FUNKCJE FILOZOFII

Materiały do

Materiały do wykładów

dr Jerzy

dr Jerzy

Jasiński

Jasiński

Filozofia

Filozofia

– tak jak każda nauka posiada określone

– tak jak każda nauka posiada określone

funkcje. Najogólniej biorąc, chodzi o jej

funkcje. Najogólniej biorąc, chodzi o jej

funkcję

funkcję

teoretyczną

teoretyczną

oraz

oraz

funkcje praktyczne.

funkcje praktyczne.

Funkcja teoretyczna

Funkcja teoretyczna

(

(

opisowo – poznawcza

opisowo – poznawcza

)

)

polega na tym, że filozofia rozwiązuje pewne

polega na tym, że filozofia rozwiązuje pewne

zagadnienia i formułuje określone

zagadnienia i formułuje określone

koncepcje.

koncepcje.

Podając ogólny pogląd na świat,

Podając ogólny pogląd na świat,

człowieka i poznanie ludzkie, wykrywając

człowieka i poznanie ludzkie, wykrywając

prawidłowości rządzące całą rzeczywistością

prawidłowości rządzące całą rzeczywistością

–

–

zaspokaja nasze potrzeby poznawcze.

zaspokaja nasze potrzeby poznawcze.

Dostarcza naukowego opisu rzeczywistości,

Dostarcza naukowego opisu rzeczywistości,

który w sposób całościowy dopełnia jej

który w sposób całościowy dopełnia jej

obraz,

fragmentarycznie

zarysowany

w

obraz,

fragmentarycznie

zarysowany

w

naukach szczegółowych.

naukach szczegółowych.

Każdy człowiek może w wiedzy filozoficznej

Każdy człowiek może w wiedzy filozoficznej

znaleźć odpowiedź na pytania, które stawia

znaleźć odpowiedź na pytania, które stawia

pod adresem bytu. Ponadto filozofia pełni

pod adresem bytu. Ponadto filozofia pełni

dzisiaj funkcję teoretyczną wobec nauk

dzisiaj funkcję teoretyczną wobec nauk

szczegółowych, które w filozofii znajdują

szczegółowych, które w filozofii znajdują

najogólniejszą podbudowę, pewnego rodzaju

najogólniejszą podbudowę, pewnego rodzaju

fundament własnych badań.

fundament własnych badań.

Oprócz

rozstrzygnięć

na

temat

natury

Oprócz

rozstrzygnięć

na

temat

natury

rzeczywistości,

filozofia

przekazuje

rzeczywistości,

filozofia

przekazuje

poszczególnym dyscyplinom naukowym

poszczególnym dyscyplinom naukowym

określone

określone

wskazówki metodologiczne

wskazówki metodologiczne

, sugeruje pewne

, sugeruje pewne

sposoby podejścia do badanych zjawisk, precyzuje

sposoby podejścia do badanych zjawisk, precyzuje

ogólne warunki

ogólne warunki

, które muszą być spełnione przez

, które muszą być spełnione przez

poznanie,

jeśli

ma

się

ono

odznaczać

poznanie,

jeśli

ma

się

ono

odznaczać

prawdziwością.

prawdziwością.

O ile więc dla danego człowieka filozofia spełnia

O ile więc dla danego człowieka filozofia spełnia

funkcję opisowo – poznawczą, o tyle w odniesieniu

funkcję opisowo – poznawczą, o tyle w odniesieniu

do nauk szczegółowych jej rola teoretyczna ulega

do nauk szczegółowych jej rola teoretyczna ulega

rozszerzeniu o postulaty metodologiczne.

rozszerzeniu o postulaty metodologiczne.

Wśród

filozofów

jeszcze

do

niedawna

Wśród

filozofów

jeszcze

do

niedawna

dominowało przekonanie, że

dominowało przekonanie, że

teoretyczna,

teoretyczna,

poznawczo

–

opisowa

poznawczo

–

opisowa

funkcja

filozofii

funkcja

filozofii

wyczerpuje pełnione przez nią role.

wyczerpuje pełnione przez nią role.

Powszechny był zresztą pogląd, że w ogóle

Powszechny był zresztą pogląd, że w ogóle

pomiędzy

teorią,

a

praktyką

istnieje

pomiędzy

teorią,

a

praktyką

istnieje

nieprzekraczalna przepaść. Toteż filozofię

nieprzekraczalna przepaść. Toteż filozofię

traktowano jako „

traktowano jako „

czyste poznanie

czyste poznanie

”, odgrodzone

”, odgrodzone

od praktycznej strony ludzkiego życia.

od praktycznej strony ludzkiego życia.

Według filozofów marksistowskich, obok

Według filozofów marksistowskich, obok

funkcji

funkcji

teoretycznej

teoretycznej

filozofia posiada dawniej nie

filozofia posiada dawniej nie

dostrzegane

dostrzegane

funkcje praktyczne

funkcje praktyczne

.

.

Wskazują oni przede wszystkim na

Wskazują oni przede wszystkim na

funkcję

funkcję

światopoglądową

światopoglądową

i

i

funkcję ideologiczną

funkcję ideologiczną

filozofii.

filozofii.

Każdy człowiek żywi bowiem określone

Każdy człowiek żywi bowiem określone

przekonania o świecie, życiu i społeczeństwie,

przekonania o świecie, życiu i społeczeństwie,

które stanowią zbiór zapatrywań, mniej lub

które stanowią zbiór zapatrywań, mniej lub

bardziej usystematyzowany, czy pełny, ale także

bardziej usystematyzowany, czy pełny, ale także

w mniejszym lub większym stopniu wewnętrznie

w mniejszym lub większym stopniu wewnętrznie

spójny.

spójny.

W jego ramach mieszczą się zarówno

W jego ramach mieszczą się zarówno

treści

treści

opisowe,

opisowe,

jak też

jak też

postulatywne, normatywne

postulatywne, normatywne

,

,

których przykładem mogą być

których przykładem mogą być

nakazy

nakazy

i

i

zakazy

zakazy

etyczne

etyczne

. Niektóre zaś z tych zapatrywań są

. Niektóre zaś z tych zapatrywań są

znacznie zabarwione emocjami, pragnieniami,

znacznie zabarwione emocjami, pragnieniami,

czy nastawieniem woli.

czy nastawieniem woli.

Otóż

Otóż

całokształt tego rodzaju przekonań

całokształt tego rodzaju przekonań

możemy nazwać

możemy nazwać

światopoglądem

światopoglądem

, który

, który

odgrywa decydującą rolę w postępowaniu

odgrywa decydującą rolę w postępowaniu

człowieka, w praktycznym rozwiązywaniu

człowieka, w praktycznym rozwiązywaniu

poszczególnych spraw, w podążaniu pewną,

poszczególnych spraw, w podążaniu pewną,

wytkniętą linią życiową.

wytkniętą linią życiową.

Światopogląd określa także postawę, którą

Światopogląd określa także postawę, którą

jednostka zajmuje wobec otaczającej ją

jednostka zajmuje wobec otaczającej ją

rzeczywistości.

rzeczywistości.

Niektóre treści opisowe wchodzące w skład

Niektóre treści opisowe wchodzące w skład

światopoglądu,

mają

charakter

wyraźnie

światopoglądu,

mają

charakter

wyraźnie

filozoficzny, całkiem niezależnie od tego, czy

filozoficzny, całkiem niezależnie od tego, czy

dana osoba o tym wie, czy nie. Ostatecznym ich

dana osoba o tym wie, czy nie. Ostatecznym ich

źródłem

jest

zawsze

jakaś

koncepcja

źródłem

jest

zawsze

jakaś

koncepcja

filozoficzna, której człowiek może wcale nie

filozoficzna, której człowiek może wcale nie

znać (bo dotarła do niego w formie

znać (bo dotarła do niego w formie

uproszczonej).

uproszczonej).

W odróżnieniu od światopoglądu

W odróżnieniu od światopoglądu

ideologia

ideologia

stanowi

stanowi

zespół poglądów

zespół poglądów

przyjmowanych

przyjmowanych

przez jakąś klasę lub grupę społeczną, które

przez jakąś klasę lub grupę społeczną, które

stanowią wytyczną programu działania

stanowią wytyczną programu działania

tej

tej

klasy

klasy

czy

czy

grupy społecznej.

grupy społecznej.

W ramach ideologii również występują

W ramach ideologii również występują

określone idee filozoficzne. Tak więc i tutaj za

określone idee filozoficzne. Tak więc i tutaj za

pośrednictwem ideologii, filozofia pełni

pośrednictwem ideologii, filozofia pełni

funkcję praktyczną, wpływając na działania,

funkcję praktyczną, wpływając na działania,

które podejmuje dana klasa czy grupa.

które podejmuje dana klasa czy grupa.

Typy światopoglądów wg W.

Typy światopoglądów wg W.

Diltheya

Diltheya

Prawda w światopoglądach

Prawda w światopoglądach

DZIAŁY FILOZOFII

DZIAŁY FILOZOFII

Filozofia

Filozofia

obejmuje bardzo różnorodną

obejmuje bardzo różnorodną

problematykę w obrębie, której dadzą się

problematykę w obrębie, której dadzą się

wyróżnić

wyróżnić

pewne kręgi zagadnień

pewne kręgi zagadnień

, stanowiące

, stanowiące

działy (dziedziny)

działy (dziedziny)

tej dyscypliny ludzkiej

tej dyscypliny ludzkiej

wiedzy

wiedzy

.

.

Mając na uwadze aktualny stan rozwoju

Mając na uwadze aktualny stan rozwoju

filozofii, można wskazać siedem takich

filozofii, można wskazać siedem takich

dyscyplin:

dyscyplin:

ONTOLOGIA

ONTOLOGIA

(utożsamiana niekiedy z metafizyką)

(utożsamiana niekiedy z metafizyką)

jest nauką

jest nauką

o

o

bycie,

bycie,

o

o

szeroko rozumianej

szeroko rozumianej

rzeczywistości:

rzeczywistości:

- stara się rozstrzygnąć, czy istnieje jeden byt - czy

- stara się rozstrzygnąć, czy istnieje jeden byt - czy

więcej jego rodzajów,

więcej jego rodzajów,

- docieka jego natury oraz tego, jakie istotne

- docieka jego natury oraz tego, jakie istotne

właściwości u przysługują,

właściwości u przysługują,

- rozważa byt w aspektach czasowym i

- rozważa byt w aspektach czasowym i

przestrzennym,

przestrzennym,

-

interesuje

się

strukturą

rzeczywistości,

-

interesuje

się

strukturą

rzeczywistości,

charakterem układu stanowiących ją rzeczy i

charakterem układu stanowiących ją rzeczy i

zjawisk,

jego

ewentualnym

porządkiem

i

zjawisk,

jego

ewentualnym

porządkiem

i

prawidłowością,

prawidłowością,

- stawia problem wolności, próbując

- stawia problem wolności, próbując

wyjaśnić na czym ona polega i jaki ma

wyjaśnić na czym ona polega i jaki ma

zakres,

zakres,

- zajmuje się stosunkiem świadomości,

- zajmuje się stosunkiem świadomości,

psychiki do materii,

psychiki do materii,

-

podejmuje

zagadnienie

rozwoju

-

podejmuje

zagadnienie

rozwoju

rzeczywistości oraz prawidłowości, które

rzeczywistości oraz prawidłowości, które

nim rządzą.

nim rządzą.

Sam termin „ontologia” wywodzi się z dwóch

Sam termin „ontologia” wywodzi się z dwóch

słów greckich

słów greckich

to on

to on

– byt, oraz

– byt, oraz

logos

logos

– nauka.

– nauka.

Wprowadzony został przez niemieckiego filozofa

Wprowadzony został przez niemieckiego filozofa

okresu oświecenia Christiana Wolffa (1679 –

okresu oświecenia Christiana Wolffa (1679 –

1754).

1754).

Poprzednio na określenie nauki o tym co istnieje,

Poprzednio na określenie nauki o tym co istnieje,

używano

greckiego

terminu

„metafizyka”.

używano

greckiego

terminu

„metafizyka”.

Niektórzy filozofowie traktują obydwa terminy

Niektórzy filozofowie traktują obydwa terminy

„ontologia” i „metafizyka” zamiennie,

„ontologia” i „metafizyka” zamiennie,

jako synonimy. Inni natomiast wiążą z każdym

jako synonimy. Inni natomiast wiążą z każdym

odmienne znaczenie.

odmienne znaczenie.

EPISTEMOLOGIA

EPISTEMOLOGIA

(gneseologia, teoria poznania) -

(gneseologia, teoria poznania) -

dyscyplina filozoficzna

dyscyplina filozoficzna

zajmująca się poznaniem

zajmująca się poznaniem

nazywana jest „epistemologią” lub „gneseologią”.

nazywana jest „epistemologią” lub „gneseologią”.

Obie te nazwy etymologicznie wywodzą się z

Obie te nazwy etymologicznie wywodzą się z

języka greckiego. W dosłownym tłumaczeniu

języka greckiego. W dosłownym tłumaczeniu

„epistemologia”

to

„epistemologia”

to

nauka

o

wiedzy,

nauka

o

wiedzy,

a

a

„gneseologia” –

„gneseologia” –

nauka o poznaniu

nauka o poznaniu

. W

. W

1862 r. została wprowadzona jeszcze jedna nazwa

1862 r. została wprowadzona jeszcze jedna nazwa

„teoria poznania”. Obecnie wszystkie te trzy

„teoria poznania”. Obecnie wszystkie te trzy

nazwy są dość powszechnie używane w sposób

nazwy są dość powszechnie używane w sposób

zamienny,

jako

synonimy,

choć

niektórzy

zamienny,

jako

synonimy,

choć

niektórzy

filozofowie odróżniają „gneseologię”, rozumianą

filozofowie odróżniają „gneseologię”, rozumianą

jako

jako

teorię

poznania

teorię

poznania

od

„epistemologii”,

od

„epistemologii”,

rozumianej jako

rozumianej jako

teoria nauki

teoria nauki

.

.

W ramach dyscypliny filozoficznej zwanej

W ramach dyscypliny filozoficznej zwanej

„epistemologią” mieszczą się problemy dotyczące

„epistemologią” mieszczą się problemy dotyczące

poznania bytu.

poznania bytu.

Rozpatruje ona tą szczególną postać aktywności

Rozpatruje ona tą szczególną postać aktywności

ludzkiej, która zmierza do uzyskania wiedzy

ludzkiej, która zmierza do uzyskania wiedzy

o rzeczywistości.

o rzeczywistości.

Dlatego

też

„epistemologia”

Dlatego

też

„epistemologia”

analizuje

analizuje

pochodzenie poznania

pochodzenie poznania

(aspekt genetyczny), jak

(aspekt genetyczny), jak

też

też

drogi, którymi winno ono podążać

drogi, którymi winno ono podążać

(aspekt

(aspekt

metodologiczny).

metodologiczny).

Rozważa

kwestię

możliwości

poznawczych

Rozważa

kwestię

możliwości

poznawczych

człowieka, a więc podejmuje refleksję nad tym,

człowieka, a więc podejmuje refleksję nad tym,

czy

czy

świat jest dla niego w pełni poznawalny, czy

świat jest dla niego w pełni poznawalny, czy

też nie.

też nie.

Kieruje wreszcie swą uwagę na rezultaty

Kieruje wreszcie swą uwagę na rezultaty

naszych czynności poznawczych, mając na

naszych czynności poznawczych, mając na

względzie przede wszystkim to, czy osiągnięte

względzie przede wszystkim to, czy osiągnięte

wyniki odznaczają się prawdziwością.

wyniki odznaczają się prawdziwością.

W związku z tym

W związku z tym

„epistemologia” stara się

„epistemologia” stara się

w

w

ogóle

ogóle

określić prawdę

określić prawdę

, podać jej kryterium, jej

, podać jej kryterium, jej

probierz, pomocny do stwierdzenia, który sąd

probierz, pomocny do stwierdzenia, który sąd

lub zdanie odpowiada warunkom nałożonym

lub zdanie odpowiada warunkom nałożonym

przez definicję prawdy.

przez definicję prawdy.

AKSJOLOGIA

AKSJOLOGIA

–

–

zajmuje się wartościami.

zajmuje się wartościami.

Rozpatruje różne typy wartości, zmierzając do

Rozpatruje różne typy wartości, zmierzając do

ukazania ich swoistości.

ukazania ich swoistości.

Podejmuje refleksję nad sposobami istnienia

Podejmuje refleksję nad sposobami istnienia

wartości oraz nad warunkami, w których się

wartości oraz nad warunkami, w których się

one realizują.

one realizują.

Rozważa

rozmaite

zależności

między

Rozważa

rozmaite

zależności

między

wartościami.

wartościami.

Zarysowuje hierarchiczną strukturę dziedziny

Zarysowuje hierarchiczną strukturę dziedziny

wartości.

wartości.

ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA

ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA

Termin „antropologia” jest dziś używany w

Termin „antropologia” jest dziś używany w

różnych znaczeniach.

różnych znaczeniach.

Antropologia filozoficzna – rozumiana jako

Antropologia filozoficzna – rozumiana jako

filozoficzna nauka o człowieku

filozoficzna nauka o człowieku

stosunkowo

stosunkowo

niedawno

uznana

została

za

określoną

niedawno

uznana

została

za

określoną

dyscyplinę filozoficzną. Dokonało się to w

dyscyplinę filozoficzną. Dokonało się to w

pierwszym dwudziestoleciu XX wieku, przede

pierwszym dwudziestoleciu XX wieku, przede

wszystkim dzięki Maksowi Schellerowi (1874 –

wszystkim dzięki Maksowi Schellerowi (1874 –

1928). On właśnie zainicjował wyodrębnienie

1928). On właśnie zainicjował wyodrębnienie

filozoficznych rozważań nad człowiekiem oraz

filozoficznych rozważań nad człowiekiem oraz

przyczynił się do upowszechnienia samej nazwy.

przyczynił się do upowszechnienia samej nazwy.

Filozoficzna refleksja nad człowiekiem

Filozoficzna refleksja nad człowiekiem

zrodziła się

zrodziła się

niemal

niemal

w tym samym czasie, w którym powstała

w tym samym czasie, w którym powstała

filozofia.

filozofia.

Cała

orientacja

humanistyczna

w

filozofii,

Cała

orientacja

humanistyczna

w

filozofii,

zapoczątkowana przez Sokratesa i kontynuowana

zapoczątkowana przez Sokratesa i kontynuowana

z różnym natężeniem do czasów

z różnym natężeniem do czasów

obecnych, czyni człowieka centralnym punktem

obecnych, czyni człowieka centralnym punktem

zainteresowania.

zainteresowania.

W dziejach filozofii bywały nawet takie okresy,

W dziejach filozofii bywały nawet takie okresy,

w których dociekania antropologiczne

w których dociekania antropologiczne

dominowały nad rozważaniami dotyczącymi innych

dominowały nad rozważaniami dotyczącymi innych

kwestii filozoficznych. Toteż historyczny dorobek

kwestii filozoficznych. Toteż historyczny dorobek

filozoficznej refleksji nad człowiekiem

filozoficznej refleksji nad człowiekiem

jest bardzo

jest bardzo

bogaty.

bogaty.

Antropologia

filozoficzna

Antropologia

filozoficzna

wypracowuje

wypracowuje

ogólną, filozoficzną koncepcję człowieka.

ogólną, filozoficzną koncepcję człowieka.

Przede wszystkim koncentruje się ona na

Przede wszystkim koncentruje się ona na

jego istotnych właściwościach, czyli na

jego istotnych właściwościach, czyli na

naturze ludzkiej.

naturze ludzkiej.

Stara się określić miejsce, jakie zajmuje

Stara się określić miejsce, jakie zajmuje

człowiek w świecie przyrodniczym,

człowiek w świecie przyrodniczym,

jak też w świecie społeczno – kulturowym.

jak też w świecie społeczno – kulturowym.

Ponadto porusza zagadnienia sensu i celu

Ponadto porusza zagadnienia sensu i celu

życia ludzkiego, szczęścia, cierpienia, śmierci

życia ludzkiego, szczęścia, cierpienia, śmierci

oraz stosunku jednostki do zbiorowości.

oraz stosunku jednostki do zbiorowości.

ETYKA (z greckiego „

ETYKA (z greckiego „

ethos

ethos

” – zwyczaj,

” – zwyczaj,

obyczaj) jest

obyczaj) jest

teorią moralności, nauką

teorią moralności, nauką

o

o

moralności

moralności

,

rozumianej

jako

sfera

,

rozumianej

jako

sfera

praktycznych zakazów i nakazów

praktycznych zakazów i nakazów

oraz odpowiadających, względnie

oraz odpowiadających, względnie

sprzeciwiających się im działań.

sprzeciwiających się im działań.

Etyka,

Etyka,

będąc

teorią

moralności,

będąc

teorią

moralności,

interesuje się postępowaniem ludzkim,

interesuje się postępowaniem ludzkim,

jego

jego

charakterystyką

charakterystyką

z punktu widzenia

z punktu widzenia

dobra

dobra

i

i

zła.

zła.

Etyka

Etyka

rozważa problemy: „wartości”,

rozważa problemy: „wartości”,

„oceny”, „normy”, sposoby poznawania

„oceny”, „normy”, sposoby poznawania

faktów moralnych, ich zakres oraz problem

faktów moralnych, ich zakres oraz problem

ideału etycznego

ideału etycznego

.

.

Rozpatruje także kwestię związków między

Rozpatruje także kwestię związków między

stanowiskami etycznymi, a określonymi

stanowiskami etycznymi, a określonymi

koncepcjami

antropologicznymi

i

koncepcjami

antropologicznymi

i

religijnymi.

religijnymi.

ESTETYKA

ESTETYKA

– dział ten tradycyjnie bywał

– dział ten tradycyjnie bywał

określany jako

określany jako

nauka

nauka

o

o

pięknie.

pięknie.

Niewątpliwie chodzi tu jednak również o inne

Niewątpliwie chodzi tu jednak również o inne

kategorie estetyczne, jak:

kategorie estetyczne, jak:

wdzięk, urok,

wdzięk, urok,

wzniosłość, komizm

wzniosłość, komizm

, czy nawet

, czy nawet

różne odmiany

różne odmiany

brzydot

brzydot

y.

y.

Jeden

z

głównych

kierunków

dociekań

Jeden

z

głównych

kierunków

dociekań

estetycznych

stanowi

bliższa

analiza

estetycznych

stanowi

bliższa

analiza

przedmiotów, w których pojawiają się owe

przedmiotów, w których pojawiają się owe

kategorie.

kategorie.

Drugi kierunek – to badanie samego przeżycia

Drugi kierunek – to badanie samego przeżycia

estetycznego, jego faz, elementów składowych

estetycznego, jego faz, elementów składowych

i uwarunkowań.

i uwarunkowań.

FILOZOFIA SPOŁECZNA

FILOZOFIA SPOŁECZNA

–

–

rozpatruje

rozpatruje

ogólne

ogólne

zagadnienia

zagadnienia

związane

związane

z

z

życiem społecznym

życiem społecznym

człowieka.

człowieka.

W jej obrębie pojawiają się takie

W jej obrębie pojawiają się takie

problemy, jak:

problemy, jak:

-

problem

prawidłowości

kierujących

-

problem

prawidłowości

kierujących

funkcjonowaniem

funkcjonowaniem

i rozwojem społeczeństwa,

i rozwojem społeczeństwa,

- kwestia świadomości społecznej i jej stosunku do

- kwestia świadomości społecznej i jej stosunku do

materialnych warunków ludzkiej egzystencji,

materialnych warunków ludzkiej egzystencji,

- zagadnienie państwa,

- zagadnienie państwa,

- problem dziejów, ich kierunku,

- problem dziejów, ich kierunku,

- sens oraz czynniki decydujące, o takim czy innym

- sens oraz czynniki decydujące, o takim czy innym

przebiegu wydarzeń historycznych.

przebiegu wydarzeń historycznych.

Chociaż wymienione działy (dyscypliny

Chociaż wymienione działy (dyscypliny

filozoficzne)

zasadniczo

obejmują

filozoficzne)

zasadniczo

obejmują

całokształt zagadnień, którymi para się

całokształt zagadnień, którymi para się

filozofia, można napotkać również inne jej

filozofia, można napotkać również inne jej

podziały, proponowane przez filozofów

podziały, proponowane przez filozofów

dawniejszych, bądź współczesnych.

dawniejszych, bądź współczesnych.

Przykładowo

biorąc,

starożytni

Grecy

Przykładowo

biorąc,

starożytni

Grecy

wyróżniali trzy dziedziny filozofii:

wyróżniali trzy dziedziny filozofii:

-

-

fizykę

fizykę

– czyli naukę o bycie,

– czyli naukę o bycie,

- logikę

- logikę

– czyli naukę o poznaniu, oraz

– czyli naukę o poznaniu, oraz

-

-

etykę

etykę

jako naukę o człowieku i jego

jako naukę o człowieku i jego

postępowaniu.

postępowaniu.

Thomas Hobbes (1588 – 1679)

Thomas Hobbes (1588 – 1679)

dzielił filozofię

dzielił filozofię

na:

na:

filozofię natury

filozofię natury

i

i

filozofię społeczną

filozofię społeczną

, w

, w

ramach której wyodrębniał jeszcze

ramach której wyodrębniał jeszcze

etykę

etykę

, jako

, jako

naukę o obyczajach ludzkich, oraz

naukę o obyczajach ludzkich, oraz

politykę

politykę

–

–

to jest naukę badającą obowiązki obywateli.

to jest naukę badającą obowiązki obywateli.

Marksiści dzielą filozofię na

Marksiści dzielą filozofię na

materializm

materializm

dialektyczny

dialektyczny

i

i

materializm historyczny

materializm historyczny

, przy

, przy

czym

czym

materializm dialektyczny

materializm dialektyczny

stanowi teorię

stanowi teorię

rzeczywistości – rozpatruje jej naturę, budowę

rzeczywistości – rozpatruje jej naturę, budowę

oraz prawidłowości, które określają zmiany i

oraz prawidłowości, które określają zmiany i

rozwój bytu, natomiast

rozwój bytu, natomiast

materializm historyczny

materializm historyczny

interesuje się społeczeństwem, czynnikami

interesuje się społeczeństwem, czynnikami

determinującymi

jego

określony

kształt

determinującymi

jego

określony

kształt

historyczny

oraz

prawidłowościami

historyczny

oraz

prawidłowościami

wyznaczającymi kierunek rozwoju społecznego.

wyznaczającymi kierunek rozwoju społecznego.

Z

faktu

Z

faktu

istnienia

różnych

dyscyplin

istnienia

różnych

dyscyplin

filozoficznych

filozoficznych

nie należy wnosić, że stanowią

nie należy wnosić, że stanowią

one

one

niepowiązane ze sobą działy.

niepowiązane ze sobą działy.

Filozofia jest zwartą, organicznie spojoną

Filozofia jest zwartą, organicznie spojoną

całością

dociekań,

całością

dociekań,

zarysowujących

tylko

zarysowujących

tylko

rozmaite perspektywy badawcze, zależnie od

rozmaite perspektywy badawcze, zależnie od

wybranego kierunku poszukiwań. Uwidacznia się

wybranego kierunku poszukiwań. Uwidacznia się

to w każdym systemie filozoficznym, który jest

to w każdym systemie filozoficznym, który jest

owocem oryginalnych przemyśleń danego filozofa.

owocem oryginalnych przemyśleń danego filozofa.

Przeważnie

rozstrzygnięcie

jednego

Przeważnie

rozstrzygnięcie

jednego

problemu filozoficznego pociąga za sobą

problemu filozoficznego pociąga za sobą

określone stanowisko w innej kwestii

określone stanowisko w innej kwestii

i

i

nawet wtedy jeśli filozof programowo ogranicza

nawet wtedy jeśli filozof programowo ogranicza

się w swych rozważaniach do pewnego kręgu

się w swych rozważaniach do pewnego kręgu

zagadnień, chcąc nie chcąc przeważnie zakłada

zagadnień, chcąc nie chcąc przeważnie zakłada

rozwiązanie wielu innych, leżących poza

rozwiązanie wielu innych, leżących poza

uprawianą dyscypliną filozoficzną.

uprawianą dyscypliną filozoficzną.

Takie

czy

inne

rozstrzygnięcie

Takie

czy

inne

rozstrzygnięcie

np.

np.

problemu bytu

problemu bytu

i

i

jego natury

jego natury

zaznacza się

zaznacza się

zarówno w

zarówno w

epistemologii

epistemologii

, jak też

, jak też

w antropologii

w antropologii

filozoficznej, etyce

filozoficznej, etyce

i

i

filozofii społecznej.

filozofii społecznej.

Określony pogląd np. na

Określony pogląd np. na

kwestię wolności

kwestię wolności

wynika, z jednej strony

wynika, z jednej strony

z

z

akceptowanego,

niekoniecznie

wyraźnie

akceptowanego,

niekoniecznie

wyraźnie

formułowanego

formułowanego

stanowiska ontologicznego, a z

stanowiska ontologicznego, a z

drugiej strony w doniosły sposób rzutuje na

drugiej strony w doniosły sposób rzutuje na

podejście do problemów antropologicznych,

podejście do problemów antropologicznych,

społecznych

społecznych

, a zwłaszcza

, a zwłaszcza

etycznych.

etycznych.

Wszystkie te powiązania i uwarunkowania

Wszystkie te powiązania i uwarunkowania

zachodzące

w

obrębie

zagadnień

zachodzące

w

obrębie

zagadnień

filozoficznych,

stają

się

szczególnie

filozoficznych,

stają

się

szczególnie

wyraziste, gdy studiujemy pełne koncepcje

wyraziste, gdy studiujemy pełne koncepcje

filozofów, jakie prezentuje nam historia

filozofów, jakie prezentuje nam historia

filozofii.

filozofii.