Glikozydy

naparstnicy

Weronika Kliszcz

Pielęgniarstwo

gr.14

Glikozydy naparstnicy



Glikozydy nasercowe to związki pochodzenia

roślinnego, które od 200 lat wykorzystywane są w

leczeniu niewydolności mięśnia sercowego.

W zależności od budowy pierścienia

laktonowego wyróżnia się:



Glikozydy kardenolidowe (kardenolidy) - mają

pięcioczłonowy pierścień laktonowy.



Glikozydy butadienowe - mają sześcioczłonowy

pierścień laktonowy.

Pod względem czasu działania glikozydy

dzieli się na:



Grupa I – (strofantyna i acetylostrofantyna). Glikozydy te nie

wchłaniają się z przewodu pokarmowego, prawie nie łączą się

z białkami osocza, działają w ciągu kilku minut. Nie kumulują

się w organizmie.



Grupa II - (lanatozyd C, digoksyna, deacetylolanatozyd C).

Wchłaniają się z przewodu pokarmowego słabo, silniej niż

strofantyna łączą się z białkami osocza i mięśnia sercowego i

podobnie jak ona szybko rozwijają działanie po podaniu

dożylnym. Są to glikozydy o średniej zdolności do kumulacji.



Glikozydy grupy III - (lanatozyd A, acetylodigitoksyna,

digitoksyna). Są to glikozydy najlepiej wchłaniające się z

przewodu pokarmowego, silnie łączące się z białkami osocza

krwi i mięśniem sercowym, posiadają dużą zdolność do

kumulacji.

Glikozydy nasercowe

Surowcami zawierającymi glikozydy nasercowe są:

liście naparstnicy purpurowej i wełnistej, nasiona

strofantusa, cebuli morskiej, liście oleandra, liście i

kwiatostany konwalii oraz ziele miłka wiosennego.

Naparstnica

purpurowa

Naparstnica

wełnista

strofantus

oleander



Z powodu nadmiernej, trudnej do kontrolowania

kumulacji w mięśniu sercowych z lecznictwa

zostały wycofane glikozydy naparstnicy

purpurowej. W kardiologii wykorzystywane są

natomiast związki występujące m.in. w naparstnicy

wełnistej i cebuli morskiej, które nie wykazują tak

silnych właściwości kumulacyjnych.

DZIAŁANIE FARMAKOLOGICZNE

Działanie glikozydów nasercowych jest złożone i

wielokierunkowe. Zwężają one naczynia, działają

kardiotropowo, moczopędnie i

parasympatykomimetycznie. Podstawowa aktywność

glikozydów nasercowych to wpływ na tropizmy serca.

Działają one:

inotropowo dodatnio – zwiększają kurczliwość komórek

mięśnia sercowego, siłę i szybkość skurczu serca.

Powodują one wzrost wewnątrzkomórkowego stężenia

jonów wapniowych oraz zmieniają przepuszczalność błony

komórkowej dla jonów sodu i potasu. Skutkiem tego jest

łatwiejsza zamiana energii chemicznej wiązań ATP na

energię mechaniczną skurczu. Glikozydy dodatkowo

zmniejszają aktywność systemu renina-angiotensyna-

aldosteron, obniżają stężenie katecholamin oraz

zwiększają wrażliwość baroreceptorów. Działania te

powodują obniżenie oporu naczyniowego, zwiększenie

pojemności minutowej i wydolności pracy serca.

Jednocześnie nie występuje zwiększone zapotrzebowanie

mięśnia sercowego na tlen;

tonotropowo dodatnio

– zwiększają napięcie

kardiomiocytów w fazie skurczu



batmotropowo dodatnio – zwiększają pobudliwość mięśnia

sercowego na bodźce. Mogą powodować depolaryzację włókien

Purkinjego, co zwiększa pobudliwość mięśni komór serca.

Skutkiem tego działania może być wystąpienie niemiarowości

komorowych. Wpływ na pobudliwość wykazują jedynie w

przypadku ich przedawkowania;



chronotropowo ujemnie – zmniejszają częstotliwość pracy

serca. Częstość skurczów mięśnia sercowego maleje w wyniku

przedłużenia fazy rozkurczu. (wpływu glikozydów na

autonomiczny układ nerwowy działanie

parasympatykomimetyczne). Pobudzają one ośrodki i zakończenia

nerwu błędnego, co powoduje zwolnienie częstotliwości skurczów

serca. Działaniem chronotropowym ujemnym wykazują się

jedynie glikozydy obecne w liściach naparstnicy.



dromotropowo ujemnie – zmniejszają szybkość przewodzenia

bodźców w układzie bodźcoprzewodzącym serca w fazie

rozkurczu. (wpływem glikozydów nasercowych na układ

cholinergiczny i adrenergiczny).

ZASTOSOWANIE



Glikozydy nasercowe stosowane są przede wszystkim w

niewydolności krążenia pochodzenia sercowego. Mogą być

również wykorzystywane w leczeniu niemiarowości

nadkomorowej z niską pojemnością minutową, szczególnie jeśli

występuje migotanie przedsionków. W tym przypadku glikozydy

są jednak najczęściej zastępowane innymi lekami przeciw

arytmicznymi.



Wąski indeks terapeutyczny (rozpiętość między dawką

toksyczną i terapeutyczną) jest największą wadą tej grupy

leków. Ze względu na fakt, iż terapia jest prowadzona na

granicy dawki toksycznej, zagrożenie wystąpienia działań

toksycznych jest duże.

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE



Objawy działania toksycznego dotyczą przede wszystkim

przewodu pokarmowego, ośrodkowego układu nerwowego i

układu krążenia. W trakcie stosowania glikozydów nasercowych

mogą wystąpić zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak

nudności, biegunka czy wymioty.



W czasie przedawkowania zdarzają się również zaburzenia

widzenia, a dokładnie jego przymglenie i zmiana percepcji barw

(widzenie na żółto). Pojawiają się bezsenność, dezorientacja,

zmęczenie i bóle głowy. Najbardziej niebezpieczną konsekwencją

przekroczenia dawki toksycznej są zaburzenia rytmu serca i

nasilenie niewydolności krążenia. W przypadku glikozydów

naparstnic mogą wystąpić dodatkowe skurcze, częstoskurcz

komór, migotanie przedsionków a nawet blok serca.



W zatruciu glikozydami nasercowymi stosowane są przeciwciała

monoklonalne przeciw digoksynie.

PRZECIWSKAZANIA



Preparaty zawierające glikozydy nasercowe nie powinny

być stosowane w nadpobudliwości komorowej, bloku

przedsionkowo-komorowym i zaburzeniach

przewodnictwa. W trakcie leczenia glikozydami

nasercowymi należy również pamiętać o interakcjach

jakie dają one z innymi lekami. Na przykład równoczesne

stosowanie tych związków z preparatami wapnia może

przyczynić się do zaburzeń rytmu serca. Glikozydy

nasercowe nie powinny być także przyjmowane

jednocześnie z lekami obniżającymi poziom potasu (leki

moczopędne, przeczyszczające, preparaty z korzenia

lukrecji, antybiotyki przeciwgrzybicze) lub w trakcie

długotrwałej terapii glikokortykosteroidami.

Zasady dawkowania glikozydów

Ustalenie właściwej dawki leczniczej glikozydów przed

zastosowaniem jest prawie niemożliwe. Wynika to z

indywidualnej wrażliwości chorego na lek oraz

różnych czynników, które wzmacniają lub osłabiają

działanie glikozydu. Pełne nasycenie glikozydami

naparstnicy oraz sposoby ich stosowania

uwzględniają:



Nasycenie szybkie lub nasycenie powolne oraz

stosowanie dawek podtrzymujących.



Nasycenie szybkie – wprowadzenie pełnej dawki

nasycającej w krótkim czasie. Jest to metoda przydatna

w tych przypadkach, w których potrzebny jest

pośpiech oraz w migotaniu przedsionków z szybką

czynnością komór i w trzepotaniu przedsionków. Ten

sposób postępowania można realizować tylko w

warunkach klinicznych, gdyż może on powodować

zatrucie.



Nasycenie powolne można osiągnąć przez

zastosowanie pełnej dawki nasycającej w ciągu 5-7 dni,

podając lek początkowo 3 razy, a następnie 2 razy

dziennie.



Dawkowanie podtrzymujące stosuje się w każdym

przypadku po uzyskaniu u chorego optymalnej

poprawy krążenia w toku nasycenia glikozydem