Geneza,
przedmiot i
funkcje filozofii

Edward Niesyty

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

1

•

www.fem.put.poznan.pl

•

pracownicy

•

Edward Niesyty

•

Materiały dydaktyczne

•

Karta tematyczna – filozofia

•

Inne pliki z hasłem filozofia

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

2

Konspekt

•

Filozofia w strukturze ludzkiego myślenia i
działania

•

Człowiek poszukujący sensu istnienia i celów
działania

•

Pytanie o naturę człowieka, życia i rzeczywistości
materialnej, biologicznej, psychicznej i społecznej

•

Filozofia a światopogląd i ideologia

•

Filozofia a nauka

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

3

Istota filozofii

Filozofia – z języka greckiego phileo – miłuję i sophia –

mądrość; umiłowanie mądrości

•

Filozofia jest rodzajem refleksji uprawianej przez
człowieka nad:

•

sensem ludzkiego życia indywidualnego w wymiarze
psychicznym i materialnym

•

sposobami działania i myślenia o działaniach
indywidualnych i kolektywnych

•

metodami uprawiania nauki i jej wynikami

•

Odbija się w światopoglądach i ideologiach
społeczeństwa

•

Nie jest dowolnym zespołem refleksji ludzkiej, ale
krytycznym sposobem analizowania i rozwijania wiedzy
prowadzonym na własną odpowiedzialność przez
jednostkę.

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

4

Geneza refleksji filozoficznej

•

Poglądy filozoficzne a rozwój ludzkiego poznania i
stosunków społecznych

•

Narodziny refleksji filozoficznej a religijna i
mitologiczna oraz potoczna interpretacja
rzeczywistości

•

Filozofia a nauka i technika

•

Przedmiot filozofii a przedmiot nauki

•

Przedmiot i cele techniki

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

5

Główne etapy rozwoju filozofii

•

Proto-filozofia: mity i literatura

•

Etapy rozwoju filozofii:

•

Starożytność – filozofia grecka i rzymska; geneza filozofii
chrześcijańskiej (św. Paweł, Augustyn Aureliusz...)

•

Średniowiecze – recepcja filozofii antycznej za
pośrednictwem islamu – filozofia chrześcijańska (Tomasz z
Akwinu)

•

Renesans – recepcja filozofii starożytnej poprzez Bizancjum

•

Czasy nowożytne – geneza nauk przyrodniczych, źródła
przemysłu i gospodarki rynkowej oraz

•

Czasy współczesne – narodziny społeczeństwa masowego;
geneza nauk społecznych i humanistycznych

•

Mechanizm przejścia między epokami – rozwój a postęp

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

6

Starożytność

•

Filozofia jako nauka (wiedza) uniwersalna

•

Nurt kosmologiczno-ontologiczny – filozofia
przyrody (VI-IV w. p.n.e.). Tales (geometria)
Pitagoras (liczba i proporcje), Demokryt
(atomizm), Heraklit (dialektyka)

•

Nurt antropologiczny (Sokrates – IV w. p.n.e.).
Platon, Arystoteles

•

Teistyczne pojmowanie filozofii jako „wiedzy spraw
boskich i ludzkich”

•

W poszukiwaniu idealnego ładu społecznego: św.
Paweł, Augustyn Aureliusz, pustelnicy, klasztory…

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

7

Średniowiecze

•

Zerwanie z filozofią antyczną i kilkakrotna jej
recepcja na Zachodzie poprzez islam a w
Renesansie poprzez Bizancjum

•

Zawężenie i ograniczenie przedmiotu filozofii

•

Dominacja chrześcijaństwa i kościoła nad
całokształtem duchowego życia społecznego

•

Podporządkowanie rozumu wierze, nauki dogmatom
wiary

•

Służebna rola filozofii wobec teologii

•

Scholastyka – filozofia szkolna

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

8

Czasy nowożytne

•

Geneza nowej filozofii człowieka (humanizm) i
przyrody oraz metodologii nauk przyrodniczych,
narodziny nauk szczegółowych

•

Emancypacja nauk szczegółowych i rozdział z
filozofią przyrody i filozofią człowieka

•

Czołowe miejsce problematyki teoriopoznawczej:
problem przedmiotu poznania i podmiotu
poznającego

•

Rozwój nauk szczegółowych oraz ich wpływ na
zmiany w technice i gospodarowaniu

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

9

Geneza społeczeństwa
przemysłowego i masowego

•

Rozdźwięk między systemami filozofii
spekulatywnej XVIII i połowy XIX w. a procesem
rozwoju nauk szczegółowych

•

Oświeceniowy scjentyzm i progresizm

•

Narodziny nauk społecznych: ekonomii i socjologii
(XIX w.) oraz psychologii (XX w.)

•

Filozofia a społeczeństwo globalne

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

10

Przedmiot filozofii i jej
struktura

•

Tradycyjne dyscypliny wewnątrz filozofii:

•

gnozeologia (teoria poznania)

•

ontologia (teoria bytu)

•

etyka i ekonomia (teoria ludzkiego działania)

•

antropologia filozoficzna – teoria człowieka...

•

teoria społeczeństwa i jego form oraz rozwoju

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

11

Poznawcze i społeczne funkcje
filozofii

•

Dwie funkcje wszelkiej nauki

•

Warunki określające naukowy charakter filozofii

•

Poznawcze funkcje filozofii:

•

Gnozeologiczna

•

Metodologiczna

•

Światopoglądowa

•

Tradycja uprawiania problematyki gnozeologicznej na
gruncie filozofii

•

Funkcja gnozeologiczna filozofii: analiza charakteru i dróg
poznania

•

Inspirująca i integracyjna rola filozofii w płaszczyźnie
metodologicznej

•

Filozofia jako zespół informacji o świecie podstawą
światopoglądu

•

Współczesny kult nauki i naukowości: zalety i zagrożenia

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

12

Istota, treść i funkcje światopoglądu

•

Światopogląd jako motywacyjno-poznawcza
struktura myślenia jednostki

•

Poglądy dotyczące powstania i struktury świata

•

Poglądy dotyczące miejsca człowieka w świecie

•

Normy społeczne i techniczne postępowania
człowieka

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

13

Filozofia a światopogląd

•

Pozanaukowe i nienaukowe typy światopoglądu

•

Światopogląd religijny

•

Światopogląd jako wynik badań opartych na
zasadach poznania naukowego

•

Światopogląd idealistyczny

•

Kryteria weryfikacji podstawowych twierdzeń
światopoglądu pozanaukowego

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

14

Ideologiczne funkcje filozofii

•

Istota i struktura ideologii:

•

Poglądy stanowiące opis i ocenę rzeczywistości społecznej

•

Poglądy dotyczące kierunku rozwoju społecznego

•

Dyrektywy działania określające sposób realizacji
założonych celów społecznych

•

Ideologia a położenie ekonomiczne i społeczne klas i
grup społecznych

•

Klasowy charakter ideologii: dążenia i interesy klas i grup
społecznych determinantą poglądów ideologicznych

•

Apologetyczna i rewolucyjna funkcja ideologii w
przekształcaniu stosunków społecznych oraz
ekonomicznych

•

Dyskurs instytucjonalny społeczeństwa

•

Polityka

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

15

Aktualne kierunki badań
filozoficznych

•

Filozoficzne interpretacje rezultatów nauk
przyrodniczych, antropologii filozoficznej,
cybernetyki, współczesnych procesów
społecznych

•

Metodologia nauk

•

Aksjologia – etyka i estetyka oraz ekonomia

•

Miejsce filozofii w dyskursach instytucjonalnych
współczesności: między utopią a ideologią

•

Problemy wysoko rozwiniętych społeczeństw
rynkowych

•

Walki klasowe a poszukiwanie celów i kierunków
rozwoju społecznego

•

Problem społeczeństwa globalnego

2

0

1

0

Fi

lo

zo

fi

a

-

1

16