FUNKCJE FILOZOFII
Materiały do
Materiały do wykładów
dr Jerzy
dr Jerzy
Jasiński
Jasiński
FUNKCJE FILOZOFII
Materiały do
Materiały do wykładów
dr Jerzy
dr Jerzy
Jasiński
Jasiński
Filozofia
Filozofia
– tak jak każda nauka posiada określone
– tak jak każda nauka posiada określone
funkcje. Najogólniej biorąc, chodzi o jej
funkcje. Najogólniej biorąc, chodzi o jej
funkcję
funkcję
teoretyczną
teoretyczną
oraz
oraz
funkcje praktyczne.
funkcje praktyczne.
Funkcja teoretyczna
Funkcja teoretyczna
(
(
opisowo – poznawcza
opisowo – poznawcza
)
)
polega na tym, że filozofia rozwiązuje pewne
polega na tym, że filozofia rozwiązuje pewne
zagadnienia i formułuje określone
zagadnienia i formułuje określone
koncepcje.
koncepcje.
Podając ogólny pogląd na świat,
Podając ogólny pogląd na świat,
człowieka i poznanie ludzkie, wykrywając
człowieka i poznanie ludzkie, wykrywając
prawidłowości rządzące całą rzeczywistością
prawidłowości rządzące całą rzeczywistością
–
–
zaspokaja nasze potrzeby poznawcze.
zaspokaja nasze potrzeby poznawcze.
Dostarcza naukowego opisu rzeczywistości,
Dostarcza naukowego opisu rzeczywistości,
który w sposób całościowy dopełnia jej
który w sposób całościowy dopełnia jej
obraz,
fragmentarycznie
zarysowany
w
obraz,
fragmentarycznie
zarysowany
w
naukach szczegółowych.
naukach szczegółowych.
Każdy człowiek może w wiedzy filozoficznej
Każdy człowiek może w wiedzy filozoficznej
znaleźć odpowiedź na pytania, które stawia
znaleźć odpowiedź na pytania, które stawia
pod adresem bytu. Ponadto filozofia pełni
pod adresem bytu. Ponadto filozofia pełni
dzisiaj funkcję teoretyczną wobec nauk
dzisiaj funkcję teoretyczną wobec nauk
szczegółowych, które w filozofii znajdują
szczegółowych, które w filozofii znajdują
najogólniejszą podbudowę, pewnego rodzaju
najogólniejszą podbudowę, pewnego rodzaju
fundament własnych badań.
fundament własnych badań.
Oprócz
rozstrzygnięć
na
temat
natury
Oprócz
rozstrzygnięć
na
temat
natury
rzeczywistości,
filozofia
przekazuje
rzeczywistości,
filozofia
przekazuje
poszczególnym dyscyplinom naukowym
poszczególnym dyscyplinom naukowym
określone
określone
wskazówki metodologiczne
wskazówki metodologiczne
, sugeruje pewne
, sugeruje pewne
sposoby podejścia do badanych zjawisk, precyzuje
sposoby podejścia do badanych zjawisk, precyzuje
ogólne warunki
ogólne warunki
, które muszą być spełnione przez
, które muszą być spełnione przez
poznanie,
jeśli
ma
się
ono
odznaczać
poznanie,
jeśli
ma
się
ono
odznaczać
prawdziwością.
prawdziwością.
O ile więc dla danego człowieka filozofia spełnia
O ile więc dla danego człowieka filozofia spełnia
funkcję opisowo – poznawczą, o tyle w odniesieniu
funkcję opisowo – poznawczą, o tyle w odniesieniu
do nauk szczegółowych jej rola teoretyczna ulega
do nauk szczegółowych jej rola teoretyczna ulega
rozszerzeniu o postulaty metodologiczne.
rozszerzeniu o postulaty metodologiczne.
Wśród
filozofów
jeszcze
do
niedawna
Wśród
filozofów
jeszcze
do
niedawna
dominowało przekonanie, że
dominowało przekonanie, że
teoretyczna,
teoretyczna,
poznawczo
–
opisowa
poznawczo
–
opisowa
funkcja
filozofii
funkcja
filozofii
wyczerpuje pełnione przez nią role.
wyczerpuje pełnione przez nią role.
Powszechny był zresztą pogląd, że w ogóle
Powszechny był zresztą pogląd, że w ogóle
pomiędzy
teorią,
a
praktyką
istnieje
pomiędzy
teorią,
a
praktyką
istnieje
nieprzekraczalna przepaść. Toteż filozofię
nieprzekraczalna przepaść. Toteż filozofię
traktowano jako „
traktowano jako „
czyste poznanie
czyste poznanie
”, odgrodzone
”, odgrodzone
od praktycznej strony ludzkiego życia.
od praktycznej strony ludzkiego życia.
Według filozofów marksistowskich, obok
Według filozofów marksistowskich, obok
funkcji
funkcji
teoretycznej
teoretycznej
filozofia posiada dawniej nie
filozofia posiada dawniej nie
dostrzegane
dostrzegane
funkcje praktyczne
funkcje praktyczne
.
.
Wskazują oni przede wszystkim na
Wskazują oni przede wszystkim na
funkcję
funkcję
światopoglądową
światopoglądową
i
i
funkcję ideologiczną
funkcję ideologiczną
filozofii.
filozofii.
Każdy człowiek żywi bowiem określone
Każdy człowiek żywi bowiem określone
przekonania o świecie, życiu i społeczeństwie,
przekonania o świecie, życiu i społeczeństwie,
które stanowią zbiór zapatrywań, mniej lub
które stanowią zbiór zapatrywań, mniej lub
bardziej usystematyzowany, czy pełny, ale także
bardziej usystematyzowany, czy pełny, ale także
w mniejszym lub większym stopniu wewnętrznie
w mniejszym lub większym stopniu wewnętrznie
spójny.
spójny.
W jego ramach mieszczą się zarówno
W jego ramach mieszczą się zarówno
treści
treści
opisowe,
opisowe,
jak też
jak też
postulatywne, normatywne
postulatywne, normatywne
,
,
których przykładem mogą być
których przykładem mogą być
nakazy
nakazy
i
i
zakazy
zakazy
etyczne
etyczne
. Niektóre zaś z tych zapatrywań są
. Niektóre zaś z tych zapatrywań są
znacznie zabarwione emocjami, pragnieniami,
znacznie zabarwione emocjami, pragnieniami,
czy nastawieniem woli.
czy nastawieniem woli.
Otóż
Otóż
całokształt tego rodzaju przekonań
całokształt tego rodzaju przekonań
możemy nazwać
możemy nazwać
światopoglądem
światopoglądem
, który
, który
odgrywa decydującą rolę w postępowaniu
odgrywa decydującą rolę w postępowaniu
człowieka, w praktycznym rozwiązywaniu
człowieka, w praktycznym rozwiązywaniu
poszczególnych spraw, w podążaniu pewną,
poszczególnych spraw, w podążaniu pewną,
wytkniętą linią życiową.
wytkniętą linią życiową.
Światopogląd określa także postawę, którą
Światopogląd określa także postawę, którą
jednostka zajmuje wobec otaczającej ją
jednostka zajmuje wobec otaczającej ją
rzeczywistości.
rzeczywistości.
Niektóre treści opisowe wchodzące w skład
Niektóre treści opisowe wchodzące w skład
światopoglądu,
mają
charakter
wyraźnie
światopoglądu,
mają
charakter
wyraźnie
filozoficzny, całkiem niezależnie od tego, czy
filozoficzny, całkiem niezależnie od tego, czy
dana osoba o tym wie, czy nie. Ostatecznym ich
dana osoba o tym wie, czy nie. Ostatecznym ich
źródłem
jest
zawsze
jakaś
koncepcja
źródłem
jest
zawsze
jakaś
koncepcja
filozoficzna, której człowiek może wcale nie
filozoficzna, której człowiek może wcale nie
znać (bo dotarła do niego w formie
znać (bo dotarła do niego w formie
uproszczonej).
uproszczonej).
W odróżnieniu od światopoglądu
W odróżnieniu od światopoglądu
ideologia
ideologia
stanowi
stanowi
zespół poglądów
zespół poglądów
przyjmowanych
przyjmowanych
przez jakąś klasę lub grupę społeczną, które
przez jakąś klasę lub grupę społeczną, które
stanowią wytyczną programu działania
stanowią wytyczną programu działania
tej
tej
klasy
klasy
czy
czy
grupy społecznej.
grupy społecznej.
W ramach ideologii również występują
W ramach ideologii również występują
określone idee filozoficzne. Tak więc i tutaj za
określone idee filozoficzne. Tak więc i tutaj za
pośrednictwem ideologii, filozofia pełni
pośrednictwem ideologii, filozofia pełni
funkcję praktyczną, wpływając na działania,
funkcję praktyczną, wpływając na działania,
które podejmuje dana klasa czy grupa.
które podejmuje dana klasa czy grupa.
Typy światopoglądów wg W.
Typy światopoglądów wg W.
Diltheya
Diltheya
Prawda w światopoglądach
Prawda w światopoglądach
DZIAŁY FILOZOFII
DZIAŁY FILOZOFII
Filozofia
Filozofia
obejmuje bardzo różnorodną
obejmuje bardzo różnorodną
problematykę w obrębie, której dadzą się
problematykę w obrębie, której dadzą się
wyróżnić
wyróżnić
pewne kręgi zagadnień
pewne kręgi zagadnień
, stanowiące
, stanowiące
działy (dziedziny)
działy (dziedziny)
tej dyscypliny ludzkiej
tej dyscypliny ludzkiej
wiedzy
wiedzy
.
.
Mając na uwadze aktualny stan rozwoju
Mając na uwadze aktualny stan rozwoju
filozofii, można wskazać siedem takich
filozofii, można wskazać siedem takich
dyscyplin:
dyscyplin:
ONTOLOGIA
ONTOLOGIA
(utożsamiana niekiedy z metafizyką)
(utożsamiana niekiedy z metafizyką)
jest nauką
jest nauką
o
o
bycie,
bycie,
o
o
szeroko rozumianej
szeroko rozumianej
rzeczywistości:
rzeczywistości:
- stara się rozstrzygnąć, czy istnieje jeden byt - czy
- stara się rozstrzygnąć, czy istnieje jeden byt - czy
więcej jego rodzajów,
więcej jego rodzajów,
- docieka jego natury oraz tego, jakie istotne
- docieka jego natury oraz tego, jakie istotne
właściwości u przysługują,
właściwości u przysługują,
- rozważa byt w aspektach czasowym i
- rozważa byt w aspektach czasowym i
przestrzennym,
przestrzennym,
-
interesuje
się
strukturą
rzeczywistości,
-
interesuje
się
strukturą
rzeczywistości,
charakterem układu stanowiących ją rzeczy i
charakterem układu stanowiących ją rzeczy i
zjawisk,
jego
ewentualnym
porządkiem
i
zjawisk,
jego
ewentualnym
porządkiem
i
prawidłowością,
prawidłowością,
- stawia problem wolności, próbując
- stawia problem wolności, próbując
wyjaśnić na czym ona polega i jaki ma
wyjaśnić na czym ona polega i jaki ma
zakres,
zakres,
- zajmuje się stosunkiem świadomości,
- zajmuje się stosunkiem świadomości,
psychiki do materii,
psychiki do materii,
-
podejmuje
zagadnienie
rozwoju
-
podejmuje
zagadnienie
rozwoju
rzeczywistości oraz prawidłowości, które
rzeczywistości oraz prawidłowości, które
nim rządzą.
nim rządzą.
Sam termin „ontologia” wywodzi się z dwóch
Sam termin „ontologia” wywodzi się z dwóch
słów greckich
słów greckich
to on
to on
– byt, oraz
– byt, oraz
logos
logos
– nauka.
– nauka.
Wprowadzony został przez niemieckiego filozofa
Wprowadzony został przez niemieckiego filozofa
okresu oświecenia Christiana Wolffa (1679 –
okresu oświecenia Christiana Wolffa (1679 –
1754).
1754).
Poprzednio na określenie nauki o tym co istnieje,
Poprzednio na określenie nauki o tym co istnieje,
używano
greckiego
terminu
„metafizyka”.
używano
greckiego
terminu
„metafizyka”.
Niektórzy filozofowie traktują obydwa terminy
Niektórzy filozofowie traktują obydwa terminy
„ontologia” i „metafizyka” zamiennie,
„ontologia” i „metafizyka” zamiennie,
jako synonimy. Inni natomiast wiążą z każdym
jako synonimy. Inni natomiast wiążą z każdym
odmienne znaczenie.
odmienne znaczenie.
EPISTEMOLOGIA
EPISTEMOLOGIA
(gneseologia, teoria poznania) -
(gneseologia, teoria poznania) -
dyscyplina filozoficzna
dyscyplina filozoficzna
zajmująca się poznaniem
zajmująca się poznaniem
nazywana jest „epistemologią” lub „gneseologią”.
nazywana jest „epistemologią” lub „gneseologią”.
Obie te nazwy etymologicznie wywodzą się z
Obie te nazwy etymologicznie wywodzą się z
języka greckiego. W dosłownym tłumaczeniu
języka greckiego. W dosłownym tłumaczeniu
„epistemologia”
to
„epistemologia”
to
nauka
o
wiedzy,
nauka
o
wiedzy,
a
a
„gneseologia” –
„gneseologia” –
nauka o poznaniu
nauka o poznaniu
. W
. W
1862 r. została wprowadzona jeszcze jedna nazwa
1862 r. została wprowadzona jeszcze jedna nazwa
„teoria poznania”. Obecnie wszystkie te trzy
„teoria poznania”. Obecnie wszystkie te trzy
nazwy są dość powszechnie używane w sposób
nazwy są dość powszechnie używane w sposób
zamienny,
jako
synonimy,
choć
niektórzy
zamienny,
jako
synonimy,
choć
niektórzy
filozofowie odróżniają „gneseologię”, rozumianą
filozofowie odróżniają „gneseologię”, rozumianą
jako
jako
teorię
poznania
teorię
poznania
od
„epistemologii”,
od
„epistemologii”,
rozumianej jako
rozumianej jako
teoria nauki
teoria nauki
.
.
W ramach dyscypliny filozoficznej zwanej
W ramach dyscypliny filozoficznej zwanej
„epistemologią” mieszczą się problemy dotyczące
„epistemologią” mieszczą się problemy dotyczące
poznania bytu.
poznania bytu.
Rozpatruje ona tą szczególną postać aktywności
Rozpatruje ona tą szczególną postać aktywności
ludzkiej, która zmierza do uzyskania wiedzy
ludzkiej, która zmierza do uzyskania wiedzy
o rzeczywistości.
o rzeczywistości.
Dlatego
też
„epistemologia”
Dlatego
też
„epistemologia”
analizuje
analizuje
pochodzenie poznania
pochodzenie poznania
(aspekt genetyczny), jak
(aspekt genetyczny), jak
też
też
drogi, którymi winno ono podążać
drogi, którymi winno ono podążać
(aspekt
(aspekt
metodologiczny).
metodologiczny).
Rozważa
kwestię
możliwości
poznawczych
Rozważa
kwestię
możliwości
poznawczych
człowieka, a więc podejmuje refleksję nad tym,
człowieka, a więc podejmuje refleksję nad tym,
czy
czy
świat jest dla niego w pełni poznawalny, czy
świat jest dla niego w pełni poznawalny, czy
też nie.
też nie.
Kieruje wreszcie swą uwagę na rezultaty
Kieruje wreszcie swą uwagę na rezultaty
naszych czynności poznawczych, mając na
naszych czynności poznawczych, mając na
względzie przede wszystkim to, czy osiągnięte
względzie przede wszystkim to, czy osiągnięte
wyniki odznaczają się prawdziwością.
wyniki odznaczają się prawdziwością.
W związku z tym
W związku z tym
„epistemologia” stara się
„epistemologia” stara się
w
w
ogóle
ogóle
określić prawdę
określić prawdę
, podać jej kryterium, jej
, podać jej kryterium, jej
probierz, pomocny do stwierdzenia, który sąd
probierz, pomocny do stwierdzenia, który sąd
lub zdanie odpowiada warunkom nałożonym
lub zdanie odpowiada warunkom nałożonym
przez definicję prawdy.
przez definicję prawdy.
AKSJOLOGIA
AKSJOLOGIA
–
–
zajmuje się wartościami.
zajmuje się wartościami.
Rozpatruje różne typy wartości, zmierzając do
Rozpatruje różne typy wartości, zmierzając do
ukazania ich swoistości.
ukazania ich swoistości.
Podejmuje refleksję nad sposobami istnienia
Podejmuje refleksję nad sposobami istnienia
wartości oraz nad warunkami, w których się
wartości oraz nad warunkami, w których się
one realizują.
one realizują.
Rozważa
rozmaite
zależności
między
Rozważa
rozmaite
zależności
między
wartościami.
wartościami.
Zarysowuje hierarchiczną strukturę dziedziny
Zarysowuje hierarchiczną strukturę dziedziny
wartości.
wartości.
ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA
ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA
Termin „antropologia” jest dziś używany w
Termin „antropologia” jest dziś używany w
różnych znaczeniach.
różnych znaczeniach.
Antropologia filozoficzna – rozumiana jako
Antropologia filozoficzna – rozumiana jako
filozoficzna nauka o człowieku
filozoficzna nauka o człowieku
stosunkowo
stosunkowo
niedawno
uznana
została
za
określoną
niedawno
uznana
została
za
określoną
dyscyplinę filozoficzną. Dokonało się to w
dyscyplinę filozoficzną. Dokonało się to w
pierwszym dwudziestoleciu XX wieku, przede
pierwszym dwudziestoleciu XX wieku, przede
wszystkim dzięki Maksowi Schellerowi (1874 –
wszystkim dzięki Maksowi Schellerowi (1874 –
1928). On właśnie zainicjował wyodrębnienie
1928). On właśnie zainicjował wyodrębnienie
filozoficznych rozważań nad człowiekiem oraz
filozoficznych rozważań nad człowiekiem oraz
przyczynił się do upowszechnienia samej nazwy.
przyczynił się do upowszechnienia samej nazwy.
Filozoficzna refleksja nad człowiekiem
Filozoficzna refleksja nad człowiekiem
zrodziła się
zrodziła się
niemal
niemal
w tym samym czasie, w którym powstała
w tym samym czasie, w którym powstała
filozofia.
filozofia.
Cała
orientacja
humanistyczna
w
filozofii,
Cała
orientacja
humanistyczna
w
filozofii,
zapoczątkowana przez Sokratesa i kontynuowana
zapoczątkowana przez Sokratesa i kontynuowana
z różnym natężeniem do czasów
z różnym natężeniem do czasów
obecnych, czyni człowieka centralnym punktem
obecnych, czyni człowieka centralnym punktem
zainteresowania.
zainteresowania.
W dziejach filozofii bywały nawet takie okresy,
W dziejach filozofii bywały nawet takie okresy,
w których dociekania antropologiczne
w których dociekania antropologiczne
dominowały nad rozważaniami dotyczącymi innych
dominowały nad rozważaniami dotyczącymi innych
kwestii filozoficznych. Toteż historyczny dorobek
kwestii filozoficznych. Toteż historyczny dorobek
filozoficznej refleksji nad człowiekiem
filozoficznej refleksji nad człowiekiem
jest bardzo
jest bardzo
bogaty.
bogaty.
Antropologia
filozoficzna
Antropologia
filozoficzna
wypracowuje
wypracowuje
ogólną, filozoficzną koncepcję człowieka.
ogólną, filozoficzną koncepcję człowieka.
Przede wszystkim koncentruje się ona na
Przede wszystkim koncentruje się ona na
jego istotnych właściwościach, czyli na
jego istotnych właściwościach, czyli na
naturze ludzkiej.
naturze ludzkiej.
Stara się określić miejsce, jakie zajmuje
Stara się określić miejsce, jakie zajmuje
człowiek w świecie przyrodniczym,
człowiek w świecie przyrodniczym,
jak też w świecie społeczno – kulturowym.
jak też w świecie społeczno – kulturowym.
Ponadto porusza zagadnienia sensu i celu
Ponadto porusza zagadnienia sensu i celu
życia ludzkiego, szczęścia, cierpienia, śmierci
życia ludzkiego, szczęścia, cierpienia, śmierci
oraz stosunku jednostki do zbiorowości.
oraz stosunku jednostki do zbiorowości.
ETYKA (z greckiego „
ETYKA (z greckiego „
ethos
ethos
” – zwyczaj,
” – zwyczaj,
obyczaj) jest
obyczaj) jest
teorią moralności, nauką
teorią moralności, nauką
o
o
moralności
moralności
,
rozumianej
jako
sfera
,
rozumianej
jako
sfera
praktycznych zakazów i nakazów
praktycznych zakazów i nakazów
oraz odpowiadających, względnie
oraz odpowiadających, względnie
sprzeciwiających się im działań.
sprzeciwiających się im działań.
Etyka,
Etyka,
będąc
teorią
moralności,
będąc
teorią
moralności,
interesuje się postępowaniem ludzkim,
interesuje się postępowaniem ludzkim,
jego
jego
charakterystyką
charakterystyką
z punktu widzenia
z punktu widzenia
dobra
dobra
i
i
zła.
zła.
Etyka
Etyka
rozważa problemy: „wartości”,
rozważa problemy: „wartości”,
„oceny”, „normy”, sposoby poznawania
„oceny”, „normy”, sposoby poznawania
faktów moralnych, ich zakres oraz problem
faktów moralnych, ich zakres oraz problem
ideału etycznego
ideału etycznego
.
.
Rozpatruje także kwestię związków między
Rozpatruje także kwestię związków między
stanowiskami etycznymi, a określonymi
stanowiskami etycznymi, a określonymi
koncepcjami
antropologicznymi
i
koncepcjami
antropologicznymi
i
religijnymi.
religijnymi.
ESTETYKA
ESTETYKA
– dział ten tradycyjnie bywał
– dział ten tradycyjnie bywał
określany jako
określany jako
nauka
nauka
o
o
pięknie.
pięknie.
Niewątpliwie chodzi tu jednak również o inne
Niewątpliwie chodzi tu jednak również o inne
kategorie estetyczne, jak:
kategorie estetyczne, jak:
wdzięk, urok,
wdzięk, urok,
wzniosłość, komizm
wzniosłość, komizm
, czy nawet
, czy nawet
różne odmiany
różne odmiany
brzydot
brzydot
y.
y.
Jeden
z
głównych
kierunków
dociekań
Jeden
z
głównych
kierunków
dociekań
estetycznych
stanowi
bliższa
analiza
estetycznych
stanowi
bliższa
analiza
przedmiotów, w których pojawiają się owe
przedmiotów, w których pojawiają się owe
kategorie.
kategorie.
Drugi kierunek – to badanie samego przeżycia
Drugi kierunek – to badanie samego przeżycia
estetycznego, jego faz, elementów składowych
estetycznego, jego faz, elementów składowych
i uwarunkowań.
i uwarunkowań.
FILOZOFIA SPOŁECZNA
FILOZOFIA SPOŁECZNA
–
–
rozpatruje
rozpatruje
ogólne
ogólne
zagadnienia
zagadnienia
związane
związane
z
z
życiem społecznym
życiem społecznym
człowieka.
człowieka.
W jej obrębie pojawiają się takie
W jej obrębie pojawiają się takie
problemy, jak:
problemy, jak:
-
problem
prawidłowości
kierujących
-
problem
prawidłowości
kierujących
funkcjonowaniem
funkcjonowaniem
i rozwojem społeczeństwa,
i rozwojem społeczeństwa,
- kwestia świadomości społecznej i jej stosunku do
- kwestia świadomości społecznej i jej stosunku do
materialnych warunków ludzkiej egzystencji,
materialnych warunków ludzkiej egzystencji,
- zagadnienie państwa,
- zagadnienie państwa,
- problem dziejów, ich kierunku,
- problem dziejów, ich kierunku,
- sens oraz czynniki decydujące, o takim czy innym
- sens oraz czynniki decydujące, o takim czy innym
przebiegu wydarzeń historycznych.
przebiegu wydarzeń historycznych.
Chociaż wymienione działy (dyscypliny
Chociaż wymienione działy (dyscypliny
filozoficzne)
zasadniczo
obejmują
filozoficzne)
zasadniczo
obejmują
całokształt zagadnień, którymi para się
całokształt zagadnień, którymi para się
filozofia, można napotkać również inne jej
filozofia, można napotkać również inne jej
podziały, proponowane przez filozofów
podziały, proponowane przez filozofów
dawniejszych, bądź współczesnych.
dawniejszych, bądź współczesnych.
Przykładowo
biorąc,
starożytni
Grecy
Przykładowo
biorąc,
starożytni
Grecy
wyróżniali trzy dziedziny filozofii:
wyróżniali trzy dziedziny filozofii:
-
-
fizykę
fizykę
– czyli naukę o bycie,
– czyli naukę o bycie,
- logikę
- logikę
– czyli naukę o poznaniu, oraz
– czyli naukę o poznaniu, oraz
-
-
etykę
etykę
jako naukę o człowieku i jego
jako naukę o człowieku i jego
postępowaniu.
postępowaniu.
Thomas Hobbes (1588 – 1679)
Thomas Hobbes (1588 – 1679)
dzielił filozofię
dzielił filozofię
na:
na:
filozofię natury
filozofię natury
i
i
filozofię społeczną
filozofię społeczną
, w
, w
ramach której wyodrębniał jeszcze
ramach której wyodrębniał jeszcze
etykę
etykę
, jako
, jako
naukę o obyczajach ludzkich, oraz
naukę o obyczajach ludzkich, oraz
politykę
politykę
–
–
to jest naukę badającą obowiązki obywateli.
to jest naukę badającą obowiązki obywateli.
Marksiści dzielą filozofię na
Marksiści dzielą filozofię na
materializm
materializm
dialektyczny
dialektyczny
i
i
materializm historyczny
materializm historyczny
, przy
, przy
czym
czym
materializm dialektyczny
materializm dialektyczny
stanowi teorię
stanowi teorię
rzeczywistości – rozpatruje jej naturę, budowę
rzeczywistości – rozpatruje jej naturę, budowę
oraz prawidłowości, które określają zmiany i
oraz prawidłowości, które określają zmiany i
rozwój bytu, natomiast
rozwój bytu, natomiast
materializm historyczny
materializm historyczny
interesuje się społeczeństwem, czynnikami
interesuje się społeczeństwem, czynnikami
determinującymi
jego
określony
kształt
determinującymi
jego
określony
kształt
historyczny
oraz
prawidłowościami
historyczny
oraz
prawidłowościami
wyznaczającymi kierunek rozwoju społecznego.
wyznaczającymi kierunek rozwoju społecznego.
Z
faktu
Z
faktu
istnienia
różnych
dyscyplin
istnienia
różnych
dyscyplin
filozoficznych
filozoficznych
nie należy wnosić, że stanowią
nie należy wnosić, że stanowią
one
one
niepowiązane ze sobą działy.
niepowiązane ze sobą działy.
Filozofia jest zwartą, organicznie spojoną
Filozofia jest zwartą, organicznie spojoną
całością
dociekań,
całością
dociekań,
zarysowujących
tylko
zarysowujących
tylko
rozmaite perspektywy badawcze, zależnie od
rozmaite perspektywy badawcze, zależnie od
wybranego kierunku poszukiwań. Uwidacznia się
wybranego kierunku poszukiwań. Uwidacznia się
to w każdym systemie filozoficznym, który jest
to w każdym systemie filozoficznym, który jest
owocem oryginalnych przemyśleń danego filozofa.
owocem oryginalnych przemyśleń danego filozofa.
Przeważnie
rozstrzygnięcie
jednego
Przeważnie
rozstrzygnięcie
jednego
problemu filozoficznego pociąga za sobą
problemu filozoficznego pociąga za sobą
określone stanowisko w innej kwestii
określone stanowisko w innej kwestii
i
i
nawet wtedy jeśli filozof programowo ogranicza
nawet wtedy jeśli filozof programowo ogranicza
się w swych rozważaniach do pewnego kręgu
się w swych rozważaniach do pewnego kręgu
zagadnień, chcąc nie chcąc przeważnie zakłada
zagadnień, chcąc nie chcąc przeważnie zakłada
rozwiązanie wielu innych, leżących poza
rozwiązanie wielu innych, leżących poza
uprawianą dyscypliną filozoficzną.
uprawianą dyscypliną filozoficzną.
Takie
czy
inne
rozstrzygnięcie
Takie
czy
inne
rozstrzygnięcie
np.
np.
problemu bytu
problemu bytu
i
i
jego natury
jego natury
zaznacza się
zaznacza się
zarówno w
zarówno w
epistemologii
epistemologii
, jak też
, jak też
w antropologii
w antropologii
filozoficznej, etyce
filozoficznej, etyce
i
i
filozofii społecznej.
filozofii społecznej.
Określony pogląd np. na
Określony pogląd np. na
kwestię wolności
kwestię wolności
wynika, z jednej strony
wynika, z jednej strony
z
z
akceptowanego,
niekoniecznie
wyraźnie
akceptowanego,
niekoniecznie
wyraźnie
formułowanego
formułowanego
stanowiska ontologicznego, a z
stanowiska ontologicznego, a z
drugiej strony w doniosły sposób rzutuje na
drugiej strony w doniosły sposób rzutuje na
podejście do problemów antropologicznych,
podejście do problemów antropologicznych,
społecznych
społecznych
, a zwłaszcza
, a zwłaszcza
etycznych.
etycznych.
Wszystkie te powiązania i uwarunkowania
Wszystkie te powiązania i uwarunkowania
zachodzące
w
obrębie
zagadnień
zachodzące
w
obrębie
zagadnień
filozoficznych,
stają
się
szczególnie
filozoficznych,
stają
się
szczególnie
wyraziste, gdy studiujemy pełne koncepcje
wyraziste, gdy studiujemy pełne koncepcje
filozofów, jakie prezentuje nam historia
filozofów, jakie prezentuje nam historia
filozofii.
filozofii.