WIEDZA O

SPOŁECZEŃSTWIE

Temat: Organy władzy Rzeczypospolitej

Polskiej

– prezydent

Rola prezydenta w państwie

Prezydent pełni funkcję naczelnego organu administracji państwowej.

Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej jako naczelnego
organu administracji wypływają częściowo z jego uprawnień jako
organu władzy państwowej.

Prezydent

Głowa państwa – osoba reprezentująca suwerenność państwa.
Jest to organ jednoosobowy, prosty, centralny, naczelny,
kadencyjny, samodzielny, konstytucyjny. Działa permanentnie i
zaliczany jest do władzy wykonawczej.

Wybór i odwołanie prezydenta

• Wybierany jest na 5 – letnią kadencję w wyborach powszechnych,
tajnych, równych, bezpośrednich i większościowych.

• Ta sama osoba może pełnić tę funkcję tylko dwa razy.

• Czynne prawo wyborcze przysługuje osobom pełnoletnim,
posiadającym polskie obywatelstwo, a bierne osobom, które w dniu
wyborów ukończyły 35 lat i korzystają z pełni praw obywatelskich.

• Kandydata zgłasza co najmniej 100 tys obywateli.

• Każdy obywatel ma prawo wnieść protest przeciwko ważności
wyborów. Decyzję
w tej sprawie podejmuje Sąd Najwyższy.

Prezydent

Wybór i odwołanie prezydenta

Wybory prezydenckie zarządza marszałek sejmu na dzień, który
przypada nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed
upływem kadencji urzędującego prezydenta. Wybory muszą się odbyć
w ciągu 60 dni od ich zarządzenia i przypadają na dzień wolny od
pracy.

Art. 129. Konstytucji RP
1. Ważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sąd
Najwyższy.
2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego
protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej
na zasadach określonych w ustawie.
3. W razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta
Rzeczypospolitej przeprowadza się nowe wybory, na zasadach
przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opróżnienia urzędu
Prezydenta Rzeczypospolitej.

Wybór i odwołanie prezydenta

• Prezydentem zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę
ważnych głosów. Jeśli żaden z kandydatów nie uzyska takiej
większości, za 14 dni odbywa się druga tura wyborów z udziałem
dwóch kandydatów, którzy w pierwszej turze otrzymali najwięcej
głosów. Prezydentem zostaje kandydat, który w drugiej turze
otrzymał większą liczbę głosów.

• Kadencja rozpoczyna się w dniu założenia przez niego przysięgi
przed Zgromadzeniem Narodowym.

• Kadencja może ulec skróceniu w wypadku śmierci, zrzeczenia się
urzędu, stwierdzenia nieważności wyborów, uznania przez
Zgromadzenie Narodowe niezdolności do sprawowania funkcji lub
orzeczenia Trybunału Stanu, który stwierdzi, że prezydent złamał
konstytucję lub ustawę.
W stan oskarżenia stawia prezydenta Zgromadzenie Narodowe
większością 2/3 głosów.

Prezydent

• śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,

• zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

• stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub
innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,

• uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności
Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na
stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów
ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego,

• złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem
Trybunału Stanu.

Wybór i odwołanie prezydenta

Art. 131. Konstytucji RP

2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego
Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta
Rzeczypospolitej w razie:

Ustrojowa pozycja prezydenta

Art. 126.1: Prezydent RP jest najwyższym
przedstawicielem RP i gwarantem
ciągłości władzy państwowej.

Art. 126.2: Prezydent RP czuwa nad
przestrzeganiem Konstytucji, stoi na
straży suwerenności
i bezpieczeństwa państwa oraz
nienaruszalności
i niepodzielności jego terytorium.

Prezydentura w Polsce ma charakter arbitrażowy, gdyż prezydentowi
został przypisany arbitraż ustrojowy (np. możliwość skracania
kadencji sejmu) i arbitraż polityczny (np. rozwiązywanie
wewnętrznych konfliktów klasy politycznej).

Na mocy Konstytucji RP prezydent nie może pełnić żadnej innej funkcji
publicznej ani też sprawować innego urzędu.

Uprawnienia prezydenta

Uprawnienia prezydenta dzielą się
na:

• uprawnienia zwykłe –
wymagają kontrasygnaty, czyli
podpisu premiera, co oznacza, że
przejmuje on odpowiedzialność
polityczną za podjętą decyzję.

• prerogatywy – nie wymagają
zgody premiera (wymienione są w
art. 144 Konstytucji RP). Należą do
nich m.in. Uprawnienia wobec
parlamentu, powoływanie
najwyższych urzędników
państwowych i tradycyjne
uprawnienia prezydenta.

Prof. Zbigniew Religa odebrał z rąk Prezydenta RP
Order Orła Białego oraz akt powołania na członka
Kapituły Orderu Orła Białego.

Uprawnienia prezydenta

-

uprawnienia względem parlamentu

• zarządzanie wyborów i zwoływanie
pierwszego posiedzenia obu izb,

• prawo zwracania się do Trybunału
Konstytucyjnego z wnioskiem o
zbadanie zgodności usta z konstytucją,

• inicjatywa ustawodawcza,

• prawo weta zawieszającego wobec
ustaw parlamentu,

• podpisywanie ustaw i ich ogłoszenie,

• prawo skrócenia kadencji sejmu, gdy
nie uda mu się wyłonić rządu lub nie
uchwali budżetu w wyznaczonym
terminie,

• występowanie z wnioskiem do sejmu
o powołanie prezesa Narodowego
Banku Polskiego.

Uprawnienia prezydenta

-

uprawnienia względem Rady Ministrów

• powoływanie rządu,

• dokonywanie zmian w rządzie
na wniosek premiera,

• zwoływanie w sprawach
szczególnej wagi Rady
Gabinetowej,

• wystąpienia z wnioskiem do
sejmu o pociągnięcie członka
Rady Ministrów do
odpowiedzialności przed
Trybunałem Stanu.

Rada Gabinetowa - Rada
Ministrów pod przewodnictwem
prezydenta, nie posiada ona
jednak kompetencji Rady
Ministrów.

Uprawnienia prezydenta

-

uprawnienia względem władzy

sądowniczej

• powoływanie sędziów na
wniosek Krajowej Rady
Sądownictwa,

• powoływanie prezesów :

- Naczelnego Sądu
Administracyjnego,

- Sadu Najwyższego,

- Trybunału Konstytucyjnego,

- oraz jednego członka
Krajowej Rady Sądownictwa.

Powołanie sędziów przez
prezydenta Lecha
Kaczyńskiego

Uprawnienia prezydenta

-

uprawnienia w zakresie spraw

zagranicznych

• reprezentowanie państwa
w stosunkach
zagranicznych,

• ratyfikowanie i
wypowiadanie umów
międzynarodowych,

• mianowanie i
odwoływanie
przedstawicieli Polski w
innych państwach lub przy
organizacjach
międzynarodowych,

• przyjmowanie listów
uwierzytelniających oraz
odwołujących
przedstawicieli innych
państw w Polsce.

18 grudnia 2008 r. Prezydent Rzeczypospolitej
Polskiej Lech Kaczyński spotkał się w Pałacu
Prezydenckim z akredytowanymi w Polsce
Ambasadorami państw członkowskich Unii
Europejskiej.

Uprawnienia prezydenta

-

zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi i

obronnością

• w czasie pokoju
sprawowanie władzy za
pośrednictwem ministra
obrony (jako najwyższy
zwierzchnik sił zbrojnych),

• w sytuacji zagrożenia
zarządzanie powszechną
lub częściową mobilizację,

• wydawanie decyzji o
użyciu sił zbrojnych dla
obrony kraju,

• zarządzanie
wprowadzenia stanu
wojennego, gdy nie może
tego uczynić parlament.

Uroczysta odprawa wart przed Grobem Nieznanego
Żołnierza,
z udziałem Prezydenta RP, Zwierzchnika Sił Zbrojnych
Lecha Kaczyńskiego

Uprawnienia prezydenta

-

tradycyjne uprawnienia

• nadawanie obywatelstwa
polskiego,

• nadawanie orderów i
odznaczeń,

• prawo łaski,

• nadawanie tytułów
profesorskich.

24 października 2006 r. Prezydent Rzeczypospolitej
Polskiej Lech Kaczyński wręczył w Pałacu Prezydenckim
nominacje profesorskie 60 nauczycielom akademickim
oraz pracownikom nauki i sztuki.

Odpowiedzialność prezydenta

Zgromadzenie Narodowe może postawi ć prezydenta w stan
oskarżenia na wniosek co najmniej 140 członków.
Uchwała w tej sprawie musi być podjęta w obecności co najmniej 2/3
ustawowej liczby członków Zgromadzenia.

Pałac prezydencki w
Warszawie

Prezydent nie ponosi
odpowiedzialności
politycznej za swoją
działalność. Akty
urzędowe podpisywane
są przez prezydenta za
kontrasygnatą prezesa
Rady Ministrów.

Prezydenci III

Rzeczypospolitej

Wojciech Jaruzelski (ur.
1923) – Prezydent PRL i RP w
latach 1989 – 1990, wybrany
przez Zgromadzenie
Narodowe.

Lech Wałęsa (ur. 1943) –
Prezydent RP w latach w
latach 1990 – 1995, wybrany
w wyborach powszechnych.

Prezydenci III

Rzeczypospolitej

Lech Kaczyński – (ur.
1949) – Prezydent RP od
2005 r., wybrany w
wyborach
powszechnych.

Aleksander Kwaśniewski (ur.
1954) – Prezydent RP w latach
1995 – 2005, dwukrotnie
wybrany w wyborach
powszechnych.