konia i pacjenta; chroni też przed
podmuchami wiatru.

Warunki pracy koni

•

Na terenie pracy zespołu hipoterapeutycznego nie
powinny znajdować się osoby postronne i zwierzęta.

•

Szerokość bramy w ogrodzeniu winna umożliwiać
bezpieczne minięcie się w niej dwojga jeźdźców.

•

Cenna jest dostępność pastwiska i obszernych
okólników.

•

Harmonogram zabiegów nie może naruszać stałych
pór karmienia koni.

•

Jest niedopuszczalne, bez decyzji lekarza
weterynarii, angażowanie do pracy konia, co do
którego istnieje podejrzenie złego stanu zdrowia.

Akcesoria

•

Do prowadzenia zajęć potrzebne
jest:

– ogłowie wędzidłowe,
– pas do konia,
– wypinacze,
– lonża
– oraz ewentualnie siodło,

Początki w Polsce

•

W Polsce pierwsza oficjalna
placówka H. W Swoszowicach w
klubie jeździeckim Krakus w 1985.

•

Pierwsza próbna forma to
wakacyjne sezony turystyczne
1985 Leczeniem objęto dzieci 70
osób:

Przebieg

•

Turnus 24 dni.

•

6 x w tygodniu jazda 1 h.

•

4 konie / rozgrzane pacjenci na derce.

•

W połowie wprowadzono siodło i
zajęcia z jeździectwa/

•

równolegle odbywała się gimnastyka
korekcyjna 3 x w tygodniu , zajęcia na
basenie 1x w tygodniu

Skuteczność

•

W skoliozach bardzo duża poprawa, u
pacjentów z chorobą Scheuermana,
ustąpiły dolegliwości bólowe i poprawiła
się ich ogólna sprawność. Najmniejsze
różnice oczywiście u pacjentów z
otyłością, gdyż mają niechęć do wysiłku
+ dojadanie między posiłkami.

•

Największy postęp u pacjentów którzy
powtarzali turnus 4 i więcej razy w roku.

Przebieg treningu

•

Wskazania do prowadzenia
hipoterapii daje lekarz.

•

Realizuje terapię – rehabilitant-
terapeuta.

•

Diagnozuje lekarz,

•

metodę daje rehabilitant. To on
ustala program ćwiczeń, czas
trwania i tempo.

Przebieg treningu

•

Istnieją dwa rodzaje jazdy
terapeutycznej – czynna i bierna.

•

Przebieg wygląda następująco, koń
jest prowadzony najczęściej przez
rodzica, a terapeuta idzie obok
pacjenta, lub siedzi z nim na koniu.

Przebieg treningu

•

Pierwsze minuty to spokojna jazda,
gdzie nie ma żadnych uwag lub
poleceń, potem przejście do zabawy –
głaskanie i klepanie konia po szyi i
zadzie, przytulanie się do grzywy,
wymachy rąk i nóg. Stopniowo
wprowadza się ćwiczenia, skłony,
leżenie tyłem , przodem unoszenie
nóg, skręty kończyn i wymachy.

Przebieg treningu

•

Średnio 30 minut - w zależności od potrzeb
pacjenta.

– 1 hipoterapeuta = 1 pacjent
– Asekuracja: (prowadzi osoba mająca

doświadczenie w obsłudze konia)

– z góry,
– z dołu,
– obustronna z dołu
– inna - w zależności od potrzeb pacjenta (dotyczy

psychopedagogicznej jazdy konnej i woltyżerki).