1

CYKL PŁCIOWY

2

CYKL PŁCIOWY

OKRESOWO POWTARZAJĄCE SIĘ ZMIANY
BUDOWY
I FUNKCJI POSZCZEGÓLNYCH ODCINKÓW
UKŁADU ROZRODCZEGO ZACHODZĄCE U
OSOBNIKÓW DOJRZAŁYCH PŁCIOWO.

- JAJNIKI
- MACICA
- JAJOWODY
- POCHWA

3

Cel :
przygotowanie ustroju kobiety
do podjęcia
funkcji rozrodczych.

4

REGULACJA :

- podwzgórze – przysadka - jajnik / mechanizm sprzężeń
zwrotnych dodatnich, ujemnych, długa, krótka pętla/.
- mechanizmy lokalne
Cyberniny - niesterydowe substancje wydzielane przez
komórkę lub grupy komórek wpływające
na
funkcje komórek sąsiednich bez
pośrednictwa
krwi. W przypadku jajnika modyfikują
odpowiedź
na gonadotropiny.
- inhibina
- OMI czynnik hamujący dojrzewanie owocytów
/ profaza I podziału mejotycznego/
- czynnik hamujący luteinizację
- czynnik hamujący przyłączanie lutropiny
Zjawisko parakrynii - lokalne działanie substancji; auto,
ultra.

5

BUDOWA ŻEŃSKIEGO UKŁADU
PŁCIOWEGO

1) wewnętrzne narządy płciowe
jajniki
macica
pochwa
2) zewnętrzne narządy płciowe
wargi sromowe
mniejsze, większe
łechtaczka
przedsionek pochwy
gruczoły
przedsionkowe

6

Funkcje

1) germinalna
2) hormonalna

Miejsce zapłodnienia komórki jajowej
przez plemnik oraz rozwoju nowego
organizmu.
Umożliwia odbycie prawidłowego
porodu.

7

STRUKTURA JAJNIKA

- nabłonek powierzchniowy
- błona biaława
- kora / warstwa miąższowa/

- rdzeń / warstwa naczyniowa/

8

KORA

- zrąb łącznotkankowy / funkcje
podporowe,
ogólnometaboliczne, wytwarzanie
hormonów/
- pęcherzyki jajnikowe

9

KRYTERIA KLASYFIKACJI
PĘCHERZYKÓW

- ilość komórek ziarnistych

- wygląd komórek
ziarnistych
- obecność jamki

10

PĘCHERZYKI PRIMORDIALNE

- od około 16 tyg. ciąży
- cały okres rozrodczy
- warstwa korowa
- komórka jajowa otoczona
komórkami pregranulozy

11

PĘCHERZYKI PIERWOTNE

- ok. 1000 pęcherzyków rozpoczyna
rozwój 180-150
dni przed danym cyklem
- komórki otaczające przybierają kształt
sześcienny
i rozpoczynają wydzielanie
mukopolisacharydów
- komórka jajowa powiększa się

GDF, BMP15

12

PĘCHERZYKI WTÓRNE

- namnażanie się komórek ziarnistych –
kilka warstw
- synteza glikoprotein przez komórkę
jajową
i powstanie osłonki przejrzystej
- powiększenie komórki jajowej
- organizacja zrębu pojawienie się
komórek
tekalnych
- pęcherzyki wtórne przemieszczają
się w kierunku
rdzenia

13

PĘCHERZYKI ANTRALNE

- pojawienie się płynu / centralnie;
miedzy komórkami
ziarnistymi /
- płyn zawiera substancje produkowane
przez
komórki ziarniste
- rozwój pęcherzyków antralnych trwa
około 65 dni do
fazy gonadotropowo zależnej

14

PCHERZYK DOJRZAŁY – GRAAFA

- owocyt II rzędu / zahamowany w metafazie II

podziału
mejotycznego/, wielkość 16 -22 mm
- osłonka przejrzysta – frakcje glikoproteinowe
ZP1,ZP2, ZP3 –
aktywność receptorowa umożliwiająca rozpoznanie

i przyłączanie plemników
- płyn pęcherzykowy – chłonka / kw. hialuronowy,
estrogeny,
androgeny, OMI - plipeptyd wytwarzany przez
komórki
pęcherzykowe/.
- wzgórek jajonośny
- osłonka pęcherzyka / warstwa wewnętrzna i
zewnętrzna/

15

DOJRZEWANIE KOMÓRKI JAJOWEJ

* cytoplazmatyczne
* błonowe
* kortykalne
* jądrowe

16

ROZWÓJ PĘCHERZYKA - CZYNNIKI

* FSH
* estradiol
* aktywina
* IGF
* VEGF
* inhibina
* EGF, FGF

17

REKRUTACJA

- z puli wolno rosnących pęcherzyków
antralnych ok.30
wchodzi na drogę rozwoju zależną od
gonadotropin
- odpowiedni poziom FSH
- przekroczony próg wrażliwości na FSH

18

SELEKCJA

- dokonuje się między 1 a 5 dc pod wpływem
FSH
- wybranie z puli pęcherzyków wzrastających
jednego,
który uzyskuje czynnościową dominację /
najwyższe
stężenie FSH i estradiolu /.
- dokonuje się ponieważ zarekrutowane
pęcherzyki
mają różną wrażliwość na gonadotropiny;
jeden
osiąga najwyższą
- najwyższy indeks mitotyczny komórek
ziarnistych.

19

DOMINACJA

- jeden pęcherzyk (dominujący)
uzyskuje czynnościową
przewagę i kontroluje dalszy
rozwój.

20

GONADOLIBERYNA / LULIBERYNA, GnRH, LHRH/

- dekapeptyd / prohormon GAP/
- podwzgórze okolica podstawno- przyśrodkowa /jądro
łukowate/, przedwzrokowa.
- wydzielanie
* pulsacyjne- generator pulsów sterowany wewnętrznie
samoistna czynność 1 puls/60 min.
* wpływ
- neuronów ukł. monoaminoergicznego
/Na,Ad,Ser,Do,GABA/
- neuronów peptydergicznych /endorfiny/
- ośrodków ponadpodwzgórzowych /szyszynka/
- bodźce ze śr. zewnętrznego przekazywane przez
neurony α adrenergiczne
- sterydów płciowych /mech. sprzężeń zwrotnych/

21

SPRZĘŻENIE ZWROTNE

- estrogeny - ujemne : zmniejszenie częstotliwości pulsów
GnRH
f. pomiesiączkowa- 60-90 min.
f. przedmiesiączkowa-120-130 min.
synergistycznie z progesteronem
- dodatnie ma znaczenie w regulacji
jajeczkowania,
występuje po uzyskaniu dojrzałości płciowej,
znaczenie progesteronu
- testosteron, DHT hamują uwalnianie GnRh, Gn.

Ciągłe podawanie E lub T hamuje wydzielanie Gn. Jest to
działanie na poziomie podwzgórza i przysadki. Regulacja w
dół - wysycenie receptorów.
U kobiet przy dalszym podawaniu E przysadka zaczyna
odpowiadać na egzogenny GnRH wyrzutem Gn.

22

GONADOTROPINY

- glikoproteiny; podjednostki:
alfa- autonomicznie
beta- podlega regulacji wydzielania /E/
- swoistość działania
- limituje syntezę Gn
- gonadotropy 5-10% LH, FSH
- wydzielanie - stałe / toniczne/
- cykliczne
- pulsacyjne
* Gonadoliberyna
* Inhibiny, aktywina, jajnikowe czynniki wzrostu /FGF/
* Prolaktyna
* Sprzężenie zwrotne ze sterydami
W okresie prepubertalnym sekrecja FSH jest większa niż
LH
/brak pulsacyjnego wydzielania/.
W miarę zbliżania się do pokwitania sekrecja LH
zwiększa się.

23

DZIAŁANIE

FSH * wzrost pęcherzyków
* synteza estradiolu /aktywność
aromatazy/
* receptory dla LH
LH * dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego
/synteza androgenów/
* jajeczkowanie
* znosi działanie OMI
* powstanie, czynność c. żółtego

24

FAZA FOLIKULARNA

- stopniowe zwiększanie stężenia FSH pod
wpływem
GnRH
- wzrost pęcherzyka jajnikowego
- wzrost stężenia estradiolu / konieczne LH/
- wzrost liczby rec. dla LH
- hamowanie wydzielania FSH /ujemne
sprzężenie/
- wyrzut LH /pik E -200 pg/ml, dodatnie
sprzężenie /
- owulacja 24-36h

25

FAZA LUTEALNA

- rozpoczyna się z chwilą powstania ciałka
żółtego
/płyn pęcherzykowy zawiera substancje
hamującą
luteinizację/
- wzrost stężenia progesteronu hamuje
wydzielanie LH,
powoduje zanik ciałka żółtego
- spadek stężenia estrogenów, progesteronu
i pobudzenie przysadki i podwzgórza

26

OWULACJA

Mechanizm związany z pęknięciem pęcherzyka
jajnikowego
i uwolnieniem komórki jajowej.
Uczestniczą w nim czynniki hormonalne,
enzymatyczne, wzrostowe indukowane przez LH
* nasila syntezę PG
* aktywacja enzymów proteolitycznych
* rozpoczyna luteinizację
Wyrzut LH poprzedzający pęknięcie pęcherzyka /24-
36h/
- wzrost aktywności kolagenazy
- aktywatory plazminogenu
- wzrost hialuronidazy
- skurcz kom. mięśniowych w-wy zewn. osłonki
Kończy się I podz. redukcyjny / uwolnienie I
c.kierunkowego/;
owocyt II rz.

27

CIAŁKO ŻÓŁTE

- gruczoł dokrewny powstały po owulacji
* zanika błona podstawowa m. kom. ziarnistymi i tekalnymi
* naczynia penetrują do wnętrza /c.żółte krwotoczne/
* komórki ziarniste uzyskują dostęp do substratu
/cholesterol/
* komórki pęcherzykowe - komórki luteinowe właściwe /P/
* komórki osłonki - komórki paraluteinowe /E/
- przebudowa dokonuje się po wpływem LH
- funkcje
* produkcja: P, E, A, inhibiny, relaksyny,
wazopresyny,oksytocyny
* zmiany w błonie śluzowej macicy umożliwiające
zagnieżdzenie
zarodka, stworzenie odpowiednich warunków do
wczesnego
rozwoju zarodka
- ciałko żółte
* menstruacyjne /miesiączkowe, rzekome/ - 14
dni
* ciążowe / do 3 m-ca ciąży, HCG/
- luteoliza /zm. wsteczne, PG, estrogeny/

28

PRODUKCJA PROGESTERONU

* ciałko żółte 25-50 mg
* syncytiotrofoblast 250
mg
* nadnercza 1 mg

faza folikularna 0,03
ng/ml
faza lutealna 15-25
ng/ml

29

ATREZJA PĘCHERZYKÓW

6 m.ż. płodoweo 6 mln.

noworodek 2 mln.
1 rok życia 1 mln.
pokwitanie 0,4 mln.

Około 400 cykli w życiu kobiety. Owuluje około
0,1%pęcherzyków .
Większość ulega zanikowi, niezależnie od stadium
rozwoju.
Przed pokwitaniem są to pęcherzyki pierwotne.
* zmiany degeneracyjne w kom. jajowej
* zwyrodnienie kom. pęcherzykowych –
zastąpienie tk. łaczną,
wnikanie naczyń, włóknienie, blizna.
* przerost kom. w-wy wewn. osłonki – gruczoł
śródmiąższowy

30

ATREZJA

mechanizm

* niewystarczające do podtrzymania wysokiej
aktywności
aromatazy stężenie FSH
* redukcja testosteronu do DHT w kom.
tekalnych
* DHT nasila apoptozę kom. ziarnistych i
powoduje atrezję
pęcherzyków

31

SYNTEZA HORMONÓW PŁCIOWYCH

Teoria dwóch komórek – wytwarzanie estrogenów jest
procesem
złożonym wymagającym współpracy dwóch typów
komórek.
* w-wa wewn. osłonki pęcherzyka /ukrwiona/ –
synteza A z CH
pod wpływem LH
* kom. pęcherzykowe /dyfuzja/ aromatyzacja A do E
pod
wpływem FSH
Komórki tekalne też są zdolne do syntezy E.
Synteza estrogenów limitowana jest aktywnością
aromatazy /FSH/ i syntezą androgenów /LH/.
Faza pomiesiączkowa delta5, przedmiesiączkowa delta4.
Biosynteza E,A,P może zachodzić we wszystkich
komórkach a różnice mają charakter ilościowy a nie
jakościowy.

32

CYKL PŁCIOWY 28 +/- 6 DNI

33

CYKL MIESIĄCZKOWY/ MENSTRUACYJNY/

Okresowo powtarzające się zmiany budowy i
funkcji
w obrębie komórek nabłonka, zrębu i naczyń
krwionośnych pod wpływem wydzielanych przez
jajnik hormonów.

Celem jest przygotowanie macicy do implantacji
oraz stworzenie warunków do prawidłowego
rozwoju poimplantacyjnego.

34

BUDOWA ENDOMETRIUM

- nabłonek jednowarstwowy walcowaty /komórki

bezmigawkowe, migawkowe, gruczoły
maciczne/
- zrąb /blaszka właściwa – tk.łączna, naczynia/

Warstwy
- czynnościowa - zbita, gąbczasta
- podstawna /źródło regeneracji całej błony, dna

gruczołów/

35

FAZY CYKLU MIESIĄCZKOWEGO

- wzrostowa /estrogenowa/
- wydzielnicza /sekrecyjna, luteinowa/
- złuszczania /miesiączkowa/

36

FAZA WZROSTOWA

- wahania długości, 10-12-14 dni
- zmiany uwarunkowane wydzielaniem
estrogenów
- regeneracja bł. śluzowej 1 mm
- mitozy kom. zrębu, kom. gruczołowych
- powstanie rec. dla progesteronu

wydłużanie cew gruczołowych,wzrost kom.tkanki
łącznej,substancji m-komórkowej, naczyń
krwionośnych, limfatycznych, rozpoczęcie
sekrecji
gr. śluzowych.

37

FAZA WYDZIELNICZA

- stały czas trwania
- zmiany zależne od progesteronu
- dalsze pogrubienie bł. śluzowej
- zmiany w
* zrębie /powiększenie komórek, gromadzenie
lipidów,
glikogenu, obrzęk endometrium. Reakcja
doczesnowa.
* gruczołach /poszerzenie, skręcenie, produkcja,
wydzielanie substancji śluzowych, zahamowanie
mitoz/
* naczyniach /wzrost liczby/
tętnice proste
/w.podstawna/,spiralne/w.czynnościowa/

38

Spadek estrogenów, progesteronu –
skurcz, zamknięcie światła t. spiralnych -
niedokrwienie w. czynnościowej –
zmiany martwicze.
Tetnice proste niewrażliwe – brak rec. dla
estrogenów, progesteronu.
Udział PGF.

39

FAZA ZŁUSZCZANIA

- rozkurcz t. spiralnych, pękanie ścian naczyń,
wylewy
śródśluzówkowe, odrywanie się martwiczo
zmienionych fragmentów w. czynnościowej.
- w. podstawna – źródło regeneracji bł. śluzowej

szyjka, cieśń – brak t. spiralnych

40

Zmiany w cyklu płciowym

* śluz szyjkowy
* nabłonek pochwy
* temperatura ciała

41

CYKL MIESIĄCZKOWY

* eumenorroea
* polymenorrhoea
* oligomenorrhoea
* hypermenorrhoea
* metrorrhagia
*menometrorrhagia

42

ŚLUZ SZYJKOWY

estrogeny -

uwodnienie śluzu, przepuszczalny

dla plemników

progesteron -

zagęszczenie śluzu,

nieprzepuszczalny dla plemników

43

SKALA INSLERA

* rozwarcie ujścia zewnętrznego
* ilość śluzu
* ciągliwość śluzu
* krystalizacja śluzu

Ocena:
* 0-3 brak
* 4-6 słaba
* 7-9 średnia
* 10-12 pełna

44

NABŁONEK POCHWY

* w-wa powierzchowna /zasado i
kwasochłonne/
* w-wa pośrednia / zasadochłonne/
* w-wa podstawna /zasadochłonne/

Estrogeny

* pogrubienie w-wy powierzchownej
* zmiana barwliwości cytoplazmy
/kwasochłonna/
* jądra pyknotyczne

45

INDEKSY

– ocena morfologicznych cech złuszczonych

komórek nabłonka pochwy.
3 x 7- wczesna f.f.,14 późna f.f.,21 f.l. dc

* dojrzewania komórek
* kariopyknozy
* eozynofilii
* zwijania komórek
* grupowania komórek
* komórek łódkowatych

46

PODSTAWOWA TEMPERATURA CIAŁA

wzrost temperatury ciała pod wpływem
progesteronu 0,5 C utrzymujący się 14 dni
przy prawidłowej funkcji
c. żółtego.

47

*CZŁOWIEK NALEŻY DO GATUNKU O
OGRANICZO-
NEJ PŁODNOŚCI.

*MIESIĘCZNY WSPÓŁCZYNNIK CIĄŻ 23%

*NIEPOWODZENIA ROZWOJU PRZEDIMPLANTA-
CYJNEGO, IMPLANTACJI, DUŻY ODSETEK
PORONIEŃ.